CẢI THIỆN KIẾN THỨC, HÀNH VI DINH DƯỠNG VÀ VẬN ĐỘNG Ở NGƯỜI CAO TUỔI MẮC BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TYP2 TẠI THÀNH PHỐ VĨNH YÊN, TỈNH VĨNH PHÚC NĂM 2015 THÔNG QUA CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC TRUYỀN THÔNG DINH DƯỠNG.

CẢI THIỆN KIẾN THỨC, HÀNH VI DINH DƯỠNG VÀ VẬN ĐỘNG Ở
NGƯỜI CAO TUỔI MẮC BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TYP2 TẠI THÀNH
PHỐ VĨNH YÊN, TỈNH VĨNH PHÚC NĂM 2015 THÔNG QUA CHƯƠNG
TRÌNH GIÁO DỤC TRUYỀN THÔNG DINH DƯỠNG.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đái tháo đường (ĐTĐ) là một bệnh rối loạn chuyển hóa carbonhydrat mạn
tính do thiếu hụt insulin tuyệt đối hoặc tương đối. Bệnh đặc trƣng bởi tình trạng
tăng đường huyết cùng với các rối loạn về chuyển hóa đường, đạm, mỡ, chất
khoáng gây nhiều biến chứng cấp và mạn tính
Hiện nay ĐTĐ là một vấn đề mang tính chất toàn cầu thường gặp ở người
lớn tuổi và đang có xu hướng ngày càng trẻ hóa đối tượng mắc bệnh. Nguyên
nhân gây ra đái tháo đường rất phức tạp nhưng phần lớn là do ảnh hưởng của quá
trình đô thị hóa, lối sống, ít hoạt động thể lực,thừa cân, béo phì…
Theo liên đoàn phòng chống đái tháo đường thế giới, ĐTĐ không còn là
bệnh của người giàu mà nó đang gia tăng nhanh chóng ở mọi tầng lớp của xã hội.
Đặc biệt là những người có sự thay đổi về lối sống, ít vận động. Đó là một thách
thức lớn cho toàn thế giới.Năm 2013 thế giới có 382 triệu người mắc bệnh đái
tháo đường, gây ra tử vong cho 5,1 triệu người và tổn thất khoảng 548 triệu đô la
Mỹ cho các chi phí về chăm sóc sức khỏe. Tổ chức Y tế thế giới dự báo, đái tháo
đường sẽ trở thành nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ 7 trên thế giới vào năm
2030.
Tại Việt Nam, năm 2012, tỷ lệ hiện mắc đái tháo đường ở người trưởng
thành là 5.42%, tỷ lệ đái tháo đường chưa được chẩn đoán trong cộng đồng là
63,6%. Tỷ lệ hiện mắc đái tháo đường tăng dần theo nhóm tuổi, 1,7% ở nhóm
tuổi từ 30 - 39; 3,7% ở nhóm tuổi từ 40 tới 49; 7,5% ở nhóm tuổi từ 50 tới 59 và
9,9% ở nhóm tuổi từ 60 tới 69.
Sau 30 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng. Từ một
nền kinh tế nông nghiệp lạc hậu với 90% dân số làm nông nghiệp, đã xây dựng
được cơ sở vật chất kỹ thuật, hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước đáp ứng cho sự

nghiệp CNH, HĐH. Kinh tế ngày càng phát triển nên người cao tuổi được nghỉ
ngơi nhiều hơn, có chế độ ăn giàu năng lượng, đạm, mỡ, đường hơn nên cũng
làm gia tăng tỷ lệ ĐTĐ đáng kể.
Để chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi cần có sự tham gia của gia đình,
sự chăm lo của con cháu và sự quan tâm của toàn xã hội.Và có sự lồng ghép của
nhiều biện pháp, trong đó dinh dưỡng hợp lý là một biện pháp quan trọng, nó tác
động lên quá trình già, ngăn ngừa những biến đổi và rối loạn trong các cơ quan
của cơ thể, ngăn ngừa biến chứng của bệnh và kéo dài số ngày sống chất lượng.
Hơn thế nữa ở người cao tuổi để thay đổi hành vi đã kéo dài nhiều năm này gặp
khá nhiều khó khăn.Đặc biệt là ở Vĩnh Phúc quá trình đô thị hóa đang diễn ra
nhanh, mạnh,kinh tế ngày càng phát triển, tỷ lệ người mắc các bệnh liên quan tới
dinh dưỡng tăng cao nhất là bệnh tim mạch, ĐTĐ… vì vậy chúng tôi tiến hành
chương trình truyền thông dinh dưỡng “cải thiện kiến thức, hành vi dinh
dưỡng và vận động của người già mắc bệnh đái tháo đường typ 2 tại thành
phố Vĩnh Yên tỉnh Vĩnh Phúc năm 2015” nhằm làm chậm quá trình diễn tiến
bệnh của người bệnh ĐTĐ, kéo dài thời gian sống chất lượng và để hưởng ứng
ngày phòng, chống bệnh ĐTĐ thế giới 14/11 năm nay với khẩu hiệu “sống lành
mạnh để dự phòng đái tháo đường”


CÂY VẤN ĐỀ
Hôn mê - tử
vong

Giảm thời
gian sống
chất lượng

Biến chứng cấp tính:
Hôn mê

Biến chứng mạn tính:
Mạch máu lớn, nhỏ

Hành vi DD và
lối sống

Không tuân thủ
điều trị

Biến chứng mạch
máu ngoại biên
Biến chứng thần kinh
Biến chứng cơ quan:
Mắt, thận, tim mạch

Tập tính
dinh dưỡng

Khẩu phần
ăn

Vận động

stress
Bệnh lý
liên quan

DD không hợp
lý

ít vận động
Thói quen
Sở thích

Thiếu kiến
Ăn
thức về DD
uống
khôn

Ăn nhiều
chất G, L, ít
rau quả tươi

uống rượu,
bia, hút
thuốc lá

Lối sống
tĩnh tại

Đặc thù
công việc

Người chăm sóc thiếu
kiến thức về dinh dưỡng

Truyền thông dinh dưỡng
cho cộng đồng kém

Không có
thời gian

Ảnh hưởng của đô
thị hóa

Ngại
vận
động

Thiếu CLB cho
người cao tuổi

Chưa có sự chú ý của
các cấp CQ cho
người cao tuổi


CÂY MỤC TIÊU

Làm chậm quá trình xuất hiện biến chứng,
kéo dài thời gian sống chất lượng cho
người cao tuổi mắc ĐTĐ typ 2

Ăn uống hợp lý

Nâng cao kiến thức, kĩ
năng thực hành DD và
vận động cho NB ĐTĐ

Tăng cường
TTGDDD cho
NB ĐTĐ

Tập huấn nâng
cao kiến thức, kỹ
năng cho CTV

Vận động hợp lý

Nâng cao kiến thức, kỹ năng
về DD, vận động cho người
chăm sóc NB ĐTĐ

Tăng cường
TTGDDD cho
GĐ có NB

Đẩy mạnh
TTGDDD
tại hộ GĐ

Thành lập các
CLB cho
người cao tuổi

Nâng cao
nhận thức của
CĐ về bệnh

Kêu gọi sự giúp
đỡ của cộng
đồng và chính

Xây dựng gia
đình
truyền
thống

XD khu điều
dưỡng cho người
già neo đơn

Đảm bảo kinh tế

Đảm bảo ANLT

Tạo môi trường thực
hành DD cho NB

Xây dựng hạ tầng cơ sở


II. Mục tiêu
1. Mục tiêu chung
Cải thiện hành vi ăn uống và vận động ở người cao tuổi bị bệnh ĐTĐ typ2
tại thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc thông qua chương trình truyền thông giáo
dục dinh dưỡng cho người cao tuổi và những người liên quan.
2. Mục tiêu cụ thể
- Đến cuối tháng 10/2015 90% người cao tuổi bị ĐTĐ typ2 có kiến thức đúng về

dinh dưỡng và vận động hợp lý .
- Đến cuối tháng 10/2015 90% những người chăm sóc người cao tuổi bị bệnh
ĐTĐ typ 2 nhận thức đúng về dinh dưỡng cho người bệnh ĐTĐ.
- Đến cuối tháng 10/2015 60% người cao tuổi bị bệnh ĐTĐ typ 2 thực hành ăn
uống đúng và duy trì hoạt động thể lực ít nhất 30 phút/ngày
III. Phân tích nhóm đối tượng
1. Các nhóm đối tượng ảnh hưởng tới chương trình
Đối tượng ưu tiên 1
Đối tượng ưu tiên 2
Đối tượng ưu tiên 3
- Người cao tuổi bị bệnh - Người phụ trách nội trợ - Cán bộ chính quyền địa
tiểu đường, có nguy cơ bị trong gia đình.
bệnh tiểu đường

phương.

- Con cháu của người cao - Cán bộ y tế phụ trách
tuổi

khu dân cư

2. Phân tích nhóm đối tượng
2.1. Đối tượng ưu tiên 1:Người cao tuổi bị bệnh ĐTĐ typ 2 và những người có
nguy cơ cao
Hành vi hiện tại
Ăn uống không hợp lý
Không có hoặc ít hoạt động thể lực

Hành vi mong muốn
Ăn uống hợp lý

Hoạt động thể lực hợp lý và thường
xuyên

2.2. Đối tượng ưu tiên 2: Những người làm nội trợ trong gia đình ( Con, cháu
sống cùng gia đình)
Hành vi hiện tại
Hành vi mong muốn
Chưa quan tâm tới thực hành chế độ ăn Quan tâm tới chế độ ăn bệnh lý cho


bệnh lý cho người bệnh ĐTĐ
người bệnh ĐTĐ
Chưa quan tâm tới việc hoạt động thể Quan tâm tới hoạt động thể lực của
lực của người ĐTĐ
người bệnh ĐTĐ
Chưa tạo điều kiện về thời gian và Tạo điều kiện về thời gian và khuyến
khuyến khích người thân thực hiện chế khích người thân ăn uống và tập luyện
độ ăn uống và hoạt động thể lực
hợp lý
2.3. Đối tượng ưu tiên 3: Cán bộ y tế, cộng tác viên dinh dưỡng, Cán bộ phụ trách
các cơ quan đoàn thể
Hành vi hiện tại
Hành vi mong muốn
Ít tổ chức các buổi TTGDDD cho Tổ chức các buổi TTGDDD cho người
người bệnh ĐTĐ
bệnh ĐTĐ
Chưa có các chương trình, hoạt động để Có các chương trình khuyến khích
khuyến khích người cao tuổi tham gia người cao tuổi tham gia hoạt động thể
hoạt động thể lực
lực thường xuyên

Chưa nhiệt tình trong công tác truyền Nhiệt tình tham gia công tác truyền
thông GDDD .
V. Phân tích nguồn lực

thông GDDD

1. Trung ương
- Các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ mắc và biến chứng của ĐTĐ.
- Tổ chức các hoạt động nhân ngày "Đái tháo đường thế giới 14/11"
2. Địa phương
- Sở y tế.
- Trung tâm y tế dự phòng tỉnh
- Trung tâm y tế dự phòng huyện.
- Ngân sách địa phương.
3. Các tổ chức xã hội khác.
- UBND xã, phường.
- Hội người cao tuổi, hội người hưu trí, hội phụ nữ.
4. Các tổ chức phi chính phủ
VI. Phân tích hành vi cá nhân
1. Đối tượng đích
- Người cao tuổi bị bệnh đái tháo đường typ2


- Những người phụ trách nội trợ trong gia đình.
2. Hành vi hiện tại
- Thực hành chế độ ăn uống và hoạt động thể lực chưa hợp lý.
- Chưa quan tâm tới chế độ ăn và hoạt động cho người bệnh ĐTĐ
3. Hành vi mong muốn
- Thực hành chế độ ăn uống và hoạt động thể lực hợp lý.
- Những người phụ trách nội trợ trong gia quan tâm tới chế độ ăn riêng và hoạt

động cho người bệnh ĐTĐ
4. Các yếu tố cần thiết
- Có sự ủng hộ của các thành viên trong gia đình tới người cao tuổi bị bệnh ĐTĐ.
- Những người phụ trách nội trợ trng gia đình quan tâm, học hỏi về cách thực
hiện chế độ ăn uống và hoạt động của bệnh nhân ĐTĐ.
5. Thời gian: tiến hành 1 năm từ tháng 11/2014 đến hết tháng 10/2015
6. Phương pháp:
Cải thiện hành vi ăn uống và hoạt động thể lực của người cao tuổi bị bệnh
ĐTĐ typ 2 dựa vào các hoạt động truyền thông giáo dục dinh dưỡng.
7. Các hoạt động chính
- Đào tạo đội ngũ cộng tác viên về kỹ năng truyền thông ( CTV là nhân viên y tế
thôn bản, trạm y tế)
- Xây dựng bộ tài liệu truyền thông về chế độ ăn uống và hoạt động thể lực ở
người cao tuổi bị bệnh ĐTĐ typ 2, phát tờ rơi, sách mỏng, viết bào truyền thông
trên loa đài.
- Tổ chức các buổi truyền thông và thực hành chế biến,ăn uống cho người cao
tuổi bị bệnh ĐTĐ và người phụ trách chế biến thức ăn cho người bệnh ĐTĐ.
- Tổ chức câu lạc bộ người cao tuổi bị bệnh ĐTĐ và các buổi tập luyện hoạt động
thể lực.
- Tổ chức thăm gia đình và TTGDDD cho gia đình có người cao tuổi ĐTĐ typ 2
- Xây dựng tài liệu, tổ chức tập huấn.
VII. KẾ HOẠCH HOẠT ĐỘNG


Nội dung
Điều tra ban đầu

Thời gian Người chịu Cơ quan phối hợp
trách nhiệm
Tháng

11/2014

Xây dựng, thử nghiệm, Tháng
in ấn tài liệu truyền 12/2014thông
01/2015
Tập huấn cho các cộng Tháng
tác viên dinh dưỡng
02/2015

Nguồn lực

TTYTDP TP Y tế xã, phường

Kinh phí địa
phương

TTYTDP
tỉnh,TP

Địa phương

Viện DDQG
Sở y tế

TTYTDP tỉnh,Viện DDQG
TP
TTYTDP TP, xã

Địa phương

Phân phát tài liệu truyền Tháng
thông
03/2015

TTYTDP tỉnh,- Hội phụ nữ xã.
Địa phương
TP
-Hội người cao tuổi.
- CTV DD
Phát
thanh
băng Tháng 04-TTYTDP tỉnh,-UBND xã
Địa phương
TTGDDD trên loa công 10/2015 TP
-Hội phụ nữ
cộng tại các thôn
Truyền
thông
dinh Tháng 04-TTYTDP tỉnh,- UBND xã.
Địa phương
dưỡng tại các hộ gia 10/2015 TP
- Hội phụ nữ
đình người già bị ĐTĐ
- Các hộ gia đình
typ 2
Tổ chức thảo luận nhóm Tháng 04-Khoa
DD-Hội phụ nữ, CTVĐịa phương
về chế độ ăn hợp lý cho 10/2015 TTYTDP tỉnh DD,
người cao tuổi bị ĐTĐ
Hội người cao tuổi

typ 2
Hội thi tìm hiểu kiến Tháng
TTYTDP TP Hội người cao tuổi Địa phương
thức dinh dưỡng và vận 08/2015
UBND xã, phường
động người cao tuổi
ĐTĐ typ 2
Theo dõi, giám sát
Tháng 01-Viện DDQG TTYT DP tỉnh
Địa phương
10 /2015
Sở y tế
Điều tra kết thúc

Tháng
10/2015

TTYTDP TP Y tế xã, phường

Địa phương

VIII. XÁC ĐỊNH CÁC PHƯƠNG TIỆN TRUYỀN THÔNG
Các hoạt động

Phương tiện
truyền thông

Đối tượng

Thời gian

Tập huấn cho các Tài liệu phát tay
CTV dinh dưỡng

Nhân viên y tế xã,Từ tháng 03-10/2015,

Băng ghi hình, TV,cộng tác viên dinhtổ chức 2 lớp, cách
đầu phát,…

dưỡng

Phân phát tài liệu Tờ rơi, tranh tuyênCác
truyền thông (tờ truyền,
rơi)

nhau 1 tháng.
HGĐ

cóTừ

tháng

04/2015,

pano,người già bị ĐTĐphân phát vào các ngày

apphich,…

typ 2

lễ, tuần lễ dinh dưỡng,

…
Truyền thông qua Loa, đài, băng ghiToàn bộ nhân dânTừ tháng 04/2015, mỗi
loa phát thanh

âm

xã

tuần phát 3 lần (vào

Truyền thông dinh Tài liệu phát tay

sáng, tối)
Các gia đình cóTừ tháng 04/2015, lựa

dưỡng tại hộ gia

người già bị ĐTĐchọn tư vấn tại 20 hộ

đình có người già

typ 2

bị ĐTĐ typ 2
Tổ chức thảo luận Loa, đài

Các gia đình cóTừ tháng 04/2015, mỗi

nhóm về chế độ ăn Tài liệu phát tay

người già bị ĐTĐtháng tổ chức một buổi

hợp lý cho người

typ 2 , các thànhthảo luận nhóm

già bị ĐTĐ typ 2

viên

gia đình

có

ảnh

hưởng trong gia
Hội thi tìm hiểu Tổ
kiến

thức

chức

đình.
tạiNgười già trongTháng 08/2015

dinh TTYTDP TP

TP

dưỡng và vận động Các câu hỏi, tình
người

cao

tuổi huống thi,..

ĐTĐ typ 2
IX. KẾ HOẠCH GIÁM SÁT, ĐÁNH GIÁ
Hạng mục

Chỉ số GS ĐG Phương

Thời

Người thực

tiện ĐG

gian

hiện


1. Mục tiêu chung:

Số bệnh nhân Bộ câu hỏi Tháng

Cải thiện hành vi ăn uống và vận

ĐTĐ có kiến

Bảng kiểm 11/2014 dinh dưỡng,

động ở người cao tuổi bị bệnh ĐTĐ thức, thực hànhquan sát
typ2 tại thành phố Vĩnh Yên, tỉnh

dinh dưỡng,

Vĩnh thông qua chương trình

vận động đúng.

Cán bộ viện
TTYTDP

TTGDDD cho người cao tuổi và
những người liên quan.
2. Mục tiêu cụ thể
- Đến cuối tháng 10/2015 90%

Số đối tượng có Bộ câu hỏi Tháng Cán bộ

người cao tuổi bị ĐTĐ typ2 có kiến kiến thức đúng

3-10 /

VDD,

thức đúng về dinh dưỡng và vận

về dinh dưỡng,

2015

TTYTDP

động hợp lý .

vận động hợp

- Đến cuối tháng 10/2015 90%

lý
Số người chăm Bộ câu hỏi Tháng Cán bộ

những người chăm sóc người cao

sóc người bệnh Quan sát ,

tuổi bị bệnh ĐTĐ typ 2 nhận thức

ĐTĐ nhận thức chấm điểm 2015

đúng về dinh dưỡng và vận động

đúng về dinh

cho người bệnh ĐTĐ.

dưỡng và tập thể bằng bảng

- Đến cuối tháng 10/2015 60%

dục
kiểm.
Số người bệnh Bộ câu hỏi, Tháng Cán bộ

người cao tuổi bị bệnh ĐTĐ typ 2

thực hành dinh Quan sát ,

thực hành ăn uống đúng và duy trì

dưỡng đúng và chấm điểm 2015

hoạt động thể lực ít nhất 30

tập thể dục ít

thực hành

phút/ngày

nhất 30 phút

bằng bảng

mỗi ngày

kiểm

X. DỰ TRÙ KINH PHÍ
STT

NỘI DUNG

3-10 /

VDD,TTY
TDP

thực hành

3-10 /

VDD,TTY
TDP

KINH PHÍ
(VNĐ)

1
2

Điều tra ban đầu

Xây dựng kế hoạch dự án và chuẩn bị triển khai

7.000.000
12.000.000

3

Xây dựng, thử nghiệm, in ấn, phân phối tài liệu, lựa chọn 6.000.000
kênh truyền thông.


4

Tập huấn cho cán bộ y tế, cộng tác viên TTGD về VSATTP 15.000.000

5

Thực hiện tiến hành các chương trình truyền thông

20.000.000

6
7

Điều hành, kiểm tra, giám sát
Đánh giá kết quả

11.000.000
3.000.000

Tổng cộng

74.000.000