skkn cách thức nâng cao khả năng tập đọc nhạc cho học sinh lớp 4

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
MÔ TẢ SÁNG KIẾN
Mã số:........................................
Tên sáng kiến: Cách thức nâng cao khả năng Tập đọc nhạc cho học sinh
lớp 4.
1. Lĩnh vực áp dụng: Giáo dục Tiểu học.
2. Mô tả bản chất của sáng kiến
2.1. Tình trạng giải pháp đã biết
- Hiện trạng trước khi áp dụng giải pháp mới
Âm nhạc ngày nay đã trở thành một trong những môn học chính thức của
chương trình đào tạo ở phổ thông bắt đầu từ các lớp Tiểu học. Thông qua các bài
hát, bản nhạc, các bài tập đọc nhạc (TĐN), các em học sinh được nâng cao trình
độ âm nhạc cũng như phát triển tai nghe âm nhạc góp phần làm phong phú đời
sống tinh thần của trẻ. Chính vì vậy âm nhạc là một môn học không thể thiếu
được trong chương trình Tiểu học.
Qua thực tế dạy học và qua dự giờ các đồng nghiệp ở các trường bạn tôi
nhận thấy hiện nay mặc dù trong quá trình giảng dạy những bài TĐN ở tiểu học,
việc học sinh đọc đúng nhạc đã được chú trọng, song trên thực tế có một số giáo
viên vẫn còn lúng túng khi dạy TĐN, họ không biết cần đọc bài TĐN thế nào để
học sinh đọc hay hơn, đúng hơn. Một số giáo viên còn cho rằng những bài TĐN
này không nhất thiết phải dạy theo cách tạo sự chủ động của học sinh mà chỉ cần
dạy theo truyền khẩu là được. Các giờ dạy TĐN còn diễn ra theo một quy trình
cứng nhắc, đơn điệu, chưa thu hút được sự chú ý của học sinh... Chính vì vậy
chất lượng đọc nhạc của học sinh lớp 4 chỉ dừng lại ở chỗ ‘‘đọc vẹt’’.
- Ưu điểm của giải pháp cũ
Tuy là chỉ dừng lại ở chỗ “đọc vẹt” nhưng ở giải pháp cũ cũng có ưu điểm
riêng của nó. Tất cả các giáo viên chuyên cũng như không chuyên âm nhạc đều
có thể áp dụng được. Học sinh cảm thấy dễ dàng hơn trong việc TĐN khi mà có
sự đọc mẫu của giáo viên. Học sinh sẽ dễ đọc được nhạc hơn, dễ thuộc hơn.

- Nhược điểm của giải pháp cũ
Các em lần đầu tiên làm quen với cao độ tiết tấu, vì ở lớp 3 các em chỉ
mới làm quen với tên nốt, hình nốt mà chưa giải quyết đến phần đọc cao độ.
Chính vì thế việc TĐN của các em chưa tốt. Do đó việc giải quyết cho các em
đọc nhạc thật tốt chính là nhiệm vụ của người giáo viên dạy môn âm nhạc.
Đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi của học sinh lớp 4 rất năng động, khi TĐN
chưa biết kiềm chế được âm thanh gây ồn ào cho cả lớp.
Mức độ cảm nhận âm nhạc của trẻ không đồng đều.
Do giải pháp cũ chỉ dừng lại ở mức độ đọc vẹt” nên các em sẽ không thể
tự nhìn và đọc được nốt nhạc trên khuông nhạc. Từ đó, các em sẽ không thể tự
đọc được nốt nhạc khi không có sự hướng dẫn của giáo viên. Đó chính là sự
thiết để cho ra đời một giải pháp mới nhằm khắc phục tình trạng đọc vẹt” của
học sinh khi học phân môn TĐN.
- Nguyên nhân
Do giáo viên chưa có khả năng TĐN tốt để làm mẫu cho học sinh, chưa
nắm được cụ thể trình độ TĐN của học sinh, chuẩn bị bài dạy thiếu chu đáo.
Giáo viên chưa coi trọng việc rèn TĐN cho học sinh nên khi dạy mới chỉ
hướng dẫn cách đọc chung chung, chưa cụ thể và không phát huy được tính tích
cực học tập của học sinh.
Phụ huynh học sinh chỉ chú trọng vào các môn, phân môn khác còn xem
nhẹ môn âm nhạc.
Phần hướng dẫn cách đọc ở sách giáo viên một số bài còn chung chung
chưa cụ thể.
Cơ sở vật chất, phòng đọc, phòng thư viện của một số trường chưa được
đầu tư, quan tâm đúng mức.
2.2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến
- Mục đích của giải pháp
Giải pháp giúp học sinh tự tin học môn âm nhạc, tự tin trong biểu diễn

trước lớp cũng như trong các buổi biểu diễn văn nghệ của trường. Qua giải pháp


này còn giúp cho học sinh có cách nhìn nốt nhạc nhanh trên khuông nhạc để
phục vụ tốt cho việc học tập phân môn TĐN ở lớp 4.
- Nội dung của giải pháp
+ Tính mới của giải pháp, những điểm khác biệt
Trong thời gian giảng dạy môn âm nhạc, tôi cũng luôn học hỏi, tìm tòi để
môn học thực sự đạt kết quả cao, nhất là về nội dung giảng dạy phân môn TĐN.
Học sinh đọc được nhạc thì các em sẽ tự hát được những bài hát mà mình yêu
thích, không bị phụ thuộc vào những người viết nhạc nào. Đặc biệt những năm
gần đây giáo dục âm nhạc đã có những bước cải tiến phù hợp với yêu cầu cuộc
sống, đặc biệt ở học sinh Tiểu học. Để góp phần nâng cao cảm thụ âm nhạc, sau
thời gian thực hiện đổi mới chương trình giáo dục âm nhạc đã tạo được một
thành công lớn đối với trẻ cũng như khả năng cảm thụ âm nhạc. Được thể hiện
một cách say sưa qua những lời ca điệu múa nhịp nhàng, trẻ cảm thụ được
những giai điệu mượt mà qua từng bài hát dân ca của các vùng miền, qua những
bài TĐN có giai điệu tiết tấu đơn giản kết hợp với lời ca gắn liền hình ảnh quê
hương đất nước tạo cho trẻ tự tin, hứng thú khi tham gia vào các hoạt động.
+ Nội dung cụ thể của giải pháp
Bên cạnh đó hình thức đổi mới âm nhạc nói chung và phân môn TĐN nói
riêng đã giảm nhẹ. TĐN chỉ có ở lớp 4, 5 và ở lớp 3 chỉ làm quen với khuông
nhạc, khoá Son, biết tên nốt, vị trí nốt trên khuông, biết ghi và gọi tên nốt trên
khuông.
Ở những bài TĐN chương trình mới là những bài ngắn gọn, tiết tấu đơn
giản, gắn liền với lời ca rất phù hợp với khả năng của các em, tạo được cho các
em sự yêu thích khi học TĐN và hiểu thêm các thông tin về kiến thức đơn giản,
các ký hiệu và phương pháp TĐN.
Để tiến hành giải pháp tôi đã thực hiện một số công việc như sau:
* Chuẩn bị của giáo viên

1. Xác định được đặc điểm và trình độ đọc nhạc của học sinh
Muốn rèn kỹ năng đọc nhạc cho học sinh, giáo viên phải hiểu rõ đặc điểm
và trình độ đọc nhạc của học sinh. Giáo viên cần biết rõ giọng đọc của em nào


có những lợi thế để đọc hay bài tập đọc nhạc này, em nào có những lợi thế để
đọc hay bài tập đọc nhạc khác. Như vậy giáo viên cần hiểu học sinh để phân hóa
nội dung dạy học tạo điều kiện cho việc phát triển năng lực đọc của từng cá thể
học sinh.
2. Nắm được mục tiêu, nội dung dạy học
- Căn cứ vào chuẩn kiến thức kỹ năng của từng tiết dạy để nắm được mục
tiêu của bài TĐN.
- Khi chuẩn bị bắt đầu một giờ lên lớp, giáo viên cần xác định mục tiêu
của giờ học, nghĩa là xác định được khi giờ học kết thúc, học sinh phải đạt được
những kỹ năng gì, các em sẽ có những kỹ năng đọc nhạc nào...
- Xác định nội dung dạy TĐN càng cụ thể, chi tiết bao nhiêu thì việc tiến
hành dạy đọc, nhất là dạy TĐN càng có hiệu quả bấy nhiêu. Giáo viên cần phải
có kỹ năng xác định được mục tiêu, nội dung dạy TĐN thì mới có thể chủ động
lựa chọn phương pháp dạy học, chủ động tiến hành từng bước lên lớp cho đến
khi đạt đến đích cuối cùng của giờ học.
- Bên cạnh đó, giáo viên cần phải chuẩn bị để hướng dẫn học sinh đọc
nhạc trên lớp chu đáo. Sự chuẩn bị đó cần được ghi lại ở bảng phụ và coi đây là
một bộ phận của giáo án lên lớp. Cần tránh chuẩn bị một cách tùy tiện, ngẫu
hứng và không theo một quy trình nào.
3. Giáo viên cần có kỹ năng TĐN tốt
Kỹ năng TĐN đúng và hay là mục đích cuối cùng mà người giáo viên
muốn có ở học sinh sau mỗi giờ học. Kỹ năng này trước hết phải có ở giáo viên.
Do đó khi soạn bài, giáo viên phải xác định những kỹ năng đọc nhạc cần có và
luyện tập cho mình thành thục những kỹ năng này. Để đọc đúng, đọc hay, giáo
viên phải có lòng ham muốn và có ý thức tự điều chỉnh để mình đọc đúng hơn,

hay hơn, có ý thức trau chuốt giọng đọc của mình. Để luyện đọc cho bản thân
mình có hiệu quả, giáo viên nên sử dụng máy ghi âm ghi lại giọng đọc của mình.
Máy ghi âm sẽ giúp giáo viên “khách quan hóa”, tách ra khỏi mình để quan sát
cách đọc của mình, phát hiện ra các nhược điểm để tự điều chỉnh, sửa chữa.


Nghe rồi đọc đi đọc lại nhiều lần để điều chỉnh những chỗ sai lạc, ta sẽ tạo được
mẫu đọc như ý muốn.
4. Nghiên cứu kỹ Thông tư 30/2014/TT-BGDĐT
Người giáo viên phải nghiên cứu thật kỹ Thông tư trên để có những lời
nhận xét đánh giá cũng như đề ra giải pháp cho phù hợp với từng đối tượng học
sinh theo tinh thần đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nước nhà.
* Tăng cường luyện TĐN ở trên lớp
Ở những khâu lên lớp cơ bản, trong thời gian cho phép giáo viên có thể
tăng cường kiểm tra, giúp học sinh rèn TĐN. Ví dụ có thể tiến hành bài dạy theo
các bước sau:
1. Kiểm tra bài cũ
Bên cạnh việc kiểm tra yêu cầu luyện tập giáo viên cần coi trọng việc đọc
bài TĐN đã học ở giờ trước. Những học sinh đọc chưa đúng với tốc độ, cường
độ, cao độ của bài cần được sửa chữa để đọc cho đúng.
2. Bài mới: Ví dụ: Bài TĐN số 2:
Bước 1: Giáo viên treo bảng phụ bài TĐN số 2 cho học sinh quan sát.
Giáo viên giới thiệu sơ lược về bài TĐN.

Bước 2: Giáo viên đặt câu hỏi phân tích bài TĐN.
- Bài TĐN số 2 được viết ở nhịp mấy? (Nhịp 2/4).
- Phân tích nhịp 2/4 (Nhịp 2/4 là nhịp có 2 phách trong mỗi ô nhịp, mỗi
phách tương ứng với 1 nốt đen). Gọi vài học sinh nhắc lại.
Bước 3: Giáo viên đặt câu hỏi để học sinh trả lời và tự tìm ra cao độ của
bài TĐN.

- Nốt thấp nhất của bài là nốt gì? (Nốt Đồ).
- Nốt cao nhất của bài là nốt gì? (Nốt Son).
- Cao độ của bài gồm những nốt nào? (Đồ Rê Mi Son).
- Giáo viên đánh đàn chuỗi âm trên cho học sinh luyện tập cao độ từ thấp
đến cao và ngược lại từ 3 - 4 lần, sau đó gọi lần lượt cá nhân học sinh đọc lại.
Bước 4: Giáo viên đặt câu hỏi để học sinh trả lời và tự tìm ra tiết tấu của
bài TĐN.
- Trong bài TĐN số 2 có những hình nốt nào? (Nốt đen và nốt trắng).
- Các hình nốt được sắp xếp theo thứ tự như thế nào?
Đen Đen Đen Đen Đen Đen Trắng
Đen Đen Đen Đen Đen Đen Trắng
- Tách tiết tấu cho học sinh nhận biết và tập gõ đệm, luyện tập tiết tấu
theo âm hình tiết tấu. Sau đó gọi vài cá nhân học sinh luyện tập tiết tấu.
Bước 5: Giáo viên gỡ bảng phụ bài TĐN số 2 xuống, cho học sinh lần
lượt nói tên từng nốt theo thứ tự trong bài TĐN từ đầu đến hết bài để giáo viên
viết lên bảng lớp và so sánh cao độ của 2 câu nhạc (giống nhau chỉ khác nhau ở
2 nốt nhạc cuối). Đây là điểm mới và rất quan trọng trong giải pháp này để dạy
bài TĐN, chính từ việc học sinh tự nói tên nốt nhạc để giáo viên viết trên bảng
lớp càng khắc sâu hơn vị trí từng nốt nhạc trên khuông nhạc. Học sinh sẽ nhớ
lâu hơn và có thể nhìn được nốt nhạc trên khuông nhạc tốt hơn ở những bài
TĐN khác.
Câu 1: Đô Son Mi Đô Rê Son Mi
Câu 2: Đô Son Mi Đô Rê Mi Đô
Bước 6: Giáo viên gợi ý để học sinh so sánh tiết tấu của 2 câu nhạc trong
bài TĐN số 2 (giống nhau hoàn toàn).
Bước 7: Cho học sinh tự đọc bài TĐN trên theo sự hiểu biết của mình, tự
thể hiện khả năng của mình trước lớp. Sau đó giáo viên có thể hướng dẫn đọc lại
từng câu nhạc theo lối móc xích và tuyệt đối không dạy theo phương pháp

truyền miệng giáo viên đọc trước rồi bắt giọng cho học sinh đọc sau mà giáo
viên chỉ đàn giai điệu câu nhạc đó 2-3 lần sau đó bắt giọng học sinh tự đọc nhạc.


Điều này giúp học sinh càng nhớ lâu hơn và chính xác hơn vị trí từng nốt nhạc
trên khuông nhạc
Bước 8: Giáo viên bổ sung sửa chữa thêm cho học sinh đọc được đúng,
chia tổ, nhóm luyện đọc kết hợp gõ đệm theo nhịp, theo phách.
- Với mục đích tiếp tục luyện đọc nhạc với yêu cầu cao hơn, hướng đến
mục đích là đọc hay và đọc đúng bài TĐN nên ở bước này giáo viên tổ chức cho
học sinh tập luyện để thể hiện năng khiếu của mình. Bởi vì tập luyện là yếu tố
quan trọng hàng đầu để đảm bảo cho học sinh thành công khi đọc trước người
nghe. Khi luyện tập giáo viên cần chỉ ra những nốt khó đọc, những “điểm nút”
trong bài đòi hỏi học sinh phải hiểu được mới tìm cách thể hiện điều đó trong
cách đọc. Trong bước tập luyện, học sinh phải thảo luận, nhận xét về cách đọc,
giải thích vì sao đọc như thế là chưa hay, đọc như thế là chưa đúng.
Bước 9: Chia nhóm TĐN kết hợp ghép lời ca. Sau đó củng cố, kiểm tra.
Bước 10: Thực hiện trò chơi củng cố qua bài TĐN cho 5 em học sinh mỗi
em mang tên một nốt nhạc.Trình bày bài TĐN theo yêu cầu của giáo viên. Việc
tổ chức trò chơi bắt buộc các em phải nhớ vị trí và cao độ của nốt mình mang
tên để đọc nhạc và ghép lời bài TĐN. Nếu em nào đọc sai cao độ, tên nốt thì em
đó xuống để bạn khác lên thay thế và trò chơi kết thúc khi các em đọc nhạc một
cách thành thạo.
- Cuối cùng giáo viên nhận xét chung về giờ học, lưu ý học sinh những
chỗ cần luyện đọc thêm và trước khi kết thúc tiết học cho học sinh nghe một bạn
đọc hay nhất lớp đọc lại bài TĐN vừa học. Như vậy cách đọc và nội dung của
bài TĐN một lần nữa được khắc sâu trong trí nhớ các em học sinh.
Lưu ý: Cũng như phần dạy hát, giáo viên không nên dừng lại quá lâu để
sửa chữa cho các em đọc kém, đọc sai để tạo sự tập trung cho cả lớp. Trong bất
kỳ tình huống xấu nào, giáo viên không nên gây tâm lý tự ti vào khả năng ca hát

và TĐN của học sinh. Phải luôn hình thành và củng cố lòng tự tin, động viên
khuyến khích kịp thời. Giáo viên phải luôn quan tâm sát sao tới học sinh trong
khi học bài TĐN, cần thường xuyên nhắc nhở tư thế ngồi, khi đọc các âm cao thì
lực đẩy hơi to và mạnh, còn khi âm vực thấp thì lực đẩy hơi nhỏ và khẽ. Quá


trình thực hành nghe hát, nghe đọc nhạc và được thực hành nhiều lần sẽ giúp các
em nâng cao được khả năng ca hát và đọc nhạc của bản thân. Các em phải được
thực hành nhiều trong tiết học dưới sự hướng dẫn của giáo viên, thường xuyên
được chơi trò chơi âm nhạc. Đồng thời qua các câu chuyện kể âm nhạc học sinh
còn được nghe các tác phẩm âm nhạc có giá trị, những tác giả nổi tiếng trong
nước và thế giới tạo cho các em có thói quen thích học âm nhạc và hoạt động âm
nhạc.
* Xây dựng phong trào TĐN ngoài giờ học
Phần này đòi hỏi giáo viên phải đầu tư nhiều công sức và có những biện
pháp, hình thức tổ chức sinh động hấp dẫn. Giáo viên nên tổ chức những nhóm
giúp đỡ nhau đọc nhạc ở nhà, ở lớp và thường xuyên tổ chức những đợt thi đọc
nhạc trong lớp, trong khối thông qua các tiết ôn tập, qua các buổi sinh hoạt tập
thể hoặc trong những ngày lễ... và có giải thưởng. Để làm được điều đó cần có
sự phối hợp của tập thể giáo viên trong nhà trường, vì vậy giáo viên cần tham
mưu đề xuất với các giáo viên trong tổ, khối và Ban giám hiệu nhà trường để
xây dựng phong trào này.
* Phối hợp với gia đình để rèn TĐN cho học sinh
Để rèn TĐN cho học sinh, bên cạnh tổ chức các giờ dạy trên lớp thật chu
đáo, giáo viên cần gặp gỡ trao đổi với phụ huynh, hướng dẫn và tư vấn để bố mẹ
biết cách giúp đỡ, kèm cặp con em mình khi học ở nhà, đặc biệt là đối với những
em kĩ năng đọc nhạc còn yếu. Hàng tuần, hàng tháng giáo viên và phụ huynh
trao đổi các thông tin để giáo viên có những phương pháp dạy học cụ thể phù
hợp với từng đối tượng học sinh.
* Tổ chức các giờ TĐN ngoại khóa

Ngoài những bài TĐN đã được biên soạn trong chương trình Tiểu học,
học sinh cần nắm được các thông tin cập nhật hàng ngày liên quan đến cuộc
sống thường ngày của các em và cần được tiếp xúc với các tác phẩm âm nhạc
khác. Nhà trường cần tổ chức các giờ đọc nhạc ngoại khóa, vì thông qua các giờ
học này, ngoài nhiệm vụ cung cấp vốn hiểu biết còn có tác dụng rèn TĐN cho


các em, rèn cho các em kỹ năng hát đúng và hát hay các bài hát mà mình yêu
thích.
* Thường xuyên bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ
- Trong điều kiện mỗi trường chỉ có một giáo viên dạy âm nhạc thì việc
sinh hoạt chuyên môn bên âm nhạc gặp rất nhiều khó khăn. Chính vì vậy mà tôi
đã tham mưu với Ban giám hiệu nhà trường cũng như bộ phân chuyên môn của
Phòng giáo dục và đào tạo xin được dự giờ lẫn nhau giữa các trường lân cận
trong huyện. Ngoài ra, chúng tôi còn tổ chức thao giảng môn âm nhạc ở cụm thi
đua cũng như cấp huyện để các giáo viên âm nhạc trên toàn huyện được học hỏi
kinh nghiệm giảng dạy lẫn nhau nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn âm
nhạc nói chung và phân môn TĐN nói riêng.
- Qua nghiên cứu và thực hiện giải pháp này, cho thấy phần lớn học sinh
đã đạt được những yêu cầu nhất định về học hát cũng như khả năng cảm thụ âm
nhạc và việc TĐN có phần trôi chảy hơn nhiều. Các em có khả năng biểu diễn
văn nghệ tự tin hơn, nhìn nốt nhạc trên khuông nhạc nhanh hơn nhiều so với
trước đây. Đặc biệt là các em đã có sự yêu thích học phân môn TĐN hơn trong
chương trình âm nhạc ở lớp 4.
2.3. Khả năng áp dụng của giải pháp
- Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ của tôi trong quá trình dạy phân
môn TĐN ở lớp 4. Với điều kiện cơ sở vật chất của các trường trong huyện Mỏ
Cày Nam cũng như tỉnh Bến Tre, tôi thấy sáng kiến này có thể áp dụng cho tất
cả các trường trong toàn tỉnh. Tôi thấy mình cần phải học hỏi nhiều hơn nữa để
đem đến cho các em những giờ học âm nhạc nói chung và phân môn TĐN nói

riêng thật thú vị và hiệu quả.
- Giải pháp này có thể áp dụng được ở tất cả các trường trong tỉnh.
2.4. Hiệu quả, lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp
dụng giải pháp
- Các em học sinh đều yêu thích học môn âm nhạc và đặc biệt là các em
có hứng thú với phân môn TĐN.


- Với các giải pháp thực hiện trong dạy TĐN cho học sinh như đã nói ở
trên, sau một thời gian áp dụng thử nghiệm và tiến hành theo dõi tình hình học
tập của học sinh khối 4, tôi thu được kết quả như sau: Đầu năm học, chỉ có 30%
số học sinh đọc đúng cao độ và trường độ của các nốt nhạc. Số còn lại chỉ có
khả năng đọc đúng tên nốt nhạc trên khuông nhạc. Đến thời điểm này, số lượng
học sinh đọc đúng cao độ và trường độ đạt trên 50%. Đó là kết quả sau một quá
trình áp dụng thử nghiệm giải pháp mới mà tôi đã nêu ở trên.
- Trong những năm học tiếp theo, tôi sẽ tiếp tục áp dụng giải pháp này và
nhân rộng cho các giáo viên âm nhạc khác trên địa bàn huyện và tỉnh để việc
dạy học phân môn TĐN ngày càng có hiệu quả cao hơn.
- Với những kinh nghiệm trên tôi đã thành công trong việc dạy TĐN cho
các em theo hình thức đổi mới. Khi lên lớp tôi vững vàng tự tin hơn, có những
sáng tạo linh hoạt trong biện pháp tổ chức. Từ đó phát hiện và bồi dưỡng học
sinh có năng khiếu. Qua những tiết TĐN giúp các em có ấn tượng đẹp về âm
nhạc, giúp trẻ năng động và linh hoạt hơn, hình thành tính độc lập luôn luôn có
nhu cầu âm nhạc trong cuộc sống hàng ngày./.
Mỏ Cày Nam, ngày......tháng......năm..........
Người viết