Tham luận môn Địa lý THCS

SỞ GD&ĐT BÌNH DƯƠNG
TRƯỜNG THPT LÊ LỢI
Tổ: Sử -Địa
ĐỔI MỚI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ
THÚC ĐẨY ĐỔI MỚI GIẢNG DẠY BỘ MÔN ĐỊA LÍ
Việc đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá và phương pháp dạy học
không chỉ đơn thuần là giáo viên dùng hệ thống câu hỏi, bài kiểm tra để đánh giá
mức độ nhận thức của học sinh và cho điểm. Hiện nay khi vấn đề giáo dục được
xem là quốc sách hàng đầu thì việc đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá và
dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh đã trở thành vấn đề quan
trọng hàng đầu trong quá trình đổi mới sự nghiệp giáo dục ở nước ta; và được
thực hiện ở tất cả các bộ môn trong đó có bộ môn Địa lí.
A. ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ:
I.Mục đích, ý nghĩa, yêu cầu của việc kiểm tra đánh giá:
1.Mục đích:
-Làm rõ mức độ hòan thành mục tiêu dạy học, phát hiện nguyên nhân,
điều chỉnh hoạt động dạy học.
-Công khai hóa việc nhận định hoạt động học tập cho học sinh, từ đó
tạo điều kiện cho học sinh phát triển kỹ năng tự đánh giá và phấn đấu vươn lên
trong học tập.
-Giáo viên có cơ sở thực tế để không ngừng cải tiến, đổi mới phương
pháp dạy học, nâng cao hiệu quả bài học.
2.Ý nghĩa:
-Tạo điều kiện cho giáo viên:
+Nắm được sự phân hóa về trình độ học lực của học sinh trong lớp, từ
đó có biện pháp giúp các em học yếu và bồi dưỡng các em khá giỏi.
+Có cơ sở thực tế để điều chỉnh, tự hòan thiện hoạt động dạy học của
mình.
-Giúp học sinh:
+Biết được khả năng học tập của mình so với mục tiêu đề ra và với yêu
cầu của chương trình.

+Tìm được nguyên nhân sai sót, từ đó điều chỉnh hoạt động của mình.
+Phát triển kĩ năng tự đánh giá.
-Giúp cán bộ quản lí:
Nắm được các thông tin cơ bản về thực trạng dạy và học ở đơn vị để có
sự chỉ đạo kịp thời, đúng hướng.
-Giúp cha, mẹ học sinh và cộng đồng:
1
BÀI THAM LUẬN
Biết được kết quả học tập của học sinh và kết quả dạy học của giáo
viên, từ đó cùng với nhà trường và xã hội đề ra các giải pháp nhằm nâng cao chất
lượng học tập của học sinh.
3.Yêu cầu:
-Khách quan, chính xác.
-Tòan diện, hệ thống.
-Công khai kịp thời.
-Vừa sức và bám sát yêu cầu chương trình.
II.Về đổi mới kiểm tra đánh giá:
Qua hội thảo, chúng tôi đã khẳng định:
Người giáo viên không chỉ đơn thuần là người cho điểm mà còn là
người đánh giá và giúp học sinh tự đánh giá đúng trình độ năng lực và mức độ
tiếp thu tri thức của học sinh. Vì vậy kết quả của quá trình kiểm tra đánh giá là
kết quả của một quá trình học tập trong một thời gian nhất định; cái mà học sinh
học được chứ không phải cái giáo viên dạy được (kiến thức, kỹ năng, khả năng
giao tiếp, thái độ...) và đồng thời nó cũng là kết quả của một quá trình làm việc
nghiêm túc của cả thầy lẫn trò.
Qua thảo luận, tập thể tổ Sử - Địa cũng đã thống nhất tiêu chuẩn của
qua 1trình kiểm tra đánh giá bao gồm:
1.Về kiến thức:
Kiến thức của quá trình kiểm tra cần đạt được là những tri thức mà học
sinh tiếp thu được sau một tiết học, một bài học, một chương, một học kỳ và một

năm học, một cấp học.
Thông thường bài kiểm tra cần phải đạt được ở các mức độ sau để phù
hợp với từng đối tượng học sinh: Nhớ- hiểu-vận dụng.
2.Về kỹ năng:
Khi học môn Địa lí cần phải chú ý đảm bảo một số kỹ năng như: Khai
thác kênh hình, kênh chữ, sử dụng bản đồ, lược đồ, mô hình, bảng số liệu, bảng
thống kê, tranh ảnh, hình vẽ; kỹ năng phân tích, tổng hợp thông tin, viết báo
cáo…
Về thang điểm kiểm tra: Phần kiến thức từ 7 điểm – 8 điểm; phần kỹ
năng 2 điểm – 3 điểm. Giáo viên cần chú ý để đảm bảo bảo đủ cả hai phần này
trong quá trình kiểm tra, đánh giá.
Ngoài ra, có thể phát huy thêm các thang điểm về thái độ (nếu có), nhận
thức của học sinh về một vấn đề nào đó.
Trong quá trình giảng dạy bộ môn Địa lí, ngoài việc duy trì các phương
pháp kiểm tra truyền thống như nói, viết, bài tập (kiểm tra miệng, 15 phút, 45
phút, học kỳ …) chúng tpôi cò đưa ra các hình thức kiểm tra khác như: Dùng bài
tập lượng giá cuối tiết học, kiểm tra theo hình thức “Mođun Địa lí” tức là giao
cho học sinh làm theo các chủ đề của từng bài, từng đề mục; giáo viên nhận xét
và cho điểm. (Ví dụ như bài: Con người và môi trường Địa lí – Lớp 8).
Trong giảng dạy nên kết hợp đánh giá của giáo viên và của học sinh;
đánh giá định kỳ trong quá trình giảng dạy. Giáo viên đánh giá không chỉ qua số
điểm mà còn có thể qua lời nói, biểu dương, khen thưởng… một cách chính xác;
kịp thời nhằm động viên, khích lệ tinh thần học tập của học sinh. Giáo viên cũng
2
cần đề cao ý thức đánh giá và tự đánh giá lẫn nhau của học sinh để rèn luyện cho
học sinh tác phong làm việc năng động, tích cực, tự tin.
Ngoài kiểm tra miệng đầu tiết học, giáo viên cũng có thể kiểm tra trong
quá trình giảng dạy. Giáo viên có thể sử dụng phương pháp đàm thoại, vấn đáp
gợi mở để tạo điều kiện cho học sinh trả lời các câu hỏi khó, giải quyết các tình
huống địa lí; tìm ra mối quan hệ giữa các sự vật, hiện tượng địa lí; vận dụng kiến

thức địa lí vào thực tiễn đời sống…
Bên cạnh đó giáo viên cũng có thể sử dụng hệ thống câu hỏi tái hiện để
học sinh trả lời các kiến thức cũ đã học, giáo viên nhận xét và cho điểm.
-Đối với các bài kiểm tra định kỳ:
+Kiểm tra 10 phút và 15 phút :
Số lượng bài kiểm tra tùy thuộc vào từng khối, tuy nhiên giáo viên cũng
có thể linh động cho phù hợp với từng lớp (đối với lớp sức học yếu có thể tăng
cường kiểm tra nhiều hơn).
Đối với bài kiểm tra này giáo viên có thể chọn thời điểm là vào các tiết
học với nội dung ngắn để đảm bảo chất lượng tiết dạy. Hình thức kiểm tra có thể
là 100% trắc nghiệm hoặc trắc nghiệm lẫn tự luận.
Kết quả của bài kiểm tra sẽ tác động sâu sắc đến quá trình dạy và học ;
tùy vào kết quả đó mà giáo viên điều chỉnh mức độ kiểm tra lần sau cho phù hợp.
+Kiểm tra 45 phút :
Bao gồm cả trắc nghiệm (lựa chọn câu đúng, điền khuyết) và tự luận.
Số lượng câu trắc nghiệm thông minh từ 12 – 16 câu; mỗi câu 0,25 điểm và tự
luận là từ 6 điểm – 7 điểm.
Tuỳ vào từng khối học, đối với khối lớp 9 nên bổ sung thêm các bài
kiểm tra thực hành biểu đồ từ 1,5 – 2 điểm ; biểu đồ không quá phức tạp để học
sinh có đủ thời gian để làm. Bộ đề kiểm tra một tiết được đảo thành nhiều đề để
đảm bảo tính khách quan ; đề kiểm tra phải có 1 – 2 câu khó để phân loại học
sinh, điểm cho câu hỏi khó từ 1-2 điểm. Hình thức kiểm tra có thể chung đề,
chung khối ; tuy vậy công tác ra đề, duyệt đề, định ngày kiểm tra, phân công giáo
viên gác kiểm tra phải lên kế hoạch sớm để tránh cập rập gây khó khăn cho giáo
viên và học sinh.
+KIểm tra học kỳ :
Thống nhất thang điểm giữa trắc nghiệm và tự luận là 3/7. Nội dung đề
kiểm tra học kỳ phải đúng trọng tâm từng bài, chương, học kỳ; đảm bảo phân
điểm hợp lí giữa kiến thức, kỹ năng và thái độ (nếu có) ; câu hỏi tư duy chiếm
40%, câu hỏi tái hiện chiếm 20%, câu hỏi kỹ năng chiếm 40% số điểm.

Trên đây là những ý kiến của chúng tôi về một số vấn đề cơ bản trong
công tác kiểm tra đánh giá. Tuy nhiên còn tuỳ thuộc vào thực trạng giảng dạy và
học tập của từng trường mà chúng ta có kế hoạch kiểm tra và đánh giá cho phù
hợp.
B. ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY:
I.Thực trạng giảng dạy môn Địa lí ở các trường THPT, THCS hiện
nay :
Từ trước tới nay, dạy học môn Địa lí, giáo viên chủ yếu sử dụng các
phương pháp dạy học như phương pháp dùng lời, phương pháp sử dụng các
3
phương tiện trực quan (mô hình, biểu đồ, tranh ảnh...).Nhiều giáo viên đã sử
dụng tốt các phương pháp này theo hướng phát huy tính sáng tạo của học sinh.
Tuy nhiên, cũng có không ít giáo viên ít quan tâm tới việc giúp học sinh phát huy
tính sáng tạo của mình trong giờ học.
-Phương pháp dùng lời:
Có thể kể đến các phương pháp như: thuyết giảng, vấn đáp ; tức là giáo
viên sử dụng lời giảng mạch lạc, rõ ràng ; học sinh lắng nghe, quan sát biểu đồ,
sách giáo khoa và ghi chép kiến thức.
-Phương pháp trực quan:
Giáo viên sử dụng các phương tiện như : bản đồ, quả địa cầu, lược đồ,
hình ảnh ... để phân tích làm rõ các kiến thức địa lí. Nhưing hiện nay, nhiều giáo
viên lại chỉ sử dụng các phương tiện trực quan chỉ để mang tính chất minh họa ;
tức là giáo viên chưa klhai thác triệt để nguồn kiến thức từ phương tiện và chưa
chú ý đến việc học sinh có khả năng tự làm việc với các phương tiện đó hay
không?!
Tuy thời gian gần đây, việc dạy học môn địa lí đã được cải thiện theo
hướng phát huy tính tích cực của học sinh, nhưng học sinh vẫn còn mang nặng
tính thụ động, chưa có kỹ năng tự tìm hiểu, phát hiện kiến thức mới. Có thể kể
đến nhiều nguyên nhân như ; chưa có sự triển khai đồng bộ về bồi dưỡng giáo
viên, đổni mới sách giáo khoa, sách giáo viên, cơ sở vật chất kĩ thuật ; trong đó

việc thi cử còn mang nặng tính « chính phụ » cũng là một trong những trở ngại
lớn nhất.
II. Đổi mới phương pháp giảng dạy:
-Đổi mới không có nghĩa là bỏ đi các phương pháp giảng dạy địa lí
truyền thống mà phải kế thừa, đồng thời tiếp thu những mặt tích cực của phương
pháp giảng dạy địa lí mới.
-Mục tiêu của vấn đề đổi mới phương pháp dạy là:
+Phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của học sinh.
+Bồi dưỡng phương pháp tự học.
+Rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
+Tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập địa lí cho
học sinh.
-Như vậy, cái cốt lõi của phương pháp dạy địa lí mới là giúp học sinh
phát huy được năng lực của bản thân, phát huy tính sáng tạo trong tiết học.
Muốn đạt được kết quả trên đòi hỏi sự cố gắng của giáo viên và học
sinh, đặc biệt là vai trò của việc định hướng nhận thức cho học sinh là rất quan
trọng.
-Giáo viên là người tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh :
Dạy học hướng vào người học, tức người học là trung tâm; nhưng
không vì thế mà quên vai trò đặc biệt quan trọng của giáo viên. Giáo viên là
người tổ chức ra các hoạt động học tập và định hướng cho học sinh mục tiêu, ý
nghĩa của các hoạt động đó.
Trong phương pháp tích cực, người học được cuốn hút vào những hoạt
động học tập do giáo viên tổ chức và chỉ đạo; nhưng học sinh tiếp thu tri thức
một cách chủ động, sáng tạo chứ không phải thụ động.
4
Bên cạnh sử dụng phương pháp thuyết giảng thì phương pháp vấn đáp
và vấn đáp gợi mở cũng là phương pháp được giáo viên sử dụng tối đa. Mục tiêu
của phương pháp này là giúp học sinh giải quyết vấn đề khi học địa lí. Phương
pháp này đòi hỏi người học phải tư duy độc lập để tìm được kiến thức mới.

Ví dụ vấn đề « Nguyên nhân hình thành hoang mạc Sahara ». Giáo
viên có thể hướng dẫn cho học sinh về vị trí, địa hình, hoàn lưu, hải lưu => Kết
luận:
*Lãnh thổ Bắc Phi rộng, hình khối.
*Có đường xích đạo chạy ngang qua lãnh thổ.
*Chịu ảnh hưởng của gió tín phong Đông Bắc.
*Dòng biển lạnh Canari chảy ven bờ.
-Giáo viên có thể tạo tình huống để học sinh nhận thức kiến thức mới,
tức tránh lối « thầy đọc, trò chép » ; giáo viên nên tạo điều kiện cho học sinh tự
kết luận và ghi bài (Tất nhiên có sự định hướng và khẳng định đúng hoặc sai của
giáo viên).
-Giúp học sinh khai thác tốt các thiết bị học tập :
+Sách giáo khoa: Khai thác kiến thức từ sách giáo khoa bao gồm kênh
hình, kênh chữ, bảng thống kê, số liệu, biểu đồ, lược đồ...
Việc sử dụng sách giáo khoa tưởng chừng như rất dễ song lại không
đơn giản để khai thác triệt để kiến thức từ sách giáo khoa và không bị lệ thuộc
quá mức vào nó. Giáo viên nên rèn luyện cho học sinh khả năng sử dụng sách;
biết chú trọng vào phần trọng tâm, lướt qua những phần không cơ bản, phát hiện
những thiếu sót của sách giáo khoa và bổ sung những thông tin, số liệu, tin tức
thời sự liên quan tới bài học mà sách giáo khoa không có hoặc chưa có.
Ví dụ 1: Trong sách giáo khoa lớp 8, ở bài 10 mục 2 có ghi « Nam Á
nằm trong đới khí hậu nhiệt đới gió mùa » là chưa chính xác, vì « nhiệt đới gió
mùa » là một kiểu.
Ví dụ 2 : Trong sách giáo khoa lớp 8, ở bài 2 mục 2 có hình 2.2 là hình
ảnh ba chủng tộ Môngôlôit, Ơrôpêôit, Ocxtraylôit. Giáo viên có thể cho học sinh
khai thác ảnh để rút ra ý nghĩa là ba chủng tộc này chung sống hoà bình, bình
đẳng với nhau. Bên cạnh đó giáo viên cũng có thể nêu lên một số nét nổi bật của
ba chủng tộc này để học sinh phân biệt.
+Bản đồ và quả địa cầu:
Là những thiết bị quen thuộc khi dạy địa lí. Giáo viên nên rèn luyện để

học sinh có khả năng sử dụng các phương tiện này hợp lí, hiệu quả về kiến thức
lẫn kỹ năng sử dụng.
-Giáo viên nên giúp học sinh học tốt các bài học thực hành, tránh dạy
lướt, dạy bỏ kiến thức bởi các bài thực hành sẽ định hướng nhiều kĩ năng địa lí
cho học sinh.
-Giáo viên giảng dạy theo hướng rèn luyện phương pháp tự học cho
học sinh:
Có thể có mỗi giáo viên có những phương pháp riêng biệt để giúp học
sinh tự học. Giáo viên có thể cho học sinh chuẩn bị bài học trước ở nhà. Muốn
thế, giáo viên phải thực hiện tốt phần củng cố bài, tức là giáo viên đã phân công
cho học sinh chuẩn bị những vấn đề gì cho tiết sau. Bên cạnh đó, giáo viên thực
5