Quản lý chi Ngân sách Nhà nước tại Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan (LV thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

BÙI THỊ KIỀU NHUNG

QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
TẠI CỤC ĐIỀU TRA CHỐNG BUÔN LẬU,
TỔNG CỤC HẢI QUAN

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. Vũ Hùng Cƣờng

HÀ NỘI, 2017


LỜI CAM ĐOAN
Luận văn thạc sĩ “Quản lý chi Ngân sách Nhà nước tại Cục Điều tra
chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan". Chuyên ngành quản lý kinh tế, mã số
60.34.04.10, đây là công trình tác giả đã dày công nghiên cứu, trong đó có sử
dụng thông tin từ nhiều nguồn tƣ liệu và dữ liệu khác nhau. Các thông tin đã
đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.
Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn
toàn trung thực và chƣa đƣợc sử dụng để bảo vệ một học vị nào hoặc chƣa
từng công bố trong bất kỳ một công trình nghiên cứu khoa học nào khác.
Tác giả luận văn

Bùi Thị Kiều Nhung


LỜI CẢM ƠN
Để có đƣợc bản luận văn này, tác giả xin chân thành cảm ơn đối với
các Thầy giáo, cô giáo Học viện khoa học xã hội đã tận tình giảng dạy, hƣớng
dẫn và quan tâm giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và làm
luận văn tốt nghiệp.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Vũ Hùng
Cƣờng, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ tác giả trong quá trình thực
hiện và hoàn thành luận văn.
Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Cục Điều tra chống buôn lậu - Tổng
cục Hải quan, lãnh đạo Phòng 7 (Bộ phận Kế toán), Cục Điều tra chống buôn
lậu - Tổng cục Hải quan, các bạn bè đồng nghiệp đã động viên giúp đỡ, đóng
góp ý kiến, tạo điều kiện tốt nhất để tác giả hoàn thành luận văn này.
Mặc dù có nhiều cố gắng, nhƣng do còn hạn chế về lý luận, năng lực,
kinh nghiệm cũng nhƣ trong nghiên cứu, nên chắc chắn khó tránh khỏi những
thiếu sót. Tác giả mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp của các nhà khoa
học, các thầy cô giáo và bạn đồng nghiệp để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
Tác giả luận văn

Bùi Thị Kiều Nhung


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI ........................... 6
NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRONG CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC ........ 6
1.1. Khái niệm chi ngân sách nhà nƣớc và đặc điểm của quản lý chi ngân sách nhà

nƣớc trong cơ quan hành chính nhà nƣớc ...................................................................6
1.2. Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trong cơ quan hành chính Nhà nƣớc. .............10
1.3. Một số chỉ tiêu đánh giá hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trong các cơ
quan hành chính nhà nƣớc ........................................................................................28
1.4. Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại các đơn vị sự nghiệp hoạt động trong lĩnh
vực Hải quan .............................................................................................................30
1.5. Kinh nghiệm quản lý chi NSNN tại Cục Kiểm tra sau thông quan và một số bài
học kinh nghiệm đối với Cục Điều tra chống buôn lậu ............................................36
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC
TẠI CỤC ĐIỀU TRA CHỐNG BUÔN LẬU, TỔNG CỤC HẢI QUAN ....................41
2.1. Một số đặc thù trong quản lý chi ngân sách của Cục Điều tra chống buôn lậu,
Tổng cục Hải quan. ...................................................................................................41
2.2. Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Điều tra chống buôn lậu .......49
2.3. Đánh giá công tác quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Điều tra chống buôn
lậu, Tổng cục Hải quan. ............................................................................................ 61
2.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Điều tra chống
buôn lậu, Tổng cục Hải quan trong thời gian qua. .......................................................69
CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ
NƢỚC TẠI CỤC ĐIỀU TRA CHỐNG BUÔN LẬU, TỔNG CỤC HẢI QUAN.......71
3.1. Chiến lƣợc phát triển của Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan và
quản lý ngân sách nhà nƣớc của đơn vị trong thời gian tới. .....................................71
3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại
Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan. ...................................................74
KẾT LUẬN ........................................................................................................................78
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................................81


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

QLNN:

Quản lý nhà nƣớc

NSNN:

Ngân sách Nhà nƣớc

PEFA:

Public Expenditure and Financial Accountability (Chi tiêu công
cộng và trách nhiệm tài chính.


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1- Chỉ số PI-18, PI-19, PI-20 theo PEFA ........................................................25
Bảng 2.1: Cơ cấu và tổ chức bộ máy kế toán ............................................................ 49


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong hệ thống tài chính quốc gia, Ngân sách nhà nƣớc là khâu chủ đạo, là
điều kiện vật chất quan trọng để đảm bảo về mặt vật chất cho bộ máy đƣợc vận
hành, thực hiện chức năng, nhiệm vụ mà Nhà nƣớc giao.
Ngân sách nhà nƣớc nói chung, Chi ngân sách nhà nƣớc nói riêng là một
trong những công cụ của chính sách tài chính quốc gia, là khâu quan trọng trong
điều tiết, có tác dụng rất lớn đối với sự ổn định, phát triển của kinh tế, xã hội của đất
nƣớc, đáp ứng các yêu cầu mới đặt ra trong quá trình tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý
kinh tế.
Cục Điều tra chống buôn lậu là một đơn vị thuộc Tổng cục Hải quan (cơ
quan thuộc Bộ Tài chính) hàng năm sử dụng khoảng 150 tỷ đồng từ ngân sách nhà

nƣớc. Đây là đơn vị với số lƣợng cán bộ, công chức, viên chức và ngƣời lao động
lớn nhất Tổng cục Hải quan (trên 500 ngƣời lao động).
Hiện nay, Cục Điều tra có 03 Hải đội Kiểm soát chống buôn lậu đây là đơn
vị đƣợc giao quản lý một số lƣợng lớn số lƣợng tàu thuyền, ca nô phục vụ hoạt
động tuần tra, kiểm soát, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa trên biển.
Đây là một loại tài sản đặc thù áp dụng nhiều quy định về chế độ chính sách trong
việc quản lý, đầu tƣ, mua sắm, bảo trì, bảo dƣỡng, ... cho loại tài sản này nhƣ định
mức chi về xăng dầu,... Tổng cục Hải quan đã ban hành Quyết định số 20/QĐTCHQ ngày 07/01/2016 quy định định mức kinh tế, kỹ thuật bảo dƣỡng, sửa chữa
phƣơng tiện thủy ngành Hải quan. Quy định về thời gian, tần suất, cấp độ sửa chữa,
bảo dƣơng phƣơng tiện trong trong suốt thời kỳ khai thác để đảm bảo chất lƣợng kỹ
thuật và hiệu quả sử dụng, khai thác phƣơng tiện.
Ngoài ra, Cục Điều tra chống buôn lậu đƣợc giao một số tài sản đặc thù

đƣợc giao nhƣ Tàu biển, cano, xe ô tô giám sát trực tuyến - xe chuyên dụng, máy
bay không ngƣời lái... các công cụ hỗ trợ, vũ khí, vật liệu nổ phục vụ công tác
nghiệp vụ, đấu tranh phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua
biên giới.

1


Trong điều kiện kinh tế hội nhập, tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép
hàng hóa qua biên giới diễn biến phức tạp, tội phạm kinh tế, đối tƣợng buôn lậu
luôn luôn thay đổi phƣơng thức, thủ đoạn để thực hiện hành vi phạm tội của mình.
Cục Điều tra chống buôn lậu thực hiện chức năng phòng, chống buôn lậu vận
chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Tuy nhiên, tùy từng thời kỳ, thời điểm
hoạt động buôn lậu diễn biến phức tạp, có tháng có rất nhiều chuyên án đƣợc xác
lập đột xuất để thực hiện hoạt động đấu tranh, phòng chốn buôn lậu. Do đó, việc lập
dự toán, thực hiện Chi NSNN để đảm bảo điều kiện tốt nhất cho các Ban chuyên án
hoạt động luôn đƣợc Lãnh đạo Tổng cục, Lãnh đạo Cục Điều tra chống buôn lậu coi

trọng.
Hàng năm, Cục Điều tra chống buôn lậu phát hiện, bắt giữ nhiều vụ việc vi
phạm, thu giữ tang vật vi phạm trị giá hàng trăm tỷ đồng. Số hàng hóa tang vật này
đòi hỏi phải đƣợc quản lý, bảo quản để đảm bảo hàng hóa, tang vật không bị mất
mát, hƣ hỏng, giảm chất lƣợng... Cục Điều tra chống buôn lậu phải thực hiện việc
thuê kho, thuê bãi, bảo quản đối với số hàng hóa, tang vật vi phạm này. Do đó, cần
phải quản lý chi ngân sách nhà nƣớc đối với các hoạt động này để đảm bảo đạt hiệu
quản cao nhất, triệt để tiết kiệm, đúng chế độ, chính sách tiêu chuẩn đƣợc đặt ra
trong quá trình thực hiện những hoạt động này tránh tình trạng chi ngoài dự toán,
vƣợt dự toán không đúng thẩm quyền, sai quy định.
Trong quá trình thực hiện quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Điều tra
chống buôn lậu còn phát sinh vƣớng mắc khi Cục Điều tra chống buôn lậu thực hiện
Quyết định tạm giữ tang vật vi phạm theo thời hạn do pháp luật quy định để phục
vụ công tác xác minh, điều tra, xử lý vi phạm. Tuy nhiên, khi có kết quả điều tra,
Cục Điều tra chống buôn lậu thực hiện quyết định khởi tố vụ án hình sự và chuyển
giao cho cơ quan công an để tiếp tục điều tra theo thẩm quyền. Tuy nhiên, cơ quan
công an không tiếp nhận số tang vật vi phạm này theo quy định của Bộ luật Tố tụng
hình sự và Luật Xử lý vi phạm hành chính. Điều này, dẫn đến thực tế Cục Điều tra
chống buôn lậu vẫn phải tiếp tục thực hiện hoạt động chi đối với các hoạt động thuê

2


kho, thuê bãi, thuê bảo quản đối với số tang vật này trong khi Quyết định tạm giữ đã
hết thời hạn, gây khó khăn trong quá trình thực hiện chi cho hoạt động này.
Với mục tiêu xây dựng hệ thống tài chính lành mạnh, củng cố kỷ luật tài
chính, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả ngân sách nhà nƣớc giao, Cục Điều tra chống
buôn lậu luôn không ngừng nghiên cứu, đổi mới, hoàn thiện tất cả các khâu, các quy
trình trong quản lý chi ngân sách nhà nƣớc để tăng tích lũy đầu tƣ hiện đại hóa cơ
sở vật chất của đơn vị. Xuất phát từ yêu cầu đó, đề tài “Quản lý chi ngân sách nhà

nước tại Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan” đƣợc lựa chọn để
nghiên cứu để làm luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong những năm qua có nhiều đề tài nghiên cứu khoa học, nhiều đề án, luận
văn, bài báo nghiên cứu về tài chính, quản lý thu, chi ngân sách nhà nƣớc. Tuy
nhiên, trong lĩnh vực hải quan, có thể kể một số công trình quan trọng về quản lý chi
ngân sách nhà nƣớc nhƣ sau:
- Đề tài nghiên cứu khoa học cấp ngành về “Nâng cao năng lực kiểm soát chi ngân
sách cho hoạt động của ngành hải quan” của tác giả Đào Minh Thiên, Thanh tra Tổng
cục Hải quan, năm 2014.
- Đề tài nghiên cứu khoa học cấp ngành về “Nâng cao hiệu quả quản lý đầu tƣ xây
dƣợng cơ bản trong ngành hải quan đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa” của tác giả Đặng
Thanh Dũng, Vụ Kế hoạch tài chính, Tổng cục Hải quan, năm 2014.
Từ các công trình này tác giả có thể kế thừa về mặt lý luận và tiêu chí đánh giá hiệu
quả quản lý để làm cơ sở cho mình khi viết đề tài luận văn.
Riêng đối với việc quản lý chi NSNN tại Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục
Hải quan đến nay chƣa có công trình nào nghiên cứu về vấn đề này. Điều này cho thấy
việc nghiên cứu đề tài “Quản lý chi ngân sách tại Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng
cục Hải quan” là vấn đề mới đang đặt ra, đòi hỏi phải nghiên cứu những điều kiện đặc
thù của Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan để quản lý chi ngân sách có
hiệu quả.

3


3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống hóa lý thuyết về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại các cơ quan
hành chính nhà nƣớc.
Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Điều
tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan từ đó đề xuất một số giải pháp, kiến nghị

nhằm hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Điều tra chống buôn lậu.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tƣợng nghiên cứu: Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Điều tra
chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan.
- Phạm vi không gian: tại Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan.
- Phạm vi thời gian: Nghiên cứu thực trạng giai đoạn 2014 - 2016, đề xuất
giải pháp cho giai đoạn 2017-2020.
- Phạm vi nội dung: Các nội dung chi từ nguồn NSNN tại Cục Điều tra
chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan đƣợc nghiên cứu, phân tích đánh giá trong luận
văn gồm chi thƣờng xuyên và chi không thƣờng xuyên.
5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Ý nghĩa khoa học: góp phần tổng hợp và làm rõ một số lý luận cơ bản về
quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại cơ quan hành chính nhà nƣớc.
- Ý nghĩa thực tiễn: Đề tài nghiên cứu đƣa ra kết quả đánh giá, phân tích
những bài học kinh nghiệm về những ƣu điểm và những nhƣợc điểm, hạn chế của
việc triển khai thực hiện chi ngân sách trong nội bộ Cục Điều tra chống buôn lậu,
Tổng cục Hải quan. Đề tài nghiên cứu cũng là nguồn tài liệu tham khảo bổ ích cho
học viên, sinh viên khi nghiên cứu về chi ngân sách trong cơ quan hành chính nhà
nƣớc. Thông qua đề tài này, các học viên, sinh viên và bạn đọc sẽ tìm thấy những
thông tin cần thiết và những kiến thức cập nhật mới nhất về chi ngân sách trong cơ
quan nhà nƣớc.

4


6. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, luận văn sử dụng nhiều phƣơng pháp nhƣ:
- Phƣơng pháp tổng hợp, thống kê, phân tích, so sánh, hệ thống hóa và suy
luận logic để nghiên cứu cơ sở lý luận.
- Sử dụng phƣơng pháp phân tích thực chứng và chuẩn tắc trong kinh tế và

đánh giá chính sách công, chi tiêu công.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, các bảng biểu,
nội dung của đề tài gồm 3 chƣơng, cụ thể nhƣ sau:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc
trong cơ quan quản lý hành chính nhà nƣớc.
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục Điều tra
chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan.
Chƣơng 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nƣớc tại Cục
Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan.

5


Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI
NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRONG CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƢỚC
1.1. Khái niệm chi ngân sách nhà nƣớc và đặc điểm của quản lý chi ngân sách
nhà nƣớc trong cơ quan hành chính nhà nƣớc
1.1.1.Khái niệm về chi ngân sách nhà nƣớc
Theo luật ngân sách nhà nƣớc, Ngân sách nhà nƣớc là toàn bộ các khoản thu,
chi của nhà nƣớc trong dự toán đã đƣợc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết
định và đƣợc thực hiện trong một năm để bảo đảm các chức năng của nhà nƣớc.[16,
tr.01]
Theo luận NSNN sửa đổi năm 2002 của nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam xác định NSNN là toàn bộ các khoản thu chi của nhà nƣớc có thẩm quyền
quyết định và thực hiện các chức năng nhiệm vụ của nhà nƣớc.
Ngân sách nhà nƣớc thể hiện các mối quan hệ phân phối. Đó là quan hệ giữa
một bên là Nhà nƣớc và một bên là các chủ thể khác trong xã hội (bao gồm các tổ
chức kinh tế, xã hội, các tầng lớp nhân dân) phát sinh khi Nhà nƣớc tham gia phân

phối các nguồn tài chính quốc gia.
Quá trình phân phối nguồn tài chính của quốc gia là quá trình giải quyết mối
quan hệ về quyền lợi kinh tế giữa Nhà nƣớc với xã hội. Kết quả của quá trình phân
phối tài chính lần đầu là các nguồn tài chính của đất nƣớc đƣợc phân chia thành các
phần khác nhau dành cho các đối tƣợng đƣợc quyền thụ hƣởng, đó là: Phần nộp vào
ngân sách nhà nƣớc và phần để lại cho các chủ thể khác của xã hội. Phần nộp vào
ngân sách nhà nƣớc về phía Nhà nƣớc gọi là thu ngân sách nhà nƣớc, gồm các
khoản thu từ thuế, phí, lệ phí, các khoản đóng góp của các tổ chức, cá nhân, các
khoản viện trợ và các khoản thu khác theo quy định của Pháp luật.
Phần nộp vào ngân sách nhà nƣớc tiếp tục đƣợc phân phối lại thể hiện
qua các khoản cấp phát từ ngân sách nhà nƣớc cho các mục đích tiêu dùng khác
nhau của Nhà nƣớc nhƣ chi cho quản lý hành chính, chi cho sự nghiệp y tế,
giáo dục và đầu tƣ của Nhà nƣớc v.v… phần này gọi là chi ngân sách nhà nƣớc.

6


Nhƣ vậy, chi ngân sách Nhà nƣớc là quá trình phân phối, sử dụng quỹ ngân
sách tập trung của Nhà nƣớc theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp nhằm duy trì sự
tồn tại và hoạt động bình thƣờng của bộ máy Nhà nƣớc và thực hiện các nhiệm vụ
chính trị, kinh tế, xã hội mà Nhà nƣớc trực tiếp thực hiện.
Theo Luật ngân sách nhà nƣớc, chi ngân sách nhà nƣớc tại các cơ quan hành
chính nhà nƣớc thể hiện mối quan hệ giữa hai quá trình phân phối và sử dụng nguồn
ngân sách nhà nƣớc nhƣ sau:
Thứ nhất, Quá trình phân phối nguồn ngân sách nhà nƣớc: Đây là quá trình
hình thành các loại quỹ trƣớc khi đƣa vào sử dụng. Số lƣợng các loại quỹ, tỷ trọng
các quỹ trong tổng dự toán sử dụng hàng năm đƣợc quyết định dựa trên chức năng,
tình hình thực hiện các nhiệm vụ của đơn vị đã đƣợc xác định theo nhiệm vụ quản
lý nhà nƣớc trong từng giai đoạn;
Thứ hai, Quá trình sử dụng quỹ ngân sách nhà nƣớc: Đây là quá trình trực

tiếp chi dùng các khoản tiền cấp phát từ ngân sách nhà nƣớc cho các nhu cầu phù
hợp với mục đích hình thành các loại quỹ trƣớc khi đƣa vào sử dụng.
1.1.2. Đặc điểm chi ngân sách nhà nước trong các cơ quan hành chính nhà nước
Trong mỗi giai đoạn lịch sử nhất định và tuỳ thuộc vào chức năng, nhiệm vụ
khác nhau của các đơn vị hành chính nhà nƣớc mà nội dung chi ngân sách nhà

nƣớc cũng có những nội dung khác nhau nhƣng về nội dung kinh tế thì chi
ngân sách nhà nƣớc trong các cơ quan hành nhà nƣớc có những đặc điểm cơ bản
chủ yếu sau:
Thứ nhất, chi ngân sách nhà nƣớc chỉ đƣợc tiến hành trên cơ sở pháp luật và
theo kế hoạch chi ngân sách cũng nhƣ phân bổ ngân sách do cơ quan có thẩm quyền
quyết định. Mọi hoạt động chi của các cơ quan hành chính nhà nƣớc phải đảm bảo
về tổng số chi, cơ cấu, nội dung, mức độ các khoản chi ngân sách nhà nƣớc theo
phê duyệt của cơ quan có thẩm quyền.
Quốc hội nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là cơ quan quyền lực
cao nhất của Nhà nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, là chủ thể duy nhất có
quyền quyết định cơ cấu, nội dung chi ngân sách nhà nƣớc để đảm bảo hoạt động

7


cho toàn bộ các lĩnh vực của đời sống xã hội trong đó có các cơ quan hành chính
nhà nƣớc. Vì vậy, các khoản chi ngân sách nhà nƣớc trong các cơ quan hành chính
nhà nƣớc mang tính pháp lý cao.
Nhận thức đầy đủ đặc điểm này có ý nghĩa rất quan trọng trong việc quản lý
chi ngân sách nhà nƣớc nói chung và chi ngân sách nhà nƣớc trong các cơ quan
hành chính nhà nƣớc nói riêng, tránh đƣợc sự phân tán quyền lực trong điều hành
ngân sách nhà nƣớc.
Thứ hai, chi ngân sách nhà nƣớc nhằm vào mục tiêu thoả mãn nhu cầu về tài
chính cho sự vận hành của bộ máy nhà nƣớc, bảo đảm cho cơ quan hành chính nhà

nƣớc thực hiện đƣợc các chức năng, nhiệm vụ của mình. Nhƣ vậy, bên cạnh việc
chịu ảnh hƣởng của phạm vi, chi ngân sách nhà nƣớc còn phụ thuộc vào quy mô của
bộ máy nhà nƣớc cũng nhƣ tuỳ thuộc vào các chức năng, nhiệm vụ mà cơ quan
hành chính nhà nƣớc đảm nhiệm.
Do đó, khi tổ chức bộ máy Nhà nƣớc càng lớn và thực hiện càng nhiều
nhiệm vụ thì mức độ, phạm vi của các khoản chi ngân sách nhà nƣớc càng lớn và
ngƣợc lại. Về khoa học tổ chức Nhà nƣớc thì điều này có ý nghĩa rất lớn, khi Nhà
nƣớc muốn giảm chi ngân sách nhà nƣớc cho bộ máy hành chính thì Nhà nƣớc phải
thực hiện các biện pháp về cải cách hành chính nhƣ sáp nhập nhiều Bộ thực hiện
chức năng quản lý chuyên ngành để thành lập Bộ thực hiện chức năng quản lý đa
ngành hoặc tinh giản biên chế trong các cơ quan hành chính nhà nƣớc.
Thứ ba, phần lớn các khoản chi ngân sách nhà nƣớc trong các cơ quan hành
chính nhà nƣớc đều là khoản cấp phát không hoàn trả trực tiếp và mang tính bao
cấp. Nhà nƣớc đảm bảo kinh phí cho các cơ quan hành chính nhà nƣớc để thực hiện
chức năng, nhiệm vụ quản lý, điều hành kinh tế xã hội của mình. Các hoạt động của
cơ quan hành chính nhà nƣớc không trực tiếp tạo ra của cải vật chất cho xã hội,
không đem lại lợi nhuận.
1.1.3. Khái niệm và vai trò của quản lý chi ngân sách nhà nƣớc
Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc là việc tổ chức quản lý giám sát quá trình
phân phối lại quỹ tiền tệ tập trung một cách có hiệu quả nhằm thực hiện chức năng

8


của nhà nƣớc trên cơ sở sử dụng hệ thống chính sách, pháp luật. Chi ngân sách mới
chỉ thể hiện ở khâu phân bổ ngân sách mà còn hiệu quả sử dụng ngân sách nhƣ thế
nào thì còn phải thông qua các biện pháp quản lý. Rõ ràng quản lý chi ngân sách sẽ
quyết định hiệu quả sử dụng vốn ngân sách.
Quản lý chi NSNN là quá trình thực hiện có hệ thống các biện pháp phối hợp
và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm phục vụ chi tiêu cho bộ máy và thực hiện các

chức năng nhà nƣớc. Thực chất quản lý chi NSNN là quá trình sử dụng các nguồn
vốn chi tiêu của nhà nƣớc từ khâu lập kế hoạch đến khâu sử dụng ngân sách đó
nhằm đảm bảo quá trình chi tiết kiệm và hiệu quả, phù hợp với yêu cầu của thực tế
đang đặt ra theo đúng chính sách chế độ của nhà nƣớc phục vụ các mục tiêu kinh tế
- xã hội.
Quản lý chi NSNN có vai trò rất to lớn, thể hiện:
Thúc đẩy nâng cao hiệu quả sử dụng các khoản chi NSNN nhằm tăng hiệu quả
sử dụng vốn ngân sách, đảm bảo tiết kiệm, có hiệu quả. Thông qua quản lý các khoản
cấp phát của chi NSNN sẽ có tác động khác nhau đến đời sống kinh tế-xã hội, giữ
vững ổn định, đặc biệt là giải quyết các vấn đề bức xúc của xã hội nhƣ: xoá đói giảm
nghèo, giải quyết việc làm, các hoạt động mang tính cộng đồng. Quản lý chi tiêu của
NSNN có hiệu quả sẽ tác động vào kích cầu khi nền kinh tế bị giảm sút hoặc cắt giảm
chi tiêu Chính phủ để bình ổn giá cả thúc đẩy sản xuất phát triển, hình thành quỹ dự
phòng trong NSNN để ứng phó với những biến động của thị trƣờng.
Thông qua quản lý các dự án đầu tƣ phát triển nhằm phục vụ chuyển dịch cơ
cấu kinh tế có hiệu quả. Quản lý chi ngân sách góp phần điều tiết thu nhập dân cƣ
thực hiện công bằng xã hội. Trong tình hình phân hoá giàu nghèo ngày càng gia tăng,
chính sách chi NSNN và quản lý chi NSNN sẽ giảm bớt khoảng cách phân hoá giàu
nghèo giữa các vùng, các khu vực, các tầng lớp dân cƣ, góp phần khắc phục những
khiếm khuyết của kinh tế thị trƣờng.
Vai trò của quản lý chi ngân sách trong việc phục vụ cho việc chuyển dịch cơ
cấu kinh tế ở tầm vĩ mô đƣợc thể hiện rất rõ. Đồng thời vai trò của nó còn thể hiện ở
chỗ thông qua đầu tƣ và quản lý vốn đầu tƣ sẽ tạo ra điều kiện rút ngắn khoảng cách

9


nông thôn và thành thị, giữa đồng bằng và miền núi, vùng sâu, vùng xa. Có thể nói
quản lý chi ngân sách có hiệu quả là yếu tố góp phần thúc đẩy phát triển bền vững.
Trong quá trình điều tiết thị trƣờng, việc quản lý chi ngân sách có vai trò rất

lớn đến việc chống lạm phát và suy thoái, kích cầu nền kinh tế. Khi nền kinh tế lạm
phát, nhà nƣớc cắt giảm chi tiêu, thắt chặt chính sách tiền tệ để hạn chế tổng cung
tổng cầu, hạn chế đầu tƣ của xã hội làm cho giá cả dần dần ổn định, chống lạm phát.
Khi nền kinh suy thoái, sức mua giảm sút nhà nƣớc tăng chi đầu tƣ để tăng cung,
tăng cầu, tạo việc làm, kích cầu chống suy thoái nền kinh tế.
Để đảm bảo lợi ích của ngƣời tiêu dùng, nhà nƣớc sử dụng công cụ chi ngân
sách để điều tiết, can thiệp vào thị trƣờng dƣới hình thức cắt giảm chi tiêu, cắt giảm
đầu tƣ hoặc tăng đầu tƣ, tăng chi tiêu cho bộ máy QLNN, cũng nhƣ trợ vốn, trợ giá
và sử dụng quỹ dự trữ của nhà nƣớc.
Quản lý chi NSNN có vai trò điều tiết giá cả, chống suy thoái và chống lạm
phát. Khi nền kinh tế lạm phát và suy thoái, nhà nƣớc phải sử dụng công cụ chi
ngân sách để khắc phục tình trạng này. Sự mất cân đối giữa cung - cầu sẽ tác động
đến giá cả giá cả tăng hoặc giảm.
Thông qua quản lý các khoản chi thƣờng xuyên, chi đầu tƣ phát triển sẽ điều
chỉnh phù hợp và kích thích tăng trƣởng nền kinh tế. Thông qua đầu tƣ cơ sở hạ
tầng, đầu tƣ vào các ngành kinh tế mũi nhọn, đầu tƣ vào các khu công nghiệp, khu
chế xuất, khu kinh tế mở để nhằm thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế.
1.2. Quản lý chi ngân sách nhà nước trong cơ quan hành chính Nhà nước.
1.2.1. Yêu cầu và nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước
Chi ngân sách nhà nƣớc của các cơ quan hành chính nhà nƣớc là để duy trì
hoạt động quản lý của bộ máy nhà nƣớc nhằm đảm bảo các mục tiêu của Nhà nƣớc
đặt ra đó là sự ổn định về chính trị, an ninh, quốc phòng; sự tăng trƣởng về kinh tế;
thực hiện công bằng xã hội và không ngừng tăng cƣờng vai trò quản lý của Nhà
nƣớc đối với mọi lĩnh vực xã hội.
Xuất phát từ vị trí, vai trò của các cơ quan hành chính nhà nƣớc và để
thực hiện quy định của Luật ngân sách nhà nƣớc, quản lý chi ngân sách nhà nƣớc

10

trong các cơ quan hành chính nhà nƣớc cần phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
Thứ nhất, đảm bảo nguồn tài chính cần thiết, kịp thời theo đúng chủ
trƣơng, đƣờng lối, chính sách và chế độ của Nhà nƣớc để tạo điều kiện về kinh
phí cho các cơ quan hành chính nhà nƣớc thực hiện các nhiệm vụ đƣợc giao.
Để thực hiện đƣợc nguyên tắc này đòi hỏi các cơ quan hành chính nhà nƣớc
phải xác lập đƣợc thứ tự ƣu tiên cho các khoản chi để bố trí nguồn kinh phí cho phù
hợp với khả năng đáp ứng của ngân sách nhà nƣớc trong từng giai đoạn.
Thứ hai, quản lý các khoản chi tiêu phải đảm bảo yêu cầu tiết kiệm và có
hiệu quả vì tiết kiệm và hiệu quả là yêu cầu sống còn trong mọi hoạt động kinh tế xã
hội. Việc quản lý các khoản chi của các cơ quan hành chính nhà nƣớc lại càng phải
đặt ra yêu cầu tiết kiệm, hiệu quả và phải lấy yêu cầu đó làm cơ sở để thực hiện các
biện pháp quản lý.
Các khoản chi của các cơ quan hành chính nhà nƣớc có quy mô rộng và tính
chất phức tạp nên rất khó kiểm soát chi một cách chi tiết và toàn diện. Mặt khác, lợi
ích vật chất trực tiếp đem lại từ các khoản chi tiêu thƣờng ít gắn liền với lợi ích
chung của đơn vị nên sự quan tâm của Thủ trƣởng đơn vị sử dụng ngân sách nhà
nƣớc về yêu cầu tiết kiệm và có hiệu quả của chi ngân sách nhà nƣớc phần nào bị
hạn chế.
Các khoản chi của các cơ quan hành chính nhà nƣớc có tỷ trọng lớn trong cơ
cấu chi ngân sách nhà nƣớc và có ảnh hƣởng lớn đến các vấn đề kinh tế xã hội của
đất nƣớc. Vì vậy, các khoản chi của các cơ quan hành chính nhà nƣớc không đúng
mục đích, không tiết kiệm, không hiệu quả hoặc hiệu quả thấp sẽ làm ảnh hƣởng
đến sự phát triển kinh tế xã hội.
Để đạt đƣợc yêu cầu tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý các khoản chi của
các cơ quan hành chính nhà nƣớc, Nhà nƣớc cần có các quy định cụ thể để quản lý
chặt chẽ ngân sách nhà nƣớc từ khâu lập, phân bổ dự toán chi ngân sách nhà nƣớc;
chấp hành ngân sách nhà nƣớc đến khâu kế toán và quyết toán chi ngân sách nhà
nƣớc; xây dựng và ban hành hệ thống các định mức chi tiêu; thƣờng xuyên thanh
tra, kiểm tra, phân tích, đánh giá, tổng kết rút kinh nghiệm để từ đó đề ra các giải

11


pháp có tính khả thi nhằm nâng cao chất lƣợng quản lý chi ngân sách nhà nƣớc
trong các cơ quan hành chính nhà nƣớc.
Thứ ba, xây dựng và áp dụng thống nhất quy trình lập, phân bổ và quyết
định các khoản chi ngân sách nhà nƣớc một cách chặt chẽ, hợp lý nhằm hạn chế
tối đa những tiêu cực nảy sinh trong quá trình chấp hành ngân sách nhà nƣớc tạo
điều kiện thuận lợi cho việc kiểm soát của các cơ quan có thẩm quyền.
Thứ tư, thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra và kiểm toán nhằm ngăn chặn
những biểu hiện tiêu cực trong việc sử dụng nguồn kinh phí của Nhà nƣớc. Đồng
thời, thông qua quá trình thực hiện thanh tra, kiểm tra và kiểm toán để phát hiện
những bất hợp lý trong chính sách, chế độ nhằm bổ sung hoàn thiện chính sách, chế
độ cho phù hợp.
1.2.2. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước trong cơ quan hành chính nhà nước
Chi ngân sách nhà nƣớc đƣợc thực hiện theo một quy trình thống nhất gồm
ba giai đoạn: Lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc; chấp hành dự toán chi ngân sách
nhà nƣớc; kế toán, kiểm toán và quyết toán chi ngân sách nhà nƣớc.
Do vậy, nội dung công tác quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trong các cơ quan
hành chính nhà nƣớc bao gồm quản lý trong những khâu công việc: lập dự toán chi
ngân sách nhà nƣớc; chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc; kế toán, kiểm toán
và quyết toán chi ngân sách nhà nƣớc.
* Lập dự toán chi ngân sách nhà nước
Việc lập dự toán chi ngân sách hàng năm của các cơ quan hành chính nhà
nƣớc (1) phải tổng hợp theo từng lĩnh vực chi và theo cơ cấu giữa các nội dung chi:
chi hoạt động; chi đầu tƣ phát triển; cho vay và tham gia góp vốn của Chính phủ;
(2) tổng dự toán đề nghị không đƣợc vƣợt quá số kiểm tra đƣợc thông báo; (3) phải
lập theo đúng yêu cầu, nội dung, biểu mẫu và thời hạn quy định tại văn bản hƣớng
dẫn lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc hàng năm; (4) phải kèm theo báo cáo thuyết
minh rõ cơ sở, căn cứ tính toán dự toán chi ngân sách hàng năm và đƣợc thực hiện

trên cơ sở các căn cứ và tuân thủ theo quy trình sau:
a) Căn cứ lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc

12


Khi lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc, các cơ quan hành chính nhà nƣớc
phải dựa trên bầy căn cứ sau: (1) Văn bản hƣớng dẫn lập dự toán chi ngân sách nhà
nƣớc của cơ quan có thẩm quyền; (2) Đƣờng lối, chủ trƣơng, chính sách của Đảng
và Nhà nƣớc, nhiệm vụ đƣợc giao trong năm kế hoạch và những chỉ tiêu phản ánh
quy mô nhiệm vụ, đặc điểm hoạt động, điều kiện kinh tế - xã hội và tự nhiên của
từng vùng nhƣ: dân số theo vùng lãnh thổ, các chỉ tiêu về kinh tế - xã hội do cơ
quan có thẩm quyền thông báo; (3) Các chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách
do cấp có thẩm quyền quy định; (4) Biên chế, quỹ tiền lƣơng đƣợc duyệt; (5) Số
kiểm tra về dự toán chi ngân sách nhà nƣớc do cơ quan có thẩm quyền thông báo;
Tình hình thực hiện dự toán ngân sách một số năm trƣớc; Đối với chi đầu tƣ phát
triển, việc lập dự toán phải căn cứ vào những dự án đầu tƣ có đủ các điều kiện bố trí
vốn theo quy định tại Quy chế quản lý vốn đầu tƣ và xây dựng và phù hợp với khả
năng ngân sách hàng năm, kế hoạch trung, dài hạn; đồng thời ƣu tiên bố trí đủ vốn
phù hợp với tiến độ triển khai của các chƣơng trình, dự án đã đƣợc cấp có thẩm
quyền quyết định đang thực hiện [08, tr.28].
b) Quy trình lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc
Hàng năm, căn cứ vào văn bản hƣớng dẫn lập dự toán chi ngân sách nhà
nƣớc và số kiểm tra về dự toán chi ngân sách nhà nƣớc của cơ quan có thẩm quyền,
các cơ quan hành chính nhà nƣớc hƣớng dẫn cụ thể về nội dung, yêu cầu và thời
hạn lập dự toán chi ngân sách và thông báo số kiểm tra về dự toán chi ngân sách
nhà nƣớc cho các đơn vị trực thuộc.
Các đơn vị dự toán trực tiếp sử dụng ngân sách căn cứ vào các văn bản
hƣớng dẫn xây dựng dự toán chi ngân sách nhà nƣớc của cơ quan quản lý cấp trên,
số kiểm tra chi ngân sách nhà nƣớc năm kế hoạch đƣợc thông báo để lập dự toán chi

tiết chi ngân sách nhà nƣớc theo quy định, gửi cơ quan cấp trên.
Căn cứ vào dự toán chi ngân sách nhà nƣớc do các đơn vị trực thuộc báo cáo;
nhiệm vụ chính trị của ngành; các chế độ, chính sách, định mức chi, số kiểm tra về
dự toán chi ngân sách của đơn vị mình, cơ quan hành chính nhà nƣớc tổng hợp,
thẩm tra và lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc đơn vị mình báo cáo cơ quan có

13


thẩm quyền xem xét, phê duyệt.
Sau khi đƣợc cơ quan có thẩm quyền phân bổ và giao dự toán chi ngân sách,
các cơ quan hành chính nhà nƣớc tiến hành phân bổ và giao dự toán chi ngân sách
nhà nƣớc cho các đơn vị trực thuộc để làm cơ sở điều hành và quản lý chi ngân sách
nhà nƣớc trong năm.
Do việc xây dựng, phân bổ và giao dự toán cho các cơ quan hành chính nhà
nƣớc đƣợc thực hiện vào năm trƣớc; các chế độ, chính sách, định mức chi tiêu của
nhà nƣớc thƣờng xuyên thay đổi... nên nhiều khi dự toán giao cho các cơ quan hành
chính nhà nƣớc chƣa phù hợp với tình hình thực tế tại đơn vị. Do vậy, khi triển khai
thực hiện dự toán đƣợc giao, việc điều chỉnh dự toán đã giao cho các cơ quan hành
chính nhà nƣớc là một phần trong công tác lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc và là
một yêu cầu tất yếu để đáp ứng nhu cầu chi cho những nhiệm vụ chi cấp bách, đột
xuất, các thay đổi trong chế độ, chính sách của nhà nƣớc. Yêu cầu, căn cứ và quy
trình điều chỉnh dự toán đƣợc thực hiện tƣơng tự nhƣ đối với công tác lập dự toán
chi ngân sách nhà nƣớc.
Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trong giai đoạn lập dự toán là quản lý trƣớc
chi tiêu. Do vậy, nội dung và biện pháp quản lý chủ yếu của giai đoạn này là quản
lý sự tuân thủ các căn cứ pháp lý làm cơ sở cho lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc;
quản lý về chấp hành quy trình, thời gian lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc và
quản lý về chấp hành nội dung, phƣơng pháp lập dự toán chi ngân sách nhà nƣớc.
Quá trình thẩm tra nội dung dự toán, phân bổ và giao dự toán chi ngân sách

nhà nƣớc của các cấp có thẩm quyền nếu đƣợc thực hiện nghiêm túc, có đầy đủ căn
cứ khoa học thì có thể đạt đƣợc kết quả tốt là loại bỏ đƣợc các nội dung dự toán lập
thiếu cơ sở pháp lý hoặc không có tính khả thi trong thực hiện, hoặc không cần thiết
phải chi tiêu.
Thông qua việc tổ chức xét duyệt dự toán chi ngân sách nhà nƣớc, Nhà nƣớc
có thể đạt đƣợc mục đích tiết kiệm chi ngân sách nhà nƣớc ngay từ giai đoạn lập dự
toán nhƣng vẫn đáp ứng đƣợc nhu cầu hợp lý về kinh phí của các đơn vị dự toán.
* Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước

14


Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc là một khâu quan trọng trong
toàn bộ quy trình quản lý chi ngân sách nhà nƣớc; đó là quá trình sử dụng tổng hợp
các biện pháp kinh tế, tài chính, hành chính để thực hiện các nội dung chi ngân sách
nhà nƣớc đã đƣợc cấp có thẩm quyền giao dự toán.
Tổ chức tốt việc chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc là nhiệm vụ của
các cấp, các ngành, các đơn vị dự toán ngân sách trong công tác quản lý chi ngân
sách nhà nƣớc. Chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc là khâu công việc có tính
chất quyết định đến hiệu quả, tiết kiệm của chi ngân sách nhà nƣớc.
Theo quy định của Luật ngân sách nhà nƣớc năm 2015 thì chấp hành dự toán
chi ngân sách nhà nƣớc đƣợc thực hiện trong thời gian của niên độ ngân sách tính từ
01/01 đến 31/12. [16]
Căn cứ chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc
Trong quá trình chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc, các cơ quan hành
chính nhà nƣớc phải căn cứ vào:
Thứ nhất, nội dung chi và mức chi cụ thể trong dự toán chi ngân sách nhà
nƣớc đƣợc cơ quan có thẩm quyền giao. Điều này có nghĩa cơ quan hành chính nhà
nƣớc không đƣợc chi từ ngân sách nhà nƣớc các khoản không có trong dự toán hoặc
chi vƣợt dự toán chi ngân sách nhà nƣớc đƣợc cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Thứ hai, nhu cầu chi tiêu thực tế của đơn vị mình và khả năng nguồn kinh
phí có thể đáp ứng của ngân sách nhà nƣớc. Vì vậy, có những nội dung chi tiêu đã
đƣợc giao dự toán nhƣng khi chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc, cơ quan
hành chính nhà nƣớc sử dụng ngân sách nhận thấy chƣa cần thiết phải chi tiêu hoặc
có thể chi tiêu tiết kiệm hơn thì đơn vị cần chủ động giảm chi tiêu ở nội dung đó để
tiết kiệm chi ngân sách nhà nƣớc.
Thứ ba, các chính sách, chế độ chi tiêu và quản lý tài chính hiện hành
của Nhà nƣớc. Đây là căn cứ pháp lý để chấp hành dự toán chi ngân sách nhà
nƣớc.
Trong điều kiện của nƣớc ta hiện nay để đảm bảo cho các chính sách, chế độ
chi ngân sách nhà nƣớc thực sự trở thành căn cứ pháp lý và có tính khả thi làm cơ

15


sở cho chấp hành chi ngân sách nhà nƣớc thì đòi hỏi các chính sách, chế độ phải
không ngừng đƣợc hoàn thiện, thay đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn luôn
thay đổi.
b) Nội dung chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc trong các cơ quan
hành chính nhà nƣớc.
Mục đích của việc chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc là sử dụng
kinh phí ngân sách Nhà nƣớc một cách có hiệu quả để đảm bảo cho hoạt động của
bộ máy Nhà nƣớc và thực hiện các chƣơng trình kinh tế xã hội.
Yêu cầu chung đặt ra đối với các cơ quan hành chính nhà nƣớc là phải thực
hiện các biện pháp quản lý tốt nhất để sử dụng ngân sách nhà nƣớc một cách tiết
kiệm và hiệu quả.
Để đạt đƣợc mục tiêu tiết kiệm và hiệu quả trong việc chấp hành dự toán chi
ngân sách nhà nƣớc, các cơ quan hành chính nhà nƣớc cần phải chấp hành tốt các
quy định sau:
Thứ nhất, trong phạm vi chức năng nhiệm vụ quyền hạn của mình, các cơ

quan hành chính nhà nƣớc cần đề ra những biện pháp cần thiết nhằm đảm bảo sử
dụng kinh phí ngân sách đúng mục đích, đúng chế độ, tiết kiệm và có hiệu quả;
chống tham ô, lãng phí; chấp hành nghiêm chỉnh kỷ luật tài chính.
Thứ hai, các khoản chi thƣờng xuyên theo định kỳ phải đƣợc bố trí đều
trong năm để chi; các khoản chi có tính chất thời vụ hoặc chỉ phát sinh vào một số
thời điểm nhƣ đầu tƣ xây dựng cơ bản, mua sắm, sửa chữa lớn và các khoản chi có
tính chất không thƣờng xuyên khác cơ quan hành chính nhà nƣớc phải có kế hoạch
với cơ quan có thẩm quyền để chủ động bố trí kinh phí.
Thứ ba, mọi khoản chi ngân sách nhà nƣớc chỉ đƣợc thực hiện khi có trong
dự toán đƣợc duyệt; chấp hành đúng chế độ, định mức, tiêu chuẩn của Nhà nƣớc;
đƣợc Thủ trƣởng đơn vị sử dụng ngân sách chuẩn chi và chịu sự kiểm soát chi của
Kho bạc Nhà nƣớc.
Việc kiểm soát chi của Kho bạc Nhà nƣớc đƣợc thực hiện trên cơ sở các đơn
vị sử dụng ngân sách nhà nƣớc phải có dự toán chi ngân sách nhà nƣớc đƣợc giao.

16


Đối với các khoản chi không thƣờng xuyên phải có báo giá, thẩm định giá, hợp
đồng mua sắm, kết quả đấu thầu (nếu phải đấu thầu). Đối với những khoản chi cho
xây dựng, sửa chữa, cải tạo phải tuân thủ các quy định chung của Nhà nƣớc về
hƣớng dẫn lập hồ sơ và thực hiện đúng quy trình đầu tƣ, sửa chữa, cải tạo.
Thứ tư, thực hiện cấp phát kinh phí trên cơ sở hệ thống các định mức, tiêu
chuẩn. Để đạt đƣợc yêu cầu này, các cơ quan quản lý chi ngân sách nhà nƣớc có
thẩm quyền cần thƣờng xuyên rà soát để sửa đổi, bổ sung những định mức chi tiêu
đang áp dụng nhƣng không còn phù hợp với thực tế; kiên quyết xoá bỏ những định
mức chi tiêu đã lạc hậu gây khó khăn trong việc chấp hành chi ngân sách nhà nƣớc
nhằm đảm bảo cho hệ thống định mức, tiêu chuẩn có tính thực tiễn cao.
Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trong giai đoạn chấp hành dự toán chi ngân
sách nhà nƣớc là quản lý trong chi tiêu. Do vậy nội dung quản lý chủ yếu của giai

đoạn này là quản lý việc chấp hành chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu do cơ quan
Nhà nƣớc có thẩm quyền ban hành.
Quá trình kiểm soát chi tiêu nếu đƣợc thực hiện một cách nghiêm túc và tự
giác trên cơ sở chấp hành đúng quy trình, thủ tục thì có thể đạt đƣợc kết quả tốt là
loại bỏ đƣợc các khoản chi tiêu không chấp hành đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức
chi tiêu do cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền ban hành; hoặc những khoản chi tiêu
không có trong dự toán đƣợc giao; hoặc đơn vị sử dụng ngân sách không chấp hành
đúng quy định của Kho bạc Nhà nƣớc về kiểm soát chi ngân sách nhà nƣớc.
Thông qua việc kiểm tra trong giai đoạn chấp hành dự toán chi ngân sách
nhà nƣớc, các cấp quản lý chi ngân sách nhà nƣớc sẽ sớm phát hiện những vi phạm
của đơn vị sử dụng ngân sách và có biện pháp cần thiết để ngăn ngừa và xử lý vi
phạm. Mặt khác, cũng thông qua kiểm tra chấp hành dự toán chi ngân sách nhà
nƣớc, các cấp quản lý chi ngân sách nhà nƣớc cũng sẽ phát hiện ra những điểm còn
bất cập trong quản lý chi ngân sách nhà nƣớc hoặc phát hiện những chế độ, tiêu
chuẩn, định mức chi tiêu không còn phù hợp với thực tế để có cơ sở sửa đổi, bổ
sung cho phù hợp.

17


* Kế toán, kiểm toán và quyết toán chi ngân sách nhà nước
Công tác kế toán, kiểm toán và quyết toán chi ngân sách nhà nƣớc là khâu
cuối cùng trong chu trình quản lý chi ngân sách nhà nƣớc của các cơ quan hành
chính nhà nƣớc.
Đối với cơ quan hành chính nhà nƣớc trực tiếp sử dụng ngân sách nhà nƣớc
thì đó chính là quá trình kiểm tra, rà soát, đối chiếu, chỉnh lý các số liệu về chi tiêu
trong năm ngân sách đã đƣợc phản ánh trong sổ kế toán để làm căn cứ lập báo cáo
quyết toán chi ngân sách nhà nƣớc. Qua đó nhằm phân tích đánh giá kết quả chấp
hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc đƣợc duyệt, đánh giá mức độ chấp hành các
quy định về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc từ đó rút ra bài học kinh nghiệm để

phát huy mặt mạnh đã đạt đƣợc và khắc phục những hạn chế tồn tại.
Để đạt đƣợc yêu cầu này, các cơ quan hành chính nhà nƣớc cần thực hiện tốt
các công việc sau:
Phải lập đầy đủ các loại báo cáo tài chính theo quy định và hƣớng dẫn của cơ
quan quản lý có thẩm quyền.
Số liệu trong các báo cáo phải đảm bảo chính xác, trung thực. Nội dung,
phƣơng pháp lập các báo cáo tài chính phải chấp hành theo đúng nội dung, phƣơng
pháp do cơ quan quản lý có thẩm quyền hƣớng dẫn và theo đúng quy định của Mục
lục ngân sách.
Báo cáo quyết toán năm của các cơ quan hành chính nhà nƣớc trƣớc khi trình
cơ quan có thẩm quyền phê duyệt phải có xác nhận của Kho bạc Nhà nƣớc về kinh
phí thực rút và sử dụng trong năm.
Số kinh phí đề nghị quyết toán của các cơ quan hành chính nhà nƣớc không
đƣợc lớn hơn số kinh phí đƣợc sử dụng theo phê duyệt của cơ quan có thẩm quyền.
Cuối mỗi kỳ kế toán (Quý, năm), các cơ quan hành chính nhà nƣớc phải lập
và gửi cơ quan có thẩm quyền các loại báo cáo sau: Bảng cân đối tài khoản cuối kỳ;
Bảng tổng hợp tình hình kinh phí và quyết toán kinh phí đã sử dụng; Bảng chi tiết
các nguồn kinh phí đề nghị quyết toán; Bảng đối chiếu có xác nhận của Kho bạc
Nhà nƣớc nơi giao dịch về tình hình sử dụng dự toán, tạm ứng và thanh toán tạm

18


ứng ngân sách nhà nƣớc; Báo cáo tình hình tăng, giảm tài sản cố định; Thuyết minh
báo cáo tài chính.
Cơ quan hành chính nhà nƣớc phải phân tích, đánh giá tình hình thực hiện và
chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc để làm cơ sở cho việc xây dựng dự toán
và chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nƣớc các năm tiếp theo.
Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trong giai đoạn kế toán, kiểm toán và quyết
toán chi ngân sách nhà nƣớc là khâu quản lý sau khi đã chi tiêu. Do vậy, nội dung

và biện pháp quản lý chủ yếu trong giai đoạn này của các cấp quản lý chi ngân sách
nhà nƣớc là quản lý việc chấp hành những quy định về kế toán, kiểm toán và quyết
toán chi ngân sách nhà nƣớc do cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền ban hành. Cụ thể
là quản lý về chấp hành quy định về kế toán, tổ chức bộ máy kế toán, kế toán và
quyết toán ngân sách nhà nƣớc, khoá sổ kế toán, chỉnh lý quyết toán, lập báo cáo
quyết toán.
Đối với đơn vị dự toán trực tiếp sử dụng ngân sách nhà nƣớc thì quá trình rà
soát, chỉnh lý số liệu đã chi tiêu để phục vụ cho việc lập báo cáo tài chính nếu đƣợc
thực hiện một cách nghiêm túc và tự giác trên cơ sở chấp hành đúng quy trình, thủ
tục thì sẽ chỉnh lý đƣợc các khoản chi tiêu hạch toán chƣa đúng Mục lục ngân sách
hoặc chƣa đúng nguồn hoặc chƣa đủ điều kiện đƣa vào quyết toán chi ngân sách
nhà nƣớc.
Đối với đơn vị dự toán cấp trên thì thông qua việc kiểm tra trong giai đoạn kế
toán, kiểm toán và quyết toán chi ngân sách nhà nƣớc, các cấp quản lý chi ngân sách
nhà nƣớc có thẩm quyền sẽ sớm phát hiện những vi phạm của đơn vị sử dụng ngân
sách trong công tác kế toán, kiểm toán và quyết toán chi ngân sách nhà nƣớc để có biện
pháp cần thiết để ngăn ngừa và xử lý vi phạm.
Mặt khác, cũng thông qua kiểm tra chấp hành kế toán, kiểm toán và quyết
toán chi ngân sách nhà nƣớc, các cấp quản lý chi ngân sách nhà nƣớc cũng sẽ phát
hiện ra những điểm còn bất cập trên các mặt nhƣ tổ chức bộ máy kế toán; tình hình
thực hiện chức trách nhiệm vụ của kế toán viên, kế toán trƣởng; tình hình thực hiện
quy trình nghiệp vụ trong công tác kế toán; tình hình thực hiện quy định về kiểm

19