luận văn áp dụng pháp luật hình sự đối với các tội phạm về ma túy từ thực tiễn tỉnh thanh hóa

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các tài liệu, số
liệu trong luận văn là trung thực và chính xác. Những kết quả nghiên cứu của luận
văn chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Nếu có sự gian
dối, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

TRẦN MINH PHƢƠNG


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
MỞ ĐẦU
........................................................................................................................ 1 Chƣơng
1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ ÁP DỤNG PHÁP
LUẬT HÌNH SỰ ĐỐI VỚI CÁC TỘI VỀ MA TÚY..................................... 6 1.1.
Những vấn đề lý luận về áp dụng pháp luật hình sự đối với các tội phạm về ma
túy....................................................................................................................................
6 1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò áp dụng pháp luật đối với các tội phạm về ma
túy.................................................................................................................................. 1
3 1.3. Quy định của pháp luật về áp dụng pháp luật hình sự đối với các tội phạm về
ma
túy............................................................................................................................ 21
1.4. Các yếu tố tác động đến áp dụng pháp luật hình sự đối với các tội phạm về ma
túy.................................................................................................................................. 2
3 Chƣơng 2: THỰC TIẾN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT HÌNH SỰ ĐỐI VỚI CÁC
TỘI VỀ MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH
HÓA..................................... 33 2.1. Tình hình tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh
Thanh Hóa giai đoạn 2013 đến tháng
6/2017.................................................................................................................. 33 2.2.
Thực trạng áp dụng pháp luật hình sự trong định tội danh và quyết định hình
phạt các tội phạm về ma

túy.......................................................................................... 35 2.3. Nhận xét, đánh giá
về việc áp dụng pháp luật hình sự trong giai đoạn xét xử đối với các tội phạm về ma
túy trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa ............................................. 44 Chƣơng 3: YÊU
CẦU VÀ CÁC GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG ÁP DỤNG ĐÚNG
PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỚI CÁC TỘI PHẠM VỀ MA TÚY .... 57 3.1. Các yêu
cầu bảo đảm áp dụng đúng pháp luật hình sự đối với các tội phạm về
ma
túy............................................................................................................................ 57
3.2. Các giải pháp đảm bảo chất lƣợng áp dụng đúng pháp luật hình sự đối với các
tội
phạm
về
ma
túy........................................................................................................ 61
KẾT
LUẬN .................................................................................................................. 76
DANH
MỤC
TÀI
LIỆU
THAM


KHẢO................................................................... 79
PHẦN
LỤC......................................................................................................... 83

PHỤ

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
1. ADPL:

áp dụng pháp luật

2. ADPLHS:

áp dụng pháp luật hình sự

3. BLHS:

bộ luật Hình sự

4. BLTTHS:

Bộ luật tố tụng hình sự

5. PLHS:

Pháp luật hình sự

6. TAND:

Tòa án nhân dân

7. VKS:

Viện kiểm sát

8. UBND:

Ủy ban nhân dân

9. PL:

Pháp luật


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đấu tranh phòng chống tội phạm các tội phạm về ma tuý luôn đƣợc
Đảng, Nhà nƣớc và các ngành Công an, Bộ đội Biên phòng và Hải quan quan
tâm chỉ đạo nhằm hạn chế đến mức thấp nhất hậu quả tác hại do các loại tội
phạm này gây ra cho xã hội. Đây là một trong những loại tội phạm hình sự
nguy hiểm xâm phạm chế độ độc quyền quản lý của Nhà nƣớc ta về các chất
ma tuý; xâm phạm trật tự an toàn xã hội; xâm phạm sức khoẻ và sự phát triển
giống nòi của dân tộc... Những năm gần đây, tội phạm về ma tuý nói chung,
tội phạm vận chuyển, mua bán trái phép chất ma tuý nói riêng đang có diễn
biến phức tạp, xu hƣớng gia tăng cả về số vụ, số lƣợng và đặc biệt là
phƣơng thức, thủ đoạn hoạt động phạm tội. Đối tƣợng tham gia hoạt động
liều lĩnh, tinh vi xảo quyệt; đa số các vụ đều hình thành các đƣờng dây
hoặc băng, ổ, nhóm; luôn thay đổi địa bàn hoạt động; khi bị phát hiện và
truy bắt chúng luôn tìm cách che dấu hành vi phạm tội của bản thân và cho
đồng bọn, gây khó khăn cho quá trình điều tra làm rõ của các lực lƣợng chức
năng.
Thanh Hóa là một trong những tỉnh có tình hình ma túy diễn ra vô cùng
phức tạp. Sở dĩ hoạt động của tội phạm về ma tuý trên địa bàn tỉnh Thanh
Hóa ngày càng diễn biến phức tạp, bởi Thanh Hóa là tỉnh có 192 km đƣờng
biên giới giáp với Lào, hoạt động buôn bán, vận chuyển trái phép các chất ma
tuý qua biên giới diễn biến phức tạp; tỉnh vừa là địa bàn tiêu thụ, vừa là địa

bàn trung chuyển ma tuý đi các tỉnh, thành phố khác. Theo số liệu thống kê
của Công an tỉnh Thanh Hóa, những năm gần đây, số vụ việc, vụ án phát hiện
ngày càng tăng; lƣợng ma tuý thu đƣợc trong các chuyên án, vụ án ngày
càng nhiều; tính chất, thủ đoạn hoạt động của tội phạm ngày càng manh
động, liều lĩnh; nhiều đƣờng dây hoạt động liên huyện, liên tỉnh, xuyên
quốc gia với tính chất đặc biệt nghiêm trọng. Trong những năm qua mặc
dù Đảng bộ, chính quyền tỉnh đã luôn quan tâm, tích cực chỉ đạo thực
hiện triển khai tuyên truyền giáo dục đấu tranh phòng, chống và truy quét
tội phạm ma tuý trên địa bàn tỉnh song công tác phòng chống ma tuý vẫn
chƣa đạt đƣợc kết


1


quả nhƣ mong muốn. Số liệu thống kê về tình hình ngƣời nghiện ma tuý
và tội phạm liên quan đến ma tuý trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa trong thời
gian gần đây cho thấy không những không giảm mà còn có xu hƣớng gia
tăng theo chiều hƣớng ngày càng phức tạp.
Hoạt động áp dụng pháp luật hình sự đối với tội phạm về ma túy những
năm vừa qua đạt đƣợc nhiều kết đáng mừng, tuy nhiên vẫn còn nhiều sai sót
nhƣ áp dụng pháp luật sai; bỏ sót, lọt tội phạm; áp dụng các tình tiết tăng
nặng, giảm nhẹ chƣa đúng; nhân thân của bị cáo chƣa đƣợc xác định rõ
ràng dẫn đến việc quyết định áp dụng hình phạt chƣa đúng đắn.
Từ lý do trên, tác giả chọn đề tài: “Áp dụng pháp luật hình sự đối với
các tội phạm về ma túy từ thực tiễn tỉnh Thanh Hóa”, làm đề tài luận văn
Thạc sĩ Luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong lĩnh vực khoa học pháp lý, đã rất nhiều công trình, đề tài nghiên
cứu về Áp dụng pháp luật Hình sự đối với các tội phạm về ma túy nhƣ:

- TS. Trần Văn Luyện - PGS.TS Nguyễn Xuân Yêm (2001), Phát hiện và
điều tra các tội phạm về ma tuý”, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội;
- “Áp dụng pháp luật trong điều tra, truy tố các vụ án ma tuý theo yêu
cầu cải cách tƣ pháp ở Việt Nam hiện nay”(2007), Luận văn Thạc sĩ Luật học
của Bùi Mạnh Cƣờng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh...
- Luận án tiến sĩ Phạm Minh Tuyên: “Trách nhiệm hình sự đối với các
tội phạm về ma túy trong luật Hình sự Việt Nam, năm 2006
- Luận văn thạc sĩ Bùi Mạnh Cƣờng: “Áp dụng pháp luật trong giai đoạn
điều tra, truy tố các vụ án ma túy ở Việt Nam
- Luận án tiến sĩ của Chu Thị Trang Vân: "Hoạt động áp dụng pháp luật
hình sự của các cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án Việt Nam", năm
2009.
Những công trình khoa học đƣợc công bố trên đây đề cập dƣới góc
độ khác nhau về Áp dụng pháp luật nói chung và áp dụng pháp luật hình sự
nói riêng đối với các tội phạm về ma túy. Luận văn này tập trung nghiên cứu
các


2


hoạt động áp dụng pháp luật đối với các tội phạm về ma túy từ thực tiễn trên
địa bàn Thanh Hóa, nơi học viên đang sinh sống và công tác
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
3.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Nghiên cứu góp phần làm rõ cơ sở lý luận của Áp dụng pháp luật hình sự
trong việc giải quyết các tội phạm về ma túy
Phân tích, đánh giá thực trạng Áp dụng pháp luật hình sự trong việc giải
quyết các tội phạm về ma túy trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Từ đó luận văn đề
xuất quan điểm và giải pháp bảo đảm áp dụng pháp luật hình sự trong hoạt

động giải quyết án ma túy, khắc phục những hạn chế trong việc Áp dụng pháp
luật hình sự đối với các tội phạm về ma túy
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về việc ADPLHS trong hoạt động giải quyết
án ma túy trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.
- Phân tích thực trạng ADPLHS đối với các tội phạm về ma túy trên địa
bàn tỉnh Thanh Hóa trong thời gian từ năm 2013 đến nửa đầu năm 2017, làm
rõ các nguyên nhân dẫn đến việc các bản án, quyết định còn oan, sai, bị hủy,
cải sửa lớn do lỗi chủ quan, không đúng pháp luật.
- Đề xuất các quan điểm và giải pháp cơ bản bảo đảm chất lƣợng ADPL
hình sự trong hoạt động giải quyết án ma túy, góp phần thực hiện có hiệu quả
công cuộc cải cách tƣ pháp, nâng cao uy tín của nền tƣ pháp nƣớc nhà
trong tiến trình xây dựng nhà nƣớc pháp quyền XHCN của dân, do dân và vì
dân
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận pháp lý và
thực tiễn việc ADPLHS đối với các tội phạm ma túy từ thực tiễn tỉnh Thanh
Hóa
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung: Hoạt động ADPLHS trải dài và xuyên suốt toàn bộ các giai
đoạn tố tụng hình sự. Do giới hạn điều kiện nghiên cứu luận văn thạc sỹ,
trong phạm vi nghiên cứu đề tài thuộc chuyên ngành Luật hình sự và Tố tụng


3


hình sự, luận văn tập trung vào nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn
hoạt động áp dụng pháp luật hình sự trong giai đoạn xét xử sơ thẩm. Trong

giai đoạn xét xử sơ thẩm lại có nhiều hoạt động gồm: định tội danh, quyết
định khung hình phạt, áp dụng hình phạt bổ sung, áp dụng biện pháp tƣ
pháp,... Tuy nhiên do điều kiện luận văn có hạn nên tác giả chỉ tập trung
nghiên cứu hai hoạt động ADPLHS nổi bật nhất và quan trọng nhất của giai
đoạn xét xử sơ thẩm là hoạt động định tội danh và hoạt động quyết định hình
phạt đối với một số tội phạm ma túy thƣờng gặp (Tội mua bán trái phép
chất ma túy, Tội tàng trữ trái phép chất ma túy, Tội vận chuyển trái phép
chất ma túy)
- Về thời gian: luận văn nghiên cứu trong khoảng thời gian từ năm 2013
– tháng 6/2017
- Về địa bàn: luận văn nghiên cứu trong địa bàn tỉnh Thanh Hóa và chủ
yếu là hai cấp xét xử
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1 Phƣơng pháp luận
Luận văn đƣợc thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác Lê-nin và
tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về nhà nƣớc pháp luật, quan điểm của Đảng và Nhà
nƣớc ta đối với các tội phạm về ma túy.
5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn đƣợc nghiên cứu trên cơ sở phƣơng pháp luận của chủ
nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, các nguyên lý của chủ nghĩa
duy vật biện chứng và quan điểm của Đảng, Nhà nƣớc. Luận văn đƣợc
sử dụng phƣơng pháp luận của Triết học Mác-Lênin và kết hợp các phƣơng
pháp: tổng hợp, phân tích, so sánh, thống kê, quy nạp, khảo sát thực tiễn.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn
- Luận văn góp phần làm rõ thêm một số vấn đề về lý luận áp dụng pháp
luật hình sự trong giai đoạn xét xử các tội phạm về ma túy.
Hình thành cơ sở lý luận về ADPLHS đối với các tội phạm về ma túy,
đáp ứng đòi hỏi xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đây là
đóng góp nhằm nâng cao nhận thức lý luận cho việc thực hiện chức năng xét

4


xử nói chung, xét xử án hình sự trong đó có các vụ án về ma túy nói riêng của
Tòa án nhân dân.
- Tổng kết thực tiễn rút ra những nhận định, đánh giá có ý nghĩa góp
phần nâng cao chất lƣợng xét xử các vụ án hình sự về ma túy tại ngành
Tòa án nhân dân ở tỉnh Thanh Hóa.
- Luận văn đề xuất một số phƣơng hƣớng, giải pháp cụ thể nhằm
khắc phục tình trạng án oan sai, nâng cao chất lƣợng áp dụng pháp luật
hình sự trong xét xử các vụ án về ma túy trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa, góp
phần tích cực vào cải cách tổ chức và hoạt động của ngành Toà án theo yêu
cầu cải cách tƣ pháp.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo; luận văn
đƣợc bố cục thành 03 chƣơng:
Chƣơng 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về áp dụng pháp luật hình
sự đối với các tội về ma túy;
Chƣơng 2: Thực tiễn áp dụng pháp luật đối với các tội phạm về ma túy
tại tỉnh Thanh Hóa;
Chƣơng 3: Yêu cầu và các giải pháp đảm bảo chất lƣợng áp dụng đúng
pháp luật hình sự đối với các tội phạm về ma túy;

5


Chƣơng 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ ÁP DỤNG PHÁP
LUẬT HÌNH SỰ ĐỐI VỚI CÁC TỘI VỀ MA TÚY

1.1. Những vấn đề lý luận về áp dụng pháp luật hình sự đối với các
tội phạm về ma túy
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm của áp dụng pháp luật hình sự
Áp dụng pháp luật (ADPL) là hình thức thực hiện pháp luật, trong đó
nhà nƣớc thông qua cơ quan có thẩm quyền hoặc tổ chức cho các chủ thể
pháp luật thực hiện trong những qui định pháp luật để ra, các quyết định làm
phát sinh, thay đổi, đình chỉ hay chấm dứt một quan hệ pháp luật. Trong khoa
học pháp lý áp dụng pháp luật đƣợc sử dụng nhiều trong lý luận cũng nhƣ
trong thực tiễn. Theo cách hiểu của một số ngƣời thì việc đồng nhất ADPL
với thực hiện pháp luật, trong một khía cạnh nào đó thì việc ADPL đã là một
hoạt động tách ra khỏi hoạt động xây dựng pháp luật và gắn với việc giải
quyết các yêu cầu thực tế.Tuy nhiên ADPL có những điểm khác nhau nhƣng
nhìn chung đều thống nhất cho rằng, ADPL là một hình thức thực hiện pháp
luật đặc biệt, một hình thức để chuyển hóa trách nhiệm hình sự vào thực tiễn.
Bất kỳ Nhà nƣớc nào cũng phải ban hành và sử dụng pháp luật nhƣ là
một công cụ quan trọng nhất để quản lý xã hội; pháp luật tự thân nó không có
đƣợc vai trò to lớn ấy nếu chúng chỉ đƣợc ban hành mà không đƣợc thực hiện
hoặc thực hiện không triệt để, thiếu tính thống nhất. Trên bình diện chung
nhất, pháp luật là phƣơng tiện để thể chế hóa đƣờng lối, chủ trƣơng của
Đảng, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng đƣợc triễn khai thực hiện có hiệu quả.
Các văn bản quy phạm pháp luật đã đƣợc ban hành cần thực hiện trong cuộc
sống thì chúng mới có ý nghĩa.
Để pháp luật thực sự đi vào cuộc sống, ngoài các yếu tố nhƣ sự phù
hợp của hệ thống quy phạm pháp luật với các điều kiện kinh tế, lịch sử,
trình độ phát triển của xã hội, nhà nƣớc còn phải quan tâm đến các hoạt
động tổ chức thực hiện và áp dụng pháp luật một cách nghiêm minh. Bởi
6


lẽ, muốn quản lý đất nƣớc bằng pháp luật đòi hỏi Nhà nƣớc phải ban hành

pháp luật. Nếu pháp luật ban hành nhiều nhƣng ít đi vào cuộc sống, hiệu
quả điều chỉnh của pháp luật không cao chứng tỏ rằng quản lý nhà nƣớc
kém hiệu quả. Vì vậy, xây dựng pháp luật, thực hiện pháp luật là đòi hỏi
khách quan của việc quản lý Nhà nƣớc, tăng cƣờng pháp chế, xây dựng
Nhà nƣớc pháp quyền Việt Nam. Liên quan đến thực hiện pháp luật đã có
nhiều công trình khoa học nghiên cứu sâu, làm rõ vấn đề này, trong đó
khoa học pháp lý xác định những hình thức thực hiện pháp luật sau:
- Tuân thủ pháp luật: là một hình thức thực hiện pháp luật, trong đó các
chủ thể pháp luật kiềm chế không tiến hành những hoạt động mà pháp luật
ngăn cấm. Việc các chủ thể pháp luật tự kiềm chế là những xử sự thụ động, tự
ghép mình vàp tập thể, vào xã hội, đặt lợi ích quốc gia, lợi ích tập thể, lợi ích
cộng đồng lên trên lợi ích cá nhân, lợi ích của bộ phận cục bộ. Pháp luật quy
định mọi tổ chức và công dân không đƣợc thực hiện những hành vi nguy
hiểm cho xã hội, không đƣợc xâm phạm đến quyền và nghĩa vụ hợp pháp của
ngƣời khác. Đó là việc pháp luật cấm. Đồng thời vì lợi ích chung, tuỳ theo
tình hình, hoàn cảnh cụ thể mà pháp luật bắt buộc mọi tổ chức và công dân
phải làm một việc nào đó.
- Chấp hành pháp luật: là một hình thức thực hiện pháp luật mà trong đó
các chủ thể thực hiện nghĩa vụ pháp lý của mình với hành động tích cực. Hoạt
động chấp hành pháp luật là cơ sở pháp lý để đánh giá công trạng, thành tích
và danh dự, phẩm giá tốt đẹp của công dân, tổ chức cũng nhƣ của cán bộ công
chức nhà nƣớc.
- Sử dụng pháp luật: là một hình thức thực hiện pháp luật mà trong đó,
các chủ thể pháp luật sử dụng các quyền năng pháp lý để bảo vệ các quyền và
lợi ích hợp pháp của mình. Song nếu các chủ thể không sử dụng quyền của
mình thì pháp luật cũng không bắt buộc. Nói cách khác, các quyền chủ thể
đƣợc pháp luật cho phép thực hiện theo ý chí của chủ thể chứ không bị bắt
buộc phải thực hiện.
7

- Áp dụng pháp luật: là một hình thức thực hiện pháp luật, trong đó nhà
nƣớc thông qua các cơ quan nhà nƣớc hoặc cán bộ công chức có thẩm
quyền tổ chức cho các chủ thể thực hiện những quy định của pháp luật hoặc
tự mình căn cứ vào những quy định của pháp luật ra các quyết định làm
phát sinh, chấm dứt hay thay đổi những quan hệ pháp luật cụ thể. Trong
truờng hợp này, các chủ thể pháp luật thực hiện các quy định của pháp luật có
sự can thiệp của Nhà nƣớc.
Dựa vào bốn hình thức thực hiện pháp luật nêu trên thì áp dụng pháp luật
chỉ là một hình thức của thực hiện pháp luật nhƣng có ý nghĩa đặc biệt
quan trọng vì đây là hoạt động thực hiện pháp luật của cơ quan nhà nƣớc,
đƣợc xem nhƣ để bảo đảm đặc thù của Nhà nƣớc cho các quy phạm pháp
luật đƣợc thực hiện một cách hiệu quả trong đời sống xã hội. Tuân thủ pháp
luật, chấp hành pháp luật và sử dụng pháp luật là những hình thức mà mọi
chủ thể pháp luật đều có thể thực hiện thì áp dụng pháp luật lại luôn luôn phải
có sự tham gia của cơ quan Nhà nƣớc thông qua các cơ quan hoặc nhà chức
trách có thẩm quyền.
Áp dụng pháp luật hình sự (ADPLHS) là một dạng của áp dụng pháp
luật. Là một hình thức thực hiện pháp luật đặc biệt nên ADPLHS có những
đặc điểm chung của bất cứ dạng ADPL nào, những đặc điểm đó là:
Thứ nhất: là sự tham gia của nhà nƣớc với tƣ cách là một tổ chức quyền
lực công nên điều này làm cho hoạt động ADPLHS có đặc điểm là hoạt động
mang tính tổ chức - quyền lực. Khác với các hình thức thực hiện pháp luật
khác có thể do các chủ thể pháp luật khác tiến hành, ADPLHS chỉ có thể do
nhà nƣớc thông qua những cơ quan có thẩm quyền tiến hành. Pháp luật quy
định mỗi một loại cơ quan nhà nƣớc nhất định (nhƣ Chính phủ, các Bộ, Viện
kiểm sát hay Tòa án, v.v...) đƣợc tiến hành hoạt động ADPL trong những lĩnh
vực nhất định. Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án là các cơ quan nhà
nƣớc có thẩm quyền ADPLHS. Những cơ quan này còn đƣợc biết đến là các
cơ quan tiến hành Tố tụng hình sự nếu nhƣ xem xét hoạt động ADPLHS là

một quá trình từ khi bắt đầu đến khi ra đƣợc văn bản áp dụng PLHS. Xem xét


8


mối tƣơng quan giữa nhà nƣớc - pháp luật - và ADPL sẽ thấy một mặt,
pháp luật là công cụ, phƣơng tiện để nhà nƣớc thực hiện các chức năng của
mình, mặt khác, nhà nƣớc bằng việc ADPL để thực hiện những mục tiêu
mà pháp luật đặt ra. Đặc điểm này còn đƣợc thể hiện ở chỗ về nguyên tắc,
ADPLHS tiến hành theo ý chí đơn phƣơng của cơ quan nhà nƣớc có thẩm
quyền. Việc ADPLHS chỉ diễn ra theo quy định của pháp luật, theo một
trình tự, thủ tục pháp luật đƣợc quy định một cách chặt chẽ, không thể tự ý
thay đổi hay chấm dứt theo ý chí của bất kỳ ai, trừ trƣờng hợp pháp luật đã
quy định trƣớc một cách rõ ràng. Chủ thể ADPL là chủ thể có thẩm quyền,
là đại diện cụ thể cho tính tối cao của quyền lực nhà nƣớc. Về nguyên tắc, các
chủ thể này thực hiện việc ADPL một cách đơn phƣơng, không bị phụ
thuộc vào ý chí của đối tƣợng bị áp dụng. Mặc dù là các chủ thể ADPL có
thẩm quyền nhƣng không nhân danh ý chí chủ quan của mình mà nhân danh
ý chí của nhà nƣớc đã đƣợc quy định trong pháp luật. Trong mối quan hệ
này, pháp luật mang tính khách quan ngay cả đối với những chủ thể có thẩm
quyền áp dụng nó. Đứng trƣớc nghĩa vụ pháp lý khách quan đó, quyền của
chủ thể ADPLHS bị giới hạn đến mức tối thiểu. Họ chỉ có một quyền duy
nhất là phải chuyển hóa một cách chính xác các quy định của pháp luật hình
sự vào từng quan hệ xã hội cụ thể. Các chủ thể cũng không đƣợc thay đổi
hay chấm dứt việc ADPL theo ý chí của mình hay của bất kỳ ai, ngoại trừ
các trƣờng hợp đã đƣợc quy định rõ trong pháp luật
Thứ hai, là hoạt động giải quyết trực tiếp với những vấn đề thực tế nên
ADPLHS là sự điều chỉnh cá biệt, cụ thể các quan hệ xã hội khi có sự kiện
phạm tội. Nói đến ADPL là nói đến tính cụ thể. ADPLHS cũng nhƣ vậy, chỉ

diễn ra trong các trƣờng hợp rất cụ thể, trong những quan hệ pháp luật rất cụ
thể. Khi pháp luật hình sự đƣợc vật chất hóa vào đời sống xã hội thì nó luôn
có tính xác định về mặt chủ thể - áp dụng đối với ai, về mặt, khách thể - áp
dụng cho quan hệ xã hội nào, về mặt không gian - áp dụng ở đâu, về mặt thời

9


gian - áp dụng khi nào, và cả về mặt cơ sở pháp lý - áp dụng quy phạm nào
của hệ thống pháp luật hình sự.
Thứ ba, ADPLHS là một hoạt động đƣợc tiến hành với những thủ
tục đƣợc quy định chặt chẽ bởi pháp luật TTHS. Điều này có nghĩa là
việc ADPLHS không thể tiến hành một cách tùy tiện mà phải đƣợc diễn ra
trên cơ sở, trong những điều kiện và theo những thủ tục nhất định do pháp
luật quy định, đó chính là thủ tục tố tụng hình sự
Thứ tƣ, trong khoa học pháp lý, bên cạnh những đặc điểm nêu trên,
ADPL còn có đặc điểm là một hoạt động sáng tạo. Vì vậy, ADPLHS cũng đòi
hỏi sự sáng tạo của các chủ thể trong quá trình áp dụng. Khi mà pháp luật
Hình sự mang tính khái quát cao còn thực tế thì phong phú và đa dạng nên khi
chuyển hóa những quy định pháp luật vào đời sống, bản thân các chủ thể
ADPL phải sáng tạo (trong khuôn khổ của pháp luật) vận dụng các quy phạm
pháp luật để điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh. Nói cách khác, ở phạm
vi rộng, sáng tạo là thuộc tính chung của việc thực hiện pháp luật. Bởi thực
hiện pháp luật nói chung (ADPLHS nói riêng) là hoạt động tích cực của các
chủ thể pháp luật chuyển hóa pháp luật thành các xử sự cụ thể nên ở những
chủ thể khác nhau, việc chuyển hóa do vậy cũng khác nhau nhƣng vẫn trong
khuôn khổ mà pháp luật cho phép.
1.1.2. Chủ thể của hoạt động áp dụng pháp luật hình sự
Là một hình thức thực hiện pháp luật đặc biệt mang tính tổ chức và
quyền lực nhà nƣớc, ADPL do các cơ quan nhà nƣớc thực hiện để bảo

đảm cho pháp luật đƣợc thi hành mà không phụ thuộc vào tính tự giác, tự thực
hiện của các chủ thể khác trong xã hội. Khác với các hình thức thực hiện
pháp luật khác có thể do các chủ thể pháp luật khác tiến hành, ADPLHS chỉ
có thể do nhà nƣớc thông qua những cơ quan có thẩm quyền tiến hành.
Pháp luật quy định mỗi một loại cơ quan nhà nƣớc nhất định (nhƣ Chính
phủ, các Bộ, VKS hay Tòa án, v.v...) đƣợc tiến hành hoạt động ADPL trong
những lĩnh vực nhất định. CQĐT, VKS và Tòa án là các cơ quan nhà
nƣớc có thẩm quyền


10


ADPLHS và những cơ quan này còn đƣợc biết đến là các cơ quan tiến hành
tố tụng hình sự nếu nhƣ xem xét hoạt động ADPLHS là một quá trình từ khi
bắt đầu đến khi ra đƣợc văn bản ADPLHS.
Chủ thể ADPL là chủ thể có thẩm quyền, là đại diện cụ thể cho tính
tối cao của quyền lực nhà nƣớc. Về nguyên tắc, các chủ thể này thực hiện việc
ADPL một cách đơn phƣơng, không bị phụ thuộc vào ý chí của đối tƣợng bị
áp dụng. Tuy nhiên, khi phát sinh quan hệ PLHS, việc ADPLHS không chỉ là
quyền mà còn là nghĩa vụ của các chủ thể ADPL. Mặc dù là các chủ thể
có thẩm quyền nhƣng các chủ thể ADPL không nhân danh ý chí chủ quan
của mình mà nhân danh ý chí của nhà nƣớc đã đƣợc quy định trong pháp
luật. Trong mối quan hệ này, pháp luật mang tính khách quan ngay cảđối
với những chủ thể có thẩm quyền áp dụng nó. Đứng trƣớc nghĩa vụ pháplý
khách quan đó, quyền của chủ thể áp dụng PLHS bị giới hạn đến mức
tốithiểu. Họ chỉ có một quyền duy nhất - không đƣợc lựa chọn - là phải
chuyển hóa một cách chính xác các quy định của PLHS vào từng quan hệ xã
hội cụ thể. Các chủ thể cũng không đƣợc thay đổi hay chấm dứt việc
ADPL theo ý chí của mình hay của bất kỳ ai, ngoại trừ các trƣờng hợp đã

đƣợc quy định rõ trong pháp luật.
1.1.3. Nội dung của áp dụng pháp luật hình sự
Nội dung của ADPLHS phụ thuộc vào chính PLHS. Cụ thể hơn,
ADPLHS cá biệt hóa những quy định của PLHS trong những quan hệ xã hội
cụ thể và cho các chủ thể cụ thể. Những thành tựu trong quá trình phát triển
của lịch sử đã làm thay đổi nội dung, cấu trúc, phạm vi của những quan hệ xã
hội đƣợc bảo vệ bằng PLHS. Tuy nhiên, về bản chất vốn có, PLHS vẫn giữ
nguyên là quy định về hai vấn đề, đó là tội phạm và hình phạt. Những nội
dung khác nếu có đƣợc quy định trong PLHS thì cũng chỉ nằm trong quan hệ
với tội phạm và hình phạt mà nếu thiếu chúng, PLHS chỉ thiếu đi tính chính
xác. Nhƣ vậy, khi đƣợc chuyển hóa vào thực tế, việc áp dụng PLHS
cũng chính là việc chuyển hóa hai nội dung về tội phạm và hình phạt
vào các


11


trƣờng hợp cụ thể thành hai nội dung tƣơng ứng là định tội danh và quyết
định hình phạt.
- Định tội danh: là một trong những nội dung cơ bản của ADPLHS. Định
tội danh là việc chủ thể ADPLHS xác định hành vi nguy hiểm cho xã hội đã
đƣợc thực hiện có phù hợp với mô tả của một tội nào đó đƣợc quy định trong
BLHS hay không. Mặc dù việc xác định có tội hay không có tội đƣợc thể hiện
một cách rõ nét nhất trong hoạt động xét xử của Tòa án nhƣng điều đó hoàn
toàn không có nghĩa là việc định tội danh chỉ diễn ra trong giai đoạn xét xử.
Định tội danh là hoạt động đƣợc diễn ra trong tất cả các giai đoạn của TTHS.
Trong khoa học pháp lý hình sự, khái niệm định tội danh có nhiều cách hiểu
khác nhau nhƣng về cơ bản đều thống nhất đó là hoạt động ADPLHS.
ADPLHS đƣợc quy định bởi chính BLHS. Tội phạm bao giờ cũng đƣợc xem

là có trƣớc hình phạt. Hình phạt không phải là một đặc điểm nằm trong bản
thân tội phạm mà là hậu quả pháp lý của tội phạm. Trên cơ sở lý luận ấy,
PLHS đƣợc xây dựng theo tính có trƣớc của tội phạm và tính phái sinh của
hình phạt - tức là toàn bộ các quy định của PLHS đều là sự mô tả tội phạm
trƣớc khi mô tả hình phạt hoặc mô tả hình phạt nhƣ là hệ quả tất yếu của tội
phạm trong một mối quan hệ có tính nhân quả và biện chứng. Logic này đƣợc
chuyển hoá một cách trực tiếp vào hoạt động áp dụng PLHS. Do vậy, định tội
danh là bƣớc thứ nhất của quá trình chuyển hóa những quy định của PLHS
vào việc giải quyết những vụ án cụ thể.
- Quyết định hình phạt là một giai đoạn rất quan trọng trong hoạt động
ADPLHS thể hiện qua thực tiễn xét xử của Tòa án, là việc Tòa án lựa chọn
loại hình phạt và mức hình phạt cụ thể đƣợc quy định trong BLHS tƣơng
ứng với một cấu thành tội phạm cụ thể để áp dụng đối với ngƣời phạm tội thể
hiện trong bản án. Tiếp cận từ khía cạnh pháp lý hình sự, cách hiểu trên
đƣợc các nhà khoa học gọi là tiếp cận theo nghĩa hẹp. Còn theo nghĩa
rộng thì việc quyết định hình phạt có nội dung là cả việc áp dụng các biểu
hiện khác của trách nhiệm hình sự, chứ không đơn thuần chỉ là hình phạt. Từ
khía cạnh bản


12


chất là hoạt động ADPLHS thì quyết định hình phạt đƣợc hiểu ở nghĩa rộng
và có thể đƣợc gọi bằng một tên khác là ADPL. Cơ sở pháp lý của hoạt động
này là BLHS. Chỉ có BLHS mới quy định về tội phạm và hình phạt. Chính vì
vậy, việc quyết định hình phạt là chuyển hóa khung hình phạt tƣơng ứng với
một tội phạm cụ thể đƣợc quy định trong BLHS thành trách nhiệm hình sự cụ
thể đối với ngƣời đã thực hiện tội phạm đó. Khi quyết định hình phạt đối với
ngƣời phạm tội, Tòa án chỉ đƣợc tuyên một hình phạt chính và có thể

tuyên kèm theo một hoặc nhiều hình phạt bổ sung. Tòa án phải lựa chọn
loại hình phạt và mức hình phạt tƣơng ứng với tội phạm cụ thể để áp dụng.
1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò áp dụng pháp luật đối với các tội
phạm về ma túy
1.2.1. Khái niệm về chất ma túy
Từ xa xƣa, do trình độ nhận thức của con ngƣời còn thấp, trình độ y
học chƣa phát triển nên con ngƣời chỉ biết sử dụng những loại cây cỏ để
chữa bệnh. Trong các loại cây đó bao gồm cả những loại cây nhƣ thuốc
phiện, cần sa, coca,.... Tuy nhiên đi kèm với khả năng chữa bệnh, những loại
cây này còn có tác dụng phụ cao hơn gây ra nhiều tác hại cho con ngƣời.
Ngày nay, ngoài các sản phẩm của các loại cây tự nhiên cây nhƣ thuốc
phiện, cần sa, coca,... còn có các chất đƣợc tổng hợp trong phòng thí nghiệm.
Theo Wikipedia, ma túy là tên gọi chung chỉ những chất kích thích khi
dùng một lần có thể gây nghiện có nguồn gốc tự nhiên hay nhân tạo. Những
chất này khi đƣa vào cơ thể sống sẽ làm thay đổi trạng thái nhận thức và sinh
lý. Theo khái niệm khoa học: Ma túy là các chất có nguồn gốc tự nhiên
(morphin...); bán tổng hợp (heroin đƣợc bán tổng hợp từ morphin) hay tổng
hợp (amphetamine) có tác dụng lên thần kinh trung ƣơng gây cảm giác
nhƣ giảm đau, hƣng phấn hay cảm thấy dễ chịu... mà khi dùng nhiều lần
thì sẽ phải sử dụng lại nó nếu không sẽ rất khó chịu.

13