Sử dụng bài tập trong dạy học các bài ôn tập, sơ kết, tổng kết môn Lịch Sử lớp 12

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Dựa trên cơ sở tâm lí học và lí luận dạy học h n ạ ch n ta
t r n tr n
u tr nh dạy học
h t tr n nhân c ch c a học s nh c n h t n c n t ch c
h ạt n nhận th c ch học s nh hực h n nh m v
c nh u
n h
tr n
v c s d n à tậ ch m m t v trí uan trọn và n ày càn h n
nh
c u
th c a m nh u tr nh dạy học ở tr n h th n h n nay à tậ
c c là hâu
cơ n và
c uy nh tr n hân h ch ơn tr nh.
Bà tậ n chun và à tậ tr n dạy học l ch s n r ên c va trò h t s c
uan trọn tr n v c h nh thành tr th c
h n và nh m v
d c t t ởn
t nh c m nhân c ch ây h n th học tậ và h t tr n t duy ch học s nh Bà tậ
l ch s an và s
c s d n n ày càn r n r
nh h nh
c v trí uan trọn
c a m nh tr n v c nân ca ch t l n
d c h t huy n n lực t duy c lậ
s n tạ c a học s nh.
Tr n dạy học l ch s c c à n tậ sơ t t n
t c va trò uan trọn

tr n v c nân ca ch t l n
n th c c a học s nh h nh thành ch c c em nhữn
h u
t h a học v l ch s và tính uy luật c a sự h t tr n x h
ồ d ỡn và
rèn luy n c c ỹ n n c n th t c a
m n
Đặc
mc a
n th c l ch s man tính h n lặ lạ c v th
an h n
an nhân vật d ễn
n
t u ý n hĩa…V vậy học s nh chỉ
c học
n th c
m t l n duy nh t tr n m t c học nhữn t t học sau à học sau nhữn
n th c
h n
c lặ lạ Chính
u này ây h h n ch học s nh tr n v c c n c
h nhớ n th c Vậy nên tr n u tr nh dạy học c n ành th
an c n c
n tậ
n th c ch học s nh t m c c
n h
học s nh nhớ nhanh nhớ lâu nhớ
n vữn nhữn
n th c
c học.

uy nh ên h n nay v n còn nh u uan n m ch r n
ch s chỉ là m n lý
thuy t h n c à tậ và thực hành
u này ây ra nh h ởn h n nh
vớ
v c
mớ h ơn h dạy học tr n th
an n ây r n thực t ễn u tr nh
s d n à tậ tr n dạy học l ch s n chun và nh t là
vớ c c à n tậ sơ
t t n
t n r ên ở tr n trun học h th n ( HP ) v n còn nh u hạn ch
ch a
c uan tâm n m c thậm chí còn
ua
rên cơ sở v mặt lý luận và thực t ễn u tr nh dạy học cũn nh c n c và
m c t êu
d c
d ỡn và h t tr n ch n t chọn v n
“Sử dụng bài tập
trong dạy học các bài ôn tập, sơ kết, tổng kết môn Lịch Sử lớp 12” làm tà dự
thi: Chương trình Tri thức trẻ vì giáo dục năm 2017.
2. Lịch sử vấn đề
ên uan n tà này c c c à v t c c c n tr nh n h ên c u tr n và
n à n ớc cậ ch y u n ha hía cạnh C c c n tr nh n h ên c u mặt lí luận v
à tậ
à tậ l ch s và n h ên c u u tr nh s d n à tậ tr n dạy học
m n
ch S ; C c c n tr nh n h ên c u v va trò c a c c à n tậ sơ t t n
t và

c c n h
n tậ tr n dạy học l ch s
2 1 à l u n ớc n à
1


r n cu n “Bà tậ nhận th c l ch s ” V n Kh a học
d c, Hà N
(1968) t c
I Ia ecne
tr nh ày h n m v à tậ
à tậ nhận th c l ch s
Đồn th
hân l ạ c c l ạ h nh à tậ nhận th c và va trò c a à tậ nhận th c
tr n dạy học l ch s
c
N G Đa r tr n cu n “Chuẩn
học l ch s nh th nà ?” NXB
Giáo d c Hà N (1980), cũn
cậ
n v c chuẩn
học nh m h t huy c
suy n hĩ c lậ và tích cực tr n h ạt n nhận th c c a học s nh n các hình
th c s d n câu h nêu v n
à tậ nh m hơ dậy t duy c lậ c a học s nh
tr n dạy học l ch s
c
Kh clam tr n cu n “Ph t huy tính tích cực học tậ c a học s nh nh
th nà ” NXB G
d c Hà N (1978),

tr nh ày v
n h
h t huy tính tích
cực c a học s nh tr n học tậ tr n
c
cậ
n v c s d n à tậ
u tr nh
n m vữn
n th c mớ h n
n thành v c học thu c m t c ch nh th n c c
uy t c c c t luận h
u th a N
c xậy dựn trên cơ sở c a v c c t n
c n t c tự lậ c a học s nh c a v c hân tích tính l c sâu s c tà l u sự
n làm
n n t n ch v c h nh thành c c h n m h a học.
G s N A Mench nx a a
nh n mạnh v v c h nhớ
n th c n c c
dạn à tậ chỉ c m t h th n h lý c c à luy n tậ
ò h học s nh h c
nhữn h ơn h
a dạn
t
thu tà l u học tậ và m t sự c n th n trí tu
ca mớ ch h
ạt
c nhữn
n th c sâu s c và n vữn .

Đồn uan
m trên G
s M A Đanh n tr n cu n “ ý luận dạy học ở
tr n h th n ” NXB G d c, Hà N (1978), cũn ch r n
i n thức
ư c
n m v ng th c
n h c inh c th v n dụng m t cách th nh th o ch ng v o vi c
ho n th nh nh ng i t
th t v th c h nh [10; tr28].
22 à l uc ac ct c
tr n n ớc
c
Phạm V t V n tr n cu n “ G
d c học” NXB Đạ học u c
gia, Hà N (2000),
tr nh ày v n uyên t c th n nh t ữa dạy lý thuy t và dạy
thực hành nh sau:
hi m vụ
n tr ng c
á trình d h c c ng c cho h c
inh m t h th ng i n thức ho h c hi n i v th gi i v m i nh v c c c ng
c con ngư i C ng v i h th ng tri thức th t n i tr n
á trình d h c c n
h ir n
n
hình th nh cho h c inh h th ng
năng v n dụng th t v o
c c ng [34, tr78].
r n cu n “Nhữn v n

cơ n
d c học h n ạ ” NXB G
d c Hà
N (1998) t c
h Duy uyên
tr nh ày n uyên t c v sự n vữn c a tr
th c cũn
cậ tớ v n s d n à tậ
n tậ c n c
h ng tri thức cơ n c
t i h i ư c gi i thi t m v ư c c ng c
thư ng
n
o
ng nhi
hương há hác nh
h c inh c th
ghi nh v v n dụng th nh th o ch ng...
Các i
n t c n c n i d ng r r ng c tác dụng m r ng tri thức, hát
tri n tư d v r n
n năng
o c h c inh...
T th o trình
n m tri thức
năng
o c h c inh m t chức cho
các m th c hi n nh ng ho t ng c
nh m gi các m v n dụng áng
t o nh ng tri thức v

năng
i t
2


h c inh n m v ng tri thức c n thư ng
n n t tri thức c v n dụng
ch ng
gi i
t nh ng v n
n
inh trong i
i n m i th o nh ng
hương há m i
á trình d h c h i r n
n tr t h c inh ng cách cho các m gi i
t nh ng v n ng c ng hức t
ngh
m cho năng c tr t c
các m hát tri n i n tục[25, tr153-154].
G
tr nh “Ph ơn h dạy học l ch s ” (tậ 2) NXB Đạ học S hạm Hà
N (2002) c c t c
Phan N ọc ên r nh Đ nh ùn N uyễn h C
ành
ha ch ơn
tr nh ày cơ sở lí luận c a à học l ch s tr n
c à n tậ sơ t
t n
t Đồn th cũn tr nh ày v n s d n à tậ và va trò c a à tậ tr n

dạy học l ch s
G tr nh “M t s chuyên
h ơn h dạy học l ch s ” NXB Đạ học S
hạm, Hà N (2002) c c t c
Phan N ọc ên r nh Đ nh ùn N uyễn h C
r n Vĩnh
n
ành h n m t chuyên
tr nh ày v mặt lí luận và thực t ễn
u tr nh s d n à tậ tr n dạy học l ch s ở tr n h th n
C ct c
r n Vĩnh
n Đặn V n Hồ N uyễn h y r n h Vinh,
Đ nh h an tr n uy n “H th n à tậ nhận th c tr n dạy học l ch s ở tr n
Trun học h th n ” NXB Đạ học u c a, Hà N (2005)
ớ th u c c l ạ
à tậ nhận th c l ch s tr n h a tr nh l ch s th ớ Đồn th tr nh ày c c v n
lí luận v à tậ nhận th c nh m h t huy tính tích cực c a học s nh tr n học tậ
l ch s
S r n u c u n r n uy n “ h t
và s d n à tậ tr n dạy học
l ch s ở tr n trun học h th n ” NXB Đạ học uy Nhơn (2003)
tr nh ày
v n lí luận v va trò sự c n th t c a v c th t
và s d n à tậ tr n dạy học
l ch s ở tr n h th n Bên cạnh
t c
cũn
tậ trun xây dựn th t
c c dạn à tậ l ch s c ý n hĩa ồn th tr nh ày m t s

n h s d n à
tậ tr n dạy học ở tr n h th n
r n uy n “Bà tậ l ch s ở tr n h th n ” NXB Đạ học Hu
run
tâm à tạ từ xa Hu (2005) C c t c
Đặn V n Hồ r n u c u n tr nh ày
va trò và v trí c a à tậ l ch s G tr nh
xây dựn
c m t h th n à tậ
l ch s
ồn th nêu ra c c h ơn h s d n nh m
h n
mớ h ơn
h dạy học the h ớn tích cực h a h ạt n nhận th c c a học s nh
nân ca
h u u à học
r n
tr nh “C c c n
n
n h nân ca h u u dạy học l ch s
ở tr n h th n ” NXB Đạ học s hạm Hà N (2006) PGS.TS - N uyễn h
Cô
nêu lên va trò à n tậ và tr nh ày c c v n
v mặt lí luận c a à n tậ
sơ t t n
t ua
xu t m t s
n h c n
n
t ch c dạy học l ạ

à này m t c ch c h u u
Ngoài các công trình và tài li u chuyên h
trên v n
s d n à tậ
trong dạy học c c à n tậ sơ t t n
t còn
c ớ th u tr n m t s à v t
n trên c c tạ chí
c
N uyễn V n Đ n tr n à v t “Bà tậ l ch s và s d n à tậ
tr n dạy học l ch s ở tr n run học cơ sở” ạ chí G
d c s 5 th n 6 –
3


2001) Đ
cậ
n h n m “Bà tậ l ch s ” v trí ý n hĩa c a à tậ l ch s
c c l ạ à tậ l ch s và v c s d n à tậ l ch s ở tr n run học cơ sở
(THCS) tuy nh ên còn ở m c
h u t [5, tr33,44].
r n à “V v c
n dạy c c à n tậ t n
t tr n ch ơn tr nh l ch
s ở tr n run học h th n ” n trên ạ chí G d c s 131 th n 2 – 2006,
t c
r nh Đ nh ùn và H àn hanh
cậ
n va trò c a c c à n tậ
t n

t Đồn th c c t c
cũn
xây dựn m t s l ạ à tậ
vận d n và
n dạy c c à n tậ t n
t nh
ạ à tậ thực hành hân
ch s ; l ạ à
tậ t n
t nhữn n dun ch y u h ặc ặc m n
ật c a từn a
ạn; l ạ à
tậ t m ra m
uan h nhân u ữa c c sự
n; l ạ à tậ t m ra m l ên h ữa
l ch s th
ớ vớ l ch s dân t c; l ạ à tậ vớ nhữn “từ h a
ý”( ey
words).[28, tr33-35]
N h ên c u c c tà l u trên ch n t r t ra m t s
t luận h u t nh sau:
h nh t c c nhà
d c học và
d c l ch s
u h n
nh va trò uan
trọn c a à tậ tr n u tr nh dạy học xem
là m t tr n nhữn h ơn h c
h u u
nân ca ch t l n dạy học h n nay Bà tậ l ch s

c t n hành ở t t
c c c hâu c a u tr nh dạy học n h ên c u tà l u mớ ; c n c h
u th a h
th n h a; vận d n và
m tra nh
n th c x c c m – t nh c m ĩ n n
ĩ
x .
Bà tậ l ch s là h ơn t n th c ẩy sự n lực tự học c a học s nh
c c
em t cận d n vớ h ơn h tự học tự n h ên c u.
h ha nhữn c n tr nh n h ên c u trên cũn
cậ
n va trò nh m
v m c ích c a à học n tậ sơ t t n
t tr n dạy học l ch s ở tr n h
th n ây chính là cơ sở lý luận ch v c n h ên c u v n s d n à tậ tr n dạy
học c c à n tậ sơ t t n
t
C c à v t và c n tr nh n h ên c u trên
th t
và s d n à tậ tr n
v c dạy học l ch s ở tr n h th n tuy nh ên d m c ích và hạm v n h ên c u
nên ch a c c n tr nh nà n h ên c u c th u tr nh s d n à tậ tr n dạy học
c c à n tậ sơ t t n
t m n ch S lớ 12 – HP Đây chính là v n
tà t t c n h ên c u và
uy t
3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Đ t n n h ên c u là u tr nh s d n à tậ tr n dạy học c c à n tậ

sơ t t n
t m n ch S lớ 12
Phạm v n h ên c u n h ên c u v c s d n à tậ tr n dạy học c c à n
tậ sơ t t n
t m n ch S lớ 12
4. Mục đích nghiên cứu
ừ v c n h ên c u u tr nh s d n à tậ tr n dạy học c c à n tậ sơ
t t n
t m n ch s lớ 12 c n c h th n h a h u t h a n th c ch
học s nh từ
nân ca h u u à
n l ch s ở tr n HP
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Đ u tra x h học
t m h u thực trạn v c dạy học ở c c à n tậ sơ
t t n
t m n ch S lớ 12 và v c s d n à tậ
dạy học l ạ à này
- N h ên c u lý luận v à tậ và s d n à tậ tr n dạy học l ch s
4


- N h ên c u lý luận v va trò c c à n tậ sơ t t n
t tr n dạy học
l ch s
ặc t là tr n ch ơn tr nh
m n ch s lớ 12
n hành thực n h m s hạm
m nh tính h th c a
tà theo

n uyên t c “từ
m suy ra d n”
6. Phương pháp nghiên cứu
- Ph ơn h luận
à
tà h a học
d c cơ sở h ơn h luận c a luận v n là lý luận
ch n hĩa M c – ên n v l ch s và
d c l ch s
- Ph ơn h c th
+ Đ u tra x h học t m h u thực trạn u tr nh s d n à tậ tr n dạy
học c c à n tậ sơ t t n
t m n ch S lớ 12
+ N h ên c u tà l u tà l u âm lí học G d c học
c học ý luận dạy
học n chun và dạy học l ch s n r ên lý luận v à tậ
à n tậ sơ t t n
t tr n m n ch s s ch
h a (SGK) s ch
v ên (SGV) c c à v t
chuyên kh c l ên uan n tà
+ S d n h ơn h
uan s t
u tra h n v n thực t ễn dạy học l ch s
ở tr n h th n và t n hành thực n h m s hạm
+ S d n h ơn h th n ê tr n t n học x lí t u
u tra
7. Đóng góp của đề tài
- Đ tà
h n làm rõ va trò v trí c a c c à n tậ sơ t t n

t tr n
m n ch S ở tr n h th n và va trò ý n hĩa c a à tậ
vớ v c dạy học
c c à n tậ sơ t t n
t
- Xây dựn và s d n m t h th n c c dạn à tậ
n tậ sơ t t n
t
tr n m n ch S lớ 12.
- X c nh
c m t s n uyên t c
n h s hạm ch y u và uy tr nh s
d n à tậ tr n dạy học c c à n tậ sơ t t n
t
K t u n h ên c u c a
tà s là tà l u tham h ch s nh v ên n ành s
hạm ch s ở c c tr n Đạ học Ca
n và
v ên n dạy ở tr n HP
8. Cấu trúc của đề tài
Ngoài h n mở u t luận tài l u tham h
h l c
tà c hai ch ơn
Ch ơn 1 Cơ sở lý luận và thực t ễn c a v c s d n à tậ tr n dạy học à
n tậ sơ t t n
t m n ch s ở tr n h th n
Ch ơn 2: H th n à tậ và
n h s d n à tậ tr n dạy học à n
tậ sơ t t n
t m n ch s lớ 12 hực n h m s hạm

5


Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG
BÀI TẬP TRONG DẠY HỌC BÀI ÔN TẬP, SƠ KẾT, TỔNG KẾT
MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG
1.1. Bài tập lịch sử và vai tr của bài tập trong dạy học Lịch sử
111
n ni m v
it
ch
r n dạy học ở tr n h th n n chun
à tậ
c c là hâu cơ n
c a u tr nh dạy học n ch m m t v trí uan tr n tr n hân h ch ơn tr nh
tr n m t
lên lớ ch n hạn nh c c m n V n
n H a ý… uy nh c c
luy n tậ
à tậ …
he n hĩa chun nh t thuật n ữ
it
(t n Anh là E rci
t n
Ph
E rcic
t n N a là U r jni ) dùn
chỉ m t h ạt n nh m rèn
luy n th ch t và t nh th n a ồm c c l ạ à nh à tậ x ớn âm à tậ th

d c… Kh dùn tr n lĩnh vực
d c (dạy học) the “ ừ
n
n V t” thuật
n ữ
it
c n hĩa là:
i r cho h c inh m
v n dụng nh ng i
h c
dụ
it
i
r
it
m it
Nhữn
nh n hĩa trên mớ
thích v mặt n ữ n hĩa ch ch a làm rõ n ch t h n m
it
.
he G s N uyễn N ọc uan
h xem x t h n m
it
ta h n
th t ch r n vớ n
làm à tậ Bà tậ chỉ c th là
it
h n trở thành
t n h ạt n c a m t ch th n hĩa là c m t n

nà
c nhu c u chọn
n làm
t n h ạt n m n mu n
à tậ – t c là c m t ngư i gi i
Nh vậy à tậ là m t h th n t n x c nh a ồm ha tậ h
n
chặt ch và
t c n ua lạ vớ nhau Đ là nhữn
u
n (nhữn dữ l u ch tr ớc
từ
học s nh c c n c t m ra l
c ch
) và nhữn yêu c u (t c là c
h tm
trạn th m n mu n ạt tớ c a
t n ).
r n c c tà l u G
d c học G
d c l ch s
h n m
it
c n
dun r n lớn hơn nh u a ồm c à tậ nhận th c. Theo I.Ia. Lecne à tậ
th n
c dùn the n hĩa là m t nh m v c n h
c thực h n h ặc m t m c
ích c n h ạt tớ .
rên cơ sở nh n hĩa

it
tr n dạy học
n sĩ r n u c u n uan
n m:
it
ch
hái ni m ch m t h th ng tin ác nh v t chức á trình
d h c ch
trư ng h th ng hi i m tr
ánh giá t
h c t c h c inh
tr n các nh v c nh n thức ( ho h c v tư tư ng) c c m – tình c m v
năng
o [ 30, tr12].
ừ nhận th c trên ch n ta c
nh n hĩa
it
tr n dạy học nh sau Bà
tậ là m t h th n t n x c nh a ồm nhữn
u n và nhữn yêu c u
c a
ra tr n u tr nh dạy học ò h n
học c m t l
mà l
này
v t àn
h ặc từn h n h n ở trạn th c s n c a n
tạ th
m mà
à tậ

c a ra.
Nh vậy c th th y r n à tậ là m t h th n t n uy nh nh m v mà học
s nh h thực h n hay là m c ích mà
v ên và học s nh c n h h àn thành
tr n dạy học l ch s Bà tậ l ch s
c t n hành tr n t t c c c hâu c a u

6


tr nh dạy học n h ên c u tà l u mớ ; c n c
h u t h a h th n h a; vận d n
m tra – nh
.
1 1 2 Các o i i t trong d h c ch
C nh u c ch và c n c
hân l ạ à tậ tuy nh ên th n th n ch n ta
ch a ra làm a nh m à tậ tự luận; tr c n h m; thực hành
- h m it t
n
Đây là l ạ à tậ c yêu c u ca
vớ học s nh h làm à
ạ à tậ này
ò h học s nh h tr nh ày lậ luận m t c ch chặt ch nhữn v n
c nêu
thành m t à v t h àn chỉnh C c dạn à tậ tự luận th n ặ nh
à tậ hân
tích tính ch t c a sự
n h n t n nhân vật l ch s ; à tậ ch n m nh lí
nhữn nhận nh v l ch s ; à tậ hân tích m

uan h
ữa c c sự
n l ch s ; à
tậ t m h u n uyên nhân ý n hĩa sự
n à học nh n h m…
Ví d
Câu 1 C n cu c c c ch mở c a c a run
u c t u từ n m 1978 n
nay
ạt
c nhữn thành tựu ? V sa run u c lạ c th h c hồ nh t và
h t tr n vớ t c
nhanh nh vậy? Phân tích nhữn nhân t th c ẩy sự h t tr n
nh t c a run u c
Câu 2 r nh ày u tr nh thành lậ ASEAN và uan h ữa ASEAN vớ V t
Nam từ h thành lậ ch
n nay V t Nam c n làm
h t tr n hơn nữa m
uan h h t c
vớ c c n ớc tr n hu vực Đ n Nam Á tr n u tr nh h nhậ
u ct ?
Câu 3 r nh ày ặc
m h n trà c ch mạn 1930 – 1931 vớ ỉnh ca là
X V t - N h ĩnh Phân tích ý n hĩa c a h n trà
u tranh này
Câu 4: H y ch n m nh Đ n C n s n V t Nam ra
là t u c a sự t
h
ữa a y u t
h n trà c n nhân h n trà yêu n ớc và ch n hĩa M c –

Lênin.
Câu 5 Sự h n h n c a ch
x h ch n hĩa (XHCN) ở ên X
t
n uồn từ nhữn n uyên nhân nà ? he em sự s
m h nh nhà n ớc XHCN ở
ên X và Đ n Âu
lạ ch ch n ta nhữn à học ?
Câu 6 Ch n th n Ph ớc n (6 – 1 – 1975) là m t “h n t n mớ ” tr n
cu c h n ch n ch n Mĩ c u n ớc c a uân và dân m n Nam H n t ng này là
? ạ sa sau ch n th n Ph ớc n Đ n ta
uy t tâm
ra
h ạch
h n h àn t àn m n Nam tr n ha n m 1975 – 1976?
- h m i t tr c nghi m hách
n
Đ c xây dựn
n h th n câu h
à tậ ò h c c câu tr l n n
h n th n à tậ tr c n h m h ch uan
c ch a làm n l ạ à tậ yêu c u
x c nh n – sa ; à tậ yêu c u lựa chọn
n n ; à tậ x c nh m
uan
h ữa c c y u t
c nêu (
ch u cặ
); à tậ
n huy t

- i t th c h nh
ạ à tậ này vớ m c ích làm ch học s nh
t vận d n nhữn
n th c
học và cu c s n học tậ la
n và c c c n t c x h Đồn th
ch c c
em tạ
u t n m t c ch chân x c v sự
n l ch s rèn luy n ĩ n n
ĩx
7


tr n u tr nh học tậ M t s l ạ à tậ thực hành nh V sơ ồ l c ồ
u ồ
ồ th lậ
n n ên u n s s nh s u t m tà l u tranh nh à v t
11
i tr c
i t trong d h c ch
r n dạy học l ch s cũn nh c c m n học h c ở tr n h th n h
ồn th thực h n c a nh m v c uan h hữu cơ vớ nhau
d ỡn (cun c
n th c h a học chính x c);
d c (v ạ
c hẩm ch t t t ởn t nh c m
th
) và h t tr n ( ỹ n n
ỹ x thực hành

m n) r n u tr nh này à tậ
l ch s c va trò h t s c uan trọn tr n v c h nh thành tr th c ch học s nh V c
h nh thành c n c
n th c mớ ch học s nh tr n dạy học l ch s ở tr n HP
c thực h n th n ua nh u h ơn t n h c nhau tr n
c à tậ l ch s .
he lý luận dạy học h n ạ u tr nh h nh thành
n th c ch học s nh chỉ
c th ạt h u u h v c dạy học
c thực h n trên cơ sở t ch c h ạt n nhận
th c c lậ ch học s nh ch h n h là sự truy n ạt
n th c c s n c a
v ên r n cu n “Ph t huy tính tích cực học tậ c a học s nh nh th nà ” I
Kharlam
v t:
á trình n m v ng i n thức m i h ng i n th nh vi c h c
th c m t cách ình thư ng các
t c các t
n hái át h
ư c
d ng tr n cơ c vi c c i ti n c ng tác t
c h c inh c vi c h n t ch t nh
gic
ct i i
i n m n n t ng cho vi c hình th nh các hái n m ho
h c [13, tr10].
Đ n m vữn tr th c m t c ch sâu s c tr n học tậ học s nh h thực h n
m t chu tr nh h ạt n trí tu a ồm nhữn h ạt n tr
c tà l u th n h u
n rèn luy n ỹ n n

ỹx
n nhữn à luy n tậ và cu cùn là h
u th a
h th n h a
n th c M A Đann l
h n
nh:
i n thức
ư c n m v ng
th c
n h c inh c th v n dụng m t cách th nh th o ch ng v o vi c ho n th nh
nh ng i t
th t v th c h nh [10 tr28] G
s N A Mench nx a a cũn
nh n mạnh r n : ch c m t h th ng h
các i
nt
i h i h c inh h i
c nh ng hương há
d ng
ti th t i i h c t v m t
căng th ng tr
t c o m i cho h
t ư c nh ng i n thức
cv
n v ng
ua u tr nh
làm à tậ
ch học s nh h th n lạ
c nhữn

n th c
học từ
vận
d n và thực t
uy t nhữn yêu c u mà
v ên ặt ra. Sau kh h àn thành
nhữn c n v c y th t duy học s nh s tự h t tr n th n ua c c tha t c
c
t n hành tr n u tr nh t m l
ch à tậ .
Nh vậy à tậ
h n h t tr n t duy s n tạ c a học s nh trên cơ sở
n m vữn
n th c cơ n.
Bà tậ l ch s
h n và nh m v
d c t t ởn t nh c m nhân c ch
c a học s nh S vớ c c m n học h c tr n tr n h th n l ch s c nh u u th
tr n v c
d c học s nh, s n v n ở ây là hi
giáo dục chứ h ng h i
h trương hình thức giáo i
á
t [16 tr96] Vớ t c ch là m t h ơn
t n
cun c
tran
tr th c l ch s ch học s nh à tậ l ch s c va trò uan
trọn tr n v c
d c t nh c m hẩm ch t ạ

c ch học s nh mà c c h ơn
t n dạy học h c h c th thay th
c Đ u này
c th h n rõ th n ua u
tr nh vận d n m t c ch s n tạ
n th c l ch s
uy t m t v n
ặt ra học
sinh s t
cận vớ chân lí h n nh
c h n thực và ua
xây dựn
cn m
8


t n vữn ch c và sự h t tr n h
uy luật c a l ch s N à ra th n ua v c
c c l ạ à tậ l ch s học s nh
c rèn luy n nhữn
c tính t t
v t nh th n tự
lực tính cẩn thận ên tr v t h tính chân thực…
Bà tậ l ch s
h n rèn luy n ỹ n n thực hành
m n ch học s nh èn
luy n ỹ n n
m n ( a ồm ỹ n n học tậ và ỹ n n thực hành) là m t nh m
v uan trọn tr n v c dạy học l ch s ở tr n h th n Đây là m t tr n nhữn
n h c n th t t n c n h ạt n nhận th c c lậ s n tạ ch học s nh

h n nân ca trí tu thực h n n uyên lý
d cc aĐ n :
c i iv i
h nh .
èn luy n ỹ n n thực hành
m n chính là rèn luy n nhữn h ơn h
học tậ thích h nh t hù h vớ uy luật nhận th c làm ch học s nh tích cực h ạt
n tạ lớ
t h ơn h ớn và h ơn h h ạt n tự lậ
ch
n t thu
à lĩnh h
n th c m t c ch sâu s c và vận d n và cu c s n C nh u h nh
th c
n h
h c nhau
thực h n v c rèn luy n ỹ n n
m n ch học s nh
ua dạy học l ch s tr n
s d n à tậ là m t tr n nhữn
n h ch y u và
man lạ h u u ca nh t.
1.2. Quan niệm về bài ôn tập, sơ kết, tổng kết trong dạy học lịch sử
r n dạy học l ch s ở tr n h th n c c nhà lí luận v h ơn h dạy
học
hân ch a à học thành c c l ạ à h c nhau
Bài c ng c
i n thức m i: ây là l ạ à học ch y u c a u tr nh dạy học ở
tr n h th n N dun c a à học này là nhữn
n th c cơ n mà học s nh

c n n m vữn
h u rõ l ch s dân t c hay l ch s th ớ tr n m t a
ạn nh t
nh, trên c c lĩnh vực h c nhau c a
s n x h
u tranh a c
h ạt n
nh t
s n chính tr v n h a… N
c xây dựn trên cơ sở t h sự tr nh
ày c a
v ên vớ h và tr l
ữa
v ên và học s nh ữa học s nh vớ nhau
và nhữn h ạt n
c lậ c a học s nh h t
nhận c c n uồn tr th c Kh t n
hành à n h ên c u n th c mớ c th s d n nh u h ơn h
a dạn h n
h nh m h nh thành
n th c
d c t t ởn t nh c m ạ
c h t tr n t duy,
ỹ n n … ch học s nh.
Bà n h ên c u
n th c mớ
c t n hành ua nh u ớc
m tra
n
th c

học chuẩn ch học s nh tr ớc h n h ên c u
n th c mớ n h ên c u
n th c mớ
m tra h ạt n nhận th c c a học s nh h t th c à học và ra à
tậ v nhà.
i i m tr i n thức nh m xem x t t u thu nhận n th c c a học s nh
h àn th n tr th c h nh thành th
ớ uan h t tr n nh n n ữ t duy và
d c
lòn yêu la
n ch học s nh tr n học tậ Bà
m tra ò h học s nh suy n hĩ
nhớ lạ nhữn
n th c lĩnh h và tự nh
t u học tậ c a m nh.
Bà
m tra n th c cũn là d
v ên xem x t lạ v c n dạy c a
m nh Kh l n tr nh
n th c h ơn h tr nh ày v c tạ
u
n
h t huy trí th n m nh nhận th c s n tạ c a học s nh tr n học tậ Đồn th
v ên cũn h u
c t nh h nh học tậ c a từn học s nh
th
ỡ c c em
Đ vớ à l ch s n h a c ha h nh th c m tra:
9

- i m tr mi ng
c t n hành th n xuyên tr n c c à học ch y u là
tr ớc h t n hành à n h ên c u
n th c mớ ít h trở thành à r ên H u u
c a
m tra m n h thu c và v c lựa chọn n n dun
n th c c n m tra
lựa chọn n c c c ch
m tra thích h
vừa h t huy trí th n m nh, vừa nh
n tr nh
học s nh.
- i m tr vi t
v ên th y rõ
n th c c a học s nh v c chuẩn c a
từn em và nhữn
u c n s a chữa
sun
n
sâu hơn ch học s nh Đây là
cơ sở nh
t àn d n c c à học tr ớc
Đồn th
m tra v t cũn rèn luy n
c ch v t v n d ễn ạt rõ ràn
n n ữ h tr n s n …
ih nh
nh m ạt nh u m c ích h c nhau; v vậy tr n c u tr c c a n
c nhữn y u t c a c c l ạ à h c

tr nh ày h n th n à học h n h
nh m m c ích chính là c n c
n th c học n h ên c u n th c mớ .
Bà học h n h
a ồm c c y u t cơ n K m tra à cũ; nêu m c ích
nh m v à học; n h ên c u
n th c mớ (tr nh ày
n th c mớ , t ch c
u
h n học s nh lĩnh h
n th c mớ c n c tr th c mớ ); à tậ v nhà
tc c c
y u t này
c h h vớ nhau tr n m t à h n h .
i nt
ơ t t ng t
c s d n h h àn thành v c n h ên c u m t
a
ạn m t th
m t h a tr nh hay c c v n
l ch s c a ch ơn tr nh nh m
c n c t n h
h
u t
n th c rèn luy n ĩ n n
ĩ x ch học s nh rên cơ
sở nhữn sự
n l ch s c th
học à n tậ sơ t t n
t cun c ch học

s nh m t c tranh t àn d n v c c h n t n h ặc u tr nh l ch s
học và h
th n h a h u t h a c c
n th c t thu
dựa và nhữn
n th c cơ
n v c c mặt h ạt n chính c a từn a
ạn hay h a tr nh l ch s
t
v ên h ớn d n học s nh hân tích n ch t c a nhữn m
uan h
thích sâu hơn
nhữn h n m h c tạ
c h nh thành nh m nân ca tr nh
lí thuy t h
h uc ch nt n c a
s n x h Mặt h c v c n tậ sơ t t n
t
n
th c c n h ch ý h t tr n tính tích cực
c lậ tr n nhận th c ặc t là t duy
và rèn luy n ỹ n n thực hành
m n c a học s nh V vậy h t n hành à n tậ
sơ t t n
t
v ên h suy n hĩ sâu s c cẩn thận v nh m v
d ỡn
d c h t tr n v n dun và
n h t n hành
ch c t t à n tậ sơ t

t n
t là
u
n uan trọn
nân ca ch t l n
n th c c a học s nh h nh
thành ch c c em nhữn h u t h a học v l ch s và tính uy luật c a sự h t tr n
x h
ồ d ỡn và h t tr n c c ĩ n n
c uy nh tr n ch ơn tr nh l ch s ở
tr n h th n
Nh vậy nh m v c a l ạ à học n tậ sơ t t n
t uy nh n dun
c u tr c và h ơn h t n hành h c vớ à n h ên c u n th c mớ
ây
v ên h n tr nh ày n th c mớ mà h ớn d n học s nh nhớ lạ nhữn
u học
u n n n nhữn h u
t sa B sun
h
u t h a r t ra nhữn
t luận
nhận
th c sâu s c t àn d n hơn Đ vớ học s nh v c n tậ t n
t sơ t c c
n th c
học h n t n h l n mà ch y u nân ca ch t l n học tậ l ch s ở ha
mặt c n c nhữn
n th c
t

thu n m vữn sự
n l ch s m t c ch c h
th n tr n m
uan h hữu cơ ữa ch n .
10


V mặt lí luận ch n ta th y r n à học l ch s
c ch a thành n l ạ
tr n
c à n tậ sơ t t n
t uy nh ên tr n thực t dạy học h n h c
l ạ à n tậ sơ t t n
t chun mà t ch ra làm 3 à r ên
t
- i nt
h n
c t n hành h
t th c m t t n tr nh h t tr n c a
l ch s ch n hạn nh l ch s c ạ trun ạ cận ạ Bà n tậ nh m m c ích h
th n lạ
n th c
học trên cơ sở
c n c nhữn
u
học m t c ch sâu s c
hơn Bên cạnh
à n tậ cũn rèn luy n h n n
nh
sự

n a
ạn l ch
s và nêu ra nhữn
t luận c a n thân
Ví d nh à 12 Ôn tậ l ch s th ớ n uyên th y c ạ và trun ạ ở lớ
10 ch ơn tr nh chuẩn hay à 8 Ôn tậ l ch s th
ớ cận ạ ở lớ 11 ch ơn
tr nh chuẩn
- i ơ t Đ c thực h n sau h
t th c m t a
ạn hay th
l ch s
ví d nh l ch s V t Nam a
ạn 1858 – 1918, 1919 – 1930 …Bà học này cũn
nh m m c ích h th n lạ
n th c ồn th
a ra nhữn nhận nh h
u t
học s nh nh n nhận
c c c d n c a từn
a
ạn l ch s rèn luy n h n n
hân tích nh
sự
n nhân vật l ch s
Ví d nh à Sơ t l ch s V t Nam (1858 – 1918) lớ 11 ch ơn tr nh
chuẩn hay ở à 41 lớ 11 ch ơn tr nh nân ca
- i t ng t Bà t n
t cũn
c t n hành h

t th c m t a
ạn
m t th
l ch s nh l ch s th
ớ từ 1945 n 2000 l ch s V t Nam từ 1919
n 2000 Bà t n
t trên cơ sở h th n lạ
n th c
học s nh rèn luy n c c ĩ
n n c n th t còn r t ra nhữn
t luận h
u t v t n tr nh h t tr n c a l ch s
dân t c cũn nh l ch s th ớ
Ví d nh à 11
n
t l ch s th ớ h n ạ từ n m 1945 n n m 2000
à 27
n
t l ch s V t Nam từ n m 1919 n n m 2000 lớ 12 ch ơn tr nh
chuẩn
ừ sự hân ch a trên ch n ta th y r n c c nhà lý luận dạy học l ch s
a l ạ bài trên thành m t à chun
là à n tậ sơ t t n
t ua n h ên c u
tà l u và từ thực t ễn dạy học ch n t nhận th y mặc dù h c nhau v tên ọ c a
al ạ à s n
u
n nhau ở m c ích n t
c ng c h th ng h
i n thức

cho h c inh v r n
n năng
o trong á trình d h c Nh vậy ch n ta
c th th n nh t v c
a l ạ à trên thành m t à chun là h lí M c ích c a
à n tậ sơ t t n
t là nh m
học s nh c n c lạ
n th c
học
giáo vi n h ng trình
i n thức m i m hư ng d n h c inh nh
i nh ng
i
h c
n n n nh ng hi
i t i
ng hái át h
r t r nh ng t
n nh n thức
c to n di n hơn [14, tr 137].
Đ h àn thành t t nh m v trên ch n ta th y r n v c s d n à tậ là r t
c n th t Bở v n thân à tậ
thực h n nh m v
m tra nh
t u học
tậ rèn luy n ĩ n n
ĩ x ch học s nh ua
c c em h u sâu s c và t àn
d n hơn nhữn n d n

học Chính v lí d trên h s d n à tậ tr n dạy học
à n tậ sơ t t n
t s ạt h u u “ ” c n hĩa là vừa h t huy
c u th
c a à tậ vừa
n
c m c ích c a l ạ à học này Kh à tậ thực h n
nh m v c a m nh cũn ồn th thực h n nh m v c a à n tậ sơ t t n
t
11


ây chính là cơ sở lí luận và là m c ích c a v c s d n à tậ và thực t ễn dạy
học l ạ à học này Nh vậy ch n ta c th nhận th y r n v c s d n à tậ là
yêu c u xu t h t từ chính n thân c a c c à n tậ sơ t t n
t
1.3. Các hình thức ôn tập, sơ kết, tổng kết trong dạy học lịch sử ở trường
trung học phổ thông
Dạy học l ch s là m t u tr nh s hạm ặc thù tr n
c n thực h n t t a
m c t êu
d c
d ỡn và h t tr n Đ thực h n
c nh m v
tr ớc h t
c n cun c ch học s nh m t h l n
n th c nh t nh và u tr nh này d ễn
ra m t c ch th n xuyên tr n c c à cun c
n th c mớ Đặc
mc a u

tr nh dạy học nh c nhở n
v ên h l u ý v n
này
u tr nh nhận th c
c a học s nh d ễn ra m t c ch thuận l c n h th n xuyên n tậ c n c nhữn
n th c
học làm cơ sở
t
thu
n th c mớ r n dạy học l ch s c nh u
n h
n tậ
c tậ trun ở nhữn h nh th c ch y u sau ây
1 1 Ôn t
ơ t t ng t trong d h c i n i h
- Đ vớ l ạ à học này ch n ta th n s d n nhữn h nh th c n tậ nh
m tra à cũ u
học
Ví d Kh dạy à 13 “Ph n trà dân t c dân ch ở V t Nam từ n m 1925
n n m 1930” (SGK - ch s 12 ch ơn tr nh chuẩn) Ch n ta c th t n hành n
tậ ch học s nh n c ch
m tra à cũ r nh ày nhận x t v h n trà dân t c
dân ch ở V t Nam tr n nhữn n m 1919 – 1925?
Qua câu h trên
học s nh c n c lạ nh n
n th c
học ở à tr ớc
v h n trà dân t c dân ch từ
c th tự m nh r t ra nhận x t v
a c l nh

ạ uy m d ễn n ặc m tính ch t …c a h n trà
- r n u tr nh dạy à mớ ch n ta c th n tậ t n
t n c ch
m
tra n th c cũ h học
n th c mớ c l ên uan
Ví d
h dạy m c II 2 à 13 (SGK – ch s 12 ch ơn tr nh chuẩn) “H
n h thành lậ Đ n C n s n V t Nam” K n th c c a m c này c l ên uan n
n th c cũ v vậy ch n ta c n n tậ ch học s nh n c ch ặt câu h
ạ sa
n Đ n ra
là s n hẩm c a sự t h c a a y u t
h n trà c n nhân
h n trà yêu n ớc và ch n hĩa M c – ên n? r l câu h này
học s nh n
tậ lạ nhữn
n th c cũ c l ên uan Sự h t tr n c a h n trà c n nhân h n
trà yêu n ớc c n vớ sự truy n ch n hĩa M c – ên n chuẩn v mặt t ch c
t t ởn c a N uyễn Á u c là c n
n d n tớ sự ra
c aĐ n C n s nV t
Nam.
- Sơ t h t th c m t m c c a à học chuy n san m c mớ
Ví d sau h
t th c m c II 1 à 13 (SGK – ch s 12 ch ơn tr nh
chuẩn) “Sự xu t h n c a c c t ch c c n s n n m 1929” ch n ta c th t n hành
sơ t chuy n san m c mớ Nh vậy ch
n cu n m 1929 nhữn t n ch sự
ra

c aĐ n
c chuẩn m t c ch y
v c c mặt t ch c t t ởn chính
tr vớ sự ra
c a a t ch c c n s n vớ sự h t tr n c a h n trà c n nhân
n n dân t u t s n và c c t n lớ nhân dân yêu n ớc h c
t thành làn s n
dân t c dân ch n ày càn lan r n Đ h u rõ hơn v sự ra
c a Đ n ch n ta
cùn t m h u n dun m c 2 “ H n h thành lậ Đ n C n s n V t Nam”
12


- n
t h t th c à học
Ví d
h t th c à 17 “N ớc V t Nam Dân ch C n hòa từ sau n ày 2 –
9 – 1945 n tr ớc n ày 19 – 12 – 1946” ch n ta c th t n hành t n
t ch học
s nh n c ch h th n h a nhữn
n th c cơ n mà học s nh học Sau h c ch
mạn th n
m n m 1945 thành c n n ớc ta h
mặt vớ v vàn h h n th
th ch “thù tr n
ặc n à ”
ẩy ch n ta n tr ớc t nh th “n àn cân tre s
t c” r ớc t nh th
Đ n và chính h
c nhữn ch tr ơn chính s ch n

n
th
hù h từn
ớc th
ỡ nhữn h h n d t ặc d t
uy t nạn
uy t h h n v tà chính ch n n ạ xâm và n
h n
- Ôn tậ t n
t n c ch a nh m v ch học s nh v nhà tự làm Sau h
t th c à học ch n ta c th
a m t s à tậ ( à tậ tự luận và à tậ thực
hành) c c em làm ua
c c em tự n tậ
Ví d sau h học x n à 16 “Ph n trà
h n dân t c và t n hở
n hĩa th n
m (1939 – 1945) N ớc V t Nam Dân ch C n hòa ra
” ch n ta
có th a ch c c em làm à tậ sau
H y lậ
n n ên u v d ễn n c a c ch mạn th n
m – 1945 và lí
tạ sa c ch mạn th n
m c th ành th n l tr n th
an n n, vừa ít th t
hạ ?
- r n à n tậ sơ t t n
t Đây là à tậ trun nh t ch v c n tậ sơ
t t n

t
c thực h n n nh u h nh th c nh làm c c dạn à tậ ( à tậ tự
luận à tậ thực hành à tậ tr c n h m) n v c h th n h a h u t h a t
ch c ch học s nh h ạt n nh m th luận… d ớ sự h ớn d n c a
v ên và
h ạt n
c lậ c a học s nh
- Ôn tậ sơ t t n
t tr n c c à
m tra nh
C c à
m tra nh m
m c ích
m nh m c
nhận th c nh n ồn th cũn
học s nh c th
c n c
n tậ t n
t lạ nhữn
n th c
học Bở v h làm à
m tra ò
h c c em h huy n v n
n th c tích lũy từ tr ớc
vận d n và yêu c u
thực t
tr l th n ua u tr nh này
c c em n m vữn nhữn tr th c t
thu.
1 2 Ôn t

ơ t t ng t trong d h c i ngo i h
Ôn tậ tr n dạy học à n ạ h a th n
c thực h n d ớ m t s h nh
th c sau
ch c n tậ
n v c ch học s nh s u t m t l u v n dun ch
lựa chọn sau tr nh ày tạ nơ t n hành à học (thực a)
Ví d tr ớc h t n hành dạy à l ch s
a h ơn tạ u n N
ch n ta
ch học s nh t m h u v sự thành lậ
du ích Ba ơ hở n hĩa Ba ơ…sau
ch c c em tr nh ày tạ thực a
ch c n tậ
n h nh th c trò chơ l ch s Đ n va nhân vật l ch s
chữ nhận d n nhân vật l ch s sự n l ch s
Ví d trò chơ nhận d n m t s nhân vật l ch s tạ a h ơn u n N
h t ớn Phạm V n Đồn Anh hùn Hồ G
ch n sĩ ê run Đ nh…
n va
nhân vật l ch s va anh hùn Hồ G
tr n u lễ h n tặn danh h u Anh hùn
Lao n .
13


ch c t n
t n h nh th c tr nh ày n dun l ch s c a
v ên the
ch

chọn tr ớc tạ thực a
Ví d
v ên chuẩn tà l u
tr nh ày v ch n th n Vạn
n h
ch học s nh học tạ thực a…
1
Ôn t
ơ t t ng t thi T t nghi
Đ vớ ch ơn tr nh lớ 12 n à c c h nh th c n tậ sơ t t n
t trên
còn c thêm h nh th c n tậ
chuẩn th
tn h
Đ vớ l ạ h nh n tậ t n
t này th n th n
c t n hành d ớ h nh
th c n tậ the ch
m c trọn tâm C th n tậ t n
t the n dun c a à
hay n dun c a từn a
ạn l ch s
Ví d
h t n hành n tậ h n ch s V t Nam từ 1919 n 2000 ch n ta
c th ch a ra thành nh u a
ạn và ặt tên ch từn
a
ạn ua
học
s nh n m n th c m t c ch h th n và c m l ên h vớ c c a

ạn h c
Ch n hạn ch n ta c th ch a thành 5 a
ạn l ch s và tên ọ c a m
a
ạn nh sau
Ga
ạn 1
ch s V t Nam từ 1919 n 1929 (Ph n trà
u tranh yêu
n ớc tr ớc h thành lậ Đ n ) Đây là a
ạn u tranh c a c c a c và t n
lớ tr n x h (c n nhân t s n t u t s n thanh n ên học s nh trí th c yêu
n ớc …) Vớ nh u huynh h ớn chính tr h c nhau nh n cu cùn là sự th n
th c a huynh h ớn v s n vớ sự
n a t ch c C n s n ra
n m 1929
Ga
ạn 2
ch s V t Nam từ 1930 n 1945 (Ph n trà
u tranh
h n dân t c d ớ sự l nh ạ c a Đ n )
Gia
ạn 3
ch s V t Nam từ 1945 n 1954 (Kh n ch n ch n thực
dân Ph Ph xâm l c)
Ga
ạn 4
ch s V t Nam từ 1954 n 1975 (Xây dựn CNXH ở m n
B c và ch n u ch n
u c Mĩ xâm l c

h n m n Nam th n nh t t
n ớc)
Gia
ạn 5 ch s V t Nam từ 1975 n 2000 ( h n nh t t n ớc t n lên
xây dựn CNXH)
1.4. Vai tr , ý nghĩa của bài ôn tập, sơ kết, tổng kết môn Lịch Sử
C c à n tậ sơ t t n
t tr n ch ơn tr nh l ch s ở tr n THPT c
va trò ặc t uan trọn Đây là l ạ à nh m c n c h th n nhữn
n th c cơ
nc am t a
ạn l ch s nh t nh t n h
h
u t
n th c rèn luy n ĩ
n n
ĩ x ch học s nh Bà n tậ sơ t t n
t
c thực h n h h àn thành
v c n h ên c u m t a
ạn m t th
m t h a tr nh hay c c v n l ch s c a
ch ơn tr nh Bà n tậ sơ t t n
t
ch học s nh c m t c nh n t àn c nh
v n dun m nh học
h th n h a h
u t h a nhữn tr th c y Chính v lí
d
l ạ à này c ch c n n c n c nhữn

n th c
học ồn th rèn luy n
ĩ n n thực hành
m n ch học s nh Đ u này r t uan trọn
c ặt ra tr n m c
t êu
d cc a
m n Ch n hạn tr n à
n
t l ch s th
ớ h n ạ từ
n m 1945 n n m 2000 tr n ch ơn tr nh lớ 12 nhữn
n th c cơ n
ch
th n lạ ua
ch học s nh h nh dun
c t àn c nh th
ớ vớ nhữn n t
n
ật Sau Ch n tranh h ớ th ha th m t trật tự mớ
c x c lậ tr n
14
-


n lên va trò c a ên X và Mỹ ( rật tự ha cực Ianta) Vớ sự th n l c a c c
cu c c ch mạn dân ch nhân dân ở c c n ớc Đ n Âu ch n hĩa x h
v t ra
h
hạm v m t n ớc trở thành m t h th n th

ớ
ừ
ch học s nh
nhận th c
c t nh h nh th
ớ vớ nhữn
n n lớn la vớ nh u xu th an
d n h nh thành nh n ồn th cũn th y rõ xu th h t tr n t t y u c a x h tr n
t ơn la
Bà n tậ sơ t t n
t
ch học s nh c th hân tích
c n ch t
nhữn m
uan h
thích sâu hơn nhữn h n m h c tạ mà m nh
c
học tr ớc
nân ca tr nh
lý thuy t h lí
c cv n
l ch s Ch n hạn
tr n à
n
t l ch s V t Nam từ n m 1919 n n m 2000 ch ơn tr nh lớ 12
ch học s nh th y rõ hơn t n tr nh h t tr n lên c a c ch mạn V t Nam ừ
học s nh c th h u sâu hơn
thích rõ hơn nhữn v n nh xu h ớn v s n
dân ch t s n,... trong qu tr nh u tranh thành lậ Đ n c n s n V t Nam.
Bà n tậ sơ t t n

t c va trò h t s c uan trọn tr n v c h t tr n t
duy và rèn luy n ĩ n n thực hành
m n ch học s nh
ch c t t l ạ à học này
là
u
n uan trọn
nân ca ch t l n
n th c h nh thành ch học s nh
nhữn h u
t h a học v l ch s và tính uy luật c a sự h t tr n x h
ồ
d ỡn c c ĩ n n
c uy nh tr n ch ơn tr nh l ch s ở tr n h th n .
1.5. Vấn đề sử dụng bài tập để ôn tập, sơ kết, tổng kết trong môn Lịch Sử
151
n ni m v vi c dụng i t
nt
ơ t t ng t trong m n
L ch S
1 5 1 1 Cơ t m h c v
n d h c hi n i
Theo quan m cở n c a âm lý học th nhân c ch c a c n n
chỉ c th
h nh thành và h t tr n t àn d n th n ua h ạt n c a chính n thân học s nh
Vận d n uan m này và lĩnh vực
d c c c nhà tâm lý – s hạm h n
nh
tr n u tr nh dạy học
h t tr n nhân c ch c a học s nh c n h t n c n t

ch c c c h ạt n nhận th c ch c c em.
Nhữn thành tựu c a lý luận dạy học h n ạ
h n
nh học s nh dù ở ậc
học nà cũn
n va trò ch th tr n h ạt n dạy học Học s nh h tự m nh
ch m lĩnh tr th c h nh thành và h t tr n n n lực t duy n n lực hành n th n
ua nhữn h ạt n tự
c tích cực c a n thân G
s M A Đanh n tr n
cu n “ ý luận dạy học ở tr n h th n ” (NXB G d c Hà N 1978) cũn ch
r n
i n thức
ư c n m v ng th c
n h c inh c th v n dụng m t cách
th nh th o ch ng v o vi c ho n th nh nh ng i t
th t v th c h nh .
Phạm V t V n
v t v n uyên t c th n nh t ữa dạy lý thuy t và dạy
thực hành nh sau: hi m vụ
n tr ng c
á trình d h c c ng c cho h c
inh m t h th ng i n thức ho h c hi n i v th gi i v m i nh v c c c ng
c con ngư i C ng v i h th ng tri thức th t n i tr n
á trình d h c c n
h ir n
n
hình th nh cho h c inh h th ng
năng v n dụng th t v o
c c ng [34, tr78].

r n uy n Nhữn v n
cơ n G
d c học h n ạ h Duy uyên
tr nh ày n uyên t c v sự n vữn c a tr th c:
h ng tri thức cơ n c
t i
15


h i ư c gi i thi t m v ư c c ng c thư ng
n
o
ng nhi
hương
há hác nh
h c inh c th ghi nh v v n dụng th nh th o ch ng... [25,
tr153-154].
1 5 1 2 X t hát từ c trưng c vi c d h c ch
Dạy học l ch s cũn nh
t c m n học nà tr n nhà tr n h th n
u
nh m cun c
n th c h nh thành th ớ uan h a học
d c hẩm ch t ạ
c chính tr và h t tr n học s nh Đ u này
c c em h u
c sự h t tr n h
uy luật c a tự nh ên và x h vận d n s n tạ nhữn h u t và thực t ễn uy
nh ên s vớ c c m n học h c l ch s c nhữn ặc tr n r ên mà tr n u tr nh
dạy học ch n ta c n ch ý.

Dạy học l ch s tr ớc h t là cun c ch học s nh nhữn
n th c cơ n v
u tr nh h t tr n c a x h l à n
từ n uồn c n nay trên t t c c c lĩnh vực
nh t chính tr v n h a x h
Nh n u h c a x h l à n
là m t h n
thực h ch uan
x y ra từn tồn tạ s n h n h n c
D
tr n học tậ
l ch s học s nh h n th tr c
n inh ng
c c c sự
n h nt n c a
u h , i u này gây khó kh n cho quá trình nhận th c c a các em.
Nhận th c l ch s a
cũn h h n và h c tạ s vớ nhận th c c c h a
học h c ở v c n n
vừa là ch th nhận th c vừa là
t n c a nhận th c
Vớ nhữn ặc tr n nh vậy ch n ta h n th t n hành v c dạy học l ch s ở
tr n h th n
n c n
n truy n ạt
n th c c s n mà h làm ch học
s nh ch
n lĩnh h
n th c ua c c dạn à tậ
1 5 1 Căn cứ v o c i m c

i n thức ch
K n th c l ch s man tính u h n hĩa là học s nh chỉ
c học v nhữn
sự
n h nt n
d ễn ra tr n u h V vậy học s nh h n
c trực t
uan s t nhữn h n t n x y ra mà chỉ nhận th c m t c ch
nt
th n ua c c
n uồn tà l u còn l u lạ h ặc trên cơ sở hân tích suy luận từ nhữn sự
n t ơn
tự.
N u nh ở tr n c c m n h a học tự nh ên học s nh c th trực t
uan s t
c c thí n h m c c h n t n
h nh thành tr th c th tr n m n l ch s ch n ta
h n th dựn lạ u h l ch s
ua D vậy v c dạy học ặ nh u h h n
hơn c c m n học h c vậy nên nhữn h u t c a học s nh v c c sự n l ch s c n
c th n xuyên c n c , ôn tậ
tr nh t nh trạn “h n ạ h a” l ch s .
K n th c l ch s man tính h n lặ lạ , c n
n h nh hành tr th c l ch s
ch học s nh t u từ v c cun c c c sự
n l ch s
r n h
sự
n l ch s
h n lặ lạ v m sự

n h n t n l ch s chỉ x y ra tr n m t h n
an th
an nh t nh r n ch ơn tr nh m n ch s ở tr n h th n học s nh
c
học m t h th n c c sự
n l n l t the tr nh tự th
an d ễn ra ở nh u th
ạ
h c nhau ở nh u n ớc h c nhau C c sự
n
dù c
m
n nhau nh n
h n a
lặ lạ n uyên x mà lặ lạ trên cơ sở thừa và h t tr n C c sự
n
th n chỉ
c học m t l n duy nh t rồ sau
h n lặ lạ nữa
u này làm ch
v c h nhớ sự
n c a học s nh ặ nh u h h n ính h n lặ lạ c a
n
th c l ch s ò h
v ên h th n xuyên h ớn d n c n c
n tậ lạ
n
th c ch học s nh v c h nhớ c a học s nh trở nên vữn ch c.
16

K n th c l ch s man tính t ơn
ở v học s nh
ct
nhận tr th c
l ch s h n h là trực t
mà th n ua thành tựu n h ên c u c a c c nhà h a
học Nh vậy ữa h n thực h ch uan c a sự
n vớ nhận th c c a c c nhà h a
học c m t h n c ch
u này là h n th tr nh h v sự
n
x y ra và ây
ch n ta mớ nhận th c lạ Xu t h t từ n dun trên ch n ta th y c n th t h
n tậ c n c cũn nh s d n à tậ
làm ch học s nh h u n nhận th c
n
n ch t c a sự n.
K n th c l ch s man tính h th n , l ch s d ễn ra tr n m t h n an th
an r n lớn ở nh u th
ạ h c nhau ở nh u n ớc h c nhau N dun
n th c
tr n m n ch s r t h n h
cậ
n mọ lĩnh vực c a
s n x h l à
n
c c n dun
c s x tr n m t h th n Chính v vậy v c cun c
n th c mớ cũn nh n tậ

n th c c n làm rõ m l ên h ữa c c sự
n ồn
ạ và l ch ạ làm rõ tính l c t t y u c a l ch s Ôn tậ sự
n tr n m t h
th n h n chỉ làm t n thêm h n th học tậ mà còn rèn luy n ĩ n n hân tích
t n h
l ên h s s nh và t duy l c c a học s nh.
Ki n th c l ch s man tính c th c n hĩa là học l ch s học s nh
c học
nhữn sự
n n l n vớ th
an a
m nhân vật l ch s c th M sự
nc
th c a m
u c a dân t c c u tr nh d ễn n t u ý n hĩa tr n nhữn h àn
c nh l ch s r ên
ồn th lạ h t tr n the uy luật chun c a t n tr nh l ch s
nhân l ạ D vậy h dạy n th c l ch s mớ
v ên c n tr nh ày sự
n h n
t n l ch s thật c th s nh n tạ cơ sở ch v c h ớn d n học s nh n tậ h
nhớ c c sự
n l ch s c th dựa trên nhữn h nh nh nhữn n uồn t l u chính x c.
Học s nh h n th chỉ nhớ và nêu nhữn n t chun chun v c c sự
n
học mà h nhớ chính x c th
an a
m d ễn ra sự
n y cũn nh vận d n

l ên h c c sự
n l ch s
học
hân tích s s nh ch n m nh
rên cơ sở y
nêu lên
c nhữn ặc
m r ên c a c c sự
n h n t n l ch s và c th h
u t
c nhữn ặc
m uy luật h t tr n chun c a c c h n t n sự
n
t ơn tự.
K n th c l ch s lu n th h n tính th n nh t ữa
và
n
r n u
tr nh học tậ l ch s học s nh c n lĩnh h ha h n cơ n c a
n th c l ch s
h n
và h n
n Ph n
là c c sự
n h nt n
x y ra tr n x h l à
n
(l ch s th
ớ và l ch s dân t c) N a ồm nh u y u t tạ thành nh
th

an a
m d ễn
n
t u
ch học s nh
t
c l ch s d ễn ra
nh th nà Ph n
n là c ch
thích
nh
nhận x t nh luận v c c sự
n x y ra, ha h n này c m
uan h chặt ch h n t ch r nhau.
Mọ
thích nh luận u h xu t h t từ sự
n l ch s c th chính x c
và h n c sự
n nà h n
c
thích, làm s n t
n ch t c a n trên cơ sở
c c sự
n c th D vậy dạy học l ch s h n h là v c l t ê c c sự
n cũn
h n h là dạy chính tr hay thuy t
n chun chun mà h cun c sự
n
trên cơ sở
h ớn d n học s nh nh

nh luận r n n tậ
n th c
v ên h ớn d n học s nh h nhớ c c sự
n l ch s làm cơ sở
a ra ý
n nh
nhận x t
thích c a n thân ồn th
t vận d n l ên h vớ thực t ễn
r n u tr nh học tậ c c m n học ở tr n h th n n chun m n ch s n
17


r ên v c n tậ c n c
n th c ch m v trí uan trọn nh t là
vớ c c à n
tậ sơ t t n
t Đ làm t t nh m v này v n
s d n à tậ càn c th t
hơn
học s nh h t tr n t àn d n c v
n th c và ĩ n n .
1 5 1 4 Căn cứ v o mục ti ng n
hương há giáo dục c
ng t
M c t êu
c th h n tr n uật
d c: gi h c inh hát tri n to n
di n v
o ức tr t

th ch t th m m v các năng cơ n hát tri n năng c
cá nh n t nh năng ng áng t o hình th nh nh n cách con ngư i i t m
h i
ch ngh
d ng tư cách v trách nhi m c ng d n ch n cho h c inh ti tục
h c n ho c i v o c c ng o ng th m gi
d ng v
ov T
c [23,
tr28].
Đ h àn thành m c t êu trên c n thực h n the n uyên lý:
c i iv i
h nh giáo dục t h v i o ng n
t
n g n i n v i th c ti n giáo dục
nh trư ng t h v i giáo dục gi ình v giáo dục
h i N uy nh h ơn
h
d c ở tr n h th n : hát h t nh t ch c c t giác ch
ng áng
t o c h c inh
h h v i c i m c từng
h c m nh c ,
i dư ng
hương há t h c r n
n năng v n dụng i n thức v o th c ti n ; tác ng
n tình c m m i ni m v i hứng th h c t c h c inh [23, tr30].
Ph ơn h
d c ò h v c dạy học ở tr n h th n h
n lý luận

vớ thực t ễn;
m v c cun c lý thuy t h tr nh
ch trọn thực hành, rèn
luy n;
m ớt v c truy n th tr th c m t chi
c a
v ên t n c n h ạt
n nhận th c c lậ c a học s nh.
1 5 1 5 X t hát từ
c
i m i hương há d h c ch th o hư ng
t ch c c h ho t ng nh n thức c h c inh
u tr nh dạy học là u tr nh nhận th c; u tr nh này h n chỉ c m c ích
n dun mà còn c c h ơn h dạy học và c c nhân t h c nữa V c
mớ
n dun h
n l n vớ
mớ v h ơn h mà tr n th
an n ây là
mớ the h ớn tích cực h a h ạt n nhận th c c a học s nh.
Đ mớ v c dạy học l ch s the n uyên t c h t huy tính tích cực nhận th c
c a học s nh hù h vớ m c t êu à tạ và yêu c u
mớ h ơn h
d c–
à tạ c a Đ n Đ mớ h ơn h dạy học l ch s the h ớn tích cực h a h ạt
n nhận th c c a học s nh th v c s d n à tậ
n va trò uan trọn
h n
h àn thành m c t êu m n học Nh t là
vớ c c à n tậ sơ t t n

tv cs
d n à tậ càn c ý n hĩa hơn rèn luy n ĩ n n thực hành
m n ch học s nh.
1 5 1 Căn cứ v o c t o chương trình
m n ch
trư ng trung h c
ph thông
Ch n ta
t r n ch ơn tr nh
m n ch s
c c u tạ the n uyên t c
ng t m
t h vớ
ư ng th ng ch t àn
ch ơn tr nh uy nh ên ở m
ậc học ch ơn tr nh
c xây dựn the n uyên t c ư ng th ng c n hĩa là tr n
m
ậc học c học (THPT, THCS) học s nh
c học t àn
h a tr nh l ch s
(l ch s th ớ và l ch s dân t c) từ c ạ ch
n nay Đ u này h n ch học s nh
ặ h h n tr n v c h nhớ sự
n ở v nhữn
n th c
c học h n
lặ lạ tr n c c t t học sau à học sau ừ n dun
tr n dạy học
v ên c n

18


ành th
an
c n c
n tậ
n th c
học s nh nhớ lâu và n vữn
nhữn
u mà m nh học nh t là tr n c c à n tậ sơ t t n
t.
152
i tr
ngh c vi c dụng i t
nt
ơ t t ng t trong
m n L ch S
Bà tậ c va trò h t s c uan trọn tr n v c h nh thành tr th c
h n
và nh m v
d c t t ởn t nh c m nhân c ch ây h n th học tậ và h t
tr n t duy ch học s nh Bà tậ l ch s an và s
c s d n n ày càn r n r
nh h nh
c v trí uan trọn c a m nh tr n v c nân ca ch t l n
d c
h t huy n n lực t duy c lậ s n tạ c a học s nh Bà tậ
c s d n tr n
c c à n tậ sơ t t n

t h t huy
c h u u ca nh t ở v
vớ à n
tậ nh m v ặt ra h n h là cun c
n th c mớ mà c n c h th n lạ
n th c học và rèn luy n ĩ n n thực hành
m n ch học s nh.
V mặt
d ỡn
à tậ
c c em n m
n th c sâu s c
n vữn hơn
hật vậy h làm à tậ học s nh h
từ v c n h ên c u
à t m ra c ch
làm
c
u
học s nh h tr
ua m t u tr nh h ạt n t duy h nhớ
hân tích h n
n t n h ...
u tr nh h ạt n trí tu h n h
t u từ c ch a c mà h dựa và
nhữn
nh n h m thực t ễn nhữn
n th c mà học s nh
t
thu từ tr ớc C c

em h nhớ h u vận d n t t
n th c và nh n h m c a m nh mớ làm à tậ
c N
c lạ v c làm à tậ ch h c c em h u
n th c sâu s c hơn nhớ và
vận d n t t hơn nhữn i u học.
Đ vớ
m n ch s d ặc tr n r ên nên h dạy
v ên h
ch
học s nh nhớ
c c c sự
n h n
an th
an nhân vật l ch s
h n m, quy
luật à học l ch s Đ làm
c
u
tr n u tr nh
n dạy
v ên n à
cun c ch học s nh
n th c cơ n
h
h c lạ u h
n nh n tồn tạ
và c nhữn h u t chân thực v u h còn c n h s d n c c l ạ à tậ l ch
s Đa-n -l
h n

nh: i n thức
ư c n m v ng th c n h c inh c th
v n dụng m t cách th nh th o ch ng v o vi c ho n th nh nh ng i t
th t v
i t th c h nh [10, tr28].
hực t h n nay còn h nh u t nh trạn học s nh nh m l n sự
n a danh
th
an nhân vật ữa l ch s th ớ và l ch s dân t c V vậy n u s d n t t c c
l ạ à tậ tr n dạy học c c à n tậ s h c h c
c t nh trạn này.
h n ua c c l ạ à tậ ở lớ và à tậ v nhà học s nh t u c h ọc
lạ à nhớ lạ l
n trên lớ
ua
c n c t n h
n th c cũn nh tự rèn
luy n
c ĩ n n thực hành
m n ua sự hân tích sâu s c sự
n nh vậy
học s nh n m
c n ch t sự
n từ
c uan n m c ch nh n nhận nh
c c
v n l ch s
n
n h a học hơn
h n nân ca h u t c a học s nh.

V mặt
d c h Duy uyên ch r n
à tậ là m t h ơn t n
d c
t t Đ rèn luy n hẩm ch t nhân c ch ch học s nh th y
h s d n nh u
n h nh u h ơn t n h c nhau tr n
c à tậ c th xem là h ơn t n
c h u u và th n dùn nh t h mạnh c a à tậ là ở ch rèn luy n ý chí và
n m t n và h a học và s c mạnh c a n thân N m t n này c
c là nh tr n
u tr nh c lậ vận d n
n th c
ch c c em
uy t n
nc cv n
19


ặt ra
c này
n th c trở thành c a r ên c c em c c em th y m nh lớn mạnh
hơn tr n v c
uy t c c v n tự nh ên và x h .
àm à tậ c t c d n rèn luy n ý chí và tính ên c n v t h làm ch
ch n trở thành th
uen tr n h ạt n h n n ày c a n thân.
B m n ch s c u th cun c c c mặt h c nhau c a
s n x h
ua

c t cd n
d c t t ởn t nh c m ạ
c hành v r t lớn
vớ học
s nh Đ h t huy u th
th v c a à tậ ch học s nh làm cũn là m t c ch c
h u u .
Bà tậ l ch s còn c ý n hĩa v mặt h t tr n, ch c n n
d ỡn và
d cc a
m n ch s
h n và v c h t tr n học s nh ch y u là h nh thành ở
học s nh n n lực t duy và n n lực hành n
duy l ch s là h ạt n trí tu
c a học s nh nh m nhận th c n u h h u rõ h n tạ và dự
n sự h t tr n
h
uy luật c a t ơn la
duy l ch s th h n rõ nh t tậ trun nh t ở v c vận
d n
n th c học m t c ch th n m nh tích cực và s n tạ .
Bà tậ l ch s h n chỉ h t tr n v mặt t duy mà còn h nh thành c n n
lực hành n
h n ua c c à tậ v
n ồ lậ n ên
u c c em s c nhữn
u t n l ch s s nh n và chân thực h t tr n ở c c em c s n tạ
ồn th
v c học
vớ hành cũn nh m

n yêu c u và c n
n
n ch n c a sự
nhận th c ừ trực uan s nh n
n t duy trừu t n và từ t duy trừu t n uay
trở v thực t ễn.
Xu t h t từ va trò v trí c a à tậ tr n dạy học l ch s ch n ta th y r n
n hù h vớ m c ích nh m v c a à n tâ sơ t t n
t chính
u này s
tạ ra h u u ca nh t h s d n à tậ
n tậ t n
t Đ u này
v ên t t
m
c th
an vừa tạ ra h n th học tậ
m n c a học s nh ồn
th cũn thực h n v c dạy học the
n ặc tr n c a
m n ch s .
C th th y r n
nân ca ch t l n
m n h t huy tính tích cực ch
n c a học s nh tr n v c t thu tr th c tạ h n th học tậ rèn luy n ĩ n n
thực hành
m n c n th t h s d n à tậ tr n dạy học c c à n tậ sơ t
t n
t ở tr n h th n
h y

c t m uan trọn và ý n hĩa c a à tậ nh vậy
nên tà này ch n t tậ trun t m h u u tr nh s d n à tậ tr n dạy học c c
à n tậ sơ t t n
t lớ 12 – THPT.
1.6. Thực trạng của việc sử dụng bài tập trong dạy học các bài ôn tập, sơ
kết, tổng kết môn Lịch sử lớp 12 về phía giáo viên và học sinh
Đ c nhữn nhận x t h ch uan trun thực và h a học v thực trạn s
d n à tậ tr n dạy học c c à n tậ sơ t t n
t m n l ch s lớ 12 – HP
ch n t
t n hành
u tra h s t v c dạy và học ở a tr n HP trên a àn
huy n M Đ c, tỉnh u n N
(tr n HP r n uan D u tr n HP s I M Đ c tr n HP s II - M Đ c), ở học I n m học 2009 – 2010.
1 1 Mục ch i tr
- Đ u tra v h ơn h dạy học v v c s d n à tậ tr n dạy học à
n tậ sơ t t n
t
-Đ t n
u tra G v ên c n
u n lí t tr ởn
m n học s nh c a
c c tr n HP n trên
20


- Ph ơn h
u tra ch n t trực t
n c c tr n t m h u uan s t dự
t

x c tra
vớ
v ên và c n
u n lí t tr ởn chuyên m n Sau
h t h u u tra và thu h u u tra x lí th n t n c cơ sở t luận t nh h nh
thực t ễn c a v n s d n à tậ tr n dạy học à n tậ
1 2
i d ng i tr
ừ hía
v ên ( Xem Ph l c 1 P1)
Ch n t
xây dựn 4 câu h và 3 h u th m dò
l yý
n 12
v ên
n dạy ch s và 6 c n
u n lí ở a tr n h th n trên the 4 n dun sau:
N

dun 1
m h u uy tr nh t n hành à n tậ sơ t t n
tc a
v ên c
n vớ ặc tr n dạy học c a
m n hay h n .
N dun 2 h m dò ý
n
v ên v n uyên nhân học s nh ch a n m vữn
n th c cơ n và ĩ n n thực hành
m n.

N dun 3
m h u n uyên nhân và h h n h s d n à tậ tr n u
tr nh dạy c c à n tậ sơ t t n
t.
N dun 4
m h u nhữn
n h s hạm d
v ên
xu t nh m
nân ca h u u à n tậ .
ừ hía học s nh. (Xem h l c 2 P2)
Ch n t xây dựn 5 câu h tr c n h m h ch uan nh u lựa chọn và 2
h u th m dò
m tra 60 học s nh ở 3 tr n h th n n trên vớ 4 n dun
sau:
N dun 1 r n à n tậ c c em
c học n dun
.
N dun 2 M c
h nhớ n dun à học c a c c em nh th nà .
N dun 3
mh um c
s d n à tậ
dạy c c à n tậ c a
viên.
N dun 4 h m dò m c
h n th học tậ tr n
n tậ va trò c a à
n tậ sơ t t n
t

1
t
i tr
i v i giáo vi n: H u h t
v ên u nhận th c
c t m uan trọn v trí
c a à n tậ sơ t t n
t tr n dạy học l ch s
uy nh ên tr n thực t à n
tậ v n
ua v m t s lí d h ch uan cũn nh ch uan ch n hạn m t t t
ch nên h dạy ù và t t n tậ s d n
n tậ
m tra s d n
n tậ
tr n ha m t s h ạt n h n trà … M t s ít
v ên ch r n à n tậ
h n thật c n th t v n u làm t t c c à cun c
n th c mớ sau
ch học s nh
ọc tr ớc SGK
n
n tậ
v ên h học s nh và
sun m t s n dun
chính là
Đa s
v ên th y
c va trò c a à tậ tr n dạy học l ch s cũn nh
v c s d n à tậ tr n dạy học à n tậ

u
ch
v ên và học s nh
làm v c h u u hơn r n dạy học à n tậ sơ t t n
t cũn nh c c l ạ à
học h c n u
v ên c sự chuẩn t t
u t th
an t ch c nh u h ạt n
h ớn d n học s nh c ch t
thu tr th c làm ch
học s n s ạt h u u ca
hơn
21


i v i h c inh: ua th m dò và x lí th n t n chỉ 37% học s nh tr l thích
học m n S và chỉ c 29 % thích học
n tậ sơ t t n
t
Đa s học s nh tr l tr n
n tậ
v ên r t ít t ch c c c h ạt n
nhận th c mà ch y u là nh c lạ
n th c cũ sau
ặt ra m t s câu h
học s nh
tr l cu cùn
v ên chỉ nhận x t và
sun n u học s nh tr l th u Đ u này

ây h h n ch c c em tr n v c h
u t h th n
n th c
học ch nên
học s nh h n c h n th tr n
n tậ M t s em ch r n c th tự học tr n
n tậ
n c ch ọc lạ à
n c a th y và ọc SGK
u này
h n nh
n thực trạn c a
n tập sơ t t n
t.
ua c n t c
u tra và x lí th n t n ch n t r t ra m t s
t luận h
quát sau:
V c s d n à tậ tr n dạy học à n tậ sơ t t n
t
c
v ên
nhận th c n v t m uan trọn và va trò c a v c s d n à tậ tr n dạy học
l ch s
uy nh ên tr n thực t h u u c a
học này ch a ca
u
xu t h t
từ n uyên nhân ch y u N
dạy ch a thật sự u t th

an và c n s c ch
n tậ thậm chí v n còn s d n h ơn h dạy học cũ
n ch học s nh Đ
vớ học s nh ch a
t c ch ch
n t
thu
n th c và ch r n chỉ c n tự học
b n cách học thu c là
Đ h c h c t nh trạn
ò h
v ên h thực sự
mớ h ơn h
dạy học ành nh u th
an u t ch v c chuẩn
à n tậ s d n nh u n
h
h u t h a n th c
học s nh dễ t thu ồn th
h t huy
c tính
c lậ s n tạ c a học s nh
Đ nân ca h u u à n tậ sơ t t n
t c n h t ch c h ạt n
nhận th c ch học s nh m t c ch a dạn tr n
c v c s d n à tậ Bên cạnh
h h ớn d n học s nh c ch làm v c c lậ (tự làm v c vớ tà l u) tham a
h ạt n nh m … tạ h n th học tậ ch c c em
c c em c th
n

n
vớ
n tậ

22


Chương 2. HỆ THỐNG BÀI TẬP VÀ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG BÀI
TẬP TRONG DẠY HỌC BÀI ÔN TẬP, SƠ KẾT, TỔNG KẾT MÔN
LỊCH SỬ LỚP 12. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
2.1. Hệ thống bài tập trong dạy học bài ôn tập, sơ kết, tổng kết
ua n h ên c u tà l u và s u t m ch n t
xây dựn
c m t h th n
à tậ h c v ch v c n dạy c c à n tậ sơ t t n
t m n ch s lớ 12
H th n à tậ này
c ch a làm 3 nh m Nh m à tậ tự luận; Nh m à tậ tr c
n h m; Nh m à tậ thực hành
2.1 1 h m i t t
n (Xem h l c 8 P13 – P15)
Ví d
h n tậ sơ t t n
t h n ch s th
ớ tr n ch ơn III C c
n ớc Á Ph và Mĩ at nh ch n ta c th s d n m t s à tậ tự luận sau
Câu 1 Khu vực Đ n B c Á từ sau Ch n tranh th
ớ th ha
c nhữn
chuy n n ? í

v sa c sự chuy n n ?
Câu 2 C n cu c c c ch mở c a c a run
u c t u từ n m 1978 n
nay
ạt
c nhữn thành tựu ? V sa run u c lạ c th h c hồ nh t và
h t tr n vớ t c
nhanh nh vậy?
Câu 3 r nh ày
c nh th ớ và hu vực tr ớc h thành lậ H
h c c
u c a Đ n Nam Á (ASEAN)
Câu 4 r nh ày u tr nh thành lậ ASEAN và uan h ữa ASEAN vớ V t
Nam từ h thành lậ ch
n nay
Câu 5 r nh ày ặc
m h n trà
u tranh ành c lậ c a nhân dân Ấn
Đ sau Ch n tranh th ớ th ha Phân tích ý n hĩa c a h n trà
u tranh này
Câu 6 Nêu ặc m c a h n trà
h n dân t c ở châu Ph từ sau Ch n
tranh th ớ th ha n n m 2000
Câu 7: Trình ày nhữn thành tựu v nh t - x h c a c c n ớc Mĩ – Latinh
từ sau Ch n tranh th ớ th ha
Câu 8 H y ch n m nh Sau Ch n tranh th ớ th ha h n trà
h n
dân t c ở châu Ph
ành
c nhữn th n l t lớn V sa cu c u tranh ch n

ch
hân
t ch n t c ở Nam Ph
c x và cu c u tranh
h n dân
t c?
Câu 9 Sau Ch n tranh th
ớ th ha n n nh t Mĩ h t tr n nhanh ch n
là d nhữn nhân t nà ?
Câu 10 r nh ày nhữn thành tựu ch y u v h a học – ĩ thuật mà Mĩ ạt
c từ sau Ch n tranh th
ớ th ha V sa Mĩ lạ c th ạt
c nhữn thành
tựu ?
2.1 2 h m i t tr c nghi m hách
n
V cơ n nh m à tậ tr c n h m h ch uan
c ch a làm n l ạ uy
nh ên tr n
tà này ch n t chỉ tậ trun xây dựn l ạ à tậ tr c n h m lựa
chọn
n n (Xem h l c 9 P16 – P24).
2 4 2 1 L ch n á án ng
Đây là à tậ tr c n h m c hai ph n, ph n g c và ph n lựa chọn. Ph n lựa
chọn có nh u
n (3 – 5) th n th n ch n ta s d n 4
n H nh th c tr c
23

n h m này c
h và chính x c ca nên th n
c s d n tr n
m tra –
nh
Ví d
h n tậ sơ t t n
t n th c h n ch s V t Nam a
ạn từ
sau ngày 2 – 9 – 1945 n nhữn n m u c a cu c h n ch n ch n thực dân Ph
19 46 – 1950 ch n ta c th s d n m t s à tậ tr c n h m sau
Câu 1 Sau c ch mạn th n
m 1945 n ớc V t Nam Dân ch C n hòa c nhữn
thuận l cơ n là
A. Chính uy n thu c v tay nhân dân d nhân dân la
n làm ch
B. Ch n ta c Đ n C n s n
n
u là Ch t ch Hồ Chí M nh chè l c n
thuy n c ch mạn
C. H th n c c n ớc XHCN an h nh thành h n trà
h n dân t c ở
c c n ớc thu c a và h thu c an lên ca
D. t c nhữn thuận l trên
Câu 2 Hậu u lớn nh t v mặt v n h a d ch
thực dân h n
n lạ trên t
n ớc ta sau c ch mạn th n
m 1945 là
A. N ân s ch nhà n ớc tr n r n chính uy n c ch mạn ch a n m

c N ân
hàn Đ n D ơn
B. Hơn 90% dân s h n
t chữ lạ ch u nh h ởn c a nh u t nạn x h
C. Nạn
nh n ên
dà từ cu n m 1944 n nay v n ch a
c
uy t
D. N n nh t n n n h lạc hậu lạ
ch n tranh tàn h n h êm trọn
Câu 3 K họ
u t ên c a u c h n ớc V t Nam Dân ch C n hòa d ễn ra ngày
2/3/1946
A. h n ua danh s ch Chính h l ên h
h n ch n d Ch t ch Hồ Chí
M nh n
u và lậ ra an dự th H n h
B. Đồn ý v c h t hành t n
y V t Nam
h c h h h n v n ân s ch
nhà n ớc tr n r n
C. Kí s c l nh “Nha nh dân học v ”
uy t “ ặc d t” tr n nhân dân
D. hành lậ
uân
u c a V t Nam thay
V t Nam
h n uân
c thành lậ 9/1945

Câu 4 B n h tr ớc m t
uy t nạn
c a Chính h n ớc V t Nam Dân
ch C n hòa sau c ch mạng tháng Tám 1945 là:
A. hực h n hẩu h u “Nh n cơm sẻ ” “l lành ùm l r ch” “Hũ ạ c u
” t ch c “N ày ồn tâm” …
B. hực h n hẩu h u “ n
a s n xu t! n
a s n xu t n ay! n
as n
xu t nữa”
C. hực h n hẩu h u “Kh n m t t c t
h an ! c t t c vàn ”
D. G m t
m thu ru n
t ch n n dân
Câu 5 Đ h c h c t nh trạn tr n r n v n ân s ch u c a chính uy n c ch
mạn
A. Ph t hành t n Đ n D ơn s d n trên t àn cõ Đ n D ơn
B. êu t n uan m u c t c a run H a Dân u c

24


C. Kêu ọ t nh th n tự n uy n n
c a nhân dân c n ớc th n ua “ uỹ
c lậ ” h n trà “ u n lễ vàn ” và ra s c l nh h t hành t n
yV t
Nam thay th ch t n Đ n D ơn
D. Vừa t êu t n Đ n D ơn vừa t êu t n uan m u c t c a run H a Dân

u c
Câu 6 Ch tr ơn s ch l c c a chính uy n c ch mạn
h vớ thực dân Ph
sau h Ph
í vớ chính h run H a u c dân n “H
ớc H a – Ph ” là
A. C m s n ch n u ch n Ph n ay h ch n ặt chân tớ Hà N
B. Thực h n “hòa
t n” t c là t m c ch hòa h n nhân nh n Ph
tr nh
cùn m t l c ta h
h vớ nh u ẻ thù
C.
ch c ch nhân dân mít t nh
u t nh
u d ơn lực l n n ay h
Ph
uân ra Hà N
D.
t c nh n ch Chính h run H a u c dân n thêm m t s uy n
l
lạ họ s t m c ch
dà th
an h n cho uân Ph sớm ra B c
Câu 7 B n ạm ớc n ày 14/9/1946 d Ch t ch Hồ Chí M nh thay mặt Chính h
V t Nam Dân ch C n hòa í vớ ạ d n chính h Ph c ý n hĩa là
A. Ch m d t cu c ch n tranh xâm l c V t Nam c a thực dân Ph
B. ạ
u
n ch ta

dà th
an hòa h n
xây dựn c n c lực
l n chuẩn
ớc và cu c h n ch n ch n Ph
h n th tr nh h
C. G
ta tr nh
c cu c ch n u t l v h ch n lạ nh u ẻ thù cùn
m tl c
D. G
ta ẩy
c 20 vạn uân run H a dân u c cùn ọn tay sa ra h
n ớc ta
Câu 8 Cu c h n ch n t àn u c ch n thực dân Ph
ùn n tr n h àn c nh
A. Ph t xít Nhật t n c n nhữn h ạt n ch n h c ch mạn Đ n D ơn
B. uân run H a Dân u c câu t vớ thực dân Ph t n hành àn
c ch
mạn Đ n D ơn
C. hực dân Ph
uay trở lạ xâm l c n ớc ta ở Nam B
D. hực dân Ph n ày càn tr n tr n h h ạ H
nh Sơ (6 – 3 – 1946) và
ạm ớc (14 – 9 – 1946).
Câu 9 Ý n hĩa uan trọn nh t c a ch n d ch V t B c thu – n 1947 là
A. Cu c h n c n lớn u t ên c a uân và dân ta ành th n l
B. Ch n t sự tr ởn thành v t ậc c a uân và dân ta
C. Ch n t h n n c a uân dân ta c th ẩy lù nhữn cu c t n c n uân sự
lớn c a ch

D. Đ nh ạ h àn t àn ch n l c “ nh nhanh th n nhanh” c a ch u c
ch n h chuy n san
nh lâu dà vớ ta
a cu c h n ch n chuy n san
a
ạn mớ
2.1 2 2 Lo i
c
ác nh ng – Sai
Đây là h nh th c tr c n h m yêu c u học s nh xác nh tính ch t n hoặc sai
tr l H nh th c tr c n h m này t ơn
ơn
n th n
cs d n h
m tra m n hay
m tra 15 h t
m tra nhanh sự h nhớ
n th c c a học
sinh.
25