GA ngu van12 mot nguoi ha noi

Một người Hà Nội
- Nguyễn Khải A. Mục tiêu cần đạt
Giúp HS:
- Cảm nhận được vẻ đẹp và chiều sâu văn hoá của người Hà Nội qua hình tượng nhân vật bà
Hiền.
- Nắm được một số nét cơ bản trong nghệ thuật văn xuôi của Nguyễn Khải: cách kể chuyện,
giọng văn, chất triết lí...
B. Cách thức tiến hành.
1. Dặn dò HS chuẩn bị kỹ lư ỡng ở nhà (đọc 2-3 lần tác phẩm, trả lời theo câu hỏi SGK, làm
miệng phần luyện tập, chuẩn bị tư liệu về HN và ngư ời HN, những cảm nhận về người HN).
2. Tổ chức giờ dạy theo hư ớng phát huy tính tích cực chủ động của HS: đọc diễn cảm, đọc
hiểu, phát vấn, thảo luận, trình bày).
C. Phương tiện thực hiện.
1. SGK, SGK, SBT Ngữ văn 12.
2. Một số tài liệu tham khảo: thiết kế bài giảng
3. Một số tranh ảnh minh hoạ về HN, ng ười HN, tác giả Nguyễn Khải.
D. Tiến trình giờ dạy.
I. ổn định tổ chức lớp.
II. Kiểm tra bài cũ.
1. Trắc nghiệm ghép nối:
STT
1
2
3
4

Tác phẩm
Đất (Anh Đức)
Rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành)
Những đứa con trong gia đình (Nguyễn Thi)
Một người Hà Nội (Nguyễn Khải)

Năm sáng tác
1966
1965
1964
1990


Đáp án: 1 1964; 2 1965; 3 1966; 4 1990.
2. Nhận xét ngắn: ba tác phẩm đầu có điểm gì chung về thời gian, nội dung sáng tác? Một
người Hà Nội có gì khác biệt về thời gian và nội dung phản ánh so với ba tác phẩm trên?
Gợi ý trả lời:
* Ba tác phẩm: - Sáng tác trong thời ký kháng chiến chống Mĩ
- Ni dung phản ánh: về cuộc đấu tranh chống đế quốc Mĩ.
* Một người Hà Nội: - Sáng tác trong thời kỳ đất nước đổi mới văn học đổi mới.
- Ni dung phản ánh: con người và cuộc sống đời thường.
Dẫn vào bài.
III. Bài mới
Hoạt động của
thầy và trò
- Dựa vào SGK,
hãy giới thiệu
những nét chính
về cuộc đời và sự
nghiệp sáng tác
văn chương của
nhà văn Nguyễn
Khải?
GV nhấn vào sự
đổi mới sau 1978.

- GV giới thiệu cho
HS về tập truyện
Hà Nội trong mắt
tôi: Tiêu biểu cho
ngòi bút của NK
trong giai đoạn
sáng tác thứ 2: tình
yêu, hiểu biết về
Hà Nội, phát hiện
về chất kinh kì.
Một người Hà Nội
là sự phát hiện bất
ngờ về chất kinh kì
qua một con người
cụ thể, sống động.

Nội dung cần đạt
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Nguyễn Khải (1930 2008), tên khai sinh là Nguyễn Mạnh Khải, sinh
tại Hà Nội, đã từng tham gia, rèn luyện, trưởng thành và bắt đầu sự nghiệp
văn chương trong quân ngũ.
- Sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Khải chia 2 giai đoạn:
+ 1955 1978: Quan tâm đến vấn đề chính trị, giọng văn chính luận. Tiêu
chí đánh giá con người là tiêu chí đạo đức và chính trị.
+ 1978 nay: Quan tâm nhiều hơn đến số phận cá nhân trong cuộc sống
đời thường, giọng triết luận. Tiêu chí đánh giá con người được mở rộng ở
các góc độ văn hoá, lịch sử và triết học.
+ Những tác phẩm tiêu biểu: SGK tr 72.

- Cống hiến của ông được ghi nhận bằng nhiều giải thưởng về văn học nghệ
thuật, trong đó có giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2000.
2. Tác phẩm Một người Hà Nội
- Sáng tác 1990, gắn với công cuộc đổi mới của đất nước.
- Rút từ tập Hà Nội trong mắt tôi, XB 1995.


II. Đọc hiểu văn bản
- GV yêu cầu HS 1. Tóm tắt
tóm tắt văn bản.
2. Phân tích
- Định hướng
2. 1. Nhân vật bà Hiền qua câu chuyện của nhân vật Tôi:
phân tích:
+ Nhân vật trung
tâm? Nhìn vào kết
cấu văn bản, nhận
thấy nhân vật được
xây dựng theo
trình tự nào? (thời
gian) Mốc chính?
+ Song song là
nhân vật nào?
Quan hệ và vai trò?
(Có thể có hướng
khai thác khác)
- Chú ý gì về lai
lịch của bà Hiền?
- Trong không khí
của cuộc k/chiến

chống P, bà vẫn ở
lại HN. Vì sao?
Cho thấy điều gì về
n/vật bà Hiền?
- Thái độ của nhân
vật Tôi?

- Tìm những chi
tiết về bà Hiền
trong giai đoạn hoà
bình lập lại?
+ Thái độ của bà
Hiền trước niềm
vui chiến thắng?

+ Nếp sống nếp
sinh hoạt có thay
đổi?

Thời
gian

Nhân vật bà Hiền Một người Hà Nội

Nhân vật tôi
- Người kể chuyện

Trước
năm
1955

- Lai lịch: người gốc Hà Nội, có nhan
sắc, thông minh, gia đình gia giáo, có
nền nếp, yêu văn chương.
- Trong kháng chiến chống Pháp: vẫn
sống ở Hà Nội. Lí do đơn giản vì
không thể rời xa Hà Nội, không thể
sinh cơ lập nghiệp ở một vùng đất
khác
Tình yêu Hà Nội, sự gắn bó với
Hà Nội.

- Cháu họ xa nhưng là
người gắn bó và chứng
kiến cuộc đời nhân vật
bà Hiền.

- Bà Hiền tỉnh táo nhận ra niềm vui
hơi quá mức và có phần thoả mãn của
con người sau chiến thắng vui hơi
nhiều và nói cũng hơi nhiều. Bà
không bằng lòng với cách bắt chước
ngôn ngữ cách mạng không phải lối.
Bằng sự từng trải và trầm tĩnh, bà
Hiền nói đến sự làm ăn chứ không
mãi say sưa trong chiến thắng.
- Mặc dù thời thế đã đổi thay nhưng
bà Hiền vẫn giữ vững nếp nhà. Vẫn
giữ được nếp sinh hoạt truyền thống
của một gia đình có văn hoá, có cách

sống đẹp, đường hoàng, sang trọng.
Khi các con còn nhỏ, ngồi vào bàn
ăn, cô thường chú ý sửa chữa cách
ngồi, cách cầm bát, cầm đũa, cách
múc canh và cả cách nói chuyện
trong bữa ăn. Chúng mày là người
Hà Nội thì cách đi đứng, nói năng
phải có chuẩn, không được sống tuỳ
tiện, buông tuồng.
- Cách quản lí gia đình, tính toán làm
ăn:
+ Chuyện hôn nhân, sinh con, tính
toán cho tương lai của con cái.

- Phát hiện ra sự từng
trải, lịch lãm,bản lĩnh
của bà Hiền nhưng vẫn
còn những băn khoăn,
nghi ngại, không tin
cậy.

Hoà
bình
lập lại

Khiến cho nhân vật
tôi nghi ngại.


+ Bán một ngôi nhà ở hàng Bún

+ Không đồng ý cho chồng mua máy
in, thuê người làm.
+ Bản thân mở một cửa hàng lưu
niệm, tự tay làm ra sản phẩm hoa
làm rất đẹp, bán rất đắt.
+ Phê phán thói gia trưởng của người
cháu.
Bản lĩnh, thức thời, khôn ngoan và
sắc sảo.

+ Cách quản lí gia
đình, tính toán làm
ăn?
- Từ đó nhận thấy
bà Hiền là người
như thế nào?
- Nhân vật Tôi đã
vỡ lẽ ra nét tính
cách nào của nhân
vật bà Hiền?
- Trong hoàn cảnh
cả nước ra trận, hai
con lần lượt ra
chiến trường, thái
độ của bà Hiền như
thế nào?

- Nhận ra thêm nét
tính cách nào nữa ở
bà Hiền?

- Thái độ của
người kể chuyện?

- Sau ngày thống
nhất, Hà Nội có
thay đổi gì? Thái
độ của nhân vật tôi
trước sự thay đổi
ấy?
- Nếp sinh hoạt,
nét tính cách của
bà Hiền có thay
đổi?
Biểu hiện?

- Hình ảnh cây si
đổ, sống lại trong
lời kể của bà Hiền
cho thấy điều gì
trong suy nghĩ,

- Phát hiện ra bà Hiền
có đầu óc thực tế,
tính toán trước cả và
luôn luôn tính đúng,
đã tính là làm, đã làm
là không để ý tới những
lời đàm tiếu của thiên
hạ Khâm phục

Trong - Bằng lòng cho hai đứa con đi chiến
thời kì đấu.
kc
+Vì không muốn con sống bám vào
chống sự hy sinh của bạn bè.
Mĩ
+ Bảo nó tìm đường sống để các bạn
nó phải chết cũng là một cách giết
chết nó.
+ Muốn bình đẳng với các bà mẹ
khác hoặc sống cả hoặc chết cả, vui
lẻ thì có hay hớm gì -> là một con
người giàu lòng tự trọng, có ý thức
trách nhiệm với cộng đồng -> giải
quyết việc nhà việc nước rất hợp lí.
Tình yêu nước biểu lộ chân thực,
tự nhiên, không giả tạo.

- Cô tôi tính toán việc
nhà, việc nước đại khái
là như thế.
-> Vỡ lẽ ra vẻ đẹp của
bà Hiền (thống nhất
giữa tình yêu gia đình
và tình yêu Tổ quốc).

Đất
nước
bước
vào

thời kì
kinh tế
thị
trường.

Hoài nghi, lo âu,
không tin họ còn giữ
được nét hào hoa, thanh
lịch của đất kinh kì.

- Hà Nội giàu hơn, vui hơn, hăm hở
buôn bán, lối sống xô bồ.
- Bà Hiền vẫn là một người Hà Nội
của hôm nay, thuần tuý không pha
trộn.
- Nơi tiếp khách của bà sau tấm bình
phong cao hơn đầu người bằng gỗ
chạm suốt mấy chục năm không hề
thay đổi.
- Vẫn duy trì những cuộc gặp mặt
bạn bè hàng tháng -> cuộc sống xô
bồ nhưng vẫn giữ một lối sống sang
trọng và thanh lịch.
- Vẫn giữ thói quen chơi hoa thuỷ
tiên ngày Tết.
- Kể về chuyện cây si bị đổ lại sống
-> niềm tin về quy luật bất diệt của
sự sống và sự trường tồn của những
giá trị văn hoá truyền thống.

- Phát hiện ra bà Hiền:
giỏi quá, khiêm tốn
và rộng lượng quá.
Ngỡ ngàng, thán
phục.


nhận thức của bà?

- Bà Hiền là một hạt bụi vàng của
Hà Nội.
-> Một so sánh độc đáo nhằm ca ngợi
bản lĩnh, cốt cách của bà Hiền.
- Nói đến hạt bụi, người ta nghĩ đến
một vật nhỏ bé, bình thường. Nhưng
hạt bụi vàng thì dù nhỏ bé nhưng
lại có giá trị quý báu.
- Bà Hiền là một người Hà Nội bình
thường nhưng trong bà chứa đựng
những cái tinh hoa của người Hà Nội.
-> Bản sắc Hà Nội, văn hoá Hà Nội,
là chất vàng mười của Hà Nội. Mỏ
vàng trầm tích đó được bồi đắp tích
tụ từ những hạt bụi vàng như bà
Hiền. Bao nhiêu người như bà Hiền
sẽ hợp lại thành những ánh vàng chói
sáng. ánh vàng ấy là phẩm giá của
người Hà Nội, là cái truyền thống,
cốt cách của người Hà Nội.

- Phát hiện của
nhân vật tôi về bà
Hiền so với các
giai đoạn trước?
Thái độ?
- Nét đẹp nhất
trong nhân cách bà
Hiền là gì?
- Thảo luận nhóm:
+ Cảm nhận về
hình ảnh hạt bụi
vàng?
+ Nhận xét, suy
nghĩ về tính cảm,
thái độ của người
kể chuyện: Một
người như cô... ánh
vàng.

Kết
luận

- Một người như cô
phải chết đi thật tiếc,
lại một hạt bụi vàng
của Hà Nội rơi xuống,
chìm sâu vào lớp đất
cổ. Những hạt bụi vàng
lấp lánh đâu đó ở một
góc phố Hà Nội, hãy

mượn gió mà bay lên
cho đất kinh kì chói
sáng những ánh vàng.
Tiếc nuối, lo âu, tin
tưởng, tự hào.
Tha thiết nâng niu
và mong muốn nhân
lên những nhân cách
văn hoá

Qua thời gian, sự biến thiên của

Qua thời gian,
thời thế nhưng bà Hiền vẫn giữ nhân vật tôi càng ngày
được cốt cách của người Hà Nội, càng hiểu dần ra ngày
bản lĩnh, tự tin, trung thực và giàu một rõ hơn đầy đủ hơn
lòng tự trọng.
vẻ đẹp của lối sóng Hà
Nội, văn hoá Hà Nội.
(Từ hoài nghi, e ngại
đến nể phục; từ tò mò
đến cảm động, trân
trọng).
- Qua phân tích, 2. Những đặc sắc nghệ thuật
hãy khái quát vẻ
- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: Đặt nhân vật trong nhiều quan hệ (gia
đẹp cơ bản của
nhân vật bà Hiền? đình, xã hội), nhân vật được soi chiếu trên nhiều bình diện (hôn nhân, nuôi
dạy con cái, quản lí gia đình, cách nhìn nhận đối với con người và hiện
tượng xung quanh, quan niệm và cách xử thế...).

- Người kể chuyện xưng tôi tăng cảm giác tin cậy cho câu chuyện và tăng
tính đối thoại dân chủ với người đọc.
- Ngôn ngữ sắc sảo, giàu tính trí tuệ, uyên bác, giọng văn linh hoạt, đa
thanh (lúc lo lắng, chiêm nghiệm, lúc hóm hỉnh, lúc sôi nổi, nhiệt tình...).
- Sử dụng những hình ảnh có tính biểu tượng: hình ảnh cây si, hình ảnh hạt
bụi vàng.
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật: Nghệ thuật trần thuật và nghệ thuật xây dựng nhân vật tiêu
biểu cho văn phong của Nguyễn Khải.
2. Nội dung:


- Trân trọng và khao khát lưu giữ vẻ đẹp và chiều sâu văn hoá của người
HN, cũng là của con người thời nay trước những biến động dữ dội của thời
kinh tế thị trường và hội nhập văn hoá thế giới.
- Cho thấy sự đổi mới trong quan niệm và góc nhìn, chuẩn đánh giá con
người.
Sự vận động của nhà văn Ng Khải và của nền văn học mới.

IV. Củng cố.
1. Hướng dẫn HS giải quyết BTNC: Qua chân dung một người Hà Nội, Nguyn Khải đã trình
bày quan niệm nghệ thuật của cá nhân ông về con người. Hãy làm rõ quan niệm đó?
2. Hiểu như thế nào về nhan đề Một người Hà Nội?
V. Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài.
E. Rút kinh nghiệm giờ dạy.