Giải pháp phát triển thị trường phi nhân thọ ở VN.PDF

TS

Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n

Chuyên ngành:
Mã s :

KINH T H C (KINH T B O HI M)
62.31.02.01

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
!"

"#

&"

" '()

+ &,!&
TSTHSTS

$

%
*

*


L$I CAM ðOAN

L$I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a
riêng tôi. Các s li u, k!t lu"n nêu trong lu"n án là trung th#c,
có ngu%n g c rõ ràng. Tác gi' hoàn toàn ch(u trách nhi m v*
công trình khoa h+c này.
Tác gi* Lu+n án

TR-NH TH- XUÂN DUNG


M3C L3C
L$I CAM ðOAN ............................................................................................................i
DANH M3C T4 VI T T6T .......................................................................................v
DANH M3C B NG S7 LI8U....................................................................................vi
L$I M9 ð:U .................................................................................................................1

CHƯƠNG 1: CƠ S9 LÝ LU>N V? PHÁT TRI N TH- TRƯ$NG B O
HI M PHI NHÂN TH ...................................................................................6
1.1

ðBC ðI M VÀ VAI TRÒ CEA B O HI M PHI NHÂN TH ........................6

1.1.1 ð/c ñi0m c a b'o hi0m phi nhân th+ ............................................................ 6
1.1.2 Vai trò c a b'o hi0m phi nhân th+............................................................... 10
1.1.3 Phân lo9i b'o hi0m phi nhân th+ ................................................................. 12
1.2

TH- TRƯ$NG B O HI M PHI NHÂN TH VÀ CÁC NHÂN T7 NH
HƯ9NG TFI SG PHÁT TRI N CEA TH- TRƯ$NG B O HI M PHI

NHÂN TH ........................................................................................................17

1.2.1 Khái ni m và ñ/c ñi0m th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ ........................... 17
1.2.2 Phân lo9i th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+................................................. 21
1.2.3 Các ch th0 tham gia th( trư=ng .................................................................. 22
1.2.4 S'n ph@m b'o hi0m phi nhân th+ ................................................................ 31
1.2.5 Các nhân t 'nh hưBng tCi s# phát tri0n c a th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+....34
1.2.6 Các chD tiêu ñánh giá s# phát tri0n c a th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ .... 41
1.3

MHT S7 BÀI H C KINH NGHI8M QU7C T V? PHÁT TRI N THTRƯ$NG B O HI M PHI NHÂN TH .........................................................48

K T LU>N CHƯƠNG 1 ............................................................................................53

CHƯƠNG 2: THGC TRJNG TH- TRƯ$NG B O HI M PHI NHÂN
TH 9 VI8T NAM (GIAI ðOJN 2006 K2010) ............................................. 54
2.1

KHÁI QUÁT V? QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N CEA
TH- TRƯ$NG B O HI M PHI NHÂN TH VI8T NAM .............................54

2.1.1
2.1.2
2.1.3
2.1.4

Giai ño9n 1964H1974 .................................................................................. 54
Giai ño9n 1975H1993 .................................................................................. 55
Giai ño9n 1994H 2005 ................................................................................. 58
Giai ño9n 2006H2010 .................................................................................. 60

2.2

TRGC TRJNG TH- TRJNG B O HI M PHI NHÂN TH VI8T NAM
(GIAI ðOJN 2006K2010) ....................................................................................60

2.2.1 ði*u ki n kinh t! H xã hJi Vi t Nam............................................................ 60


2.2.2 Th#c tr9ng th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ Vi t Nam .............................. 67
K T LU>N CHƯƠNG 2 .......................................................................................... 115

CHƯƠNG 3: GI I PHÁP PHÁT TRI N TH- TRƯ$NG B O HI M
PHI NHÂN TH VI8T NAM ...................................................................... 116
3.1

ð-NH HƯFNG PHÁT TRI N TH- TRƯ$NG B O HI M PHI NHÂN
TH VI8T NAM GIAI ðOJN 2011K2020 ...................................................... 116

3.1.1 NhLng thu"n lMi và khó khăn ñ i vCi phát tri0n th( trư=ng b'o hi0m phi
nhân th+ Vi t Nam giai ño9n 2011H2020....................................................116
3.1.2 MPc tiêu phát tri0n th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ Vi t Nam giai ño9n
2011H2020..................................................................................................121
3.2

QUAN ðI M PHÁT TRI N TH- TRƯ$NG B O HI M PHI NHÂN
TH VI8T NAM .............................................................................................. 123

3.2.1 Phát tri0n th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ Vi t Nam phù hMp vCi các
mPc tiêu phát tri0n kinh t! chung c a ñRt nưCc .............................................. 123

3.2.2 Phát tri0n th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ Vi t Nam Sn ñ(nh và
b*n vLng ........................................................................................ 124
3.2.3 Phát tri0n th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ Vi t Nam theo hưCng
chuyên nghi p ................................................................................ 125
3.3

GI I PHÁP PHÁT TRI N TH- TRƯ$NG B O HI M PHI NHÂN TH
VI8T NAM........................................................................................................ 127

3.3.1 Hoàn thi n khung pháp lý ñ i vCi ho9t ñJng kinh doanh b'o hi0m ............. 127
3.3.2 Xây d#ng và ban hành Chi!n lưMc phát tri0n th( trư=ng b'o hi0m Vi t
Nam giai ño9n 2011H2020; xây d#ng các chính sách, các ñ* án, các
chương trình b'o hi0m vì mPc tiêu phát tri0n kinh t! xã hJi qu c gia ......... 137
3.3.3 Nâng cao năng l#c qu'n lý và giám sát b'o hi0m c a Nhà nưCc ................140
3.3.4 Nâng cao năng l#c b'o hi0m c a các DNBH..............................................144
3.3.5 Nâng cao vai trò c a Hi p hJi b'o hi0m.....................................................154
3.3.6 Nâng cao nh"n th c c a ngư=i dân v* b'o hi0m ........................................156
3.3.7 Gi'i pháp khác...........................................................................................158
K T LU>N CHƯƠNG 3 .......................................................................................... 160
K T LU>N ................................................................................................................. 161
CÁC CÔNG TRÌNH KHOA H C ðà CÔNG B7 CEA TÁC GI ................. 163
DANH M3C TÀI LI8U THAM KH O ................................................................ 164


DANH M3C T4 VI T T6T
1. ASXH

An sinh xã hJi

2. BHTM

B'o hi0m thương m9i

3. BHCN

B'o hi0m con ngư=i

4. BHTS

B'o hi0m tài s'n

5. BHTNDS

B'o hi0m trách nhi m dân s#

6. BHPNT

B'o hi0m phi nhân th+

7. BHXH

B'o hi0m xã hJi

8. DNBH

Doanh nghi p b'o hi0m

9. DNBHPNT

Doanh nghi p b'o hi0m phi nhân th+

10. DNBHNT

Doanh nghi p b'o hi0m nhân th+

11. DNMGBH

Doanh nghi p môi giCi b'o hi0m

12. ðLBH

ð9i lý b'o hi0m

13. GTBH

Giá tr( b'o hi0m

14. HðBH

HMp ñ%ng b'o hi0m

15. MGBH

Môi giCi b'o hi0m

16. XNK

XuRt nh"p kh@u

17. STBH

S ti*n b'o hi0m

18. TBH

Tái b'o hi0m


DANH M3C B NG S7 LI8U
B*ng 2.1:
B*ng 2.2:
B*ng 2.3:
B*ng 2.4:
B*ng 2.5:
B*ng 2.6:
B*ng 2.7:
B*ng 2.8:
B*ng 2.9:
B*ng 2.10:
B*ng 2.11:
B*ng 2.12:
B*ng 2.13:
B*ng 2.14:
B*ng 2.15:
B*ng 2.16:
B*ng 2.17:
B*ng 2.18:
B*ng 2.19:
B*ng 2.20:
B*ng 2.21:

B*ng 2.22:
B*ng 2.23:
B*ng 2.24:
B*ng 2.25:
B*ng 2.26:
B*ng 2.27:
B*ng 2.28:
B*ng 3.1:
B*ng 3.2:

GDP và t c ñJ tăng trưBng GDP (2006H2010).....................................61
Cơ cRu GDP theo ngành (giai ño9n 2006H2010 ) .................................61
Giá tr( s'n xuRt công nghi p (2006H2010)............................................62
Giá tr( s'n xuRt nông nghi p phân theo ngành ho9t ñJng (2006H2010) 63
Tình hình xuRt nh"p kh@u c a Vi t Nam (2006H2010) .........................64
V n ñcu tư phát tri0n c a Vi t Nam (2006H2010)................................65
Dân s và tăng trưBng dân s Vi t Nam (2006H2010)..........................66
Thu nh"p bình quân ñcu ngư=i mJt tháng mJt s năm ........................67
S lưMng các DNBH trên th( trư=ng BHPNT (2006H2010) ..................77
S lưMng các DNMGBH B Vi t Nam ..................................................78
S lưMng s'n ph@m b'o hi0m trên th( trư=ng BHPNT .........................79
Quy mô v n ch sB hLu c a th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+............80
Doanh thu phí b'o hi0m th( trư=ng BHPNT (2006H2010)....................81
Th( phcn theo doanh thu phí b'o hi0m g c năm 2010 ........................... 84
Cơ cRu theo doanh thu phí b'o hi0m g c c a các nghi p vP b'o hi0m
năm 2010 ................................................................................................... 85
ðóng góp c a th( trư=ng BHPNT vào GDP.........................................86
Lao ñJng làm vi c trong ngành b'o hi0m (2006H2010)........................86
Lao ñJng làm vi c trong lĩnh v#c b'o hi0m phi nhân th+ năm 2010 ....87
Tình hình b%i thư=ng b'o hi0m g c toàn th( trư=ng (2006H2010) ........87

Tf l b%i thư=ng theo nghi p vP b'o hi0m g c và chung toàn th(
trư=ng năm 2010.................................................................................89
Tình hình nhưMng TBH c a th( trư=ng BHPNT (2006H2010) ..............90
Tình hình nh"n TBH c a th( trư=ng BHPNT (2006H2010) ..................91
Giá tr( ñcu tư trB l9i n*n kinh t! c a th( trư=ng BHPNT (2007H2010)..92
LMi nhu"n kinh doanh c a B'o Vi t, PVI và B'o Minh (2008H2010)... 93
Hi u qu' theo lMi nhu"n c a ho9t ñJng kinh doanh b'o hi0m t9i B'o
Vi t, PVI và B'o Minh năm 2010 .......................................................94
Tf tr+ng khai thác mJt s s'n ph@m b'o hi0m so vCi ti*m năng năm
2010....................................................................................................99
Chi b%i thư=ng, chi bán hàng và qu'n lý t9i B'o Vi t, PVI, B'o
Minh năm 2010.................................................................................101
Cơ cRu danh mPc ñcu tư c a th( trư=ng BHPNT năm 2010 ...............113
MJt s chD tiêu d# báo phát tri0n th( trư=ng b'o hi0m Vi t Nam .......123
Nhu ccu BHNN c a các hJ ñi*u tra t9i mJt s xã B Bình phưCc........157


L$I M9 ð:U
1. Tính cUp thiXt cYa ñ\ tài nghiên c]u
M/c dù ngành b'o hi0m thương m9i B Vi t Nam ñưMc bit ñcu hình thành tj
năm 1965 vCi s# ra ñ=i c a Công ty b'o hi0m Vi t Nam (Nay là T"p ñoàn tài chínhH
b'o hi0m B'o Vi t), nhưng Vi t Nam chD th#c s# có th( trư=ng b'o hi0m tj năm
1994 sau khi Ngh( ñ(nh 100/CP c a Chính ph ñưMc ban hành tháng 12 năm 1993.
VCi s# ra ñ=i c a hàng lo9t các doanh nghi p b'o hi0m, th( trư=ng b'o hi0m Vi t
Nam ñã trB nên sôi ñJng hơn, tjng bưCc ñáp ng ñưMc các nhu ccu v* b'o hi0m c a
các tS ch c và cá nhân trong xã hJi. T c ñJ tăng trưBng doanh thu phí b'o hi0m
hàng năm c a th( trư=ng trong nhLng năm qua ñ*u ñ9t tj 20% ñ!n 30%. Tuy nhiên,
m/c dù ñ9t ñưMc t c ñJ tăng trưBng cao, ti*m năng c a th( trư=ng b'o hi0m Vi t
Nam nói chung, th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ nói riêng vmn còn "bo ngo" lCn.
Bên c9nh ñó, s# tăng trưBng c a trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ Vi t Nam cũng bJc

lJ nhi*u t%n t9i như: c9nh tranh không lành m9nh diqn ra tràn lan, ñ/c bi t là giLa
các doanh nghi p b'o hi0m trong nưCc; chRt lưMng c a d(ch vP b'o hi0m không cao
và chưa ñưMc chú tr+ng; năng l#c c9nh tranh c a các doanh nghi p b'o hi0m trong
nưCc y!u kém. ði*u ñó st 'nh hưBng tCi t c ñJ tăng trưBng và s# phát tri0n b*n
vLng c a th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ Vi t Nam trong th=i gian tCi.
XuRt phát tj nhLng vRn ñ* th#c t! trên, là ngư=i tr#c ti!p công tác trong
ngành b'o hi0m, Nghiên c u sinh ñã ch+n ñ* tài: “Gi i pháp phát tri n th trư ng
b o hi m phi nhân th

Vi t Nam” ñ0 nghiên c u trong lu"n án c a mình.

Ngoài ra, cho ñ!n nay B Vi t Nam, tuy ñã có mJt s nghiên c u các lĩnh v#c
riêng bi t, các ch ñ* riêng bi t c a th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+, nhưng chưa
có nghiên c u nào v* toàn bJ th( trư=ng này. Vì v"y, ñ* tài nghiên c u là có ý nghĩa
c' v* m/t lý lu"n và th#c tiqn; là tài li u tham kh'o cho các chuyên gia, các nhà
nghiên c u trong lĩnh v#c b'o hi0m và nhLng cá nhân khác có quan tâm.


2. M^c ñích nghiên c]u
Trên cơ sB khái quát nhLng vRn ñ* lý lu"n chung v* b'o hi0m, b'o hi0m phi
nhân th+, th( trư=ng b'o hi0m và các nhân t 'nh hưBng tCi ho9t ñJng c a th(
trư=ng b'o hi0m, lu"n án phân tích th#c tr9ng ho9t ñJng và phát tri0n c a th( trư=ng
b'o hi0m phi nhân th+ B Vi t Nam giai ño9n 2006H2010, tj ñó ñ* xuRt mJt s gi'i
pháp ch y!u nhwm phát tri0n ho9t ñJng b'o hi0m phi nhân th+ th=i gian tCi.
3. ð i tư`ng và phbm vi nghiên c]u
ð i tư ng nghiên c u: NhLng vRn ñ* lý lu"n chung v* b'o hi0m, b'o hi0m
phi nhân th+ và th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ gin li*n vCi th#c tiqn Vi t Nam.
Ph#m vi nghiên c u:
H Nghiên th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ ñ i vCi ho9t ñJng b'o hi0m g c,
chD nghiên c u ho9t ñJng tái b'o hi0m, ho9t ñJng ñcu tư tài chính trên giác ñJ hx

trM ho9t ñJng b'o hi0m g c.
H Nghiên c u toàn bJ th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ Vi t Nam, trong ñó
có nghiên c u ñi0n hình B mJt s doanh nghi p dmn ñcu th( trư=ng.
H Th=i gian nghiên c u t"p trung giai ño9n 2006H2010 và mJt s năm trưCc
ñó ñ0 so sánh, phân tích.
4. Phương pháp nghiên c]u
Lu"n án ch y!u sy dPng tài li u, s li u ñã ñưMc công b tj các ngu%n: Niên
giám th ng kê, CPc qu'n lý và giám sát b'o hi0m H BJ tài chính, Hi p hJi b'o hi0m
Vi t Nam, mJt s doanh nghi p b'o hi0m như B'o Vi t, B'o Minh, B'o hi0m dcu
khí (PVI), các bào báo, bài vi!t, công trình nghiên c u ñưMc công b trên các
phương ti n thông tin ñ9i chúng ñ0 phPc vP cho vi c nghiên c u.
Lu"n án sy dPng phương pháp l"p b'ng bi0u, phương pháp so sánh, phương
pháp tSng hMp, phương pháp phân tích trong nghiên c u tSng quan tài li u, tj ñó rút
ra nhLng k!t lu"n, nhLng bài h+c ñ i vCi s# phát tri0n c a th( trư=ng b'o hi0m phi
nhân th+ B Vi t Nam. ðây là nhLng cơ sB v* m/t lý lu"n và th#c tiqn ñ0 lu"n án ñ*
xuRt các gi'i pháp phát tri0n th( trư=ng.


5. Nheng ñóng góp cYa lu+n án
H H th ng hoá và làm rõ thêm nhLng vRn ñ* lý lu"n cơ b'n v* b'o hi0m
thương m9i, b'o hi0m phi nhân th+ và th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+.
H Nghiên c u bài h+c kinh nghi m c a các nưCc v* phát tri0n th( trư=ng b'o
hi0m phi nhân th+ cho Vi t Nam.
H Phân tích, ñánh giá th#c tr9ng phát tri0n th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+
Vi t Nam giai ño9n 2006H2010.
H ð* xuRt các gi'i pháp nhwm phát tri0n th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+
Vi t Nam ñ!n năm 2020.
6. KXt cUu lu+n án
Ngoài phcn mB ñcu và k!t lu"n, lu"n án có k!t cRu ba chương:
Chương 1: Cơ sB lý lu"n v* phát tri0n th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+

Chương 2: Th#c tr9ng th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ B Vi t Nam (giai
ño9n 2006H2010)
Chương 3: Gi'i pháp phát tri0n th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ Vi t Nam
7. Thng quan nghiên c]u
Liên quan ñ!n th( trư=ng BHPNT và phát tri0n th( trư=ng BHPNT, ñã có các
công trình nghiên c u ñưMc công b sau:
1) Lu"n án "Ho#t ñ,ng ñ-u tư c.a các doanh nghi p b o hi m nhà nư1c
Vi t Nam" , năm 2004, Ph9m Th( ð(nh
Lu"n án t"p trung nghiên c u:
H NhLng vRn ñ* lý lu"n chung v* ho9t ñJng ñcu tư c a doanh nghi p
b'o hi0m
H Kinh nghi m c a các nưCc v* qu'n lý ho9t ñJng ñcu tư c a doanh nghi p
b'o hi0m
H Phân tích th#c tr9ng ho9t ñJng ho9t ñJng ñcu tư c a các DNBH Nhà nưCc
B Vi t nam bao g%m B'o Vi t, B'o Minh và PVI


H ðưa ra h th ng các gi'i pháp phát tri0n ho9t ñJng ñcu tư c a các DNBH
nhà nưCc B Vi t Nam.
Như v"y, ñ* tài chD nghiên c u mJt m'ng trong ho9t ñJng kinh doanh c a 3
DNBH là ho9t ñJng ñcu tư tài chính mà chưa nghiên c u ñ!n ho9t ñJng kinh doanh
b'o hi0m. Lu"n án cũng giCi h9n B 3 DNBH lCn trên th( trư=ng, không nghiên c u
cho toàn bJ th( trư=ng và B th=i ñi0m cách ñây 7 năm.
2) Lu"n án "Nâng cao hi u qu kinh doanh b o hi m phi nhân th c.a các
doanh nghi p b o hi m nhà nư1c

Vi t Nam trong ñi4u ki n m c5a và h,i nh6p",

2007, ðoàn Minh PhPng.
Lu"n án t"p trung nghiên c u:

H NhLng vRn ñ* lý lu"n chung v* b'o hi0m và hi u qu' kinh doanh c a doanh
nghi p b'o hi0m
H Phân tích th#c tr9ng hi u qu' kinh doanh BHPNT c a các DNBH Nhà
nưCc B Vi t Nam bao g%m B'o Vi t, B'o Minh và PVI
H ðưa ra h th ng các gi'i pháp nâng cao hi u qu' c a các DNBH nhà nưCc
B Vi t Nam.
Như v"y, ñ* tài t"p trung nghiên c u hi u qu' kinh doanh c a ba DNBH nhà
nưCc, không nghiên c u cho toàn bJ th( trư=ng và th=i ñi0m cách ñây 4 năm. Các
vRn ñ* tSng quan c a th( trư=ng b'o hi0m, th( trư=ng BHPNT (như các ch th0 trên
th( trư=ng, các nhân t 'nh hưBng ñ!n s# phát tri0n c a th( trư=ng...) không thuJc
ph9m vi nghiên c u c a lu"n án.
3) ð* tài "Gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý, giám sát c.a Nhà nư1c ñ i
v1i th trư ng b o hi m

Vi t Nam", 2011, PGS.TS Hoàng Trcn H"u và TS Hoàng

M9nh Cj.
ð* tài t"p trung nghiên c u nhLng vRn ñ* sau:
H H th ng hóa nhLng vRn ñ* lý lu"n cơ b'n v* th( trư=ng b'o hi0m; công tác
qu'n lý, giám sát Nhà nưCc ñ i vCi th( trư=ng b'o hi0m.


H Phân tích th#c t! ho9t ñJng qu'n lý, giám sát c a Nhà nưCc ñ i vCi th(
trư=ng b'o hi0m B Vi t Nam hi n nay.
H ð* xuRt h th ng các gi'i pháp và ki!n ngh( nâng cao hi u qu' công tác
qu'n lý, giám sát Nhà nưCc ñ i vCi th( trư=ng b'o hi0m B Vi t Nam.
ð* tài có nhLng ñóng góp mCi quan tr+ng là nghiên c u v* r i ro và ño lư=ng r i ro
trong ho9t ñJng kinh doanh c a doanh nghi p b'o hi0m; nghiên c u và làm rõ mJt
s vRn ñ* c a công tác qu'n lý, giám sát Nhà nưCc ñ i vCi th( trư=ng b'o hi0m như:
nguyên tic, mô hình và nJi dung qu'n lý, giám sát. Tuy nhiên, nhLng vRn ñ* khác

c a th( trư=ng, ñ/c bi t là v* th( trư=ng BHPNT, không thuJc ph9m vi nghiên c u
c a ñ* tài.
Như v"y, m/c dù ñã có mJt s nghiên c u có liên quan như trình bày trên,
nhưng chưa có công trình nào nghiên c u tSng th0 v* th( trư=ng BHPNT và gi'i
pháp phát tri0n th( trư=ng BHPNT B Vi t Nam. Do ñó, tác gi' ñã ch+n ñ* tài "Gi i
pháp phát tri n th trư ng b o hi m phi nhân th

Vi t Nam".


CHƯƠNG 1
CƠ S9 LÝ LU>N V? PHÁT TRI N TH- TRƯ$NG
B O HI M PHI NHÂN TH
1.1 ðBC ðI M VÀ VAI TRÒ CEA B O HI M PHI NHÂN TH
1.1.1 ðjc ñikm cYa b*o hikm phi nhân tho
1.1.1.1 B o hi m phi nhân th trong ngành b o hi m thương m#i
B'o hi0m thương m9i (BHTM) là lo9i hình b'o hi0m hi n nay ñưMc tri0n
khai rJng rãi B khip các nưCc trên th! giCi. S# ra ñ=i và phát tri0n c a BHTM gin
li*n vCi cuJc ñRu tranh ñ0 sinh t%n c a con ngư=i trưCc nhLng nguy cơ r i ro có th0
x'y ra bRt kỳ lúc nào gây thi t h9i không nhLng v* c a c'i v"t chRt mà còn ñ!n c'
tính m9ng, s c kho{ con ngưòi. Có th0 lRy ví dP: R i ro do t# nhiên gây ra như các
hi n tưMng bão lPt, ñJng ñRt, núi lya; r i ro do s# ti!n bJ c a khoa h+c k} thu"t như
tai n9n phương ti n giao thông v"n t'i, tai n9n lao ñJng; hay r i ro do môi trư=ng xã
hJi như hi n tưMng trJm cip. ð0 ñ i phó vCi các nguy cơ r i ro có th0 x'y ra gây
thi t h9i cho con ngư=i, ñã có nhi*u bi n pháp ñưMc sy dPng. Trên quan ñi0m qu'n
lý r i ro [13],[15],[21],[22], [34],[35] các bi n pháp này thành hai nhóm:
= Nhóm các bi n pháp ki m soát r.i ro: Bao g%m các bi n pháp tránh né r i
ro, ngăn ngja tSn thRt và gi'm thi0u tSn thRt. Trong ñó:
Tránh né r i ro bao g%m các bi n pháp nhwm lo9i trj ho/c không cho r i ro
có cơ hJi x'y ra. Ch€ng h9n, ñ0 tránh né tai n9n giao thông x'y ra, có th0 ch+n gi'i

pháp không ñi l9i ra ngoài ñư=ng nLa. Nhưng rõ ràng trong cuJc s ng con ngư=i
không th0 ch+n phương án tránh né cho m+i r i ro vì con ngư=i còn ph'i làm vi c
ñ0 duy trì cuJc s ng.
Ngăn ngja r i ro bao g%m các bi n pháp nhwm làm gi'm m c ñJ tSn thRt do
r i ro gây nên. Ch€ng h9n, ñ0 ñ* phòng ho' ho9n x'y ra ngư=i ra th#c t t vi c
phòng cháy, hay th#c hi n t t an toàn lao ñJng ñ0 gi'm tai n9n lao ñJng.


Gi'm thi0u tSn thRt bao g%m các bi n pháp nhwm gi'm giá tr( thi t h9i khi r i
ro ñã x'y ra. Ch€ng h9n, ñ0 tránh tai n9n giao thông x'y ra gây tSn thương ñ!n não
ngư=i ñi*u khi0n xe ccn ñJi mũ b'o hi0m, hay ccn có ñ phương ti n chLa cháy khi
có ho' ho9n x'y ra.
= Nhóm các bi n pháp tài tr r.i ro: M/c dù ñã th#c hi n các bi n pháp ki0m
soát r i ro, nhưng r i ro là bRt ng= và không lư=ng trưCc ñưMc nên vmn có th0 c
x'y ra, gây thi t h9i lCn cho con ngư=i. Nhóm các bi n pháp tài trM r i ro là bao
g%m nhLng bi n pháp nhwm khic phPc nhLng khó khăn v* m/t tài chính do r i ro
bRt ng= gây ra, như ñi vay, tích lu} ñ0 dành, tương trM nhau và b'o hi0m. Trong
th#c t!, các bi n pháp này t%n t9i song song nhau, trong ñó b'o hi0m ñưMc coi là
bi n pháp hLu hi u nhRt.
Hi n nay, có nhi*u nghiên c u khoa h+c v* b'o hi0m ñã ñưa ra các quan
ni m v* BHTM. DưCi góc ñJ chuy0n giao r i ro, “b o hi m là m,t cơ ch?, theo cơ
ch? này m,t ngư i, m,t doanh nghi p hay m,t tB ch c chuy n như ng r.i ro cho
công ty b o hi m, công ty ñó sD bEi thư ng cho ngư i ñư c b o hi m các tBn thFt
thu,c ph#m vi b o hi m và phân chia giá tr thi t h#i giGa tFt c nhGng ngư i ñư c
b o hi m” [13]. DưCi góc ñJ k} thu"t b'o hi0m, BHTM ñưMc hi0u là “bi n pháp
chia nhH tBn thFt c.a m,t hay m,t s ít ngư i khi gJp m,t lo#i r.i ro dKa vào m,t
quL chung bMng ti4n ñư c l6p b i sK ñóng góp c.a nhi4u ngư i cùng có kh năng
gJp r.i ro ñó thông qua ho#t ñ,ng c.a công ty b o hi m”[13]. DưCi góc ñJ pháp lý,
BHTM là “m,t tho thu6n qua ñó ngư i tham gia b o hi m cam k?t tr cho công ty
b o hi m m,t kho n ti4n g i là phí b o hi m cho mình hoJc cho ngư i th c ba.

Ngư c l#i công ty b o hi m cũng dKa vào ñó cam k?t tr m,t kho n ti4n bEi thư ng
khi có r.i ro x y ra gây tBn thFt”[13]. Các quan ni m trên dù ñ(nh nghĩa BHTM
theo nhLng cách th c khác nhau nhưng ñ*u th0 hi n b'n chRt c a b'o hi0m nói
chung ñó là sK san sS r.i ro c.a s ñông các cá nhân và tS ch c trong xã hJi thông
qua ho9t ñJng c a các công ty b'o hi0m.
K0 tj khi hMp ñ%ng b'o hi0m qu c t! ñcu tiên ñưMc ghi nh"n trong l(ch sy
ngành b'o hi0m vào ngày 23/10/1347 t9i Genoa, Italia, ngành BHTM th! giCi ñã có


nhLng bưCc phát tri0n m9nh mt. Tj lo9i hình b'o hi0m truy*n th ng ban ñcu là b'o
hi0m hàng h'i, ngành b'o hi0m ñã phát tri0n thêm nhi*u lo9i hình b'o hi0m mCi
nhwm ñáp ng nhu ccu “an toàn” c a con ngư=i như b'o hi0m ho' ho9n, b'o hi0m
k} thu"t, b'o hi0m hàng không... Hi n nay trên th( trư=ng BHTM ñã có tCi hàng
trăm lo9i hình b'o hi0m và ñưMc phân chia thành các nhóm khác nhau tuỳ theo mPc
ñích và ý nghĩa nghiên c u. Ví dP [13]:
H Căn c vào tính pháp lý, BHTM ñưMc chia thành:
B o hi m bTt bu,c. B'o hi0m bit buJc ñưMc pháp lu"t áp dPng khi ñ i tưMng
ccn ñưMc mua b'o hi0m không chD ccn thi!t cho s ít ngư=i mà là yêu ccu c a toàn
xã hJi như b'o hi0m trách nhi m dân s# c a ch xe gin máy.
B o hi m tK nguy n. Hình th c b'o hi0m t# nguy n ñưMc áp dPng ñ i vCi tRt
c' các ñ i tưMng b'o hi0m không thuJc lo9i bit buJc. Hình th c b'o hi0m t#
nguy n d#a trên cơ sB thoa thu"n giLa ngư=i b'o hi0m và ngư=i tham gia b'o hi0m,
ñưMc cP th0 hóa bwng HMp ñ%ng b'o hi0m..
H Căn c vào ñ i tưMng b'o hi0m, BHTM ñưMc chia thành:
B o hi m tài s n: Bao g%m các nghi p vP b'o hi0m mà ñ i tưMng b'o hi0m
là tài s'n, v"t chRt. Ví dP như b'o hi0m hàng hóa xuRt nh"p kh@u chuyên chB bwng
ñư=ng bi0n, b'o hi0m thân tàu, b'o hi0m v"t chRt xe cơ giCi...
B o hi m con ngư i: Bao g%m các nghi p vP b'o hi0m mà ñ i tưMng b'o
hi0m là tính m9ng, tình tr9ng s c khoe và kh' năng lao ñJng c a con ngư=i. Ví dP
như b'o hi0m tai n9n cá nhân, b'o hi0m h+c sinh, b'o hi0m tai n9n hành khách...

Trong b'o hi0m con ngư=i l9i ñưMc chia thành: B'o hi0m nhân th+ và b'o hi0m con
ngư=i phi nhân th+.
B o hi m trách nhiêm dân sK: Bao g%m các nghi p vP b'o hi0m mà ñ i
tưMng b'o hi0m là phcn nghĩa vP hay trách nhi m dân s# c a ngư=i tham gia b'o
hi0m. Ví dP: b'o hi0m trách nhi m dân s# c a ch tàu, ch xe, trách nhi m dân s#
c a ch sy dPng lao ñJng…


H Trong th#c t!, các công ty b'o hi0m có th0 phân lo9i BHTM ñ0 qu'n lý trên
cơ sB l(ch sy ra ñ=i c a các nghi p vP b'o hi0m. Ví dP: B'o hi0m hàng h'i ñưMc coi
là ra ñ=i sCm nhRt và là nghi p vP b'o hi0m truy*n th ng c a các công ty b'o hi0m.
Vì v"y, th=i kỳ ñcu, các công ty b'o hi0m thư=ng phân chia BHTM thành b'o hi0m
hàng h'i (bao g%m: b'o hi0m hàng hoá xuRt nh"p kh@u, b'o hi0m thân tàu và HJi
b'o hi0m P/I) và b'o hi0m phi hàng h'i (bao g%m tRt c' các nghi p vP b'o hi0m còn
l9i). Sau này, vCi s# phát tri0n c a ngành BHTM, nhi*u nghi p vP b'o hi0m mCi
ñưMc ra ñ=i như b'o hi0m cháy, b'o hi0m con ngư=i, b'o hi0m xây d#ng lip ñ/t…
Và ñ/c bi t vCi s# ra ñ=i c a b'o hi0m nhân th+ vào cu i th! kf XIX vCi k} thu"t
b'o hi0m riêng, BHTM ñưMc chia thành hai nhóm lCn, ñó là: B o hi m nhân th và
b o hi m phi nhân th . Trong ñó B'o hi0m nhân th+ (BHNT) là lo9i hình b'o hi0m
con ngư=i, b'o hi0m cho nhLng r i ro liên quan ñ!n tuSi th+ c a con ngư=i bao g%m
hai s# ki n s ng và ch!t. Do BHNT có th=i h9n b'o hi0m dài, vja mang tính r i ro,
vja mang tính ti!t ki m, k} thu"t nghi p vP ñưMc áp dPng trong BHNT là k} thu"t
t%n tích. Còn BHPNT do chD mang tính r i ro nên ñưMc áp dPng k} thu"t phân chia.
Hi n nay có nhLng công ty chuyên kinh doanh v* b'o hi0m nhân th+, ho/c chuyên
kinh doanh v* b'o hi0m phi nhân th+, ho/c n!u kinh doanh c' hai lo9i hình thì ph'i
tS ch c h9ch toán riêng bi t.
1.1.1.2 ðJc ñi m c.a b o hi m phi nhân th
Nhìn chung, b'o hi0m phi nhân th+ có nhLng ñ/c ñi0m cơ b'n sau:
H B'o hi0m phi nhân th+ chD nh"n b'o hi0m cho nhLng r i ro mang tính chRt
thi t h9i mà không có tính chRt ti!t ki m như trong BHNT. Có nghĩa là trong b'o

hi0m phi nhân th+, chD khi có r i ro ñưMc b'o hi0m x'y ra gây thi t h9i cho ñ i
tưMng b'o hi0m thì mCi ñưMc b'o hi0m b%i thư=ng. Kho'n phí b'o hi0m mà ngư=i
tham gia b'o hi0m ñã ñóng st không ñưMc tr' l9i n!u không có r i ro x'y ra, và
không ñưMc coi như mJt kho'n ti*n ti!t ki m.
H B'o hi0m phi nhân th+ có th=i h9n b'o hi0m thư=ng là ngin tj 1 năm trB
xu ng. Th"m chí có nhLng nghi p vP b'o hi0m th=i h9n b'o hi0m chD trong vòng
vài tháng, vài ngày hay vài gi= như b'o hi0m hàng hoá xuRt nh"p kh@u, b'o hi0m du


l(ch hay b'o hi0m tai n9n hành khách. Khác vCi BHNT th=i h9n b'o hi0m có th0 là
5 năm, 10 năm ho/c th"m chí là su t ñ=i.
H B'o hi0m con ngư=i phi nhân th+ áp dPng k} thu"t phân chia trong vi c
qu'n lý qu} tài chính b'o hi0m, khác vCi BHNT áp dPng k} thu"t t%n tích. ði*u này
xuRt phát tj ñ/c ñi0m b'o hi0m phi nhân th+ là chD b'o hi0m cho r i ro mang tính
chRt thi t h9i và th=i h9n b'o hi0m ngin. S# khác nhau giLa k} thu"t phân chia và
k} thu"t t%n tích ñưMc th0 hi n trong vi c l"p d# phòng nghi p vP c a b'o hi0m phi
nhân th+ khác vCi BHNT. CP th0 trong b'o hi0m phi nhân th+ là l"p dK phòng phí
và trong BHNT là l"p dK phòng toán h c.
H Theo cách phân lo9i BHTM theo ñ i tưMng b'o hi0m, b'o hi0m con ngư=i
bao g%m: B'o hi0m tài s'n, BH trách nhi m dân s# và BH con ngư=i phi nhân th+.
1.1.2 Vai trò cYa b*o hikm phi nhân tho
Là mJt công cP nhwm ñ i phó vCi nhLng khó khăn tài chính do r i ro gây ra
cho con ngư=i, BHTM nói chung và b'o hi0m phi nhân th+ nói riêng có vai trò to lCn
không chD ñ i vCi các cá nhân tS ch c mà vCi toàn xã hJi nói chung [13], [34] [35]:
H B'o hi0m phi nhân th+ góp phcn Sn ñ(nh ñ=i s ng kinh t!, tj ñó Sn ñ(nh v*
m/t tinh thcn, cho các cá nhân và tS ch c trong xã hJi khi không may g/p ph'i r i
ro. ði*u ñó ñưMc d#a trên cơ sB b'o hi0m bù ñip nhLng thi t h9i tài chính do r i ro
gây ra. ð/c bi t, khi tSn thRt x'y ra có m c ñJ và quy mô lCn, ý nghĩa c a b'o hi0m
l9i càng ñưMc nhân lên gRp nhi*u lcn.
H B'o hi0m phi nhân th+ góp phcn làm gi'm “tSng r i ro” c a xã hJi, ñ'm

b'o cho xã hJi có mJt qu} tài chính ñ lCn và ch ñJng ñ i phó vCi r i ro. R i ro là
ngmu nhiên và bRt ng=. VCi mxi cá nhân hay tS ch c th"t khó có th0 xác ñ(nh ñưMc
r i ro có x'y ra vCi h+ hay không và m c ñJ thi t h9i là như th! nào. Do ñó h+ khó
có th0 ch ñJng có k! ho9ch tài chính ñ0 ñ i phó ñcy ñ vCi thi t h9i do r i ro gây
ra. Tuy nhiên vCi s ñông ngư=i tham gia b'o hi0m, xác suRt r i ro có th0 tính ñưMc
tương ñ i chính xác trên cơ sB quy lu"t s lCn. Tj ñó mJt k! ho9ch tài chính thông
qua thu phí b'o hi0m ñ0 bù ñip thi t h9i do r i ro gây ra là có th0 th#c hi n ñưMc,
b'o ñ'm cho xã hJi ch ñJng ñ i phó vCi nhLng h"u qu' c a r i ro.


H B'o hi0m phi nhân th+ t9o ñi*u ki n gcn như t t nhRt cho s'n xuRt thông
qua vi c Sn ñ(nh giá c' và cRu trúc giá. NhLng thi t h9i tài chính do r i ro bRt ng=
gây ra chic chin st ñ@y chi phí c a doanh nghi p lên. Khi ñó n!u tăng giá lên ñ0
giL nguyên lMi nhu"n doanh nghi p st mRt v( th! c9nh tranh v* giá. NgưMc l9i n!u
giL nguyên giá ñ0 c9nh tranh, doanh nghi p st mRt ñi mJt phcn lMi nhu"n. Tác ñJng
này st rRt lCn n!u giá tr( thi t h9i là lCn. Trong trư=ng hMp này rõ ràng b'o hi0m là
“tRm lá chin” rRt t t cho các doanh nghi p. ð i vCi các doanh nghi p vja và nho,
ñi*u này càng có ý nghĩa lCn lao vì v n c a h+ thư=ng là h9n ch!, dq b( các doanh
nghi p lCn chèn ép v* giá.
H B'o hi0m phi nhân th+ là mJt kênh cung cRp v n ñáng k0 cho n*n kinh t!.
ði*u này xuRt phát tj b'n chRt c a b'o hi0m thương m9i là mJt d(ch vP tài chính.
Do có “s# ñ'o ngưMc c a chu kỳ kinh doanh”, các công ty b'o hi0m thu phí b'o
hi0m trưCc, nhưng sau ñó (có th0 sau vài ngày, vài tucn, vài tháng, vài năm ho/c
th"m chí vài chPc năm) mCi ph'i sy dPng ti*n này ñ0 b%i thư=ng. Chính vì v"y xét
trên khía c9nh kinh t!, chic chin các công ty b'o hi0m ccn ñcu tư trB l9i n*n kinh t!
ti*n phí b'o hi0m này ñ0 thu l=i. Do b'o hi0m tuân theo quy lu"t s lCn, ph'i có s
ñông ngư=i tham gia b'o hi0m nên qu} tài chính huy ñJng tj phí b'o hi0m c a các
công ty b'o hi0m là rRt lCn, trong th#c t! chD sau các Ngân hàng thương m9i. B các
nưCc có th( trư=ng b'o hi0m phát tri0n như M}, ngành b'o hi0m cung cRp tCi trên
10% v n ñcu tư trên th( trư=ng v n.

H B'o hi0m phi nhân th+ th#c hi n các ho9t ñJng giám sát tSn thRt quan
tr+ng, giúp phòng tránh và gi'm thi0u r i ro, tSn thRt x'y ra cho toàn xã hJi. XuRt
phát tj lMi ích c a b'n thân doanh nghi p b'o hi0m, ñ0 gi'm m c ñJ tSn thRt x'y ra
do r i ro bRt ng=, các doanh nghi p thư=ng xuyên ti!n hành các ho9t ñJng ñ* phòng
và h9n ch! tSn thRt. Và rõ ràng xét trên ph9m vi toàn xã hJi nhLng ho9t ñJng này
cũng có ý nghĩa rRt lCn lao.
Ngoài ra, còn có th0 k0 tCi rRt nhi*u vai trò khác c a b'o hi0m như góp phcn
tăng cư=ng m i quan h kinh t! ñ i ngo9i giLa các nưCc, t9o công ăn vi c làm, tăng
GDP, góp phcn ñ'm b'o an sinh xã hJi [14]…


1.1.3 Phân lobi b*o hikm phi nhân tho
Theo tiêu th c d#a trên ñ i tưMng b'o hi0m, BHPNT ñưMc chia thành: B'o
hi0m tài s'n, BH trách nhi m dân s# và BH con ngư=i phi nhân th+ [13] [21].
1.1.3.1 B o hi m tài s n
Do ñ i tưMng b'o hi0m c a b'o hi0m tài s'n là tài s'n nên lo9i hình b'o hi0m
này có nhLng ñ/c ñi0m cơ b'n sau:
H S ti*n b'o hi0m, th0 hi n giCi h9n trách nhi m b%i thư=ng c a b'o hi0m,
b( giCi h9n bBi giá tr( th#c t! c a tài s'n ñưMc b'o hi0m. Giá tr( th#c t! c a tài s'n
ñưMc g+i là giá tr b o hi m. Giá tr( b'o hi0m thông thư=ng ñưMc xác ñ(nh bwng giá
tr( c a tài s'n t9i th=i ñi0m mua b'o hi0m. Khi ngư=i tham gia b'o hi0m mua vCi s
ti*n b'o hi0m thRp hơn giá tr( b'o hi0m ñưMc g+i là b'o hi0m dưCi giá tr(. Ví dP,
mJt chi!c xe ô tô tr( giá 100 tri u ñ%ng, ch xe chD có th0 tham gia vCi s ti*n b'o
hi0m lCn nhRt bwng gía tr( b'o hi0m là 100 tri u ñ%ng, ho/c tham gia b'o hi0m dưCi
giá tr( bwng 80 tri u ñ%ng, ch không th0 tham gia b'o hi0m trên 100 tri u ñ%ng.
Nguyên tic này nhwm mPc ñích ñ'm b'o bù ñip ñúng giá tr( tài s'n thi t h9i mà
không b( khách hàng trPc lMi b'o hi0m.
H S ti*n b%i thư=ng mà ngư=i ñưMc b'o hi0m nh"n ñưMc trong m+i trư=ng
hMp, ngoài vi c không ñưMc vưMt quá s ti*n b'o hi0m theo như nguyên tic b%i
thư=ng c a b'o hi0m nói chung, còn không ñưMc vưMt quá thi t h9i th#c t! do s# c

b'o hi0m gây nên. Ví dP, mJt chi!c xe máy ñưMc b'o hi0m v"t chRt thân xe g/p tai
n9n, giá tr( thi t h9i là 10 tri u ñ%ng, s ti*n b%i thư=ng mà ch xe nh"n ñưMc trong
bRt kỳ trư=ng hMp nào cũng không vưMt quá 10 tri u ñ%ng.
H Áp dPng nguyên tTc th? quy4n h p pháp khi xuRt hi n ngư=i th ba có lxi
và do ñó có trách nhi m ñ i vCi thi t h9i tài s'n. Theo nguyên tic này, sau khi tr'
ti*n b%i thư=ng, công ty b'o hi0m st ñưMc thay quy*n c a ngư=i ñưMc b'o hi0m
ñ0 th#c hi n vi c truy ñòi trách nhi m c a ngư=i th ba có lxi. Nguyên tic th!
quy*n hMp pháp nhwm ñ'm b'o quy*n lMi c a ngư=i ñưMc b'o hi0m, ch ng l9i
hành vi rũ bo trách nhi m c a ngư=i th ba có lxi, ñ%ng th=i ñ'm b'o c' nguyên
tic b%i thư=ng .


Tuy nhiên, có mJt s ngo9i l khi áp dPng nguyên tic th! quy*n hMp pháp.
ðó là khi ngư=i th ba gây lxi là tr{ em, ho/c là con cái, vM ch%ng, cha m„... c a
ngư=i ñưMc b'o hi0m, bBi vì trong trư=ng hMp này theo lu"t là không phát sinh trách
nhi m dân s#.
H Áp dPng “nguyên tTc ñóng góp” trong trư=ng hMp b o hi m trùng. Khi mJt
ñ i tưMng b'o hi0m ñ%ng th=i ñưMc b'o ñ'm bwng nhi*u hMp ñ%ng b'o hi0m cho
cùng mJt r i ro, vCi nhLng ñi*u ki n b'o hi0m gi ng nhau, th=i h9n b'o hi0m trùng
nhau, và tSng s ti*n b'o hi0m tj tRt c' nhLng hMp ñ%ng này lCn hơn giá tr( c a ñ i
tưMng b'o hi0m ñó thì g+i là b'o hi0m trùng.
Trong trư=ng hMp có b'o hi0m trùng, tuỳ thuJc vào nguyên nhân x'y ra ñ0
gi'i quy!t. Thông thư=ng, b'o hi0m trùng liên quan ñ!n s# gian l"n c a ngư=i tham
gia b'o hi0m nhwm trPc lMi b'o hi0m. Do ñó, v* nguyên tic, DNBH có th0 huf bo
hMp ñ%ng b'o hi0m n!u phát hi n thRy có dRu hi u gian l"n. N!u DNBH chRp nh"n
b%i thư=ng thì lúc này, trách nhi m c a mxi doanh nghi p ñ i vCi tSn thRt st ñưMc
phân chia theo tf l trách nhi m mà h+ ñ'm nh"n.
H Có th0 áp dPng các ch! ñJ b'o hi0m, bao g%m:
+ Ch? ñ, b o hi m bEi thư ng theo m c miWn thư ng: Theo ch! ñJ này,
DNBH chD ch(u trách nhi m ñ i vCi nhLng tSn thRt mà giá tr( thi t h9i th#c t! vưMt

quá mJt m c ñã tho' thu"n g+i là m c miqn thư=ng. Vi c áp dPng b'o hi0m theo
m c miqn thư=ng th0 là t# nguy n ho/c bit buJc. N!u giLa DNBH và ngư=i tham
gia b'o hi0m tho' thu"n st không b%i thư=ng d i vCi nhLng tSn thRt nho hơn m c
miqn thư=ng trên cơ sB t# nguy n thì phí b'o hi0m st ñưMc gi'm bCt phP thuJc vào
m c miqn thư=ng cP th0. Trong trư=ng hMp miqn thư=ng bit buJc, phí b'o hi0m
vmn giL nguyên. B'o hi0m theo m c miqn thư=ng không chD tránh cho công ty b'o
hi0m ph'i b%i thư=ng nhLng tSn thRt quá nho so vCi giá tr( b'o hi0m mà còn có ý
nghĩa trong vi c nâng cao ý th c và trách nhi m ñ* phòng h9n ch! r i ro c a ngư=i
ñưMc b'o hi0m.


Có hai lo9i miqn thư=ng: Miqn thư=ng không khFu trX và miqn thư=ng có
khFu trX. Ch! ñJ b'o hi0m miqn thư=ng không khRu trj b'o ñ'm chi tr' cho nhLng
thi t h9i th#c t! vưMt quá m c miqn thư=ng nhưng s ti*n b%i thư=ng st không b(
khRu trj theo m c miqn thư=ng.
+ Ch? ñ, b o hi m bEi thư ng theo tY l : Theo ch! ñJ b'o hi0m này, s ti*n
b%i thư=ng c a b'o hi0m luôn bwng mJt tf l nhRt ñ(nh ñưMc tho' thu"n trưCc (g+i
là tf l b%i thư=ng) so vCi giá tr( thi t h9i th#c t! thuJc ph9m vi b'o hi0m.
+ Ch? ñ, b o hi m bEi thư ng theo r.i ro ñ-u tiên: Ch! ñJ b'o hi0m này
ñưMc áp dPng trong b'o hi0m dưCi giá tr(, theo ñó n!u tSn thRt x'y ra thuJc ph9m vi
b'o hi0m nho hơn ho/c bwng s ti*n b'o hi0m (STBH) st b%i thư=ng theo thi h9i
th#c t!, còn n!u lCn hơn STBH b'o hi0m chD b%i thư=ng bwng STBH.
1.1.3.2 B o hi m TNDS
Là lo9i hình b'o hi0m có ñ i tưMng b'o hi0m là phcn trách nhi m pháp lý
phát sinh ph'i b%i thư=ng trách nhi m dân s# (TNDS), b'o hi0m TNDS có nhLng
ñ/c ñi0m cơ b'n sau:
H B'o hi0m TNDS có ñ i tưMng ñưMc b'o hi0m là trách nhi m dân s# c a
ngư=i ñưMc b'o hi0m ñ i vCi ngư=i th ba theo lu"t ñ(nh. Ví dP: BHTNDS c a ch
xe cơ giCi, BHTNDS c a ch lao ñJng, B'o hi0m trách nhi m s'n ph@m, B'o hi0m
trách nhi m công cJng... Trách nhi m pháp lý bao g%m trách nhi m hình s# và

trách nhi m dân s#. B'o hi0m chD có th0 nh"n b'o hi0m cho TNDS mà không th0
b'o hi0m cho trách nhi m hình s#, vì theo ñúng nguyên tic ho9t ñJng c a BHTM là
r i ro b'o hi0m không ñưMc ñi ngưMc vCi các chu@n m#c ñ9o ñ c và pháp lu"t cũng
như thi t h9i x'y ra ph'i lưMng hoá ñưMc bwng ti*n.
Theo lu"t dân s#, trách nhi m dân s# c a mJt ch th0 (như ch tài s'n, ch
doanh nghi p,...) ñưMc hi0u là trách nhi m ph'i b%i thư=ng các thi t h9i v* tài s'n,
v* con ngư=i... gây ra cho ngư=i khác do lxi c a ngư=i ch ñó. Trách nhi m dân s#
có th0 là trách nhi m dân s# trong hMp ñ%ng và trách nhi m dân s# ngoài hMp ñ%ng.
Thông thư=ng các công ty b'o hi0m cung cRp s# b'o ñ'm cho các trách nhi m dân
s# ngoài hMp ñ%ng.


H Vì ñ i tưMng ñưMc b'o hi0m là phcn trách nhi m dân s# phát sinh c a
ngư=i ñưMc b'o hi0m ñ i vCi ngư=i b( thi t h9i (mJt ngư=i th ba khác) nên trong
lo9i b'o hi0m này ngư=i ñưMc b'o hi0m thư=ng chính là ngư=i tham gia b'o hi0m.
Còn ngư=i thP hưBng quy*n lMi b'o hi0m l9i là nhLng ngư=i th ba khác. Ngư=i th
ba trong BHTNDS là nhLng ngư=i có tính m9ng, tài s'n b( thi t h9i trong s# c b'o
hi0m và ñưMc quy*n nh"n b%i thư=ng tj công ty b'o hi0m vCi tư cách là ngư=i thP
hưBng. Ngư=i th ba có quan h v* m/t trách nhi m dân s# vCi ngư=i ñưMc b'o
hi0m nhưng chD có m i quan h gián ti!p vCi công ty b'o hi0m.
H B'o hi0m giCi h9n trách nhi m b%i thư=ng c a mình bBi STBH. N!u TNDS
phát sinh lCn hơn STBH, b'o hi0m chD b%i thư=ng t i ña bwng STBH, phcn TNDS
phát sinh vưMt quá STBH ngư=i ñưMc b'o hi0m ph'i t# ch(u.
H Tương t# như b'o hi0m tài s'n, b'o hi0m TNDS áp dPng nguyên tic ñóng
góp trong trư=ng hMp b'o hi0m trùng. T c là, n!u cùng mJt lo9i TNDS ñưMc b'o
hi0m bBi nhi*u ñơn khác nhau, tSng s ti*n b%i thư=ng tj tRt c' các ñơn st không
vưMt quá m c TNDS th#c t! phát sinh. S ti*n b%i thư=ng ñưMc phân bS trên cơ sB
STBH c a mxi ñơn.
1.1.3.3 B o hi m con ngư i phi nhân th
B'o hi0m con ngư=i phi nhân th+ vja là lo9i hình b'o hi0m con ngư=i, vja

là lo9i hình b'o hi0m phi nhân th+, nên nó có nhLng ñ/c ñi0m cơ b'n sau:
H B'o hi0m con ngư=i phi nhân th+ mang ñcy ñ các ñ/c ñi0m c a b'o hi0m
con ngư=i có ñ i tưMng b'o hi0m là tuSi th+, tính m9ng, tình tr9ng s c kho{ con
ngư=i ho/c các s# ki n liên quan tCi cuJc s ng con ngư=i, cP th0:
+ Áp dPng “nguyên tic khoán” khi xác ñ(nh s ti*n b'o hi0m (STBH) và
thanh toán ti*n b'o hi0m. Hay nói cách khác, vi c xác ñ(nh STBH và chi tr' b'o
hi0m hoàn toàn trên cơ sB tho' thu"n giLa hai bên khi ký k!t hMp ñ%ng b'o hi0m,
không ph'i d#a trên giá tr( b'o hi0m hay giá tr( thi t h9i th#c t! như trong b'o hi0m
tài s'n. Lý do B ñây là vì tính m9ng, s c kho{ c a con ngư=i là vô giá nên không
th0 xác ñ(nh ñưMc bwng mJt kho'n ti*n cP th0 nào ñó. Vi c thanh toán ti*n b'o hi0m


trong b'o hi0m con ngư=i chD mang tính trM giúp v* tài chính khi không may g/p r i
ro dmn ñ!n ch!t, thương t"t làm mRt ho/c gi'm kh' năng lao ñJng và vì v"y thu nh"p,
cuJc s ng c a ngư=i ñưMc b'o hi0m cũng như ngư=i thân không ñưMc b'o ñ'm.
Trong b'o hi0m con ngư=i, thu"t ngL “chi tr' b'o hi0m” ho/c “thanh toán b'o hi0m”
ñưMc sy dPng ñ0 thay th! cho “b%i thư=ng b'o hi0m” trong b'o hi0m thi t h9i .
Tuy nhiên trên th#c t!, các chi phí y t! phát sinh nwm trong ph9m vi ñưMc
b'o hi0m c a các hMp ñ%ng BHCN, cho nên s ti*n chi tr' ñưMc xác ñ(nh d#a vào
các chi phí y t! th#c t! phát sinh. Vì v"y, “nguyên tic b%i thư=ng“ cũng ñưMc áp
dPng k!t hMp trong lo9i b'o hi0m này.
+ Khác vCi b'o hi0m tài s'n, b'o hi0m con ngư=i không áp dPng nguyên tic
“ñóng góp” trong trư=ng hMp b'o hi0m trùng. Hay nói cách khác, mxi ñ i tưMng
b'o hi0m có th0 ñ%ng th=i ñưMc b'o hi0m bwng nhi*u hMp ñ%ng vCi mJt ho/c nhi*u
công ty b'o hi0m khác nhau. Khi có s# c b'o hi0m, vi c tr' ti*n b'o hi0m c a tjng
hMp ñ%ng ñJc l"p nhau. Ví dP, trong năm 2005 anh A ký k!t HðBH sinh m9ng cá
nhân vCi công ty b'o hi0m X có STBH là 10 tri u ñ%ng, và ký k!t vCi công ty b'o
hi0m Y mJt HðBH trM cRp nwm vi n phmu thu"t có STBH là 5 tri u ñ%ng. Cũng
trong năm 2005, anh A g/p tai n9n và ph'i vào vi n phmu thu"t nhưng sau ñó b(
ch!t. Trong trư=ng hMp này, ngư=i thja k! hMp pháp c a anh A st nh"n ñưMc kho'n

ti*n cao nhRt bwng tSng STBH tj hai hMp ñ%ng: 10 tri u ñ%ng + 5 tri u ñ%ng = 15
tri u ñ%ng.
H B'o hi0m con ngư=i phi nhân th+ mang nhLng ñ/c ñi0m riêng c a b'o hi0m
phi nhân th+ so vCi BHNT, ñó là:
+ B'o hi0m cho nhLng r i ro mang tính chRt thi t h9i như tai n9n, b nh t"t,
m ñau liên quan ñ!n tính m9ng và s c kho{ c a con ngư=i. NhLng r i ro này khác
vCi hai s# ki n “s ng” và “ch!t” trong BHNT và vì th! tính chRt r i ro ñưMc bJ lJ rõ
còn tính chRt ti!t ki m là không có.
+ Th=i h9n b'o hi0m là ngin, thư=ng dưCi 1 năm. Th"m chí có nhLng nghi p
vP b'o hi0m th=i h9n b'o hi0m chD trong vòng vài ngày, vài gi= như b'o hi0m tai
n9n hành khách, b'o hi0m du l(ch. Vì v"y, khác vCi BHNT ph'i áp dPng k} thu"t


t%n tích trong qu'n lý qu} b'o hi0m, b'o hi0m con ngư=i phi nhân th+ áp dPng k}
thu"t phân chia.
H Do ph9m vi b'o hi0m c a b'o hi0m con ngư=i phi nhân th+, trong th#c t!,
lo9i hình b'o hi0m này còn ñưMc g+i là b'o hi0m tai n9n con ngư=i và chi phí y t!.
1.2 TH- TRƯ$NG B O HI M PHI NHÂN TH

VÀ CÁC NHÂN T7

NH

HƯ9NG TFI SG PHÁT TRI N CEA TH- TRƯ$NG B O HI M PHI
NHÂN TH
1.2.1 Khái nirm và ñjc ñikm ths trưtng b*o hikm phi nhân tho
Th( trư=ng là mJt ph9m trù kinh t! gin li*n vCi n*n s'n xuRt hàng hoá. Có
rRt nhi*u quan ñi0m v* th( trư=ng và cũng ñã có nhi*u tài li u bàn v* th( trư=ng.
Phillips Kotler, mJt nhà kinh t! nSi ti!ng, ñã ñ(nh nghĩa th( trư=ng như sau: "th
trư ng bao gEm toàn b, các ho#t ñ,ng trao ñBi hàng hoá ñư c diWn ra trong sK

th ng nhFt hGu cơ v1i các m i quan h do chúng phát sinh gTn li4n v1i m,t không
gian nhFt ñ nh" [14].
Hành vi cơ b'n c a th( trư=ng là hành vi mua và bán. Thông qua ho9t ñJng
mua và bán hàng hoá (s'n ph@m v"t chRt và s'n ph@m d(ch vP), ngư=i mua tìm ñưMc
cái ñang ccn và ngư=i bán bán ñưMc cái mình có vCi giá tho' thu"n. Hành vi ñó
ñưMc diqn ra trong mJt th=i gian nhRt ñ(nh và t9o ra nhLng m i quan h kinh t!
trong n*n kinh t! H quan h giLa s'n xuRt và tiêu dùng, quan h giLa cung và ccu;
quan h giLa ñ i tác và c9nh tranh ...
Quan h c9nh tranh diqn ra gay git giLa các ñ i th H c9nh tranh giLa ngư=i
bán vCi ngư=i mua, c9nh tranh giLa ngư=i mua vCi ngư=i mua, c9nh giLa ngư=i bán
vCi nhau v* chRt lưMng s'n ph@m, v* mmu mã s'n ph@m, v* giá c' s'n CuJc
c9nh tranh này ph c t9p, sôi ñJng, hRp dmn mang l9i ni*m vinh quang cho các ñ i
th bi!t t"n dPng m+i kh' năng lMi th! c a mình và bi!t lo9i trj r i ro.
Theo ñ/c trưng c a s'n ph@m H s'n ph@m v"t chRt và s'n ph@m d(ch vP, th(
trư=ng cũng hình thành: Th( trư=ng hàng hoá, th( trư=ng s c lao ñJng, th( trư=ng
ch ng khoán, th( trư=ng b'o hi0m, th( trư=ng d(ch vP ...


Th( trư=ng b'o hi0m là mJt khái ni m gin li*n vCi lo9i hình BHTM, vì chD
có BHTM là có tính kinh doanh còn BHXH là mJt chính sách xã hJi phi lMi nhu"n.
Theo thu"t ngL b'o hi0m, th trư ng b o hi m là nơi mua và bán các s n ph^m b o
hi m [14].
Th( trư=ng BHPNT là mJt phcn c a th( trư=ng b'o hi0m nói chung. Vì v"y,
theo quan ñi0m c a lu"n án, xét B mJt ph9m vi cP th0, th trư ng BHPNT là nơi
diWn ra các ho#t ñ,ng liên quan ñ?n vi c mua và bán các s n ph^m BHPNT. VCi
vi c ñ* c"p tCi các ho9t ñJng liên quan ñ!n vi c mua và bán s'n ph@m BHPNT,
khái ni m th trư ng BHPNT không ch_ dXng l#i

gi1i h#n khi HðBH ñư c ký k?t

mà bao gEm tFt c các ho#t ñ,ng liên quan như: tư vFn b o hi m, ñánh giá r.i ro,
giám ñ nh bEi thư ng, công tác ñ4 phòng h#n ch? tBn thFt.
Th( trư=ng b'o hi0m phi nhân th+ (BHPNT) cũng như các lo9i th( trư=ng
khác, ñ*u có nhLng ñ/c trưng chung [14] ñó là:
H Cung ccu v* b'o hi0m luôn bi!n ñJng:
Th( trư=ng BHPNT cũng như th( trư=ng nói chung, cung v* b'o hi0m do các
DNBH cung cRp phP thuJc rRt lCn vào nhu ccu c a khách hàng. Ccu v* b'o hi0m
trên th( trư=ng có lúc tăng lúc gi'm, n!u ccu tăng lên st kéo theo xu th! cung cũng
tăng ñ0 ñáp ng ccu, và ngưMc l9i khi ccu gi'm cung cũng gi'm theo. Tuy nhiên n!u
xét theo c' mJt quá trình dài, ccu v* b'o hi0m có xu hưCng tăng. BBi vì khi ñi*u
ki n kinh t! ñưMc nâng cao, theo mô hình v* nhu ccu c a Maslow, tRt y!u nhu ccu
c a con ngư=i cũng ña d9ng hơn B m c ñJ cao hơn, trong ñó có nhu ccu v* b'o
hi0m ñ0 ñưMc an toàn và b'o v . Chính vì v"y B nhLng năm ñcu c a th! kf XX,
d(ch vP b'o hi0m chD có trên dưCi vài chPc s'n ph@m nhưng ñ!n nay ñã tăng lên
hàng trăm lo9i.
H Giá b'o hi0m phP thuJc nhi*u y!u t :
Giá b'o hi0m th#c chRt là phí b'o hi0m. Phí b'o hi0m là s ti*n mà ngư=i
mua H khách hàng nJp cho doanh nghi p b'o hi0m trên cơ sB tho' thu"n giLa ngư=i
mua và ngư=i bán v* mJt d(ch vP b'o hi0m nào ñó. Cũng như giá c' c a bRt kỳ s'n


ph@m hàng hoá hay d(ch vP nào nói chung, phí b'o hi0m phP thuJc vào quy lu"t
cung ccu trên th( trư=ng. Tuy nhiên ñ0 ñ'm b'o duy trì ho9t ñJng kinh doanh c a
công ty b'o hi0m, m c phí b'o hi0m bình quân ph'i không ñưMc thRp hơn m c phí
chu@n ñưMc tính trên quy lu6t s l1n, tj ñó ñ'm b'o tSng phí b'o hi0m thu ñưMc tj
tRt c' các hMp ñ%ng b'o hi0m ñ ñ0 bù ñip chi tr' b%i thư=ng b'o hi0m và các
kho'n chi phí khác cũng như có mJt phcn lMi nhu"n cho công ty. M c phí chu@n
luôn thay ñSi theo th=i gian, bBi vì mxi th=i gian có xác xuRt r i ro khác nhau, m c
ñJ thi t h9i khác nhau, ho/c thay ñSi phương th c qu'n lý 'nh hưBng ñ!n chi phí
ho9t ñJng, ñ!n chính sách ñcu tư c a các công ty b'o hi0m.

H C9nh tranh và liên k!t diqn ra liên tPc:
Th( trư=ng BHPNT cũng như các th( trư=ng khác s# c9nh tranh giLa các
doanh nghi p ñ0 tranh giành khách hàng, ñ0 thu nhi*u lMi nhu"n diqn ra liên tPc, gay
go, quy!t li t. C9nh tranh diqn ra trên nhi*u khía c9nh, th thu"t. Do ñ/c ñi0m c a s'n
ph@m b'o hi0m là dq bit chưCc không b'o hJ b'n quy*n nên các doanh nghi p b'o
hi0m "ñS xô" vào nhLng s'n ph@m ñưMc th( trư=ng chRp nh"n (ngoài vi c tung vào
th( trư=ng nhLng s'n ph@m mCi) bwng cách c'i ti!n ñ0 hoàn thi n s'n ph@m ñó hơn
các doanh nghi p khác; bwng cách tuyên truy*n qu'ng cáo sâu rJng, hRp dmn ñ0 thu
hút khách hàng và ñ/c bi t gi'm phí và tăng tf l hoa h%ng ñ0 giành gi"t khách hàng,
chi!m lĩnh th( trư=ng... Th#c t! sôi ñJng ñó ñã ñưMc ch ng minh khi th( trư=ng b'o
hi0m Vi t Nam có nhi*u doanh nghi p c a các thành phcn kinh t! tham gia...
Cùng vCi c9nh tranh là liên k!t. C9nh tranh càng m9nh thì liên k!t càng phát
tri0n. Liên k!t thư=ng diqn ra giLa các doanh nghi p mCi, còn y!u v* ti*m l#c ñ0
t9o ra s c m9nh c9nh tranh; liên k!t giLa các doanh nghi p có th! m9nh ñ0 hoà
hoãn, cùng phát tri0n tránh gây thi t h9i cho nhau... liên k!t còn diqn ra giLa các
doanh nghi p nho vCi doanh nghi p lCn ñ0 tăng s c m9nh doanh nghi p nho ñ'm
b'o an toàn trong c9nh tranh và cũng ñ0 tăng thêm ñ%ng minh cho doanh nghi p
lCn. Liên k!t còn là nhu ccu c a th( trư=ng b'o hi0m mCi hình thành và phát tri0n
trong ñi*u ki n th( trư=ng th! giCi ñã Sn ñ(nh, có ti*m l#c. Liên k!t cũng là xu
hưCng c a hJi nh"p và toàn ccu hoá!