- Siêu âm chẩn đoán tràn dịch màng ngoài tim

SIÊU ÂM CHẨN ĐOÁN
TRÀN DỊCH MÀNG NGOÀI TIM
Ts Bs Trần Công Đoàn
Màng ngoài tim gồm lá thành ngoài cùng, lá tạng (tức thượng tâm mạc) gắn
liền cơ tim, giữa lá thành và lá tạng là khoang màng ngoài tim. Lá thành và lá tạng
đều rất mỏng, chỉ khoảng 1mm, trên siêu âm hai lá áp sát nhau tạo thành lớp tăng
âm dày 2-3mm. Khoang màng ngoài tim có lớp dịch rất mỏng, bình thường không
thấy được trên siêu âm, hoặc có thấy thì cũng rất mỏng dưới 1mm (tổng lượng dịch
khoảng 20-30ml).
Siêu âm dễ dàng phát hiện được màng ngoài tim có tràn dịch hay không,
nhiều hay ít (thậm chí có thể đo được), có gây ép tim không, và có thể gợi ý nguyên
nhân.
-Siêu âm 2D cho chẩn đoán xác định, là hình ảnh lớp dịch trống âm bao quanh tim.
Độ dày lớp dịch thường không đều xung quanh tim, có chỗ nhiều chỗ ít, tất nhiên
nếu lượng dịch ít thì thường thấy ở những vùng thấp sớm và rõ hơn.

Đo độ dày lớp dịch, cũng có thể ước tính khối lượng dịch (V ml) bằng cách
đo đường kính ngang từ lá thành phía trước ra lá thành phía sau (D cm), đo đường
kính ngang từ lá tạng phía trước ra lá tạng phía sau (d cm), và tính lượng dịch:
V = D3 - d3
Lượng dịch nhiều bao quanh tim một lớp dày, sẽ thấy rối loạn vận động
thành tim càng rõ, trên 2D có thể thấy sự vận động của trái tim giống như trái tim
đang “bơi” trong dịch.
Tìm các tổn thương phối hợp như bệnh van tim, bệnh cơ tim và đánh giá
chức năng tim.
-Khảo sát bằng siêu âm TM cũng thấy rõ lớp dịch, dễ dàng đo đạc D và d, và sẽ
thấy rõ vận động bất thường của thành tim, nhất là của vách liên thất, có thể thấy
vách liên thất vận động đảo chiều.

1

- Siêu âm doppler tìm các tổn thương hẹp, hở các van và đánh giá huyết động.
-Đánh giá mức độ dịch màng ngoài tim
Mức độ

Độ dày lớp
Khối lượng
Lượng dịch
dịch (mm)
dịch (ml)
Ít
10
<300
Ít dịch màng tim phía sau thất trái
Vừa
10-20
300-700
Dịch thấy cả ở phía trước và sau tim
Nhiều
>20
>700
Lớp dịch nhiều quanh tim
-Những dấu hiệu ép tim: dịch nhiều, vận động đảo chiều của thành trước thất phải,
vách liên thất và đè ép thành tâm nhĩ.

2


VIÊM MÀNG NGOÀI TIM CO THẮT
Viêm màng ngoài tim co thắt là tình trạng màng ngoài tim dày, cứng, thậm

chí vôi hóa bao quanh tim, ép tim làm cho tim khó giãn ra khi tâm trương. Chẩn
đoán viêm màng ngoài tim co thắt có độ đặc hiệu không cao, nhưng là những dấu
hiệu có ý nghĩa giúp í ch nhiều cho chẩn đoán.
-Hình ảnh lớp màng ngoài tim dày, tăng âm, thậm chí có đoạn vôi hoá bao
quanh tim. Đôi khi có ít dịch màng ngoài tim.

-Các thành tim có giảm vận động, vận động bất thường, nhất là thành sau.
Siêu âm TM có thể thấy thành sau giãn nhanh, dốc đứng và kết thúc đột ngột,
sau đó có đoạn gần như nằm ngang trong khoảng còn lại của thì tâm trương, trong
khi vách liên thất vận động nghịch thường.
-Siêu âm màu và siêu âm doppler phát hiện tổn thương phối hợp và đánh giá
huyết động.

3


SIÊU ÂM TRONG CHẨN ĐOÁN
VIÊM NỘI TÂM MẠC NHIỄM KHUẨN
Nội tâm mạc che phủ mặt trong tim, kể cả bề mặt các van tim. Những trường
hợp nội tâm mạc đã bị tổn thương từ trước (viêm, tổn thương bệnh lý tim bẩm sinh
hay có van nhân tạo) nay bị viêm do nhiễm khuẩn gây những ổ loét, sùi ở nội tâm
mạc.
Siêu âm 2D thấy hình ảnh các cục sùi là các đốm tăng âm bám ở các van tim,
cũng có khi thấy các cục sùi bán ở các vị trí khác như dây chằng, cột cơ, nội mạc
buồng tim, nội mạc động mạch, ở van nhân tạo.

4


Vị trí của cục sùi, hình thái, kiểu bám dính của cục sùi vào nội mạc và theo

dõi tiến triển của cục sùi giúp đánh giá, tiên lượng nguy cơ cục sùi có thể bong ra
trôi theo dòng máu gây tổn thương ở xa.
Hình ảnh siêu âm TM thấy những cục sùi bám ở các van tim chuyễn động
theo lá van, là các đường, các dải sáng tăng âm.
Ngoài hình ảnh các cục sùi, siêu âm 2D còn cho thấy những tổn thương khác
như đứt dây chằng, rách van tim. Siêu âm qua thực quản cho thấy những tổn
thương cục sùi nhỏ 3mm trở xuống, thấy những ổ áp xe nhỏ ở van ở vòng van, ở
nội mạc thành tim.

5


Siêu âm màu và siêu âm doppler giúp phát hiện các dòng chảy bất thường do
thủng, đứt, rách van và siêu âm cho phép đánh giá tình trạng huyết động, đánh giá
chức năng tim.

6


7