Tuần 1. Khái quát văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến hết thế kỉ XX

KHÁI QUÁT VĂN HỌC VIỆT NAM
TỪ CÁCH MẠNG THÁNG TÁM
NĂM 1945 ĐẾN HẾT THẾ KỈ XX


I. Khái quát văn học Việt Nam từ cách
mạng Tháng 8/1945 đến năm 1975:
1. Vài nét về hoàn cảnh lịch sử, xã hội, văn hóa
- Đây là nền văn học của chế độ mới, dưới sự lãnh
đạo của Đảng, nền va thống nhất về khuynh
hướng tư tưởng và về quan niệm nhà văn kiểu
mới: nhà văn- chiến sĩ.
- Cuộc chiến tranh cứu nước kéo dài 30 năm, công
cuộc xây dựng CNXH ở miền Bắc tạo nên đặc
điểm của giai đoạn này, tuy nhiên, điều kiện giao
lưu còn hạn chế.


2. Quá trình phát triển và các thành tựu chủ yếu:
a. Các chặng đường phát triển.
Chặng đường 1945-1954:
- Nội dung: 1945-1946 văn học phản ánh được
không khí hồ hởi, vui sướng của nhân dân khi
đất nước vừa giành được độc lập.
- Từ cuối năm 1946, văn học tập trung phản ánh
cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.
- Tác phẩm tiêu biểu: Tuyên ngôn độc lập,Tây
Tiến, Đôi mắt, Việt Bắc….

Công nhân nhà máy dệt Nam Định

Nữ biệt động Nguyễn Trung Kiên
dẫn đường cho quân giải phóng tiến
vào Sài Gòn


Chặng đường 1965- 1975 :
- Chủ đề bao trùm của văn học
là đề cao tinh thần yêu
nước, ca ngợi chủ nghĩa anh
hùng cách mạng. về cuộc
kháng chiến chống Mĩ. Niềm
vui mừng hạnh phúc khi đất
nước hoàn toàn giải phóng.
- Tác phẩm tiêu biểu “Người
mẹ cầm súng” (Nguyễn Thi);
“Rừng xà nu”(Nguyễn Trung
Thành); “Dấu chân người
lính” (Nguyễn Minh Châu)…
“Ra trận”; “ Máu và hoa” (Tố
Hữu); “Đầu súng trăng treo”
(Chính Hữu)…


b. Những nét lớn về thành tựu
- Đội ngũ nhà văn ngày một đông đảo, xuất hiện nhiều
thế hệ nhà văn trẻ tài năng.
- Về đề tài và nội dung sáng tác:

+ Đề tài đa dạng, bám lấy hiện thực cách mạng để
phản ánh
+ Lòng yêu nước, truyền thống anh hùng của đất nước
+ Tình nhân ái, mối quan hệ cộng đồng tốt đẹp.
+ Lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
- Về mặt hình thức thể loại và tác phẩm
+ Tiếng Việt hiện đại giàu có, trong sáng, nhuần nhị.
+ Các thể loại đều phát triển mạnh


3. Những đặc điểm cơ bản của văn học Việt Nam
từ năm 1945 đến năm 1975
a. Nền văn học chủ yếu vận động theo hướng
cách mạng hóa, gắn bó sâu sắc với vận mệnh
chung của đất nước.
- Văn học nghệ thuật là mặt trận, văn học là vũ khí.
- Hiện thực đời sống cách mạng đem đến cảm
hứng lớn cho văn học.
- Tác phẩm văn học tập trung vào đề tài tổ quốc và
đề tài chủ nghĩa xã hội.


Chị Út Tịch
Nguyễn Thi

Người Mẹ Cầm Súng

Ls Phan Thị Ràng

Anh Đức

b. Nền văn học hướng về đại chúng
- Đại chúng nhân dân vừa là đối tượng phản ánh,
vừa là đối tượng phục vụ, vừa là lực lượng sáng
tác.
- Văn học quan tâm tới đời sống của nhân dân lao
động
- Tác phẩm ngắn gọn, nội dung dễ hiểu, chủ đề rõ
ràng.



c. Nền văn học chủ yếu mang khuynh hướng sử thi
và cảm hứng lãng mạn
- Khuynh hướng sử thi:
+ Đề tài: Văn học phản ánh những sự kiện, những
vấn đề có ý nghĩa lớn lao có ý nghĩa lịch sử và tính
chất toàn dân tộc, tập trung thể hiện chủ nghĩa yêu
nước, chủ nghĩa anh hùng.
+ Nhân vật chính: Thường là những con người
tiêu biểu cho lí tưởng chung của dân tộc, kết tinh
phẩm chất cao quý của cộng đồng; gắn bó số phận
cá nhân với số phận đất nước; luôn đặt bổn phận,
trách nhiệm, nghĩa vụ công dân, ý thức chính trị,
tình cảm lớn, lẽ sống lớn lên hàng đầu
+ Lời văn: mang giọng điệu trang trọng, hào
hùng, thiên về ngợi ca, ngưỡng mộ.

- Cảm hứng lãng mạn: Chủ yếu được
thể hiện trong việc khẳng định
phương diện lí tưởng như:
+ Ca ngợi cuộc sống mới, con người
mới
+ Ca ngợi chủ nghĩa anh hùng CM
+ Thể hiện niềm tin tưởng vào tương lai
tươi sáng của đất nước.
=> Cảm hứng lãng mạn gắn liền với
khuynh hướng sử thi.


II. Vài nét khái quát văn học Việt
Nam từ năm 1975 đến hết thế kỉ XX
1. Hoàn cảnh lịch sử, xã hội và văn hóa
- Đất nước gặp nhiều khó khăn thử thách, đặc
biệt là hậu quả chiến tranh.
- Đại hội VI (1986) bắt đầu cho công cuộc đổi
mới -> văn học cũng đổi mới.


2. Những chuyển biến và một số thành tựu ban
đầu
a. Những nét lớn về thành tựu
- Phát triển đa dạng về đề tài, chủ đề; phong
phú và mới mẻ về thủ pháp nghệ thuật. Nhiều
tác phẩm đã có bước chuyển biến về sự đổi
mới trong nghệ thuật.
+ Thơ ca và truyện ngắn đã có những đóng

góp tích cực trong công cuộc đổi mới văn học.
+ Những tác giả trẻ đã có những bước đột phá,
tìm tòi để cách tân trong nghệ thuật.



- Sự nở rộ ở thể loại trường ca:
“Những người lính đi tới biển”(Thanh
Thảo); “Đất nước hình tia chớp” (Trần
Mạnh Hảo)…
- Thơ không tạo sự lôi cuốn, hấp dẫn
như các giai đoạn trước nhưng vẫn có
những tác phẩm đáng chú ý: Di cảo
thơ - Chế Lan Viên, Tự hát – Xuân
Quỳnh, Người đàn bà ngồi đan – Ý Nhi,
Ánh trăng - Nguyễn Duy
- Văn xuôi có nhiều khởi sắc: “Mùa lá
rụng trong vườn” (Ma Văn Kháng);
“Thời xa vắng” (Lê Lựu)…
- Kịch nói phát triển mạnh mẽ: “Hồn
Trương Ba, da hàng thịt” của Lưu
Quang Vũ.


- Từ năm 1986 văn học
chính thức bước vào chặng
đường đổi mới, văn học
gắn bó hơn, cập nhật hơn
những vấn đề của đời sống
hàng ngày: “Chiếc thuyền

ngoài xa” (Nguyễn Minh
Châu); Bút kí “Ai đã đặt tên
cho dòng sông?” (Hoàng
Phủ Ngọc Tường); hồi kí
“Cát bụi chân ai” (Tô Hoài)
…


b. Một số phương diện đổi mới trong văn học:
-Văn học vận động theo khuynh hướng dân chủ
hoá.
-Văn học có tính chất hướng nội, đi sâu vào đời
tư nên mang tính nhân bản, nhân văn sâu sắc.
- Đề cao cá tính sáng tạo của nhà văn, đổi mới
cách nhìn nhận, tiếp cận con người và hiện
thực đời sống như: đi sâu vào hiện thực đời
sống, quan tâm nhiều hơn tới số phận cá nhân,
khám phá con người trong mối quan hệ đa diện
nhiều chiều với những mâu thuẫn phức tạp của
đời sống xã hội, kể cả đời sống tâm linh.


BẾN QUÊ
Nguyễn Minh Châu


III. Kết luận
- Văn học giai đoạn 1945-1975 đã kế thừa và
phát huy mạnh mẽ những truyền thống tư
tưởng lớn của văn học dân tộc: chủ nghĩa

nhân đạo, chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa
anh hùng.
- Ở giai đoạn sau 1975 văn học bước vào công
cuộc đổi mới ngày càng toàn diện và sâu sắc.
•Ghi nhớ (SGK tr.119):


 CỦNG CỐ KIẾN THỨC
•Đề 1: Trình bày những nét chính về bối cảnh
lịch sử, văn hoá, xã hội có ảnh hưỏng tới sự
hình thành và phát triển của văn học Việt Nam
từ sau cách mạng tháng Tám đến năm 1975.
•Đề 2: Nêu tóm tắt các chặng phát triển và
thành tựu mỗi chặng của văn học Việt Nam từ
sau cách mạng tháng Tám đến năm 1975.
•Đề 3: Nêu và phân tích ngắn gọn những đặc
điểm chính của văn học Việt Nam từ sau cách
mạng tháng Tám đến năm 1975.
•Đề 4: Trình bày khái quát về văn học Việt Nam
từ sau 1975 đến hết thế kỉ XX.


Tiết 2