Bài 25. Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp theo)

N¨m häc 2013
- 2014

Thø N¨m, Ngµy 08 th¸ng 02 n¨m
2007

Gi¸o viªn: BÙI THỊ LỢI


Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn
đối thoại sau ?

Lan: Bình ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca
nhạc đi
Bình: Tiếc quá ! Tối nay mình phải đi đón
bà ngoaị ở quê ra.
Lan: Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem
vậy!
Bình: ừ, thế cũng đợc.


Tit 138:
Nghĩa tờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
* Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ đợc ăn
ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn tranh ăn của
con. Con cứ ăn thật no, không phải nhờng nhịn cho u.
Cái Tí cha hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại
và hỏi bằng giọng luống cuống:

- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng
cách
xót xa:
- Con
sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống nh sét đánh bên tai,
nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ? Con van u, con lạy u, con còn
bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
con ở nhà chơi với em con.


Đoạn trích có
mấy câu in
đậm? Đó là câu
nào? Nêu hàm
ý của những
câu in đậm đó?


Câu 1:
Con chỉ được ăn
Hàmnày
ý trong
câu nói
bữa
ở
nhà

Hàm ý câu 2 rõ
nàothôi
của
nữa
hơn. Vì chị không
chị Dậu rõ hơn? Vì sao
chịu đựng nổi sự
chị phải nói
đau
khi phải
Câu đớn
2:
Con
rõ hơn?
kéo
dài
sẽ ăn ở phút
nhà giây
lừacụdối
cái Tí, lừa
Nghị
dối
ở đây
có nghĩa
thôn
Đoài
là không dám nói
sự thật, và vì cái Tí
còn quá nhỏ , quá
ngây thơ chưa hiểu

hết ý nghĩa câu nói
của u.


Tit 138:
Nghĩa tờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý

* Ghi nhớ: (SGK - trang 91)
Để sử dụng hàm ý, cần có hai điều kiện sau
đây:
- Ngời nói (ngời viết) có ý thức đa hàm ý vào
câu nói.
- Ngời nghe (ngời đọc) có năng lực giải đoán
hàm ý.


Tit 138:

Nghĩa tờng minh và hàm ý (tiếp theo)

Mẩu chuyện vui
Mình
1.NHầM
không ở
Một anh sờ lên cổ áo, thấybẩn
con rận,
làmsợ ngời ta cời vội
vàng hất nó xuống đất nói:
Tởng là

gì có rận
ởng là
ra ra
không
phải.
--TTởng
là con
conrận,
rận,hoá
hoá
không
phải. không bẩn,
!
Có ngời cúi xuống đất cố tình tìm đợc con rận nhặt
thế mà có
lên:
--TTởng
là không
khôngphải,
phải,
hoá
ra con
rận !
ởng là
hoá
ra con
rận.rận.
(Truyện cời dân gian Việt Nam)

Tit 138:

Nghĩa tờng minh và hàm ý (tiếp theo)

Mu chuyện vui

Trông em
2. Kẻ cắp gặp bà già
thật là
Có hai anh chàng đi chơi gặp một cô gái.
Anh đẹp
chàng !
xinh
thứ nhất nói:
Em đẹp
- Chào em, trông em nh Hằng Nga.
nh Hằng
- Chào em, trông em nh Hằng Nga
Anh chàng thứ hai:
Nga !
- Anh cứ tởng em là ngời ở cung quảng mới xuống.
-Cô
Anh
gái:cứ tởng em là ngời Cung quảng mới
Hai anh
xuống.
- Thế hai anh là bạn của chú Cuội à?

là kẻ núi
- Thế hai anh là bạn của chú Cuội à ?

dối !


Tit 138:
Nghĩa tờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý

* Ghi nhớ: (SGK - trang 91)

II. Luyện tập
1. Bài tập 1: Ngời nói, ngời nghe những câu in đậm
dới đây là ai ? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo
em, ngời nghe có hiểu hàm ý của ngời nói không ?
Những
tiết
nào
chứng
điều đó.
a. Anhchi
nói
nữa
đi.
- Ôngtỏgiục.
Mi bỏc v cụ vo
- Báo cáo hết ! Ngời con traiung
vụt nc!
trở lại giọng vui vẻ

- Năm
phút

nữa
là m
CònCòn
haihai
mơi
thôi.
Bác
vẻ.
- Năm
phút
nữa
làời.
mời.
mphút
ơi phút
thôi.
và cô
trong
nhà.nhà.
Chè đã
rồi đấy.
Bác
vàvào
cô vào
trong
Chèngấm
đã ngấm
rồi đấy.
Thì giờ ngắn ngủi còn lại thúc giục cả chính ng
ời hoạ sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào

trong nhà, đảo nhìn qua một lợt trớc khi ngồi
(Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ S
xuống ghế.


Tit 138:
Nghĩa tờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2: Hàm ý của câu in đậm dới đây là gì ?
Vì sao em bé không nói thẳng đợc mà phải sử
dụng hàm ý ? Việc sử dụng hàm ý có thành công
không
? Vì
?
Nó nhìn
dáo sao
dác một
lúc rồi kêu lên:

- Cơm sôi rồi, chắt nớc giùm cái ! Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đờng cho nó:
- Cháu phải gọi Ba chắt nớc giùm con, phải nói nh vậy.
Nó nh không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
-- Cơm
Cơm sôi
sôirồi,
rồi,nhão
nhão

bây
bây
giờ ! Chắt nớc giùm để cơm khỏi n
giờ !
Anh Sáu vẫn ngồi im []
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lợc ngà)


Tiết 138:
NghÜa têng minh vµ hµm ý (tiÕp theo)
I. §iÒu kiÖn sö dông hµm ý
II. LuyÖn tËp
1. Bµi tËp 1:
2. Bµi tËp 2:
3. Bµi tËp 3: H·y ®iÒn vµo lît lêi cña B trong ®o¹n
tho¹i sau ®©y mét c©u cã hµm ý tõ chèi.

A: Mai vÒ quª víi m×nh ®i !
B: /…/
A. §µnh vËy.


Tit 138:
Nghĩa tờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
3. Bài tập 3 :
4. Bài tập 4 :

Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh hy vọng với con
đờng trong các câu sau:
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hy vọng thì không thể nói đâu
là thực đâu là h cũng giống nh những con đờng trên mặt
đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đờng. Ngời ta đi mãi
thì thành đờng thôi.
(Lỗ Tấn, Cố hơng)


Tit 138:
Nghĩa tờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
1. Bài tập 1:
2. Bài tập 2:
3. Bài tập 3 :
4. Bài tập 4 :
5. Bài tập 5: Tìm những câu có hàm ý mời mọc
hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé
với những ngời ở trên mây và sóng ( trong bài
Mây và sóng của Ta-go). Hãy viết thêm vào mỗi
đoạn một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn.


Tit 138:

Nghĩa tờng minh và hàm ý (tiếp theo)

Mây và sóng
Mẹ ơi, trên mây có ngời gọi con:

Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ
chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc.
Con hỏi: Nhng làm thế nào mình lên đó đợc?
Họ đáp: Hãy đến nơi tận cùng trái đất, đa tay lên trời, cậu
sẽ đợc nhấc bổng lên tận tầng mây.
Mẹ mình đang đợi ở nhà- con bảo -Làm thế nào có thể
rời mẹ mà đến đợc?
Thế là họ mỉm cời bay đi.
Nhng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà ta sẽ là bầu trời
xanh thẳm.
(Ta-go)


Tit 138:

Nghĩa tờng minh và hàm ý (tiếp theo)
I. Điều kiện sử dụng hàm ý
II. Luyện tập
IV . Hớng dẫn về nhà

-Nắm đợc điều kiện sử dụng hàm ý, tác dụng
của hàm ý và vận dụng phù hợp.

- Làm tiếp bài tập 1-b,c; bài tập 4, bài tập 5
(đoạn 2).
- Ôn tập về thơ chun b cho kim tra 1 tit:
* Gợi ý : + Đọc và phân tích nhan các bài thơ
đã học.

+ Nêu cảm nhận một số đoạn thơ, một câu thơ,
thơ
một hình ảnh thơ mà em thích.


Dùng hàm ý
đảm bảo sự
lịch sự, tế nhị
Vìmột
sao
trong ý mời
Một người
bạn
có
nhã
Từ chối
bằng
câu
em
có sử dụngtrường
hàm ýhợp này
tacậu
nên dùng
Rất
cám
ơn
đến dự sinh nhật nhưng em lại
hàmtớý?
nhưng
chiều

mai
không
cùng bố mẹ về q
thể đến (hoặc không muốn
thăm ngoại rồi..

đến).

Trong trường hợp trên, theo em,
nên dùng hàm ý hay câu
có nghóa
tường minh? Em sẽ nói thế
nào?


Xét đoạn thoại sau và cho biết hàm ý câu trả lời
của Nam?
Thưa cô em đâu
có nói là không
Dũng: Cậu thích học văn không?
Nam: Tớ thích học toán hơn.thích học Văn,

em chỉ nói là em
Nếu có bạn nói
thích học Toán.
Đáp án: Hàm ý câu trả lời của Nam lại
là với cô giáo là
Nam không thích
Nam không thích học văn.
học Văn thì theo

em Nam sẽ nói
ong trường hợp này người nói dễ dàng
chối
bỏ
như thế
nào?
u cầu nào đó khi cần, vì không trực tiếp nói ra điều đó
à do người nghe tự suy ra.