Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu hỏi: Em hiểu thế nào là liên kết
câu và liên kết đoạn văn ?


TRUYN CI
Chàng Ngốc đợc vợ giao cho đi chăn
đàn bò 10 con. Chiều tối, anh ta cỡi lên lng
một con và lùa đàn bò về. Đến cổng, anh
ta dừng lại đếm xem có đủ bò không nhng
đếm đi đếm lại vn chỉ thấy có 9 con.
Hoảng quá, anh ta thất thanh gọi vợ. Vợ lật
đật chạy ra hỏi :
- Có chuyện gì mà mình kêu hốt
hoảng thế ?
Anh chàng mếu máo:
- Mình ơi, tôi làm mất... 1 con bò


Tiết 126


Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười
nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau rồi trở vào
liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô
gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ
bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi

trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn giữa cuốn
sách tới trả lại cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại
chiếc khăn và quay vội đi.
( Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)


So s¸nh nghÜa têng minh vµ hµm ý
Ph©n
biÖt

NghÜa t
Hµm ý
êng minh
Gièng §Òu lµ phần thông báo của người
nhau: nói gửi đến người nghe
Kh¸c
nhau:

Lµ phÇn th«ng
b¸o ®îc diÔn
®¹t trùc tiÕp
b»ng tõ ng÷
trong c©u

Lµ phÇn th«ng
b¸o tuy kh«ng ®
îc diÔn ®¹t trùc
tiÕp b»ng tõ ng÷
trong c©u nhng
cã thÓ suy ra tõ

nh÷ng tõ ng÷ Êy


2. CƯỜNG:
M×nh đã làm
rồi.

1. ANH: Các bạn đã
làm bài tập chưa?

3. HÀ: Tối qua
mình bận quá.

Câu trả lời nào là tường minh, câu trả lời nào là
hàm ý ? Nội dung của hàm ý là gì ?


TRUYN CI
Chàng Ngốc đợc vợ giao cho đi chăn đàn
bò 10 con. Chiều tối, anh ta cỡi lên lng một
con và lùa đàn bò về. Đến cổng, anh ta
dừng lại đếm xem có đủ bò không nhng
đếm đi đếm lại vn chỉ thấy có 9 con.
Hoảng quá, anh ta thất thanh gọi vợ. Vợ lật
đật chạy ra hỏi :
- Có chuyện gì mà mình kêu hốt
hoảng thế ?
Anh chàng mếu máo:
- Mình ơi, tôi làm mất... 1 con bò

Bi tp 1:

II- LUYN TP

- Trời ơi, chỉ còn có năm
Chính là anh thanh niên giật mình nói
phút!
to, giọng cời nhng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra
nhà sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái
làn. Nhà hoạ sĩ tặc lỡi đứng dậy. Cô gái
cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả
đi đến
bácquên
già. chiếc mùi soa đây
- Ô! chỗ
Cô còn
này!Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để ngời
con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn
tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả
cho cô gái. Cô kĩ s mặt đỏ ửng, nhận lại
chiếc khăn và(Theo
quayNguyễn
vội đi.
Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa


Bài tập 2:

Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn

trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô
gái:
- Đây, tôi giới thiệu anh một hoạ sĩ lão thành nhé.
Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách
về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi
sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước
mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Hàm ý:Bác họa sĩ đi sớm quá chưa kịp uống nước chè.


Bài tập 3:
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó
phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó
gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói
vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
? Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội
dung của hàm ý.


Bài tập 4:
Các câu in đậm sau có chứa hàm ý không. Vì sao?
a. Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy !
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp

miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…
Câu trên không chứa hàm ý. Vì đó là câu nói đánh trống
lảng của ông Hai.


b. - Này thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gát lên:
- Biết rồi !
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
Câu in đậm trên không chứa hàm ý. Vì đó chỉ là câu
nói dở dang chưa hết câu.


Hãy chọn đáp án đúng trong các câu sau?
1. Hàm ý là phần thông báo:
A.
B.
C
C.
D.

Trái ngược với nghĩa tường minh.
Ẩn đằng sau nghĩa tường minh.
Không diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.

Được diễn đạt trực tiếp trong câu.

2. Dùng hàm ý trong trường hợp nào sau đây?
A.
B.
B
C.
D.

Khi không biết diễn đạt rõ ý.
Khi không muốn nói rõ ý.
Khi không muốn người nghe hiểu ý.
Khi muốn chấm dứt cuộc thoại.


Bài tập bổ sung:
1.Chỉ ra hàm ý trong khổ thơ sau ?
…Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
иp ¸n:
Khi con người ta đã đứng tuổi, đã trải nghiệm và từng
trải nhiều thì càng vững vàng, càng bình tĩnh, bản lĩnh hơn
trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc
đời.


2. Tìm hàm ý trong truyện cười dân gian sau:

Xin nước lạnh
Chủ nhà dọn cơm đãi khách, mang thiếu một đôi đũa. Ai nấy đều
cầm đũa mời nhau, còn người khách không có đũa đứng dậy nói với
chủ nhà rằng:
- Cho tôi xin một chén nước lạnh.
Chủ nhà hỏi:
- Hả, để làm gì vậy?
- Để rửa tay cho sạch mà bốc đồ ăn.

 Lời trách khéo của người khách vì sự tiếp đón
không chu đáo của gia chủ.
15



HNG DN HC BI
1. Hoàn thiện các bài tập vào vở.
2. Tìm thêm các tình huống trong
đời sống có sử dụng hàm ý.
3. Son: Nghĩa tờng minh và hàm ý (
tiếp theo).