Bài 24. Nghĩa tường minh và hàm ý

KÍNH CHÀO THẦY
CÔ ĐẾN THAM
DỰ TIẾT HỌC


KIỂM TRA BÀI CŨ
1/ Các đoạn văn trong một
văn bản cũng như các câu
trong một đoạn văn phải liên
kết chặt chẽ với nhau về
nội dung như thế nào?
2/ Về hình thức, các câu và
các đoạn văn có thể được
liên kết với nhau bằng một
số biện pháp nào?


1/ Về nội dung phải có sự
liên kết:
- liên kết chủ đề.
- liên kết lô-gíc.
2/ Về hình thức phải có sự
liên kết bằng một số biện
pháp chính:
- phép lặp.
Hoan hô
- phép đồng nghóa, trái
đúng
nghóa,liên tưởng.
rồi .
- phép thế.

- phép nối.


Tieát: 133

NGHÓA TÖÔØNG MINH VAØ
HAØM YÙ


I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG
Đọc
đoạnVÀ
trích sau
và trả lời câu hỏi.
MINH
Ý:

- Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
- Chính là anh thanh niên giật mình nói to,
giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra
nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm
một cái làn. Nhà họa só tặc lưỡi đứng
dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại
chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác
già.
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa
đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để
người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy
1. Qua câu “ Trời ơi, chỉ còn có năm

chiếc
khăn tay còn vo tròn cặp giữa
phút!”, em hiểu anh thanh niên muốn nói
cuốn
trảkhông
cho cô
gái.
Cô kó
sư
điềusách
gì ? Vì tới
sao anh
nói
thẳng
điều
mặt
đỏnói
ửng,
lạigái
chiếc
khăn
và
2.
đó
Câu
với
hoạ
thứ
sónhận
và

hai cô
của
anh
?thanh
niên
có ẩn ý


PHAN BIET NGHểA TệễỉNG MINH
VAỉ Y ?

?
?


Linh:
Tài:
-Hôm nay, gió
-À, vậy là mình tắt quạt.
nhiều quá!


- Em hieồu theỏ naứo laứ
nghúa tửụứng minh vaứ
haứm yự ?


I. PHÂN BIỆT NGHĨA TƯỜNG
MINH
VÀ

Ý: minh là phần
-Nghóa
tường
thông báo được diễn đạt trực
tiếp bằng từ ngữ trong câu.
-Hàm ý là phần thông báo
tuy không được diễn đạt trực
tiếp bằng từ ngữ trong câu
nhưng có thể suy ra từ những
từ ngữ ấy.


• II- LUYỆN TẬP
1. Đọc lại các đoạn trích đã dẫn ở
mục I:
• - Trời ơi, chỉ còn có năm phút !
•

•

•
•

Chính là anh thanh niên giật mình nói
to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh
chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào
liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa
só tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng
đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong
thả đi đến chỗ bác già.

cho biết:
1. a) Câu nào cho thấy hoạ só cũng

chưa muốn chia tay anh thanh niên ? Từ
ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy ?


- Trời ơi, chỉ còn có năm
phút !
Chính là anh thanh niên giật
mình nói to, giọng cười nhưng
đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà
phía sau, rồi trở vào liền,
tay cầm một cái làn. Nhà
họaÁN:
só tặc
lưỡihọa
đứng
• ĐÁP
- Câu“Nhà
só tặcdậy.
lưỡi đứng
dậy.”
Cô gái cũng đứng lên, đặt
•
- Từ ngữ giúp nhận ra là: tặc
lưỡi.
lại chiếc ghế, thong thả đi
• Đây là cách dùng “hình ảnh” để diễn đạt
đến

chỗngữ.
bác già.
ý
của ngôn
•


1.b) Tìm những từ ngữ
miêu tả thái độ của cô
gái trong câu cuối đoạn
văn.Thái độ ấy giúp em
đoán ra điều gì liên quan
tới chiếc mùi soa ?
- Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa
đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên.
Để người con gái khỏi trở lại
bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn


- Ô

! Cô còn quên chiếc mùi soa
đây này !
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên.
Để người con gái khỏi trở lại bàn,
anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn
cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô
ĐÁP
ÁN:

gái.
Cô
kó sư mặt đỏ ửng, nhận lại
Những
từ ngữ
miêu
tả
chiếc
khăn
và quay
vội
đi.thái
( Nguyễn
độ của cô gái liên quan
tớiThành
Long, Lặng lẽ Sa Pa)
chiếc mùi soa là:
- mặt đỏ ửng (ngượng).
- nhận lại chiếc khăn ( một
hành động thay cho lời cảm ơn)
- quay vội đi ( lúng túng, bối


• 2. Hãy cho biết hàm ý của câu in
đậm trong đoạn trích sau đây :
• Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội
hoạ và cô gái:
• -Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ
só lão thành nhé. Và cô đây là kó sư
nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi.

Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi
sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè
pha nước mưa thơm như nước hoa của
Yên Sơn nhà anh .
•

( Nguyễn Thành Long , Lặng lẽ Sa Pa)


Hàm ý của câu: “Tuổi già
cần nước chè: ở Lào Cai đi
sớm quá.” là: “Ông hoạ só
chưa kòp uống nước chè
đấy.”


3. Tìm câu chứa hàm ý trong
đoạn trích sau và cho biết nội
dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận q
đũa bếp doạ đánh, nó phải
gọi nhưng lại nói trổng :
-Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ
không nghe, chờ nó gọi “Ba
vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng
trong bếp nói vọng ra :
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại.

Mẹ nó đâm nổi giận q đũa
bếp doạ đánh, nó phải gọi
nhưng lại nói trổng :
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ
không nghe, chờ nó gọi “Ba vô
ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong
bếp nói vọng ra :
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại.
( Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược

ĐÁP ÁN: Câu: “Cơm chín
rồi !” có chứa hàm ý, đó
là “ Ông vô ăn cơm đi!”

ngà)


4. Đọc các đoạn trích sau đây
(trích từ truyện ngắn Làng
của Kim Lân), cho biết những
câu in đậm có phải là câu
chứa hàm ý không. Vì sao ?
a)Có người hỏi :
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh
thần lắm cơ mà ?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn
ra thế đấy !Ông Hai trả tiền

nước, đứng dậy, chèm chẹp
miệng, cười nhạt một tiếng,
vươn vai nói to :


• b)- Này , thầy nó ạ .
• Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường
không nói gì.
• - Thầy nó ngủ rồi à ?
• - Gì ?
• Ông lão khẽ nhúc nhích.
• - Tôi thấy người ta đồn …
• Ông lão gắt lên :
• - Biết rồi !
• Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi,
hiu hắt.


a) Có người hỏi :
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ
mà ?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế
đấy ! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy,
chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng,
vươn vai nói to :
- Hà nắng gớm , về nào…
Ông
lão
vờ vờ
b)

- Này
, thầy
nóđứng
ạ . lảng ra chỗ khác,
rồiHai
đi thẳng.Tiếng
xôn không
xao
Ông
nằm rũ ra ởcười
trênnói
giường
của
nói
gì. đám người mới tản cư lên ấy vẫn
dõi theo.
- Thầy
nó ngủ rồi à ?
- Gì ?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn …
Ông lão gắt lên :
- Biết rồi !


ĐÁP ÁN:
- Câu: “Hà nắng gớm , về
nào…” không có hàm ý,
mà chỉ là câu nói lảng
( nói lảng sang chuyện

khác tránh đề tài đang
bàn, còn gọi là “ đánh
trống lảng”).
- Câu: “Tôi thấy người ta
đồn…” không có hàm ý,
mà chỉ là câu nói dở


- Em hiểu thế nào là nghóa
-Thế nào là nghóa hàm ý?
- Cho ví dụ minh hoạ.
-Tối nay, bạn đi xem hát với mình
(Tường
nhé!
minh)

- Rất tiếc, tối nay mình còn làm ba
bài tập nữa. (Hàm ý)



HƯỚNG DẪN VỀ
NHÀ:
• 1/ -Học phần ghi nhớ ( SGK/ 75)
•
-Xem lại các bài tập đã
làm
• 2/ Soạn bài:NGHĨA TƯỜNG
MINH VÀ
HÀM Ý

(TT)
a.Đọc đoạn văn (SGK/ 90) và
trả lời các câu hỏi phía dưới
đoạn văn.


CHAN THAỉNH
CM N THAY CO
VAỉ CAC EM