Bài 26. Hội thoại

Tiết 107:

HÔI THOẠI

I. Bài học:
1. Vai xã hội trong hội thoại:


Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không?
Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười
rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi,
cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và
ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng, nợ nần cùng
túng quá, phải bỏ con cái đi tha phương cầu thực. Nhưng đời nào tình
thương yêu và lòng kính mếnmẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm
đến….
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm mợ cháu thế nào cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng
cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền
vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá,
sắm sửa cho và thăm em bé chứ.


Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?

Cô tôi vẫn cứ tười cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong
ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ
bóng đèn.
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ
tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẫu gỗ, tôi
quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông - tên người đàn bà họ nội xa kia - chỗ ở của mợ mày,rồi
đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau cũng một lần xấu, chả
nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngầm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi
cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?


Tiết 107:

HÔI THOẠI

I. Bài học:
1. Vai xã hội trong hội thoại:
- Vai xã hội là vị trí của người
tham gia hội thoại đối với người
khác trong cuộc thoại.
Ví dụ:
Lan: Bạn đang làm gì đó,
Hoa: Mình đang làm bài tập.

Đoạn trích trên có mấy nhân
vật tham gia hội thoại?

Quan hệ giữa hai nhân vật là
quan hệ gì?
Trong đoạn trích nhân vật cô ở
vị trí nào? bé Hồng ở vị trí nào.
Thế nào là vai xã hội?
Cho ví dụ đoạn hội thoại và
xác định vai xã hội?


Tiết 107:

HÔI THOẠI

I. Bài học:
1.Vai xã hội trong hội thoại:
Vai xã hội là vị trí của người tham gia
hội thoại đối với người khác trong cuộc
thoại.
Ví dụ: Lan: Bạn đang làm gì đó,
Hoa: Mình đang làm bài tập.
Vai xã hội được xác định bằng các quan
hệ xã hội:
+ Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng
+ Quan hệ thân - sơ.
2. Đặc điểm của vai xã hội trong hội thoại:

Từ đoạn trích và ví dụ trên
nếu ta xét theo tuổi tác và
thứ bậc gia đình, xã hội thì
quan hệ giữa các nhân vật

là quan hệ gì?
Từ đoạn trích và ví dụ trên
nếu ta xét theo mức độ
quen biết, thân tình thì
quan hệ giữa các nhân vật
là quan hệ gì?


Minh: Hải là bạn
học phổ thông với
con đấy mẹ ạ!

Mẹ: Thật vinh
hạnh khi được
cháu ở lại dùng
bữa cơm trưa
với gia đình.

Vợ Minh: Mẹ ơi,
nhà con là bạn
học cùng anh Hải
đấy!

Hải: Vâng! Cũng
đã lâu rồi con mới
gặp lại bạn Minh.

Bé Hoa: Bố ơi nhà bác
có gần đây không ạ?

Nhận
Nhận
xét
xétvề
vềcác
vai
MỗiVai
người
tham
xãhội?
hội
quan
xãgia
hội
hệ
của
xã
mỗi
hội thoại
trong
hôi
Vai ngang hàng (đối với Hải)
người?
xác thoại
định đúng
có
vai đặc
của mình
Vai dưới (đối với mẹ)

điểm
chưa? gì?
Chọn
Vai trên (đối với vợ Minh, bé Lan) cách nói phù
hợp chưa?
Vai ngang hàng (đối với Minh)
Vai trên (đối với vợ, bé Lan)

Minh:

Hải:

Vai dưới (đối với mẹ Minh)
Mẹ:

Vai trên (đối với mọi người)
Vai trên (đối với bé Lan)

Vợ Minh:
Vai dưới (đối với mẹ, Minh, Hải)
Bé Lan:

Vai dưới (đối với mọi người)


Trở lại đoạn trích trên:
Cô :
- Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không?
- Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu.

-> Chưa phù hợp
Bé Hồng:
- Tôi cúi đầu không đáp….
- Tôi cười đáp lại cô tôi:
- Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất…Cười dài trong tiếng
khóc…
-> Phù hợp


Tiết 107:

HÔI THOẠI

I. Bài học:
1.Vai xã hội trong hội thoại:
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội
thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
Ví dụ: Lan: Bạn đang làm gì đó?
Hoa: Mình đang làm bài tập.
Vai xã hội được xác định bằng các quan
hệ xã hội:
+ Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng
+ Quan hệ thân - sơ.
2. Đặc điểm của vai xã hội trong hội thoại:
Quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai
xã hội của mỗi người cũng rất đa dạng,
nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại mỗi
người cần xác định đúng vai của mình để
chọn cách nói cho phù hợp.

Vai xã hội trong hôi thoại
có đặc điểm gì?


Bi tp cng c:
c on hi thoi, xỏc nh vai xó hi trong on hi thoi.
Nhn xột cỏch x s ca ngi con?
- Dạo này, bố thấy điểm toán của con hình nh ch
a đợc tốt lắm. Sắp thi rồi, con cần cố gắng hơn
nữa. Hay là con sang nhờ bạn
Ông Nam cha nói hết câu, Hòa đã vùng vằng
đứng dậy và làu bàu:
- Thôi, bố đừngVainói
trờnđến chuyện
Vai dihọc hành của
con nữa!
* Vai xã hội
: Bố
Thiu
tụn :trng, vụ l vi cha. Con :
* Thái độ:


II. Luyện tập:
Bài tập 1: Chi tiết thể hiện thái độ nghiêm khắc, khoan dung
của Trần Quốc Tuấn với binh sĩ:
- Thái độ nghiêm khắc : Nay các ngươi nhìn chủ nhụcmà không biết lo, thấy
nước nhục mà không biết thẹn, làm tướng triều đình mà phải hầu quân giặc
mà không biết tức, nghe nhạc thái thường để đãi yến ngụy sứ mà không biết
căm. Hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa; hoặc lấy việc đánh bạc làm tiêu

khiển; hoặc vui thú ruộng vườn; hoặc quyến luyến vợ con; hoặc lo làm giàu
mà quên việc nước, hoặc ham săn bắn mà quên việc binh; hoặc thích rượu
ngon, hoặc mê tiếng hát.
- Thái độ khoan dung : Nếu các ngươi chuyên tập sách này, theo lời dạy
bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ...


Bài tập 2: Đọc đoạn trích - trả lời câu hỏi.
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng : Bây giờ cụ ngồi
xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật
đặc ; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào… Thế là sung sướng.
- Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui
vẻ bảo:
- Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai, nấu nước.
- Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.
THẢO LUẬN NHÓM
N1: Xác định vai xã hội của 2 nhân vật tham gia cuộc thoại?
N2:Tìm những chi tiết cho thấy thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo với
lão Hạc
N3: Chi tiết và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của
lão Hạc với ông giáo
N4: Chi tiết thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc


Bài tập 2: Đọc đoạn trích - trả lời câu hỏi.
a/ Xác định vai xã hội của 2 nhân vật tham gia cuộc thoại:
- Xét về địa vị xã hội : Ông giáo ở vai trên, lão Hạc ở vai dưới.
- Xét về tuổi tác : Ông giáo ở vai dưới, lão Hạc ở vai trên.

b/ Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo với lão Hạc:
- Gọi lão Hạc là cụ, xưng hô gộp : “Ông con mình” - > kính trọng.
- Nắm lấy vai gầy của lão, ôn tồn bảo, mời lão hút thuốc, uống
nước, ăn khoai. - > Thân tình.
c/ Chi tiết và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa quý trọng
vừa thân tình của lão Hạc với ông giáo:
- Lão Hạc gọi “ông giáo”, dạy(nói) - >quí trọng.
- Gọi gộp “chúng mình”, “nói đùa thế”- > thân tình.
Chi tiết thể hiện tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc‘
- “Cười đưa đà”, “cười gượng”- > Tâm trạng không vui
- Thoái thác chuyện ở lại ăn khoai - > sự giữ ý của lão Hạc.


Bài tập 3:
Thuật lại một cuộc trò chuyện mà em đã được đọc, đã chứng kiến hoặc đã tham gia. Phân tích vai xã hội
của những người tham gia cuộc thoại, cách đối xử của họ với nhau thể hiện qua lời thoại và qua những cử
chỉ, thái độ kèm theo lời.
Chuyện kể có một danh tướng có lần đi ngang qua trường học cũ của mình, liền ghé vào thăm. Ông gặp lại
người thầy từng dạy mình hồi nhỏ và kính cẩn thưa:
- Thưa thầy, thầy còn nhớ con không? Con là...
Người thầy giáo già hoảng hốt:
- Thưa ngài, ngài là...
- Thưa thầy, với thầy con vẫn là học trò cũ. Con có được những thành công hôm nay là nhờ sự giáo dục của
thầy ngày nào...
Vai xã hội của mỗi người tham gia hội thoại:
Xét về địa vị xã hội :
Danh tướng: Vai trên
Thầy giáo: Vai dưới
Xét về tuổi tác:
Danh tướng: Vai dưới

Thầy giáo: Vai trên
Qua lời thoại ta thấy cách xưng hô “thưa”“thầy – con” thể hiện thái độ kính cẩn, lễ phép và lòng biết của vị
tướng đối với thầy giáo.