Bài 26. Hội thoại

:
ò
c
i
Bµ

?
×
g
µ
l
i
ã
n
g
n
é
1. Hµnh ®
h
n
µ
h
u
Ó
i
k
è
KÓ tªn mét s
?
p
Æ

g
g
n
ê
h
t
i
®éng nã


2: Xác định mục đích
của hành động nói
trong các câu sau :
Mục đích
1.Con trn y l ca vua
nuôi đã lâu.
2.Trâu của lão cày một
ngày đợc mấy đờng ?
3.Đi tìm lại con cá và đòi
một cái nhà thật rộng.
4.Tôi sẽ giúp bạn.

->Trỡnh by

->Hỏi
-iu khin

->Ha hn

I. Vai x· héi trong héi tho¹i
1. XÐt vÝ dô : ( SGK )


Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi :
- Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày
không ?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và
trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu
không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý
gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt
và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là góa
chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha
hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng
kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm
phạm đến.[…]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi :
- Không ! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ
cháu cũng về.


Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt :
-Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm,có như dạo
trước đâu !
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn
tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất : lòng tôi càng thắt
lại, khóe mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà
nói rằng :
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà

bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi :
- Sao cô biết mợ con có con ?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có
một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một
hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ
bóng đèn.[…]


Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra
tiếng.Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như
hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay
lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm
nghị :
- Vậy mày hỏi cô Thông- tên người đàn bà họ nội xa kiachỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao
cũng phải về. Trước sau cũng phải một lần xấu, chả nhẽ
bán xới mãi được sao ?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thầy tôi, cô tôi chập chừng
nói tiếp :
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày
về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải
có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ? ( Nguyên Hồng,
Những ngày thơ ấu)


I. Vai x· héi trong héi tho¹i
1. XÐt vÝ dô :

Bµ c«:Lµ c« ruét cña

Hång

Vai trªn
Vai díi

Hång: Lµ ch¸u ruét cña
c«

Quan hệ gia tộc
( Theo tuổi tác , thứ bậc trong
gia đình )


-Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
-Mợ mày phát tài lắm, có nh dạo trớc đâu!
-Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền
tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa
thăm
em
bé
chứ.
-Trớc cho
sau và
cũng
một
lần
xấu,
chả nhẽ bán xới mãi đợc sao?

Cách c xử của ngời cô có hai điểm đáng

chê trách:
Với quan hệ gia tộc, ngời cô đã xử sự
không đúng với thái độ chân thành,
thiện chí của tình cảm ruột thịt
Với t cách là ngời lớn tuổi, vai bề trên, ngời
cô đã không có thái độ đúng mực của ng
ời lớn đối với trẻ em.


Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất:
lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã
cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cời mà nói
rằng:
Tôi cời dài trong tiếng khóc,
hỏi cô tôi:
-Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi cha dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ
khóc không ra tiếng.

Thái độ của bé Hồng: cố
gắng kìm nén vì biết
mình là bề dới phải tôn
trọng bề trên


I. Vai x· héi trong héi tho¹i
1. XÐt vÝ dô :
2. Nhận xét :
Vai x· héi lµ vÞ trÝ cña ngêi
tham gia héi tho¹i ®èi víi ngêi

kh¸c trong cuéc tho¹i . Vai x· héi
®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c quan
hÖ x· héi.


I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Xét ví dụ : ( SGK )
2. Nhn xột :

Xác định quan hệ và vai xã hội trong các trờng hợp
sau:
1. Quan hệ giữa Hồng và bà
Quan hệ trên dới trong gia đình
cô
Quan hệ ngang hàng trong gia đ
2. Quan hệ giữa Hồng và em
Quan hệ trên dới trong xã hội
Quế
3. Quan hệ giữa Hồng và các
thầy cô giáo ở trờng
4. Quan hệ giữa Hồng với các
bạn cùng lớp

Quan hệ ngang hàng trong xã hộ


I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Xét ví dụ : ( SGK )
2. Nhn xột :

Quan hệ trên- d
ới hay ngang
hàng
(Tuỳ theo thứ
bậc, tuổi tác
trong gia đình
và xã hội)

Vai xã hội


I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Xét ví dụ : ( SGK )
2. Nhn xột :
Xác định vai xã hội trong đoạn hội thoại sau:
Nam ( bạn của con trai bà Tuyết) cắp cặp đi vào cổng, nhanh nhảu
chào bà Tuyết:
- Con chào mẹ ạ!
Vừa thấy Nam đi vào bà Tuyết đon đả:
- Linh đâu con? Sao các con về muộn thế?
Nam lễ phép tha:
- Tha mẹ! Linh có việc bận nên về sau con một chút.
Bà Tuyết xoa đầu Nam bảo:
- Con ra rửa chân tay rồi đợi Linh về cùng ăn cơm.


I. Vai x· héi trong héi tho¹i
1. XÐt vÝ dô ( SGK )
2. Nhận xét

Bµ TuyÕt: Vai
mÑ
Nam: Vai con

Quan hÖ th©n -s¬


I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Xét ví dụ ( SGK )
2. Nhn xột

Vai xã hội
Quan hệ trên- d
ới hay ngang
hàng
(Tuỳ theo thứ
bậc, tuổi tác
trong gia đình
và xã hội)

Quan
thân-

hệ
sơ

(Tuỳ
thuộc
vào mức độ
quen biết hay

thân tình)


I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Xét ví dụ : ( SGK )
2. Nhn xột
3. Ghi nh
Vai xã hội là vị trí của ngời
tham gia hội thoại đối với ngời
khác trong cuộc thoại

Vai xã hội đợc xác định bằng
các quan hệ xã hội:
- Quan hệ trên-dới hay ngang
hàng (theo tuổi tác, thứ bậc
trong gia đình và xã hội).
- Quan hệ thân sơ (theo
mức độ quen biết, thân
tình).


1. Cháu van ông , nhà cháu mới tỉnh được một lúc ,
ông tha cho !
2. Chồng tôi đau ốm , ông không được phép hành hạ !
3. Mày trói ngay chồng bà đi , bà cho mày xem !
Cháu - ông

Dưới - trên

Tôi - ông

Ngang hàng

Bà - mày

Trên - dưới


I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Khái niệm
2. Các mối quan hệ của vai xã hội.
Một học sinh lớp 8

ở nhà (trong gia
đình)
Ông
bà
Cháu

Cha
mẹ
Con
Vai dới

Anh
chị
Em

ở trờng (ngoài xã hội)
Em

Anhchị
Vai trên

Thầy
cô

Anh
chị
khối 9

Học trò
Vai dới
Đa

Em

Bạn cùng
khối
Bạn bè
Vai ngang
hàng

Các em
khối 6,7
Anhchị
Vai
trên

 Khi hội thoại với người có quan hệ ngang
hàng , thân thiết ,cần có thái độ ứng xử như thế
nào ?
A

Khách sáo

B

Thân mật

C
D

Suồng sả
Tôn trọng


 Khi hội thoại với người có quan hệ là bề trên
ta cần có thái độ ứng xử như thế nào ?
A

Kính trọng

B

Thân mật

C

Ngưỡng mộ

D

Tôn trọng


I. Vai xã hội trong hội thoại
1. Xét ví dụ ( SGK )
2. Khái niệm vai xã hội

Vai xã hội là vị trí của ngời tham gia hội
thoại đối với ngời khác trong cuộc thoại

3 Vai xã hội đợc xác định bằng các quan
hệ xã hội:
-Quan hệ trên-dới hay ngang hàng
-Quan hệ thân sơ.
4. Lu ý:
- Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên
vai xã hội của mỗi ngời cũng đa dạng,
nhiều chiều.
- Khi tham gia hội thoại, mỗi ngời cần xác
định đúng vai và thái độ của mình


Ghi nhớ :
* Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với
người khác trong cuộc thoại. Vai xã hội được xác định bằng
các quan hệ xã hội :

-Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc
trong gia đình và xã hội);
-Quan hệ thân - sơ (theo mức độ quen biết, thân tình ).
* Vì quan hệ xã hội rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người
cũng đa dạng, nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người
cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù
hợp.


I. Vai xã hội trong hội thoại
II. Luyện tập
Bài 1

Tìm những chi tiết trong bài "Hịch tớng sĩ "
thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan
dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dới
ỏp ỏn
quyền.
Cỏc chi tit th hin thỏi va nghiờm khc va khoan
dung ca Trn Quc Tun i vi binh s di quyn :
- Thỏi nghiờm khc : Nay cỏc ngi nhỡn ch nhc m
khụng bit lo, thy nc nhc m khụng bit thn.
- Thỏi khoan dung : Nu cỏc ngi bit chuyờn tp sỏch
ny, theo li dy bo ca ta thỡ phi o thn ch.Ta vit
bi hch ny cỏc ngi hiu bng ta.


I. Vai x· héi trong héi tho¹i
II. LuyÖn tËp
Bµi 2:

Nhóm

1:

Nhóm

4:

Dựa vào đoạn trích và những điều em
đã biết về truyện “Lão Hạc” hãy xác định vai xã hội
của hai nhân vật tham gia cuôc hội thoại trên.
Nhóm 2: Tìm những chi tiết trong lời thoại của
nhân vật và lời miêu tả của nhà văn cho thấy thái
độ vừa kính trọng, vừa thân tình của nhân vật ông
giáo đối với Lão Hạc.
Nhóm 3: Những chi tiết trong lời thoại của nhân
vật và lời miêu tả của nhà văn nói lên thái độ vừa
quý trọng vừa thân tình của lão đối với ông giáo?
Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng
không vui và sự giữ ý của lão Hạc?