DSpace at VNU: Phát triển kiến thức thông tin cho sinh viên trường Đại học Hà Nội

Phát triển kiến thức thông tin cho sinh viên
trường Đại học Hà Nội
Nguyễn Thị Ngà
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Luận văn ThS Chuyên ngành: Khoa học thư viện; Mã số 60 32 20
Người hướng dẫn: PGS.TS. Nguyễn Hữu Hùng
Năm bảo vệ: 2010

Abstract. Nghiên cứu nội dung kiến thức thông tin (KTTT), các tiêu chuẩn về kiến
thức thông tin và một số khái niệm liên quan; Khẳng định vai trò của KTTT đối với
giáo dục đại học. Khảo sát thực trạng KTTT và nhu cầu về KTTT của sinh viên trường
Đại học Hà Nội. Đưa ra những giải pháp và công cụ cụ thể nhằm nâng cao hiểu biết về
KTTT cho sinh viên trường Đại học Hà Nội.

Keywords. Kiến thức thông tin; Sinh viên; Thư viện.


MỤC LỤC
References.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


Content.
MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................ 7
1. Tính cấp thiết của đề tài........................................................................... 7
2. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài ................................................................. 8

2.1 Mục đích của đề tài ........................................................................ 8

2.2 Nhiệm vụ của đề tài ....................................................................... 8
3. Lịch sử nghiên cứu của vấn đề ................................................................ 8

3.1 Lịch sử nghiên cứu kiến thức thông tin quốc tế .............................. 8
3.2 Lịch sử nghiên cứu kiến thức thông tin trong nước ...................... 10
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của vấn đề ............................................ 11

4.1 Đối tượng nghiên cứu .................................................................. 11
4.2 Phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 11
5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 11

5.1 Phương pháp luận ........................................................................ 11
5.2 Phương pháp cụ thể ..................................................................... 12
6. Cấu trúc của đề tài. ................................................................................ 12
Chương 1: NỘI DUNG, VAI TRÒ CỦA KIẾN THỨC THÔNG TIN ĐỐI
VỚI GIÁO DỤC ĐẠI HỌC. ................................................................................. 13
1.1 Các khái niệm cơ bản .......................................................................... 13

1.1.1 Kỹ năng máy tính .................................................................... 13
1.1.2 Đào tạo từ xa và học trên mạng................................................. 13
1.1.3 Kiến thức thông tin ................................................................... 14
1.2 Tiêu chuẩn của Kiến thức thông tin. .................................................... 15

1.2.1 Khả năng nhận biết nhu cầu thông tin ....................................... 16
1.2.2 Tìm kiếm thông tin một cách hiệu quả, chính xác ..................... 16
1.2.3 Khả năng đánh giá thông tin và quá trình tìm kiếm thông tin .... 17
4


1.2.4 Khả năng quản lý thông tin thu thập được và thông tin phát sinh.18

1.2.5 Ứng dụng thông tin trong việc học tập, sáng tạo tri thức mới. ... 18
1.2.6 Nắm bắt được các khía cạnh kinh tế, ........................................ 18
1.3 Vai trò của kiến thức thông tin đối với giáo dục đại học ...................... 19

1.3.1 Công cụ quan trọng trong việc học tập và học tập suốt đời. ...... 19
1.3.2 Đổi mới phương pháp dạy – học ............................................... 21
1.3.3 Nâng cao chất lượng hoạt động nghiên cứu khoa học ............... 21
Chương 2. THỰC TRẠNG KIẾN THỨC THÔNG TIN CỦA SINH VIÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÀ NỘI .............................................................................. 24
2.1. Trường Đại học Hà Nội và Trung tâm Thông tin thư viện. ................. 24
2.2. Điều kiện triển khai kiến thức thông tin cho sinh viên ........................ 31

2.2.1 Điều kiện thuận lợi ................................................................... 31
2.2.2 Những khó khăn ....................................................................... 35
2.4.1 Thực trạng đào tạo kiến thức thông tin ...................................... 36
2.4.2 Thực trạng kỹ năng tìm kiếm thông tin ..................................... 38
2.4.3 Thực trạng kỹ năng đánh giá, sử dụng thông tin ....................... 40
2.4.4 Nhu cầu tham dự khoá học kiến thức thông tin. ........................ 41
Chương 3: NHỮNG CÔNG CỤ VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KIẾN THỨC
THÔNG TIN CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC HÀ NỘI ........................... 43
3.1. Xây dựng nội dung kiến thức thông tin cho sinh viên ........................ 43

3.1.1 Kỹ năng khai thác thông tin trên internet .................................. 43
3.1.1.1 Khái niệm internet và world wide web. ............................................. 43
3.1.1.2 Sử dụng internet để cung cấp tài liệu cho học tập, nghiên cứu. .......... 44
3.1.1.3 So sánh nguồn tài liệu in và tài liệu điện tử........................................ 44
3.1.1.4 Một số tính chất ảnh hưởng tới quyết định của người dùng tin ......... 45

3.1.2 Đánh giá, sử dụng hiệu quả nguồn thông tin trên internet. ........ 46
3.1.3 Các công cụ tìm kiếm thông tin trên internet ............................ 47

3.1.3.1 Máy tìm kiếm thông tin (Search engines) .......................................... 47
5


3.1.3.2 Máy tìm kiếm liên thông (meta-search engines) ................................ 49
3.1.3.3 Cổng thông tin (Gate way) ................................................................ 52
3.1.3.4 Cơ sở dữ liệu chuyên ngành (Database) ............................................. 52
3.1.3.5. Xây dựng cú pháp của lệnh tìm kiếm thông tin ................................. 53

3.1.4 Trích dẫn tài liệu, nguồn tin tham khảo ..................................... 54
3.1.4.1 Thế nào là trích dẫn tài liệu?.............................................................. 54
3.1.4.2 Tại sao phải thực hiện trích dẫn tài liệu ............................................. 55
3.1.4.3 Các bước trong quá trình trích dẫn .................................................... 56
3.1.4.5 Sử dụng phần mềm trích dẫn tài liệu tham khảo Endnote .................. 59
3.1.4.6 Cách sử dụng chức năng trích dẫn, ................................................... 68
3.2 Triển khai tập huấn kiến thức thông tin cho sinh viên ......................... 71

3.2.1 Tập huấn tại thư viện ................................................................ 72
3.2.2 Lồng ghép vào chương trình giảng dạy ..................................... 72
3.2.3 Phương tiện thông tin đại chúng. .............................................. 73
3.3 Nâng cao vai trò của cán bộ thư viện ................................................... 73

3.4 Xây dựng mối liên hệ giữa cán bộ thư viện và giáo viên ......... 74
3.5 Khẳng định vai trò của thư viện trong trường đại học. ........... 74
3.6 Xây dựng các tiêu chí kiểm tra, đánh giá ................................ 75
3.7 Phổ biến kiến thức thông tin .................................................... 75
KẾT LUẬN .................................................................................................. 79
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 80

6

References.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Việt
1. Đại học Hà Nội (2006), Giới thiệu trường Đại học Hà Nội. Trang web
Trường Đại học Hà Nội. [Cited: November 1, 2009.] .
2. Đại học Hà Nội (2006), Trường đại học Ngoại ngữ - 45 năm xây dựng và
phát triển (1959 - 2004). Trang web Trường Đại học Hà Nội. [Cited: November 01,
2009.] .
3. Đại học Huế (2009), Phổ cập thông tin. Trang web Thư viện Đại học Huế.
[Cited: January 2, 2009.] . 3. Đại học Ngoại ngữ (2004),
4. Nguyễn Hữu Hùng (2005), Thông tin: Từ lý luận tới thực tiễn. Hà Nội:
Văn hoá Thông tin.
5. Nghiêm Xuân Huy (2006), Kiến thức thông tin với giáo dục đại học.
Hanoi : Hanoi University of Foreign Studies. Training workshop: Information
Literacy Capacity building for Vietnamese Academic Librarians.
6. Nghiêm Xuân Huy (2009), Chỉ dẫn triển khai tối ưu việc phát triển kiến
thức thông tin trong các trường đại học Australia. Mạng thông tin thư viện Việt
Nam. [Cited: August 9, 2009.] .
7. Nghiêm Xuân Huy (2009), Kiến thức thông tin - nhìn từ góc độ phát triển
ngành thư viện Việt Nam. Mạng thông tin thư viện Việt Nam. [Cited: December 8,
2009.] .
8. Nghiêm Xuân Huy (2010), Vai trò của kiến thức thông tin đối với cán bộ
nghiên cứu khoa học. Tạp chí Thư viện Việt Nam, số (3)23, tr.13-17.
9. Dương Thuý Hương (2009), Thư viện Đại học Khoa học Tự nhiên triển
khai chương trình kiến thức thông tin. Trang web Thư viện Đại học khoa họ tự
nhiên TPHCM. [Cited: August 9, 2009.] .
10. Khoa Thông tin thư viện (2006), Kỷ yếu hội thảo quốc tế về kiến thức

thông tin. Hà Nội: Khoa TT-TV. Trường Đại học KHXH&VN Hà Nội.
80


11. Từ Lương (2010), Học tập suốt đời góp phần xây dựng xã hội tiến bộ.
Trang web báo điện tử chính phủ nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.
[Cited: June 2, 2010.] />12. Vũ Thị Nha (2009), Sự thay đổi vai trò của thư viện trường học của Việt
Nam.

Mạng

thông

tin

thư

viện

Việt

Nam.[Cited:

August

9,

2009.]

.

13. Phạm Thị Huyền Trang (2009), Tìm hiểu hoạt động đào tạo kiến thức
thông tin dành cho sinh viên tại Trung tâm Thông tin - Thư viện trường Đại học Hà
Nội. Khoá luận tốt nghiệp. Hà Nội: Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn.
Đại học Quốc gia Hà Nội.
14. Trần Mạnh Tuấn (2009), Nội dung kiến thức thông tin - Information
literacy. Trang web Thư viện Đại học Khoa học tự nhiên TPHCM. [Cited: August 9,
2009.] .
Tài liệu tiếng Anh
15. Andrew, Harnack; Eugene, Kleppinge (2000), Online: A reference Guide
to using internet sourses. Boston : Bedford/St.Martin's.
16. Australian School Library Association (2000), Standards of professional
excellence for teacher librarians. Australian School Library Association
website.[Cited: August 9, 2008.] />17. American Library Association (1989), Presidential Committee on
Information Literacy: Final Report. American Library Association Website.[Cited:
October 3, 2009.]
/>18. Barack, Obama (2009), National Information Literacy Awareness month.
Whitehouse website.[Cited: October 22, 2009.]
/>
81


19. Christine, Bruce (2006), Seven Faces of Information Literacy. Ha Noi :
Hanoi University of Foreign Studies. Training workshop: Information Literacy
Capacity Building for Vietnamese Academic Librarians. pg. 27-32.
20. David, Munger and Bret, Benjami (2006), Researching Online. New
York : Longman.
21. Gibson, C (2004), Information literacy develops globally: The role of the
national forum on information literacy. Knowledge Quest. American Library
Association website.[Cited: October 3, 2009.]
/>.cfm.

22. Nghiêm, Xuân Huy (2006), The role of librarians in developing students’
information literacy. Ha Noi : Hanoi University of Foreign Studies., 2006. Training
workshop: Information Literacy Capacity Building for Vietnamese Academic
Librarians. pg. 16-24.
23. ILene, F.Rockman (2004), Intergrating information literacy in to the
higher education curriculum. San Francisco : Jossey Bass.
24. Kathleen, L. Spitze (1998), Information Literacy: Essential Skills for the
Information Age. New York. : Clearinghouse on Information and Technology
Syracuse University.
25. Keiko, Pitter; Sara, Amato (1995), Every student’s guide to the internet.
New York : MacGraw Hill.
26. John, Swearingen (2000), A student’s Guide to the internet: Surfing for
Success in decision Science. New Jesey : Prentice Hall.
27. Jesus, Lau (2006), Guidelines on information literacy for lifelong
learning. International Information Literacy Resources Directory website. [Cited:
April 6, 2008.] />28. National Forum on Information Literacy (2003), Prague Declaration:
“Towards an Information Literate Society”. National Forum on Information
Literacy website. [Cited: October 12, 2009.] />82


29. National Forum on Information Literacy (2006), Information Literacy
Summit: American Competitiveness in the Internet Age. National Forum on
Information Literacy website. [Cited: October 3, 2009.]
/>30. Paz, Galupo; Jenifer, Campbel (1999), The mafield Quick view guide to
the internet. California : Mayfield.
31. Peacock, Judith (2006), From Trainers to Educators: Librarians and the
challenge of change. Ha Noi : Hanoi University of Foreign Studies. National
Information Literacy conference. Training workshop: Information Literacy
Capacity Building for Vietnamese Academic Librarians. pg. 45-50.
32. Terrence, A.Doyle; Doug, Gotthoffe (2000), Quick Guide to the internet

for speech communication, Allyn and Bacon, Boston. Boston : Allyn and Bacon.
33. Rest, Black C.; Volland, M. (2006), Building a successful information
literacy infrastructure on the foundation of librarian – faculty collaboration. Ha
Noi : Hanoi University of foreign Studies, 2006. Training workshop: Information
Literacy Capacity Building for Vietnamese Academic Librarians.
34. Ralph, Catts; Jesus, Lau (2008), Towards information literacy indicators:
Conceptual framework paper. Paris : UNESCO.
35. UNESCO (2007), Understanding information Literacy: A Primer, United
Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. Paris : UNESCO.
36. Raymond, Greenlaw; Ellen, Hepp (1999), Fundamentals of the internet
and the World Wide Web. Boston : MacGraw Hill.
37. Thomson (2004), Endnote 9: Bibliographies made easy. Endnote website.
[Cited: October 22, 2009.]
/>38. Nguồn: />
83