DSpace at VNU: Đổi mới hoạt động thông tin - thư viện đáp ứng yêu cầu đào tạo theo học chế tín chỉ tại Đại học Quốc gia Hà Nội

Đổi mới hoạt động thông tin - thư viện đáp ứng
yêu cầu đào tạo theo học chế tín chỉ tại
Đại học Quốc gia Hà Nội
Nguyễn Thị Phương Thảo
Trường Đại học KHXH&NV
Chuyên ngành: Khoa học thư viện; Mã số: 60 32 20
Người hướng dẫn: PGS.TS. Trần Thị Minh Nguyệt
Năm bảo vệ: 2010

Abstract: Tìm hiểu nhiệm vụ và yêu cầu đào tạo của trường Đại học Quốc gia Hà Nội
trong giai đoạn chuyển đổi từ niên chế sang học chế tín chỉ. Nghiên cứu đặc điểm nhu
cầu tin của người dùng tin tại Trung tâm thông tin- thư viện trường Đại học Quốc gia Hà
Nội trong giai đoạn chuyển đổi từ niên chế sang học chế tín chỉ. Phân tích đánh giá khả
năng đáp ứng thông tin phục vụ yêu cầu học chế tín chỉ của Trung tâm thông tin- thư viện
trường Đại học Quốc gia Hà Nội trong giai đoạn chuyển đổi từ niên chế sang học chế tín
chỉ. Nghiên cứu và đưa ra những biện pháp hợp lý để đổi mới hoạt động thông tin - thư
viện nhằm đáp ứng yêu cầu học chế tín chỉ của trường Đại học Quốc gia Hà Nội.
Keywords: Tín chỉ; Thư viện; Thông tin thư viện; Học chế tín chỉ

Content


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................................... 1
Chương 1. HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN - THƯ VIỆN VỚI QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO
THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ TẠI ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI ............................... 8
1.1. Học chế tín chỉ và đào tạo theo học chế tín chỉ tại Đại học Quốc gia Hà Nội .......... 8
1.1.1 Học chế tín chỉ .............................................................................................................. 8
1.2.2. Khái quát về Đại học quốc gia Hà Nội ...................................................................... 10
1.2.3. Đào tạo theo học chế tín chỉ tại Đại học quốc gia Hà Nội ......................................... 12
1.2. Đặc điểm hoạt động thông tin – thư viện tại Đại học Quốc gia Hà Nội ................. 15

1.2.1. Khái quát về Trung tâm Thông tin - Thư viện ........................................................... 15
1.2.1.2. Cơ cấu tổ chức và cơ chế hoạt động của Trung tâm TT-TV .................................. 16
1.2.2. Đặc điểm người dùng tin và nhu cầu tin ................................................................... 19
1.2.2.1. Đặc điểm người dùng tin ........................................................................................ 19
1.2.2.2. Đặc điểm nhu cầu tin .............................................................................................. 22
1.3. Vai trò và hoạt động thông tin thư viện đối với quá trình đào tạo theo học chế tín
chỉ ........................................................................................................................................ 25
1.3.1. Vai trò của hoạt động thông tin thư viện đối với quá trình đào tạo theo học chế tín
chỉ......................................................................................................................................... 25
1.3.2. Yêu cầu đối với hoạt động thông tin- thư viện tại Đại học quốc gia Hà Nội trong quá
trình đào tạo theo học chế tín chỉ ......................................................................................... 28
Chương 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN – THƯ VIỆN PHỤC
VỤ ĐÀO TẠO THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ TẠI ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI.... 34
2.1. Xây dựng và tổ chức quản lý nguồn lực thông tin ................................................... 34
2.1.1. Bổ sung vốn tài liệu ................................................................................................... 34
2.1.2. Cơ cấu nguồn lực thông tin ........................................................................................ 38
2.1.2.1. Cơ cấu hình thức ..................................................................................................... 38
2.1.2.2 Cơ cấu nội dung ....................................................................................................... 43
2.1.3. Tổ chức quản lý nguồn lực thông tin ......................................................................... 44
2.1.3.1. Tổ chức vốn tài liệu ................................................................................................ 44
2.1.3.2 Quản lý nguồn lực thông tin .................................................................................... 47
2.1.4. Chia sẻ nguồn lực thông tin với các cơ quan thông tin- thư viện .............................. 50

101


2.2. Tổ chức các sản phẩm thông tin- thư viện................................................................ 51
2.2.1. Hệ thống mục lục ....................................................................................................... 51
2.2.1.1. Hệ thống mục lục truyền thống............................................................................... 51
2.2.1.2 Mục lục truy cập công cộng trực tuyến OPAC (Online Puplic Access Catalogs) ... 53

2.2.2 Các cơ sở dữ liệu ........................................................................................................ 54
2.2.2.1 Cơ sở dữ liệu thư mục…………………………………………………………….54
2.2.2.2 Cơ sở dữ liệu toàn văn……………………………………………………………..54
2.2.3. Các sản phẩm thông tin – thư viện khác .................................................................... 55
2.2.3.1. Cổng thông tin điện tử của Trung tâm .................................................................... 55
2.2.3.2. Bản tin điện tử......................................................................................................... 56
2.3.3.3. Thư mục dạng in ..................................................................................................... 57
2.2.4. Các công cụ và quy trình tạo lập các sản phẩm thông tin- thư viện .......................... 58
2.2.4.1. Các công cụ tổ chức các sản phẩm thông tin – thư viện ......................................... 58
2.2.4.2. Quy trình xử lý tài liệu ............................................................................................ 60
2.3. Tổ chức các dịch vụ thông tin- thư viện.................................................................... 62
2.3.1. Dịch vụ cung cấp tài liệu gốc.................................................................................... 62
2.3.1.1 Dịch vụ đọc tài liệu tại chỗ ...................................................................................... 62
2.3.1.2 Dịch vụ cho mượn tài liệu về nhà ............................................................................ 64
2.3.1.3. Phục vụ đọc tài liệu đa phương tiện........................................................................ 66
2.3.1.4. Dịch vụ sao chụp tài liệu......................................................................................... 67
2.3.2. Các dịch vụ khác ........................................................................................................ 68
2.3.2.1. Dịch vụ trao đổi thông tin ....................................................................................... 68
2.3.2.2. Dịch vụ tư vấn thông tin ......................................................................................... 69
2.3.2.3. Dịch vụ phổ biến thông tin có chọn lọc SDI .......................................................... 70
2.3.2.4. Dịch vụ tra cứu tin .................................................................................................. 71
2.4. Cơ sở vật chất và nguồn nhân lực ............................................................................. 72
2.4.1. Cơ sở vật chất ............................................................................................................ 72
2.4.2. Nguồn nhân lực .......................................................................................................... 73
2.5. Đánh giá hiệu quả hoạt động thông tin- thư viện phục vụ học chế tín chỉ tại
Trung tâm. .......................................................................................................................... 75
2.5.1. Mức độ đáp ứng nhu cầu tin của người dùng tin ....................................................... 75
2.5.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................................................ 78

102

2.5.2.1. Hạn chế ................................................................................................................... 78
2.5.2.2. Nguyên nhân của những điểm hạn chế ................................................................... 79
Chương 3. CÁC GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG THÔNG TIN- THƯ VIỆN
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐÀO TẠO THEO HỌC CHẾ TÍN CHỈ TẠI ĐẠI HỌC QUỐC
GIA HÀ NỘI ...................................................................................................................... 81
3.1. Tăng cường nguồn lực thông tin đáp ứng yêu cầu đào tạo theo học chế tín chỉ ... 81
3.1.1. Điều chỉnh chính sách bổ sung phù hợp với yêu cầu đào tạo .................................... 81
3.1.2. Phát triển nguồn thông tin số ..................................................................................... 83
3.1.3. Nâng cao khả năng chia sẻ nguồn thông tin .............................................................. 84
3.2 Phát triển các sản phẩm và dịch vụ thông tin- thư viện phục vụ chương trình đào
tạo theo học chế tín chỉ ...................................................................................................... 86
3.2.1. Tạo lập các sản phẩm thông tin - thư viện bám sát chương trình học tập theo học chế
tín chỉ ................................................................................................................................... 86
3.2.2. Đa dạng hóa các dịch vụ thông tin phục vụ chương trình học chế tín chỉ ................. 89
3.3. Nâng cao năng lực của cán bộ thư viện .................................................................... 92
3.3.1. Nâng cao kỹ năng tổ chức và quản lý nguồn tin hiện đại .......................................... 92
3.3.2. Nâng cao kỹ năng tổ chức các sản phẩm và dịch vụ TT-TV ..................................... 94
3.3.3. Nâng cao khả năng sử dụng ngoại ngữ ...................................................................... 95
3.4. Các giải pháp hỗ trợ ................................................................................................... 96
3.4.1. Mở rộng quan hệ hợp tác với các trung tâm thông tin – thư viện trong và ngoài nước
............................................................................................................................................. 96
3.4.2. Nâng cao hiệu quả đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho việc tạo lập, cung cấp các
sản phẩm dịch vụ thông tin-thư viện ................................................................................... 97
3.4.3. Đào tạo người dùng tin ............................................................................................. 97
KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 100

103

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Nguyễn Huy Chương (1998), “Thư viện đại học Việt Nam: Hiện trạng
và xu hướng phát triển”, Tạp chí Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp
,sô 11/1998
[2] Nguyễn Huy Chương, Vũ Thị Kim Anh (2007), “Trung tâm TT-TV,
Đại học Quốc gia Hà Nội, 10 năm một chặng đường phát triển”
website Bản tin ĐHQGHN, địa chỉ: truy cập ngày 12/6/2010.
[3] Nguyễn Huy Chương (2006), “ Đề xuất đổi mới thư viện đại học Việt
Nam đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế”., Kỷ yếu hội thảo khoa học
Thư viện Việt Nam, hội nhập và phát triển. Đà Nẵng, tháng 8.2006. tr.1-12
[4] Nguyễn Huy Chương (2008) Phát triển hoạt động Thông tin Thư viện
phục vụ nghiên cứu và đào tạo tại trường Đại học trong điều kiện
hiện

nay,

truy

cập

ngày

15/6/2010

theo

địa

chỉ:

/>[5] Nguyễn Huy Chương, Tôn Quốc Bình, Lâm Quang Tùng (2004), “Tổ
chức tài nguyên số phục vụ đổi mới giáo dục đại học” Kỷ yếu hội
thảo tổ chức hoạt động TT-TV trong trường đại học. Đà Nẵng 2829/10/2004.- tr.71-79
[6] Dự án “Xây dựng và phát triển thư viện điện tử tại Trung tâm Thông
tin – Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội nhằm nâng cao chất lượng
nghiên cứu khoa học và đào tạo đẳng cấp quốc tế”/ĐHQGHN.H.,2008.-200tr
[7] Đại học Quốc gia (2008), Đại học quốc gia Hà Nội năm học 20082009, NXB ĐHQGHN, Hà nội.
[8] Nguyễn Văn Hành (2006), “Kiểm định chất lượng đào tạo đại họcthời cơ và thách thức đối với các thư viện đai học Việt Nam”, truy


cập ngày 12/7/2010 tại địa chỉ />[9] Nguyễn Văn Hành (2007), “Thư viện trường đại học với công tác phát
triển học liệu phục vụ đào tạo theo học chế tín chỉ”,
truy cập ngày 21/7/2010.
[10]Nguyễn Văn Hành (2000), Hoàn thiện công tác thông tin- thư viện
ĐHQGHN, Luận văn thạc sĩ khoa học chuyên ngành Thông tin- Thư
viện, trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Hà Nội.
[11] Đồng Đức Hùng (2007), “Thúc đẩy mối quan hệ cán bộ thư viện –
giảng viên trước yêu cầu chuyển đổi phương thức đào tạo từ niên
chế sang học chế tín chỉ”, Kỷ yếu hội thảo, kỷ niệm 10 năm thành lập
TTTT-TV ĐHQGHN (1997-2007). Hà nội 2007.- tr.15-22
[12] Nguyễn Hữu Hùng (2005), “Thông tin và phát triển”, Thông tin từ lí
luận đến thực tiễn, NXB Văn hóa thông tin, tr.185-187
[13] Nguyễn Hữu Hùng (2006), “Vấn đề phát triển và chia sẻ nguồn lực
thông tin số hóa tại Việt Nam”, Tạp chí Thông tin và Tư liệu, (1),
tr.5-10
[14] Phạm Thế Khang, Lê Văn Viết (2006), Tăng cường phối hợp hoạt
động giữa các cơ quan thông tin- thư viện ở nước ta: Những hướng
chủ yếu trong vài năm tới/ Tạp chí Thư viện Việt Nam số 3(7)/2006.tr 3-9
[15] Trần Thị Minh Nguyệt (2007), “Đổi mới hoạt động thông tin- thư

viện phục vụ học chế tín chỉ trong các trường đại học”, Kỉ yếu hội
thảo Khoa học và thực tiễn hoạt động Thông tin- Thư viện, Hà nội
2007.- tr.39-43


[16] Dương Thái Nhơn (2006), “Một số suy nghĩ về cán bộ thư viện trong
thời

kỳ

công

nghệ

thông

tin”,

truy

cập

tại:

/>b.hcmuns.edu.vn/bantin/bt106/Bai6.pdf+một+số+suy+nghĩ+về+cán+
bộ+thư+viện+trong+thời+kỳ+công+nghệ+thông+tin.
[17] Quyết định số 10/2007/QĐ-BVHTT ngày 04/5/2007 “Phê duyệt quy
hoạch phát triển ngành Thư viện Việt Nam đến năm 2010 và định
hướng đến năm 2020.
[18] Tài liệu tập huấn và tham khảo về phương thức đào tạo theo tín chỉ

(2006) / Trường ĐH KHXH&NV, ĐHQGHN.- H.,
[19] Đoàn Phan Tân (2006), Thông tin học, NXB ĐHQG Hà Nội, 388tr.
[20] Nguyễn Thị Lan Thanh (2005), “Xây dựng thư viện đáp ứng yêu cầu
nâng cao chất lượng giáo dục đại học”, Tạp chí Giáo dục số
107/2005.
[21] Nguyễn Thị Phương Thảo (2007) “Một số kết quả hoạt động của
phòng Đa phương tiện thuộc phòng PVBĐ KHTN – KHXH&NV”,
Kỉ yếu hội thảo Khoa học và thực tiễn hoạt động Thông tin- Thư viện,
Hà nội 2007.- tr.179-182
[22] Trung tâm TT-TV ĐHQGHN (2008), Báo cáo tổng kết năm học
2007-2008, Hà Nội
[23] Trung tâm TT-TV ĐHQGHN (2009), Báo cáo tổng kết năm học
2008- 2009, Hà Nội
[24] Trung tâm TT-TV ĐHQGHN (2010), Báo cáo tổng kết năm học
2009-2010, Hà Nội
[25] Trung tâm TT-TV ĐHQGHN (2010), Báo cáo thực trạng giáo trình,
tài liệu tham khảo và công tác phục vụ bạn đọc phục vụ cho phương
thức đào tạo theo học chế tín chỉ tại ĐHQGHN, Hà Nội
[26] Trần Mạnh Tuấn (2004), “Các biện pháp đổi mới hoạt động thông
tin thư viện đại học”, Tạp chí thông tin khoa học xã hội, (1), tr 29-35.


[27] Trần Mạnh Tuấn (1998), “Sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện”,
Nxb Trung tâm thông tin tư liệu khoa học và công nghệ quốc gia, 234
tr.
[28] Trần Mạnh Tuấn (2003), “Một số vấn đề về sự phát triển các sản
phẩm và dịch vụ thông tin”, Tạp chí Thông tin &Tư liệu số 4,
trang.15-23
[29] Phạm Thị Yên (2005), “Nghiên cứu hoàn thiện hệ thống sản phẩm
và dịch vụ thông tin- thư viện của Trung tâm thông tin- thư viện,

ĐHQGHN, Luận văn Thạc sỹ chuyên ngành TT-TV, Trường Đại học
văn hóa.
[30] Hoàng Yến (2005), “Năm 2006, Việt nam thí điểm chương trình đào
tạo đại 6học tiên tiến”, địa chỉ:
truy cập ngày
2/6/2010
[31] Nguyễn Thị Yến (2007), “Sinh viên được lợi khi học theo hình thức
tín chỉ”, Bản tin Đại học Quốc gia Hà Nội, tr23-24.
[32] Lê Văn Viết (2006), “Xu hướng phát triển của TV trong 20 năm tới
va phương hướng đào tạo cán bộ thư viện ở Việt Nam” Thư viện học
những bài viết chọn lọc, NXB Văn hóa- Thông tin, Hà Nội, tr.20 32.
[33] Lê Văn Viết, Võ Thu Hương (2007), “Thư viện đại học Việt Nam
trong xu thế hội nhập”, Tạp chí Thư viện Việt Nam, (2), tr. 6 - 11
Tiếng Anh:
[34] Digital Library Standards and Practices.

Địa chỉ truy cập

truy cập ngày 15/7/2010.
[35] Evans G.Edward (1995). Devoloping Library and information center
collection, 3rd.ed. Library Unlimited, INC, Englewood, Colorado.
[36] H.D.L. Vervlict (1979). Resourse Sharing of Libraries in Developing
countries.