DSpace at VNU: Quan điểm Hồ Chí Minh về phương pháp giáo dục với việc đổi mới phương pháp giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay

Quan điểm Hồ Chí Minh về phương pháp giáo
dục với việc đổi mới phương pháp giáo dục
đại học ở Việt Nam hiện nay
Nguyễn Thị Liên
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
Luận văn ThS Chuyên ngành: Hồ Chí Minh học; Mã số 60 31 27
Người hướng dẫn: PGS.TS. Phạm Ngọc Anh
Năm bảo vệ: 2012

Abstract. Xác định nguyên tắc xây dựng phương pháp giáo dục của Chủ tịch Hồ Chí
Minh; làm rõ quan điểm Hồ Chí Minh về những phương pháp giáo dục cụ thể; khẳng
định giá trị của phương pháp giáo dục theo quan điểm Hồ Chí Minh đối với giáo dục
Việt Nam hiện nay. Làm rõ sự cần thiết phải đổi mới phương pháp giáo dục đại học ở
Việt Nam. Chỉ ra phương hướng và đề xuất một số giải pháp cụ thể để đổi mới
phương pháp giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay.
Keywords. Tư tưởng Hồ Chí Minh; Phương pháp giáo dục; Giáo dục đại học; Việt
Nam; Đổi mới giáo dục.


Content

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................. 3
1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................... 5
2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................. 7
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ........................................................ 11
4. Đối tƣợng và giới hạn nghiên cứu............................................................ 11
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu ............................................. 12
6. Đóng góp mới và ý nghĩa của luận văn ................................................... 12
7. Kết cấu của luận văn ................................................................................. 12
CHƢƠNG 1.................................................................................................... 13

QUAN ĐIỂM HỒ CHÍ MINH VỀ PHƢƠNG PHÁP GIÁO DỤC .......... 13
1.1. Các khái niệm cơ bản ......................................................................... 13
1.1.1. Giáo dục.......................................................................................... 13
1.1.2. Phương pháp và phương pháp giáo dục ...................................... 14
1.1.3. Phương pháp Hồ Chí Minh .......................................................... 16
1.2. Cơ sở hình thành quan điểm Hồ Chí Minh về phƣơng pháp giáo
dục................................................................................................................ 16
1.2.1. Phương pháp giáo dục trong truyền thống giáo dục Việt Nam .. 16
1.2.2. Tiếp thu những yếu tố hợp lý về phương pháp trong triết lý giáo
dục phương Đông .................................................................................... 19
1.2.3. Quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin về phương pháp giáo dục
................................................................................................................... 22
1.2.4. Thực tiễn chỉ đạo hoạt động giáo dục của Chủ tịch Hồ Chí Minh
................................................................................................................... 24
1.3. Hệ thống quan điểm Hồ Chí Minh về phƣơng pháp giáo dục……25
1.3.1. Khái quát nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục .............. 25


1.3.2. Quan điểm Hồ Chí Minh về phương pháp giáo dục .................... 27
1.3.3. Giá trị của quan điểm Hồ Chí Minh về phương pháp giáo dục đối
với nền giáo dục Việt Nam ...................................................................... 45
CHƢƠNG 2: YÊU CẦU VÀ THỰC TRẠNG ĐỔI MỚI PHƢƠNG
PHÁP GIÁO DỤC ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ....................... 48
2.1. Yêu cầu của việc đổi mới phƣơng pháp giáo dục đại học ở Việt
Nam.............................................................................................................. 48
2.1.1. Vài nét về hiện trạng giáo dục đại học Việt Nam ......................... 48
2.1.2. Bối cảnh phát triển của giáo dục đại học Việt Nam hiện nay ..... 52
2.1.3. Vai trò của việc đổi mới phương pháp giáo dục đại học và những
yếu tố tác động.......................................................................................... 58
2.2. Thực trạng đổi mới phƣơng pháp giáo dục đại học ở Việt Nam.... 61

2.2.1. Quá trình đổi mới phương pháp giáo dục đại học ở Việt Nam ... 61
2.2.2. Một số vấn đề đặt ra trong việc đổi mới phương pháp giáo dục đại
học ở Việt Nam hiện nay ......................................................................... 64
CHƢƠNG 3: ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP GIÁO DỤC ĐẠI HỌC Ở
VIỆT NAM HIỆN NAY THEO QUAN ĐIỂM HỒ CHÍ MINH .............. 69
3.1. Phƣơng hƣớng cơ bản......................................................................... 69
3.1.1. Đảm bảo sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn ........................ 69
3.1.2. Kết hợp giáo dục gia đình, nhà trường, xã hội ............................ 73
3.2. Các nhóm giải pháp cụ thể ................................................................. 75
3.2.1. Nhóm giải pháp đổi mới phương pháp giảng dạy đại học........... 75
3.2.2. Nhóm giải pháp đổi mới phương pháp học tập bậc đại học ........ 83
3.2.3. Nhóm giải pháp đổi mới phương pháp quản lý giáo dục đại học 90
KẾT LUẬN .................................................................................................. 101
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 103


Reference

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hoàng Anh – Nguyễn Duy Bắc – Phạm Văn Thủy (2010): Phát triển văn
hóa và con người Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb. Chính trị Quốc
gia, Hà Nội
2. PGS. TS Phạm Ngọc Anh – PGS. TS Bùi Đình Phong (2009): Hồ Chí
Minh – văn hóa và phát triển, Nxb. Chính trị - Hành chính, Hà Nội
3. (1989): Bác Hồ thời niên thiếu, Nxb. Sự thật, Hà Nội
4. Bảo tàng Hồ Chí Minh và Đại học Sư phạm Hà Nội (2003): Chủ tịch Hồ Chí
Minh với sự nghiệp giáo dục - Kỷ yếu Hội thảo khoa học - thực tiễn nhân kỷ
niệm 35 năm ngày Bác Hồ gửi bức thư cuối cùng cho ngành giáo dục Việt Nam
5. GS.TS Hoàng Chí Bảo (2005): Tìm hiểu phương pháp Hồ Chí Minh, Nxb.
Lý luận chính trị, Hà Nội

6. Đặng Quốc Bảo (2009): Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục, Nxb. Giáo
dục, Hà Nội
7. Bộ Đại học, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề (1998): Ba chương
trình hành động ngành đại học, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề 1988 –
1990, Hà Nội
8. Bộ Giáo dục và đào tạo (2000): Giáo dục đại học và những thách thức
đầu thế kỷ XXI, Kỷ yếu Hội thảo, Hà Nội
9. Bộ Giáo dục và đào tạo (2002): Chiến lược phát triển giáo dục 2001 2010, Nxb Giáo dục, Hà Nội, tr. 20 - 32
10. Bộ Giáo dục và đào tạo (2003): Đổi mới phương pháp giảng dạy ở đại
học và cao đẳng, Nxb. Giáo dục, Hà Nội
11. Bộ Giáo dục và đào tạo (2004): Đổi mới giáo dục đại học – Hội nhập và
thách thức, Kỷ yếu Hội thảo khoa học, Hà Nội


12. Bộ Giáo dục và đào tạo (2009): Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam
2009 – 2020, Hà Nội
13. Bộ Giáo dục và đào tạo (2011): Chỉ thị về nhiệm vụ trọng tâm của giáo
dục đại học năm học 2011 – 2012, Hà Nội
14. Phan Văn Các (chú dịch) (2002): Luận ngữ, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội
15. Nguyễn Đức Chính (2002): Kiểm định chất lượng trong giáo dục đại học,
Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội
16. Phan Huy Chú (1961): Lịch triều hiến chương loại chí (dư địa chí, bản
dịch), Nxb. Sử học, Hà Nội
17. (1982): Chúng ta có Bác Hồ, Nxb. Lao động, Hà Nội, tập 2
18. Đại học Sư phạm Hà Nội (12/2010): Chủ tịch Hồ Chí Minh – một tầm
nhìn chiến lược về giáo dục và sư phạm, Kỷ yếu Hội thảo khoa học, Hà Nội
19. Võ Xuân Đàn (2006): Giáo dục đại học: một góc nhìn, Nxb. Đại học
Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh.
20. Đảng Cộng sản Việt Nam (1993): Nghị quyết số 04 - NQ/HNTW Hội nghị
lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá VII) về tiếp tục đổi mới sự

nghiệp giáo dục và đào tạo, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội
21. Đảng Cộng sản Việt Nam (1997): Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai,
BCHTW Đảng khóa VIII về định hướng chiến lược phát triển giáo dục - đào
tạo trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá và nhiệm vụ đến năm 2000,
Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội
22. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011): Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ XI, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
23. Đảng Cộng sản Việt Nam: Toàn văn thông báo của Hội nghị Trung ương
6 - khóa XI
24. Phạm Gia (2004): Đưa giáo dục đại học phát triển đúng với tầm vóc là
quốc sách hàng đầu, Tạp chí Giáo dục số 01, tr. 1 - 3


25. Ninh Viết Giao – Trần Minh Tâm (1989): Quê hương Nam Đàn của Chủ
tịch Hồ Chí Minh, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, tr. 128 - 129
26. TS. Vũ Văn Gầu, TS. Nguyễn Anh Quốc (2005): Tư tưởng Hồ Chí Minh
với sự nghiệp phát triển giáo dục, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
27. Ngô Văn Hà (2001): Tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục, Tạp
chí Lý luận Chính trị, số 3, tr. 7 - 9
28. Đào Thanh Hải, Minh Tiến (sưu tầm và tuyển chọn) (2005): Tư tưởng Hồ
Chí Minh về giáo dục, Nxb. Lao động, Hà Nội
29. Bùi Minh Hiền (2005): Lịch sử giáo dục Việt Nam, Nxb. Đại học Sư
phạm, Hà Nội
30.
31. Nguyễn Kỳ (1996): Biến quá trình dạy học thành quá trình tự học, Tạp
chí Đại học và giáo dục chuyên nghiệp, số 5, tr. 9 - 11
32. GS Đặng Xuân Kỳ (chủ biên) (2004): Phương pháp và phong cách Hồ
Chí Minh, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội
33. Đặng Bá Lãm (1998): Những vấn đề về chiến lược phát triển giáo dục
trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa: Giáo dục đại học, Nxb. Giáo

dục, Hà Nội
34. GS Nguyễn Lân (1990): Hồ Chủ tịch – nhà giáo dục vĩ đại, Nxb. Khoa
học xã hội, Hà Nội
35. Bành Tiến Long (2005): Đổi mới mạnh mẽ, cơ bản, toàn diện và sâu sắc
giáo dục đại học nước ta thời kỳ 2006 - 2020, Tạp chí Cộng sản số 21, tr. 24 - 28
36. TS Võ Văn Lộc (2011): Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về dân chủ
trong giáo dục, Nxb. Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội
37. Phan Ngọc Liên (2007): Hồ Chí Minh về giáo dục, Nxb. Từ điển Bách
khoa, Hà Nội


38. C. Mác, P. Ăngghen, V.I.Lênin, I.V.Xtalin (1976): Bàn về giáo dục, Nxb.
Sự thật, Hà Nội
39. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 1, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
40. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 2, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
41. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 3, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
42. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 4, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
43. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
44. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 6, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
45. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 7, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
46. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 9, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
47. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 10, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
48. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 11, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
49. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 12, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
50. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 13, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
51. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 14, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
52. Hồ Chí Minh (2011): Toàn tập, tập 15, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội
53. Lê Phước Minh (2004): Phát triển giáo dục đại học trong bối cảnh kinh tế
- xã hội đổi mới, Tạp chí Giáo dục, số 104, tr. 3 - 5
54. Nguyễn Phương Nga, Nguyễn Quý Thanh (chủ biên) (2007): Giáo dục

đại học: một số thành tố của chất lượng, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội
55. Phạm Thành Nghị (2000): Quản lý chất lượng giáo dục đại học, Nxb.
Chính trị Quốc gia, Hà Nội
56. Lê Đức Ngọc (2005): Giáo dục đại học: phương pháp dạy và học, Nxb.
Đại học Quốc gia Hà Nội
57. Nghị quyết 14/2005/NQ-CP của Chính phủ: Về đổi mới cơ bản và toàn
diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020


58. Nhiều tác giả (1991): Hồ Chí Minh với sự nghiệp giáo dục, Nxb. Sự thật,
Hà Nội
59. Trần Thị Tuyết Oanh (chủ biên) (2008): Giáo trình giáo dục học, tập 2,
Nxb. Đại học Sư phạm Hà Nội
60. Phạm Phụ (2004): Năm đề nghị về nâng cao chất lượng và đánh giá chất
lượng giáo dục đại học, Tạp chí Giáo dục số 95, tr. 40 - 41
61. Phan Xuân Sơn (2005): Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lại, Tạp chí
Giáo dục, số114, tr. 7 - 8
62. Nguyễn Quyết Thắng (2005): Khoa cử và giáo dục Việt Nam, Nxb. Tổng
hợp thành phố Hồ Chí Minh
63. Lâm Quang Thiệp (2005): Giải quyết bài toán quan hệ giữa số lượng và
chất lượng của giáo dục đại học, Tạp chí Giáo dục số 109, tr. 6 -7
64. Nguyễn Thị Thúy (2006): Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục, Tạp chí
Giáo dục lý luận, số 5, tr. 3 - 5.
65. Nguyễn Tài Thư (1994): Xã hội là cơ sở của những đời hỏi về giáo dục
con người, Tạp chí nghiên cứu lý luận, số 6, tr. 33 - 36
66. Lê Văn Tích (2007): Hồ Chí Minh về giáo dục và đào tạo: hưởng ứng
cuộc vận động Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, Nxb.
Lao động xã hội, Hà Nội
67. Trần Dân Tiên (1995): Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ
tịch, Nxb. CTQG, Hà Nội.

68. Hoàng Trang (2005): Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục - những nội
dung cơ bản, Tạp chí Giáo dục, số 114, tr. 1 - 3
69. Trung tâm nghiên cứu và phát triển tự học (1998): Tự học, tự đào tạo - tư
tưởng chiến lược của phát triển giáo dục Việt Nam, Nxb. Giáo dục, Hà Nội
70. Trung tâm Từ điển học (2008): Từ điển tiếng Việt, Nxb. Đà Nẵng


71. Trần Anh Tuấn (chủ biên) (2009): Giáo dục học đại cương, Nxb. Đại học
Quốc gia Hà Nội
72. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục, Nxb. Lao động, Hà Nội, 2006
73. UNESCO và Uỷ ban Khoa học xã hội Việt Nam (1990): Hội thảo quốc
tế: Hồ Chí Minh – anh hùng giải phóng dân tộc, nhà văn hoá lớn, Nxb. Khoa
học xã hội, Hà Nội
74. ThS. Trần Mai Ước (2010): Một vài suy nghĩ về nhân lực quản lý giáo
dục đại học trong thời kỳ hội nhập, Hội thảo khoa học “Giải pháp nâng cao
hiệu quả quản lý giáo dục Đại học Việt Nam”
75. Đặng Huy Vận, Chương Thâu (1961): Những đề nghị cải cách của
Nguyễn Trường Tộ cuối thế kỷ XIX, Hà Nội.
76. Đặng Ứng Vận (2006): Phát triển giáo dục đại học trong cơ chế thị
trường: cơ sở lý luận và thực tiễn, Tạp chí Khoa học Giáo dục, số 9, tr. 7 - 11
77. Vụ công tác Luật pháp (2005): Luật giáo dục, Nxb. Tư pháp, Hà Nội
78. PGS. TS Phạm Viết Vượng (2007): Giáo dục học, Nxb. Đại học Quốc gia
Hà Nội
79. PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ (2008): Hồ Chí Minh về giáo dục - toàn thư,
Nxb. Từ điển bách khoa, Hà Nội
80. Vũ Mạnh Xuân (2001): Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng sử
dụng phương tiện kỹ thuật, Hội thảo khoa học ứng dụng công nghệ thông tin
và truyền thông trong giáo dục phổ thông, Hà Nội, tr. 1 - 3
81. TS Lê Văn Yên (chủ biên) (2006): Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục,
Nxb. Lao động, Hà Nội