Quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu từ thực tiễn thành phố Hải Phòng (tt)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐINH THỊ HỒNG PHƯƠNG

QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU
TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG

Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 60 38 01 04

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI, 2017


Công trình được hoàn thành tại:
Học viện Khoa học Xã hội

Người hướng dẫn khoa học:
GS. TS Võ Khánh Vinh
Phản biện 1: PGS. TS TRẦN VĂN ĐỘ
Phản biện 2: PGS.TS TRẦN HỮU TRÁNG

Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ
họp tại: Học Viện Khoa học Xã hội vào lúc: 9 giờ 30, ngày 18 tháng
10 năm 2017

Có thể tìm hiểu luận văn tại:

- Thư viên Học viện Khoa học Xã hội


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Một trong những nhân tố quan trọng thúc đẩy quá trình xây
dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam - Nhà nước
thực sự của dân, do dân và vì dân là chủ trương đẩy mạnh cải cách tư
pháp của Đảng và Nhà nước ta hiện nay. Mục tiêu của chiến lược cải
cách tư pháp đến năm 2020 đã được chỉ ra trong Nghị quyết số 49NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ Chính trị là: "Xây dựng nền tư pháp
trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng
bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc Việt Nam xã hội
chủ nghĩa; hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được
tiến hành có hiệu quả và hiệu lực cao".
Khi kinh tế xã hội ngày càng phát triển mạnh mẽ, ngày càng
hội nhập sâu rộng; tình hình tội phạm nói chung ngày càng gia tăng,
có chiều hướng phức tạp, tinh vi hơn. Việc xử lý đối với tội phạm
gặp nhiều khó khăn và tình trạng oan, sai, bỏ lọt tội phạm vẫn xảy ra
và chưa có giải pháp hiệu quả. Để đáp ứng được yêu cầu đặt ra thì
cần đảm bảo cho công tác xét xử nhiều yếu tố như: xây dựng pháp
luật, công tác tổ chức, đào tạo... Việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn
các quy định của pháp luật hình sự để xử lý tội phạm là cần thiết và
góp phần vào công cuộc cải cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp
quyền Việt nam xã hội chủ nghĩa.
Trong bối cảnh tình hình tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP.
Hải Phòng thời gian qua và hiện nay vẫn diễn biến phức tạp không có
chiều hướng suy giảm, gây mất ổn định trật tự, trị an, xã hội, ảnh
hưởng tiêu cực đến nhiều mặt của đời sống, kinh tế, xã hội của người
dân.

1


Việc nghiên cứu một cách khoa học, nghiêm túc để chỉ ra
những mặt tồn tại; phân tích các nguyên nhân và đề ra các giải pháp
để bảo đảm quyết định hình phạt đúng đối với các tội xâm phạm sở
hữu trong hoạt động xét xử quyết định hình phạt của ngành TAND
TP. Hải Phòng, nhằm nâng cao vai trò và những đóng góp của ngành
TAND tới công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung, tội
xâm phạm sở hữu nói riêng trên địa bàn TP. Hải Phòng là đòi hỏi
mang tính cấp thiết. Bởi vậy, việc lựa chọn và nghiên cứu đề tài:
“Quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu từ thực tiễn
thành phố Hải Phòng” làm luận văn thạc sĩ luật học có ý nghĩa và
đóng góp quan trọng cả về mặt lý luận và thực tiễn.
2. Tình hình nghiên cứu
Việc quyết định hình phạt của Tòa án trên thực tế còn nhiều vi
phạm, sai lầm gây bức xúc trong dư luận quần chúng, làm giảm lòng
tin đối với pháp luật và chính sách của Đảng và Nhà nước. Những
nghiên cứu về vấn đề QĐHP vẫn nằm ở phạm vi lý luận, khái quát
chưa chỉ rõ những tồn tại, vi phạm cụ thể. Như vậy, việc nghiên cứu
đề tài "Quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu từ thực
tiễn thành phố Hải Phòng" là đòi hỏi khách quan, cấp thiết, vừa có
tính lý luận, vừa có tính thực tiễn.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Đề tài là làm rõ cơ sở lý luận về vấn đề QĐHP và thực trạng
việc Quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu của Tòa
án nhân dân TP. Hải Phòng nhằm góp phần làm sáng tỏ những vi
phạm, sai lầm, xung quanh việc quyết định hình phạt đối với nhóm
tội này, từ đó chỉ ra nguyên nhân của những vi phạm, sai lầm; thông

2


qua đó đưa ra những giải pháp nâng cao hiệu quả quyết định hình
phạt.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu góp phần làm rõ những vấn đề lý luận về quyết
định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu;
- Phân tích tình hình quyết định hình phạt đối với các tội xâm
phạm sở hữu từ thực tiễn xét xử của ngành Tòa án nhân dân TP. Hải
Phòng trong thời gian qua và nguyên nhân của những vi phạm, sai
lầm trong QĐHP;
- Đề xuất các giải pháp bảo đảm quyết định hình phạt đúng và
nâng cao chất lượng quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm
sở hữu.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu về những vấn đề lý
luận, quy định của pháp luật và thực tiễn quyết định hình phạt đối với
nhóm tội xâm phạm sở hữu của Tòa án nhân dân hai cấp trên địa bàn
TP. Hải Phòng
4.2. Phạm vi nghiên cứu: Những vấn đề xung quanh việc quyết
định hình phạt qua thực tiễn xét xử tại các Tòa án nhân dân hai cấp
trên địa bàn TP. Hải Phòng từ năm 2011 đến năm 2016.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận nghiên cứu: Lý luận của chủ nghĩa Mác
- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, quan điểm
của Đảng và Nhà nước về xây dựng Nhà nước pháp quyền, về chính
sách hình sự, về cải cách tư pháp được thể hiện trong các Nghị quyết
Đại hội Đảng; Nghị quyết số 08NQ/TW ngày 02/01/2002 và Nghị

quyết số 49-NQ/TW ngày 26/5/2005 về Chiến lược cải cách tư pháp
đến năm 2020 của Bộ Chính trị.
3


5.2. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp phân tích và tổng
hợp; phương pháp so sánh, đối chiếu; phương pháp diễn dịch;
phương pháp quy nạp; phương pháp thống kê, phân tích và tổng hợp
bản án, số liệu thống kê; phương pháp so sánh pháp luật để đối chiếu
với các quy định của pháp luật với nhau.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận: Luận văn được phân tích chuyên sâu và
chỉ ra những hạn chế bất cập của các quy phạm pháp luật có liên
quan, đồng thời vừa có tính chất lý luận vừa có tính thực tiễn của
hoạt động quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu, để
từ đó khắc phục tình trạng thiếu thống nhất, thiếu đồng bộ trong việc
giải thích và áp dụng pháp luật.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn chỉ ra được những tồn tại hạn
chế; đề xuất các định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật thực
định và nâng cao hiệu quả hoạt động quyết định hình phạt đối với các
tội xâm phạm sở hữu ở TP. Hải Phòng. Ngoài ra còn góp phần bổ
sung và phát triển lý luận, phục vụ yêu cầu thực tiễn của việc không
ngừng nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật trong xét xử án hình sự
của ngành TAND trong công cuộc cải cách tư pháp hiện nay.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo,
Luận văn gồm có 3 Chương:
Chương 1. Những vấn đề chung về quyết định hình phạt đối
với các tội xâm phạm sở hữu
Chương 2. Thực tiễn quyết định hình phạt đối với các tội xâm

phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng
Chương 3. Các giải pháp bảo đảm quyết định hình phạt đúng
đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng
4


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU
1.1. Khái niệm và ý nghĩa của quyết định hình phạt đối với
các tội xâm phạm sở hữu
1.1.1. Khái niệm quyết định hình phạt đối với các tội xâm
phạm sở hữu
Mặc dù là một khái niệm quan trọng nhưng tới nay, pháp luật
hình sự Việt Nam vẫn chưa có một văn bản chính thức để định nghĩa
cụ thể về khái niệm QĐHP. Qua việc nghiên cứu các quan điểm khác
nhau về định nghĩa khoa học của QĐHP, tác giả có quan điểm về
việc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu như sau:
Quyết định hình phạt đối với các loại tội xâm phạm sở hữu là một
giai đoạn áp dụng pháp luật hình sự trong hoạt động xét xử, thể hiện
ở việc Tòa án lựa chọn loại và mức hình phạt cụ thể được quy định
trong phạm vi quy định tại các điều luật tương ứng thuộc Chương
XIV - Các tội xâm phạm sở hữu của BLHS năm 1999 (bao gồm hình
phạt chính và hình phạt bổ sung) để áp dụng đối với người phạm tội,
thể hiện trong bản án.
1.1.2. Ý nghĩa của quyết định hình phạt đối với các tội xâm
phạm sở hữu
QĐHP là một giai đoạn rất quan trọng trọng hoạt động xét xử
của Tòa án. QĐHP đối với tội xâm phạm sở hữu có ý nghĩa về chính
trị, xã hội và pháp lý. QĐHP có căn cứ, đúng pháp luật, công bằng là

tiền đề, điều kiện để đạt được mục đích của hình phạt là cải tạo, giáo
dục người bị kết án trở thành người có ích cho xã hội, mới có tác
dụng răn đe và phòng ngừa chung. Đồng thời, QĐHP đúng còn góp

5


phần tích cực vào cuộc đấu tranh và phòng chống tội phạm, bảo vệ và
tăng cường pháp chế XHCN và trật tự pháp luật.
1.2. Các nguyên tắc, căn cứ quyết định hình phạt đối với
các tội xâm phạm sở hữu
1.2.1. Các nguyên tắc quyết định hình phạt đối với các tội
xâm phạm sở hữu
1.2.1.1. Nguyên tắc pháp chế Xã hội chủ nghĩa
Nguyên tắc pháp chế trong quyết định hình phạt đòi hỏi các cơ
quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng trong hoạt động xét
xử và QĐHP phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của Hiến pháp,
pháp luật.
Nguyên tắc pháp chế trong quyết định hình phạt đối với các tội
xâm phạm sở hữu cũng đòi hỏi hình phạt đã tuyên đối với người có
hành vi phạm tội cũng phải nằm trong hệ thống hình phạt do BLHS
quy định mà cụ thể là nằm trong các điều luật tương ứng của Chương
XIV - Các tội xâm phạm sở hữu của BLHS năm 1999.
Nguyên tắc pháp chế còn thể hiện ở tính chính xác của hình
phạt được tuyên, tính lập luận và bắt buộc có lý do trong bản án được
tuyên, tính hợp lý của việc QĐHP.
1.2.1.2. Nguyên tắc nhân đạo xã hội chủ nghĩa
Nguyên tắc nhân đạo của việc quyết định hình phạt thể hiện ở
chỗ Tòa án phải cân nhắc lợi ích của các bên trong một tổng thể biện
chứng, hài hòa, hợp lý giữa nhà nước và người phạm tội. Nguyên tắc

nhân đạo đòi hỏi khi QĐHP Tòa án phải xuất phát từ tư tưởng nhân
đạo để áp dụng và tuân thủ triệt để các quy định của luật hình sự về
hình phạt cũng như về QĐHP.
Nguyên tắc nhân đạo xã hội chủ nghĩa cũng là một trong
những nguyên tắc bảo đảm cho hình phạt được áp dụng đối với người
6


phạm tội đạt được mục đích của hình phạt. Nguyên tắc nhân đạo
XHCN trong quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu
còn thể hiện ở khía cạnh, các nhà làm luật đã xác định mức độ chiếm
đoạt hoặc mức độ thiệt hại về tài sản để làm căn cứ xác định mức độ
nghiêm trọng của hành vi phạm tội, từ đó quy định các hình phạt
tương ứng với mức độ thiệt hại trong các khung, khoản cụ thể của
điều luật.
1.2.1.3. Nguyên tắc công bằng
Nguyên tắc công bằng trong việc quyết định hình phạt đối với
các tội xâm phạm sở hữu quy định tại Chương XIV của BLHS được
bảo đảm thực hiện bằng một loạt chế định, quy phạm khác nhau. Khi
xem xét quyết định hình phạt đối với người phạm tội xâm phạm sở
hữu, những người tiến hành tố tụng chỉ được xem xét các chế tài hình
sự được quy định trong các điều luật cụ thể của chương XIV để áp
dụng đối với người có hành vi phạm tội theo nguyên tắc: Hình phạt
được áp dụng không chỉ công bằng giữa hành vi phạm tội và tính
chất, mức độ gây thiệt hại hoặc giá trị chiếm đoạt do hành vi phạm
tội gây ra mà còn công bằng giữa những người có hành vi phạm tội
gây hậu quả thiệt hại có mức độ lớn - nhỏ khác nhau.
Ngoài ra khi quyết định hình phạt phải cân nhắc nhân thân
người phạm tội, tình tiết trong vụ án để đảm bảo nguyên tắc công
bằng trong xã hội; phản ánh một cách đúng đắn dư luận xã hội, ý

thức, pháp luật và đạo đức xã hội, phải có sức thuyết phục mọi người
ở tính đúng đắn, tính công bằng trong chính sách xét xử của nhà nước
ta.
1.2.1.4. Nguyên tắc cá thể hóa hình phạt
Cá thể hóa hình phạt là một nguyên tắc quan trọng trong việc
QĐHP. Tư tưởng cơ bản của nguyên tắc này thể hiện ở chỗ khi
7


QĐHP Tòa án phải cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã
hội của hành vi tội phạm đã thực hiện, nhân thân người phạm tội và
các tình tiết giảm nhẹ, tăng năng TNHS để chọn loại và mức hình
phạt cụ thể được quy định trong luật sao cho đạt kết quả cao nhất, tạo
điều kiện cho việc đạt được các mục đích của hình phạt.
1.2.2. Các căn cứ quyết định hình phạt đối với các tội xâm
phạm sở hữu
1.2.2.1. Căn cứ vào quy định của BLHS
Quy định của BLHS là cơ sở pháp lý quan trọng nhất để Tòa
án định tội danh và xác định khung hình phạt, yêu cầu đầu tiên của
việc lựa chọn đúng loại và mức hình phạt cụ thể. Nếu không dựa vào
quy định của BLHS sẽ dẫn đến việc tùy tiện hoặc lạm dụng các quy
phạm pháp luật hình sự khi quyết định hình phạt. Đối với các tội xâm
phạm sở hữu, khi quyết định hình phạt phải căn cứ vào quy định của
BLHS trước hết là việc xem xét các quy định tại Chương XIV - Các
tội xâm phạm sở hữu của BLHS năm 1999 bên cạnh các quy định về
QĐHP được quy định tại Phần chung.
1.2.2.2. Căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi
phạm tội
Trong thực tiễn, mỗi loại tội phạm có thể gây ra tính chất và
mức độ nguy hiểm cho xã hội khác nhau; nhân thân người phạm tội

cũng như các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng TNHS cũng khác nhau.
Do đó, khi quyết định hình phạt cần phải dựa vào từng trường hợp cụ
thể để xác định tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành
vi phạm tội. Vì vậy, để có được một hình phạt chính xác đối với bị
cáo, không quá nặng hoặc không quá nhẹ thì khi quyết định hình phạt
Tòa án cần đánh giá chính xác cả “tính chất và mức độ nguy hiểm
cho xã hội của tội phạm đã thực hiện”.
8


1.2.2.3. Căn cứ vào nhân thân người phạm tội
Xét đến nhân thân người phạm tội là xét đến tổng hợp những
quan hệ giữa người phạm tội với xã hội, gia đình; với những người
khác và những đặc điểm của bản thân người phạm tội, cũng như các
yếu tố khác. Vì vậy, khi quyết định hình phạt đối với những người
phạm các tội xâm phạm sở hữu việc đánh giá chính xác yếu tố nhân
thân người phạm tội giữ vai trò quan trọng để đi đến quyết định một
loại và mức hình phạt đúng đắn đối với người phạm tội, bảo đảm các
nguyên tắc và đạt được mục đích của hình phạt.
1.2.2.4. Căn cứ vào các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách
nhiệm hình sự
Các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng TNHS có ý nghĩa quan trọng
đối với Tòa án trong áp dụng luật hình sự khi xét xử và quyết định
hình phạt nói chung, quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm
sở hữu nói riêng. Việc quy định các tình tiết này là các căn cứ quyết
định hình phạt không chỉ hướng dẫn cho các Tòa án đánh giá đúng
mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người
phạm tội để từ đó tuyên một hình phạt phù hợp mà còn đảm bảo việc
áp dụng thống nhất các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng TNHS trong
phạm vi cả nước, hạn chế tình trạng tùy tiện trong quyết định hình

phạt. Đồng thời, việc quy định các tình tiết này trong BLHS góp phần
củng cố pháp chế xã hội chủ nghĩa, tuyên truyền củng cố niềm tin
trong nhân dân về chính sách hình sự nghiêm trị kết hợp với khoan
hồng để từ đó tích cực tham gia vào công tác đấu tranh phòng, chống
tội phạm.

9


Chương 2
THỰC TIỄN QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU TRÊN
ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
2.1. Kết quả quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm
sở hữu trên địa bàn thành phố Hải Phòng
Qua số liệu thống kê của ngành Tòa án nhân dân TP. Hải
Phòng trong 6 năm vừa qua (giai đoạn 2011 -2016) cho thấy. Trong
số các vụ án hình sự Tòa án nhân dân các cấp tại TP.Hải Phòng đã
xét xử, các tội xâm phạm sở hữu và các tội xâm phạm an toàn công
cộng, trật tự công cộng chiếm tỷ lệ lớn, trong đó, tội phạm về xâm
phạm sở hữu luôn giữ ở mức trên 20% tổng số các vụ án đã xét xử.
Tuy nhiên, công tác xét xử và quyết định hình phạt các vụ án
hình sự trong thời gian qua trên địa bàn TP. Hải Phòng vẫn còn để
xảy ra những vi phạm, sai lầm, đáng chú ý là việc quyết định hình
phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu. Nhiều vụ án về các tội xâm
phạm sở hữu được Tòa án quyết định hình phạt không đúng đối với
bị cáo dẫn tới bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm, giám
đốc thẩm và bị cải sửa về hình phạt. Trong đó, một phần không nhỏ
các bản án về các tội xâm phạm sở hữu bị cải sửa về hình phạt là do
vi phạm, sai lầm của Thẩm phán khi xét xử và quyết định hình phạt.

Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo của Đảng, ngành Tòa án nhân dân thành
phố Hải Phòng hàng năm vẫn hoàn thành tốt nhiệm vụ đã được Đảng
và Nhà nước giao phó.
Theo thống kê của Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng từ
năm 2011 đến năm 2016, Tòa án nhân dân 2 cấp tại thành phố Hải
Phòng đã xét xử sơ thẩm 8.516 vụ án hình sự với tổng số 14.238 bị
10


cáo (tính bình quân một vụ án có 1,67 bị cáo); tổng số vụ án hình sự
Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng đã xét xử phúc thẩm là 752 vụ
= 1088 bị cáo (tính bình quân một vụ án có 1,4 bị cáo). Như vậy,
trong 06 năm từ năm 2011 đến năm 2016 Tòa án nhân dân hai cấp tại
TP. Hải Phòng đã xét xử cả sơ thẩm và phúc thẩm 9.268 vụ án hình
sự với 15.326 bị cáo tính bình quân mỗi năm cấp sơ thẩm xét xử
1.419 vụ = 2.373 bị cáo; cấp phúc thẩm xét xử 125 vụ = 181 bị cáo).
Trong số 8.516 vụ án hình sự đã được xét xử sơ thẩm tại Tòa
án nhân dân hai cấp có 752 vụ án với 1088 bị cáo được xét xử theo
trình tự phúc thẩm do các bị cáo có kháng cáo hoặc do Viện kiểm sát
kháng nghị. Tòa án nhân dân TP. Hải Phòng đã xét xử tuyên giữ
nguyên bản án, quyết định đối với 499 bị cáo; thay đổi hình phạt đối
với 589 bị cáo trong đó tăng hình phạt đối với 5 bị cáo và giảm hình
phạt hoặc chuyển sang hình phạt nhẹ hơn đối với 584 bị cáo và
không có trường hợp nào bị xét xử oan sai. Số liệu thống kê số vụ án
và bị cáo đã xét xử phúc thẩm về các tội xâm phạm sở hữu của Tòa
án nhân dân TP. Hải Phòng (giai đoạn từ 2011 đến 2016) tại bảng 2.4
cho thấy. Số bị cáo bị sửa về hình phạt cũng nhiều xấp xỉ so với bị
cáo được giữ nguyên bản án, quyết định. Cụ thể, trong tổng số 286 bị
cáo phạm các tội xâm phạm sở hữu được xét xử theo thủ tục phúc
thẩm có 156 bị cáo được giữ nguyên bản án quyết định chiếm 55%

trong khi có 130 bị cáo bị sửa về hình phạt chiếm 45%. Như vậy, đối
với tội xâm phạm sở hữu nói riêng việc các bị cáo được sửa về hình
phạt, chủ yếu theo hướng giảm hình phạt hoặc chuyển sang hình phạt
khác nhẹ hơn ở cấp phúc thẩm cho thấy cấp sơ thẩm khi xét xử các bị
cáo đã có phần nghiêm khắc hoặc quyết định hình phạt chưa đúng đối
với các bị cáo dẫn đến cấp phúc thẩm đã sửa hình phạt đối với bị cáo
cho phù hợp.
11


Phần lớn các bị cáo được giảm hình phạt theo hướng chuyển từ
hình phạt tù sang cho hưởng án treo hoặc chuyển từ hình phạt tù sang
các hình phạt khác không phải giam giữ hoặc giảm hình phạt tù. Số
bị cáo phạm các tội xâm phạm sở hữu bị thay đổi về hình phạt qua
xét xử phúc thẩm vẫn giữ ở mức cao so với số bị cáo phạm các tội
xâm phạm sở hữu được giữ nguyên bản án, quyết định.
Tuy nhiên, qua kết quả xét xử phúc thẩm các vụ án hình sự cho
thấy công tác xét xử và quyết định hình phạt của các TAND tại
TP.Hải Phòng vẫn còn nhiều vi phạm, sai lầm nhất là quyết định hình
phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu.
2.2. Những vi phạm sai lầm trong quyết định hình phạt đối
với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn thành phố Hải Phòng
và nguyên nhân
2.2.1. Những vi phạm sai lầm trong quyết định hình phạt đối
với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn thành phố Hải Phòng
- Đánh giá không đúng tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội
của hành vi phạm tội: Những sai sót khi đánh giá tính chất, mức độ
nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội làm cho việc quyết định
hình phạt thiếu chính xác theo cả hai chiều hướng: Quyết định hình
phạt quá nhẹ đối với người phạm tội; quyết định hình phạt quá

nghiêm khắc đối với người phạm tội
- Đánh giá chưa đầy đủ nhân thân người phạm tội: Phần lớn
các bản án bị sửa về phần hình phạt, ngoài các thiếu sót, vi phạm như
đã chỉ ra ở phần trên thì số còn lại đều có liên quan đến việc xem xét
đánh giá nhân thân của các bị cáo.
- Áp dụng tình tiết giảm nhẹ hoặc tăng nặng không đúng: Hậu
quả pháp lý của việc không áp dụng hoặc áp dụng không đúng các
tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng TNHS đã dẫn đến việc quyết định hình
12


phạt quá nhẹ hoặc quá nặng so với hành vi phạm tội. Ngoài ra, việc
áp dụng tùy tiện các tình tiết giảm nhẹ TNHS còn làm cho việc quyết
định hình phạt theo Điều 47 hoặc Điều 60 BLHS năm 1999 không có
căn cứ và vi phạm nghiêm trọng pháp luật hình sự.
2.2.2. Nguyên nhân của những vi phạm, sai lầm trong quyết
định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn thành
phố Hải Phòng
Nguyên nhân do hạn chế của các quy định hiện hành liên quan
đến quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu
Thứ nhất, về căn cứ thứ hai của việc quyết định hình phạt:
“Cân nhắc tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm
tội” là chưa khoa học và chưa rõ ràng nên trong thực tiễn áp dụng căn
cứ này khi quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu tại
thành phố Hải Phòng cho thấy Tòa án các cấp vẫn còn thiếu thống
nhất trong việc cân nhắc tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của
hành vi phạm tội.
Thứ hai, việc áp dụng căn cứ nhân thân người phạm tội khi
xem xét quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu đạt
hiệu quả chưa cao nguyên nhân một phần là do tinh thần trách nhiệm

của Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân chưa cao, nguyên nhân phần
khác là do BLHS năm 1999 không quy định cụ thể các tình tiết nào
thuộc về nhân thân người phạm tội để thống nhất cách hiểu và áp
dụng khi quyết định hình phạt
Thứ ba, thực tiễn xét xử và quyết định hình phạt đối với các tội
xâm phạm sở hữu của Tòa án nhân dân các cấp tại thành phố Hải
Phòng cho thấy sai sót trong quyết định hình phạt, chính là do áp
dụng không đúng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ TNHS với tính
chất là một căn cứ quyết định hình phạt độc lập.
13


Nguyên nhân do hạn chế về năng lực, trình độ nghiệp vụ, đạo
đức và trách nhiệm của Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân
- Nguyên nhân xuất phát từ đội ngũ thẩm phán, những người
trực tiếp thực hiện việc quyết định hình phạt đối với các bị cáo phạm
các tội xâm phạm sở hữu. Một số ít thẩm phán chưa nêu cao tinh thần
trách nhiệm trong công tác, thiếu thận trọng nên đã phạm phải những
sai sót trong nghiên cứu hồ sơ, trong điều tra xác minh, thu thập tài
liệu chứng cứ của vụ án, trong điều khiển phiên tòa... Bên cạnh đó,
công tác quản lý, bồi dưỡng nghiệp vụ cho Thẩm phán chưa quy định
rõ ràng, chưa thường xuyên tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nâng cao
nghiệp vụ cho các Thẩm phán.
- Nguyên nhân xuất phát từ đội ngũ Hội thẩm nhân dân, những
người là thành phần trong HĐXX sơ thẩm cùng với Thẩm phán thực
hiện việc quyết định hình phạt đối với các bị cáo phạm các tội xâm
phạm sở hữu. Bởi vậy, khi xét xử các vụ án hình sự và xem xét quyết
định hình phạt vai trò của các Hội thẩm nhân dân cũng ngang bằng
với thẩm phán. Chính vì vậy mà năng lực và trình độ của các Hội
thẩm nhân dân đóng vai trò không nhỏ đến việc đúng, sai khi quyết

định hình phạt.
Như vậy, chất lượng của đội ngũ Thẩm phán, Hội thẩm nhân
dân là một trong những yếu tố quan trọng quyết định hiệu quả hoạt
động xét xử của ngành Tòa án, hoạt động quyết định hình phạt nói
chung. Quyết định hiệu quả hoạt động xét xử của ngành Tòa án Hải
Phòng và quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu nói
riêng.
Nguyên nhân từ giám đốc xét xử, kiểm sát xét xử chưa thường
xuyên

14


Việc kiểm tra, hướng dẫn công tác xét xử của Tòa án cấp trên
(Tòa án nhân dân TP. Hải Phòng) đối với tòa án cấp dưới (Tòa án
nhân dân các quận, huyện) còn chưa thường xuyên. Công tác kiểm
sát xét xử của Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp mặc dù cơ bản được
thực hiện theo đúng quy định pháp luật nên đã hạn chế được những
vi phạm sai lầm trong việc quyết định hình phạt đối với các tội xâm
phạm sở hữu.
Từ sự phân tích nêu trên có thể đánh giá nếu Viện kiểm sát làm
tốt chức năng kiểm sát xét xử và kiểm sát bản án của Tòa án và Tòa
án cấp trên tích cực hướng dẫn chỉ đạo cấp dưới thông qua việc xét
xử phúc thẩm thì sẽ kịp thời khắc phục những vi phạm của Tòa án
cấp dưới trong việc xét xử và quyết định hình phạt, đặc biệt là đối với
các tội xâm phạm sở hữu.

15

Chương 3
CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
ĐÚNG ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU TRÊN ĐỊA
BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
3.1. Yêu cầu bảo đảm quyết định hình phạt đúng đối với
các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn thành phố Hải Phòng
Xuất phát từ chính sách hình sự của Nhà nước ta hiện nay là
nhằm giáo dục, cải tạo người phạm tội trở thành công dân có ích cho
xã hội. Tuy nhiên từ những khó khăn đã nêu trên, cần phải có những
giải pháp hữu hiệu để đấu tranh phòng, chống tội phạm có hiệu quả.
Cơ quan tiến hành tố tụng phải thành phố Hải Phòng có những giải
pháp nhằm hạn chế những vi phạm, thiếu sót trong hoạt động xét xử
- Cần có văn bản hướng dẫn dưới luật để thống nhất trong xét
xử, quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu.
- Bảo đảm khi ra quyết định hình phạt đối với các tội phạm nói
chung, đối với các tội xâm phạm sở hữu nói riêng phải đúng người,
đúng tội, đúng pháp luật; không để xảy ra trường hợp kết án oan
người vô tội hoặc bỏ lọt tội phạm; kiên quyết tuyên bị cáo vô tội
trong trường hợp không có căn cứ kết tội; chấn chỉnh, khắc phục việc
xử phạt bị cáo quá nặng hoặc quá nhẹ, cho bị cáo hưởng án treo
không đúng pháp luật để bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, hoàn
thành tốt chức trách và nhiệm vụ của hệ thống Tòa án nhân dân.
3.2. Các giải pháp bảo đảm quyết định hình phạt đúng với
các tội xâm phạm sở hữu tại thành phố Hải Phòng
3.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật
Cần hoàn thiện căn cứ quyết định hình phạt quy định tại Điều
45 BLHS năm 1999, cụ thể là:

16

Thứ nhất, cần hoàn thiện căn cứ thứ hai của việc quyết định
hình phạt: “Cân nhắc tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của
hành vi phạm tội” theo hướng cần quy định tiêu chí cụ thể cho việc
đánh giá nhằm bảo đảm tính thống nhất trong việc đánh giá mức độ
nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, các tiều chí cụ thể bao
gồm: mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra hoặc đe dọa gây ra
cho các quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ; mức độ lỗi; tính
chất động cơ phạm tội.
Thứ hai, mục đích của việc quyết định hình phạt. Muốn đạt
được mục đích của hình phạt HĐXX cần phải quyết định hình phạt
tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội và phù hợp
với hoàn cảnh, khả năng giáo dục của người phạm tội.
Vì vậy, để yếu tố nhân thân người phạm tội được xem xét đánh
giá một cách tương xứng, tránh bỏ sót hoặc không được coi trọng khi
quyết định hình phạt, tạo cơ sở pháp lý cho việc áp dụng căn cứ nhân
thân người phạm tội được thống nhất và để hình phạt được quyết
định phù hợp với điều kiện, khả năng giáo dục, cải tạo của người
phạm tội. Các nhà làm luật cần xác định và đưa vào BLHS một hệ
thống các tình tiết thuộc về yếu tố nhân thân người phạm tội cụ thể
như: độ tuổi, nghề nghiệp, hoàn cảnh gia đình, điều kiện kinh tế, trình
độ học vấn, điều kiện và đặc điểm vùng miền sinh sống, thái độ sau
khi phạm tội...
3.2.2. Giải pháp hướng dẫn thi hành pháp luật và tổng kết
xét xử
Các cơ quan tiến hành tố tụng, những người tiến hành tố tụng
nói chung, Tòa án và những người có liên quan đến hoạt động xét xử
và quyết định hình phạt nói riêng phải nghiêm túc nhìn nhận, chỉ ra
những tồn tại, hạn chế, thiếu sót trong hoạt động xét xử và quyết định
17

hình phạt, thường xuyên tiến hành tổng kết thực tiễn, tổ chức đánh
giá, rút kinh nghiệm việc áp dụng các quy định pháp luật về quyết
định hình phạt.
Tại các phiên tòa hình sự sơ thẩm điển hình, cần nâng cao chất
lượng tranh tụng theo yêu cầu cải cách tư pháp.
Sau mỗi vụ án có sai phạm điển hình trong việc quyết định
hình phạt đặc biệt là các vụ án xâm phạm sở hữu, các đơn vị trong
từng ngành phải tổ chức họp rút kinh nghiệm. Với những quy định
pháp luật áp dụng khi xét xử và quyết định hình phạt còn vướng mắc,
khó áp dụng, cần phải tập hợp để Bộ công an, VKSNDTC, TANDTC
có hướng dẫn, tháo gỡ, để không dẫn đến nhiều cách hiểu, nhiều cách
áp dụng khác nhau trong cùng một trường hợp.
Hàng năm, Tòa án nhân dân tối cao cần tổng kết, tập hợp
những tồn tại hạn chế, vi phạm trong việc quyết định hình phạt nói
chung, quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu nói
riêng để chỉ ra nguyên nhân của những vi phạm tồn tại. Từ đó, có
biện pháp, phương hướng chỉ đạo chung trong toàn ngành nhằm rút
kinh nghiệm tránh để xảy ra những sai phạm tương tự.
Đối với những vấn đề còn nhiều cách hiểu, chưa thống nhất
trong việc áp dụng pháp luật khi quyết định hình phạt, Tòa án nhân
dân tối cao cần có văn bản chỉ đạo thống nhất áp dụng trong toàn
ngành hoặc đề xuất cơ quan có thẩm quyền sửa đổi các quy định cho
phù hợp với thực tiễn, khắc phục những nguyên nhân dẫn tới tồn tại,
sai phạm.
3.2.3. Giải pháp kiểm sát xét xử và xây dựng án lệ
Việc kiểm tra, giám sát đối với hoạt động của đội ngũ Thẩm
phán có thể được thực hiện bằng các phương thức:

18


- Tăng cường sự kiểm tra giám sát nội bộ Thông qua hoạt động
kiểm tra, giám sát của Tòa án cấp trên (TAND TP. Hải Phòng) đối
với cấp dưới (TAND các quận, huyện), của lãnh đạo Tòa án đối với
các Thẩm phán để từ đó kịp thời phát hiện những tồn tại, hạn chế
trong hoạt động xét xử, quyết định hình phạt.
- Tăng cường công tác kiểm sát hoạt động xét xử của Viện
kiểm sát. Ngành kiểm sát cần bố trí đủ số lượng Kiểm sát viên, phân
công nhiệm vụ Kiểm sát viên theo hướng chuyên môn hóa: Kiểm sát
viên làm công tác thực hành quyền công tố và Kiểm sát viên thực
hiện kiểm sát các hoạt động tư pháp chuyên trách.
- Tăng cường sự kiểm tra, giám sát của các cơ quan, tổ chức và
nhân dân. Không chỉ có vậy, việc tăng cường sự kiểm tra giám sát
của các cơ quan, tổ chức và toàn thể nhân dân góp phần không nhỏ
vào việc nâng cao chất lượng hoạt động xét xử, quyết định hình phạt
của các Thẩm phán nói chung, quyết định hình phạt đối với các tội
xâm phạm sở hữu nói riêng.
Hiện nay Tòa án nhân dân tối cao mới đưa ra 01 án lệ hình sự
về tội Giết người, do đó cần phải có nhiều án lệ trong hình sự nói
chung về các tội xâm phạm sở hữu nói riêng để áp dụng pháp luật
trong xét xử thực tiễn khách quan nhất.
3.2.4. Giải pháp nâng cao năng lực của những người tiến
hành tố tụng và luật sư
Thứ nhất, nâng cao chất lượng của đội ngũ Thẩm phán hai cấp
Tòa án thành phố Hải Phòng, cụ thể:
- Nâng cao đạo đức, phẩm chất, chính trị, trình độ chuyên môn
và kỹ năng nghiệp vụ của đội ngũ thẩm phán. Có như vậy mới đáp
ứng được đòi hỏi hoàn thành nhiệm vụ của ngành Tòa án nói Hạn chế

đến mức thấp nhất những sai sót, vi phạm liên quan đến việc quyết
19


định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trong giai đoạn hiện
nay cũng như trong thời gian tới.
- Cần có chiến lược quy hoạch đào tạo nguồn thẩm phán: Quy
hoạch thẩm phán vừa là căn cứ để thực hiện việc đào tạo, bồi dưỡng
thẩm phán vừa là cơ sở để tiến hành chuẩn bị tuyển chọn thẩm phán.
Tăng cường và đổi mới công tác đào tạo nguồn thẩm phán, cần đổi
mới chương trình, giáo trình, phương pháp đào tạo. Ngoài ra, cũng
cần làm tốt công tác bồi dưỡng thường xuyên cho thẩm phán, đào tạo
lại đối với những thẩm phán có vụ án bị hủy, cải sửa do lỗi chủ quan
của thẩm phán trên mức quy định, để họ được nâng cao về kiến thức,
kỹ năng giải quyết vụ án, đạo đức nghề nghiệp và cập nhật kiến thức
mới ở trong và ngoài nước.
- Chế độ đãi ngộ về vật chất và tinh thần đối với thẩm phán để
Thẩm phán sẽ yên tâm công tác qua đó chất lượng xét xử, quyết định
hình phạt nói chung, xét xử quyết định hình phạt đối với các tội xâm
phạm sở hữu nói riêng mới được bảo đảm và nâng cao chất lượng.
Thứ hai, nâng cao chất lượng đội ngũ Hội thẩm nhân dân của
Tòa án hai cấp thành phố Hải Phòng
- Đổi mới quy định tiêu chuẩn tuyển chọn Hội thẩm nhân dân.
Tiêu chuẩn của Hội thẩm nhân dân phải được quy định rõ ràng về
tiêu chí trình độ pháp luật và trình độ nghiệp vụ.
- Chế độ chính sách đối với đội ngũ Hội thẩm nhân dân cũng
cần phải được nghiên cứu, hay đổi cho tương xứng với đội ngũ Thẩm
phán và tương xứng với vai trò, trách nhiệm của các Hội thẩm nhân
dân, phù hợp với yêu cầu cải cách tư pháp và điều kiện sinh hoạt tại
từng thời điểm và địa điểm cụ thể.

20


- Việc đào tạo bồi dưỡng, tập huấn hàng năm đối với Hội thẩm
cần phải có kế hoạch cụ thể, rõ ràng để các Hội thẩm nhân dân có thể
bố trí thời gian và sắp xếp công việc tham gia các đợt tập huấn.
Thứ ba, nâng cao chất lượng đội ngũ Kiểm sát viên của ngành
Kiểm sát nhân dân thành phố Hải Phòng
Nhiệm vụ và quyền hạn của Kiểm sát viên được quy định chi
tiết tại Điều 37 của BLTTHS năm 2003. Vì vậy, nâng cao chất lượng
trong đó nâng cao năng lực trình độ nghiệp vụ của đội ngũ Kiểm sát
viên ngành kiểm sát tại TP. Hải Phòng chính là một trong những
nguyên nhân góp phần làm cho việc quyết định hình phạt đối với các
tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng trở nên đúng đắn.
Thứ tư, phát triển và nâng cao chất lượng của đội ngũ Luật sư
- Cần phát triển số lượng luật sư để đáp ứng nhu cầu về dịch
vụ pháp lý của người dân và ngay cả trong việc thực hiện bào chữa
trong các vụ án bắt buộc có sự tham gia của luật sư (án chỉ định).
- Cần nâng cao chất lượng của đội ngũ luật sư trong lĩnh vực
tham gia tố tụng, nâng cao kỹ năng hành nghề cũng như việc tuân thủ
quy tắc đạo đức nghề nghiệp và kỷ luật hành nghề luật sư.
- Nâng cao vị trí, vai trò của luật sư trong xã hội và trong tham
gia tố tụng theo tinh thần của Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ
Chính trị.
- Công tác quản lý nhà nước về luật sư, cơ chế quản lý cần đáp
ứng được yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
3.2.5. Nâng cao chất lượng hồ sơ điều tra và chất lượng
tranh tụng tại phiên tòa
Cần nâng cao chất lượng hồ sơ điều tra vụ án hình sự bao gồm

điều tra, thu thập đầy đủ các chứng cứ buộc tội, chứng cứ gỡ tội, các
tình tiết có ý nghĩa giảm nhẹ TNHS đối với bị cáo có vai trò và ý
21


nghĩa vô cùng quan trọng bảo đảm cho việc quyết định hình phạt
đúng. Để có được một hồ sơ khi kết thúc điều tra đầy đủ hệ thống
chứng cứ như đã nêu trên trước hết cần nâng cao năng lực nghiệp vụ,
ý thức và tinh thần trách nhiệm của các Điều tra viên, kế tiếp là đội
ngũ Kiểm sát viên kiểm sát điều tra các vụ án hình sự về các tội xâm
phạm sở hữu cũng cần phải có một trình độ nghiệp vụ vững vàng,
công tâm, bản lĩnh và cuối cùng Thẩm phán là người có trách nhiệm
trực tiếp trong việc xét xử và quyết định hình phạt phải có một trình
độ nghiệp vụ thực sự vững vàng để kịp thời phát hiện, yêu cầu thu
thập hoặc bổ sung các tài liệu, chứng cứ làm căn cứ chứng minh cho
các tình tiết giảm nhẹ TNHS của bị cáo.

22


KẾT LUẬN
Quyết định hình phạt đối với các loại tội xâm phạm sở hữu là
một giai đoạn áp dụng pháp luật hình sự trong hoạt động xét xử, thể
hiện ở việc Tòa án lựa chọn loại và mức hình phạt cụ thể được quy
định trong phạm vi quy định tại các điều luật tương ứng thuộc
Chương XIV - Các tội xâm phạm sở hữu của BLHS năm 1999 (bao
gồm hình phạt chính và hình phạt bổ sung) để áp dụng đối với người
phạm tội, thể hiện trong bản án.
Qua thực tiễn xét xử các vụ án về tội xâm phạm sở hữu trong
thời gian qua tại TP. Hải Phòng cho thấy, việc quyết định hình phạt

đúng đối với các tội xâm phạm sở hữu đã được các cấp Tòa án nhân
dân các cấp chú trọng thực hiện. Thực tế là số vụ án bị hủy, bị cải sửa
theo thủ tục phúc thẩm, giám đốc thẩm là không quá nhiều. Đặc biệt,
không có vụ án về các tội xâm phạm sở hữu nào bị kháng nghị theo
thủ tục tái thẩm. Điều này cho thấy sự nỗ lực rất lớn từ phía Tòa án
nhân dân các cấp tại TP. Hải Phòng trong việc khắc phục những điều
kiện, hoàn cảnh khó khăn, đề ra những đường lối xử lý phù hợp, đáp
ứng yêu cầu của thực tiễn xét xử. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả
đạt được, thực tiễn quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở
hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng vẫn còn một số những vi phạm, sai
lầm do cả nguyên nhân khách quan cũng như nguyên nhân chủ quan.
Việc nghiên cứu đề tài không những chỉ ra những tồn tại hạn chế của
pháp luật thực định có liên quan đến hoạt động quyết định hình phạt
mà còn chỉ ra những vi phạm sai lầm cụ thể của các Thẩm phán trong
việc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa
bàn TP. Hải Phòng. Như vậy, xét về phương diện lý luận lẫn thực
tiễn áp dụng pháp luật hình sự đặt ra vấn đề cấp thiết là cần phải tiếp
tục nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống pháp luật về hình sự có liên quan
23