Định hướng và những chính sách cơ bản để phát triển du lịch việt nam đến năm 2010 luận án tiến sĩ
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (13.01 MB, 246 trang )
BQ GIAO Dl)C VA DAO T~O
TRUONG D~I HQC KINH TE THANH PHO HO CHi MINH
*********
DO VAN QUAT
DINH
Hu'ONG VA NHiJ'NG CHiNH SACH
•
?
N
.,
N
,
·
CO BAN DE PHAT TRIEN NGANH DU LICH
•
VIETNAM
DEN NAM 2010
•
"
LU~N
,
K
,.,
K
AN TIEN SI KINH TE
Nguoi huang d~n khoa h9c
:- TS. NGUYEN VAN LUAN
- TS. E>AO DUY HUAN
THANH PHO HO CHI MINH-NAM 2001
L(H CAM DOAN
Toi xin cam doan day la cong trlnh nghien cuu cua rieng tOi.
Cac s61i~u, ke't qua neu trong lu~n an Ia trung thljc va chua
tung du'QC ai cong b6 trong ba't ky cong trlnh nao khac.
Tac gia
Ml,JCL1JC
?
~
MdE>AU
NHO'NG Cd Sd L Y LUAN CHUNG VE DU LJCH
CHu'dNG 1:
...?
,
K
1.1 TONG QUANLY THUYETVE DU LJCH
1.1.1 Du lich-Tourism Ut gl?
1.1.2 Nhung dong cd thuc d£y du lich
1.1.3 Nhung ngu6n h;t'c d~ phat tri~n du lich
1.1.4 Sl;t' cffn thie't khach quan va lich sii' hlnh thanh pha t tri~n
nganh du lich
K,;:::
K,...
1.2 VAl TRO CUA DU LJCH E>OI Vdi NEN KINH TE -XA HQI
1.2.1 Vi tri-vai tro cua nganh du lich trong cd d{u kinh t€
1.2.2 Vai tro cua du lich trong linh vl;t'c van h6a-xa hoi
1.2.3 Vai tro, tac dong cua du lich trong n€n kinh t€ to~m cffu h6a
hi~n nay
1.3 TINH HINH nu LJCH THE Grcn Tu 195o HEN NAY vA KINH
NGHreM TAl MOT s6 QUOC GIA
1. 3.1 Tinh hlnh du lich tren the' gioi thai gian qua va nhung nhan
t6 anh hu'dng
1.3.2 Kinh nghi~m rut ra tu thl;t'c t€ phat tri~n du lich t:;ti mot s6
qu6c gia
;:::
/
.R
...
CHu'dNG 2:
THl)'C TRANG VE Sl)' PHA T TRIEN NGANH DU LJCH
vreT NAM TfiOI GIAN QUA
;:::
.R
,
.R
2.1 NHO'NG NGUON Ll)'C BE PHA T TRIEN DU LJCH
2.1.1 Tai nguyen du lich
2.1.2 Dan cu' va nhan ll;t'c
2.1. 3 Cd sd v~ tchfft
2.1.4 Nhung ye'u t6 khac
,
K
'
2.2 THl)'C TRANG PHA T TRIEN NGANH DU LJCH VI~T NAM
QUA cAc THOr KY
2.2.1 Du lich Vi~t Nam tru'oc 30/04/1975
2.2.2 Thl;t'c tr:;tng du lich Vi~t Nam tu 1976 de'n 1989
2.2.3 Thl;t'c tr:;tng du lich Vi~t Nam tu niim 1990 de'n nay
2.3 NHUNG THANH c6NG, HAN CHE, vA MAu THUAN PHAT
,
'
,
K
SINH TRONG QUA TRINH PHA T TRIEN DU LJCH VI~T NAM
NHUNG NAM QUA
2.3.1 Thanh cong
2.3.2 Nhung h:;tn ch€
2.3.3 Nhung mau thu~n phat sinh
_._
?
/
A
~
~
...
?
1
6
6
6
12
15
15
A
A
18
18
44
46
47
47
60
67
67
67
77
79
·83
86
87
90
93
105
A
105
113
116
,J
.•
BJNH HlJONG v A . cAc cHfNH sAcH BE PHAT · 128
TRIEN NGANH DU LICH VIETNAM BEN NAM 2010.
3.1 BJNH HUONG PHA T TRIEN NGANH pu LJCH VI~T NAM 128
BENNAM2010
3.1.1 Co sa cua djnh httong va cac .chinh sach phat tri€n du lich 128
cHlfdNG 3:
,:/
.
'
-'
~
A
-'
.
. . ,:/
•
•'
•
.
..,
.
A
.
Vi~tNam
Quan di€m, ffi\lC tieu cfin quan tri~t trohg djnh htiong va 142
cac chinh sach phat tri€n du lich Vi~t Nam de'n niirh 2010
3.1.3 Binh httong phat tri€n du lich Vi~t Nam de'n nam 2010
147
3.1.4 Dlf bao nhung chi tieu pha'n da'u trong qua trlnh thlfc hi~n 160
djnh httdng va ca~ chinh sach phat tri€n du lich V~t Nain .
de'n nam 2010
3.2 CHINH SACH PHA T. TRIEN DU LlCH VI~T NAM BEN NAM 170
2010
170
3.2.1 Xay dlfng chie'n ht
3.2.3 . Chinh sach pho'i h<;lp giua du ljch voi cac nganh-dia phttong 180
3.2.4 Hoan thi~n cac· chinh sach-co che' va b() may qmln ly Nha 186
nttoc v€ du lich
3.2.5 Kich thich nhu cfiu du lich trongtoan xa hQi ·
187
189
3.3 KIEN NGHJ E>OI VOl NGANH DU LJCH
189
3.3.1 Banp gia l~i tai nguyen du lich va qriy ho~ch khai thac
3.3.2 Hoan ta't quy ho~ch phat tri€n du lich a cac dia phu'ong
189
3.3.3 Xay dlfng.• dao t~o-phat tri€n ngu6n nhftn llf~
190
3.3.4 Khuye'n khich phat tri€n san phffm moi-d()c dao
191
3.3.5 Bffy m~nh vi~c xuc tie'n-tuyen truy€n-quang ba du lich 191 .
Vi~tNam tren thi trtiong trong va ngoainttoc
3.3.6 B6 ·sung kinh phi va dff.y m~nh nghien ctl'u khoa h9c v€ du 192.
lich
3.3.7 Thanh l~p Quy ·trung tu di san thien nhien,· di tich lich sll' l92
va van h6a
3.3.8 s.~P xe'p l~i h~: tho'ng t6 chtl'c kinh doanh du ljch
193
3.1.2
-'
-'•
A
-'
,:/
?
'
-'
.A
?
DANH Ml)C CONG TRINH CUA TAC GIA
DANH Ml)C TAl LI~U THAM KHAO
· PHl) Ll)C
'
A
.
?
~
..,
195
198
199
(
"'
?
,...?
DANH MVC CAC BANG BIEU
/
A
STT
?
K
TEN BANG BIEU
Trang
CHu'dNG 1
Bang 1-1
Phan loqi du lich
11
Bang 1-2
Co ca'u nganh trong GDP cua m()t scf qucfc gia tieu bi8u
22
Bang 1-3
Co ca'u cac nganh ca'p 2 trong nganh Dich Vv
24
Bang 1-4
Mile d6ng g6p tn!c tie"p cua du lich trong GDP m()t scf qucfc
25
gia nam 1992
Bang 1-5
Hi~u qua scf nhan cua doan thu du lich va su dvng lao
32
d()ng
Bang 1-6
Bang 1-7
Ma tr~n cac giao dich cua n~n kinh t€
H~ scf nhan d~u vao
33
34
Bang 1-8
Danh sach 25 qucfc gia phat tri8n du lich mqnh nha't gioi
41
va cac chi tieu v~ do thi h6a, pha t tri8n kinh te"
Bang 1-9
Tcfc d() tang tnidng du khach va thu nh~p du lich qucfc te"
48
Bang 1-10
Scf du khach va thu nh~p du lich qucfc te" phan theo khu
48
vlfc
nh~n
khach trong giai doqn 1980-1998
Bang 1-11
Tinh hinh du lich qucfc te" khu vlfc Dong A-Thai Binh
du'ong giai doqn 92-98, chia theo cac ti8u vung
51
Bang 1-12
Nhfi'ng qucfc gia va Hinh th6 phat tri8n du lich mqnh trong
52
vung Dong A - Thai Binh du'ong, 1990-1998
Bang 1-13
Du khach qucfc te" xua't phat tu khu vlfc DA-TBD
53
CHu'dNG 2
s6 phong ngu tqi SaiGon tu 1961-1974
Bang 2-1
Scfkhach sqn va
89
Bang 2-2
scf du khach qucfc te" de"n SaiGon tu 1962- 1972
90
Bang 2-3
Scf du khach qu6c te" de"n Vi~t Nam tu 1986-1989
92
Bang 2-4
Du khach qu6c t€ de"n phan theo qucfc gia
99
Bang 2-5
Dong A-TBD: Thi ph~n DK de"n va TN tu du lich qu6c t€
100
chia theo tung qucfc gia, 1992-1996
Bang 2-6
Chi tieu cua Du Khach qucfc te" tqi vung Dong A-TBD
101
Bang 2-7
Scf doanh nghi~p khach Sqn- nha hang- du lich va dich
104
Bang 2-8
vv tren ca nu'oc de"n 31-12-1997
Lao d()ng phan theo cac nganh kinh te" cua VN, 1995-1997
104
__ _...I
/
Bang 2-9
Ke't qua kinh doanh du lich giai do(;ln 1990-2000
106
Bang 2-10
T6ng san phffm trong nu'oc cua Vi~t Nam (1995-1998)
107
Bang 2-11
Cd ca'u v6n d~ u tu' thoi ky 1996 - 2000
121
CHu'dNG 3
Bang 3-1
Slf chuy~n dich cd ca'u kinh te' va GDP cua Vi~t Nam de'n
129
nam 2020
Bang 3-2
Muc tang tru'dng GDP the' gioi hang nam thoi ky 1991-
132
1997 va dlf bao de'n nam 2007
Bang 3-3
Dlf bao t6c d9 tang tru'ong GDP binh quan d~u nguoi t(;li
m9t s6 nu'oc khu vlfc Chau
nam 2010
A- Thai Binh du'dng
135
de'n
Bang 3-4
Xu hu'ong phat tri~n cua thi tru'ong du khach qu6c te' toan
c~ u de'n nam 2020
136
Bang 3-5
Tu'dng quan cac ngu6n llfc giii'a ba vung du Jich
153
Bang 3-6
Vi~t Nam: Dlf bao tinh hinh du lich qu6c te' tu 2001 -
160
2005
Bang 3-7
Vi~t Nam: Dlf bao tinh hinh du lich qu6c te' tu 2006- 2010
161
Bang 3-8
Vi~t Nam: Dlf bao thi ph~n du khach qu6c te' de'n nam
162
2010
Bang 3-9
Vi~t Nam: Dlf bao nhu c~u phong khach s(;ln tieu chucfn
163
qu6c te' giai do(;ln 2001-2010
Bang 3-10
Vi~t Nam: Dlf bao s6lao d9ng tang them trong linh vlfc
165
Du lich qu6c te' tu 2001-2010
Bang 3-11
Vi~t
Nam: Dlf bao du khach va doanh thu du lich n9i dia
166
tu 2001-2oo5
Bang 3-12
Vi~t
Nam: Dt! bao du khach va doanh thu du lich n9i dia
166
tu 2006-201 o
Bang 3-13
Dlf bao nhu c~u phong ngu va lao d9ng phat sinh trong
167
linh vlfc du lich n9i dia tu 2001-2010
Bang 3-14
Vi~t Nam:Dlf bao t6ng hQp hi~u qua KT-XH do phat tri~n
Du lich de'n nam 2010
169
cAc Hi:NH v:E,
no THJ
TEN- NQI DUNG HINH VE,
DO THl
DANH MT.JC
SOTT
Hirrh 1-1
Quan h~ giii'a tang tnidng kinh t€ VOi tang tntdng dich Vl;l Va
Trang
23
du lich
Hinh 1-2
Lu'u d6 chi tieu du lich trong rna hlnh m()t n~n kinh t€ don gian
27
Hinh 1-3
Lttu d6 tai chi tieu
30
Hinh 2-1
So d6 t6 chile B() may
94
Hlnh 2-2
Du khach qu6c t€ va du khach n()i dj·a giai doqn 1990-1999
'102
Hinh 3-1
Dlf bao tlnh hlnh du khach Qu6c t€ va xu hu'ong cua du khach
139
de'n vung DA- TBD
- 1?
~
MODAU
1. Tinh cap thiet cua dl titi va m(IC dich nghien CUu
Sau chie'n tranh the' gidi lffn thu 2 - nha't la tu cu6i th~p nien 50 trCJ di da c6 ·slf
bung n6 v~ du lich tren ph~m vi toan cffu. Vai tro, vi tri cua du lich trong cd ca'u
kinh te'- xa h9i cua ta't ca cac qu6c gia tren the' gioi ngay cang du'qc kh~ng dinh.
B~c bi~t d6i voi cac nu'oc moi cong nghi~p h6a (J chau
A thi
du lich, dffu tu', va
xua't kh§u du'qc coi la ba nganh kinh te' miii nhQn, trong d6 du lich du'qc coi Ia
nganh mang tinh cha't d9t pha - mCJ du'ong cho cac nganh khac phat tri~n theo.
Nganh du lich da dong g6p m9t phffn ra't IOn vao thanh qua phat tri~n kinh te' cua
cac qu6c gia nay.
T~i Vi~t Nam, k~ tu khi Bang va Nha nu'oc thlfc hi~n chu trudng mCJ cii'a, d6i
moi kinh te' d~ hoa nh~p vao CQng d6ng qu6c te' d6ng thoi ap dl;lng h~ thO'ng tai
khoan qu6c gia SNA d~ xac dinh t6ng san ph§m xa hQi, thi vai tro cua nganh djch V\1
'
-
n6i chung va du lich n6i rieng ngay cang giu vi tri quan trQng trong slf phat tri~n kinh
te' cua qu6c gia. Tuy nhien, trong thlfc te' vi~c dffu tu' nghien cU'u xay dl;l'ng mQt chie'n
lu'qc phat tri~n du ljch dai h~n ra sao, phat tri~n san ph§m du lich d~c thu cua Vi~t
Nam nhu' the' nao d~ c6 th~ thu hut va tai thu hut duqc du khach... thi vfin con Ia va'n
d~ dang du'qc nghien cU'u. Vi~t Nam du'qc xem la c6 tai nguyen du lich phong phu
nhu'J)g t~i sao sau hdn mu'oi nam d6i moi nganh du lich vfin chu'a ca't canh du'qc? Bau
Ia nhung mau thufin, thach thuc? Lam the' nao giai quye't nhung mau thufin d6 d~
thuc d§y nganh du ljch phat tri~n?... B6 la nhung di~u tran trCJ, thoi thuc chung toi
m~nh d~n chQn d~ tai "Bjnh hztfJng va nhilng chinh sach cd blm di phat triin
nganh du ljch Vi~t Nam den niim 2010" d~ nghien cU'u.
Day la m9t d~ tai c6 y ngh1a ly lu~n va thttc ti~n ca'p thie't hi~n nay, khi dgt
nu'oc phai dlfa vao n9i llfc d~ phat tri~n la chu ye'u. Kinh nghi~m tren the' gioi trong
thoi gian qua cho tha'y chinh sach phat tri~n du ljch la m9t trong nhung ye'u t6 c6
anh hu'CJng kha Ion de'n t6c d9 phat tri~n kinh te' cua cac qu6c gia. Vi v~y, ne'u
khong nh~n thuc ro vai tro - tffm quan trQng cua nganh du lich cfing nhu' tac d9ng
-2-
day chuy~n cua n6 d6i vdi n~n kinh te' thl khong th@ kjp thai d~ ra nhtl'ng chinh
sach va gifti phap dung d:in d@ dgy m(;lnh ho(;lt d()ng du ljch. Ngu'
trlnh phat tri@n du ljch cfing se dftn de'n vi~c duy trl, ho~c vo tlnh t(;lo ra, nhtl'ng
chinh sach klm ham Slf phat tri@n cua nganh du ljch; va tfft nhien di~u d6 Se tac
d(}ng bfft l
Vl,l
khac CO lien quan de'n du
lich trong n~n kinh te'.
2.
Do1 tli(Jng va ph{lm vi nghien CUu
Nh~n thuc du'qc tffm quan tn;mg va tinh cffp thie't cua d~ tai nen dO'i tu'
ph(;lm vi nghien CUu cua lu~n an du'QC xac dinh la vffn d~ phat tri€n nganh du lich
Vi~t Nam tu nay de'n nam 2010. Gidi h(;ln cua lu~n an
Ia t~p trung phan tich nhtl'ng
vffn d~ co ban v~ m~t ly lu~n d tffm vi mo; d~c bi~t la phan tich vi tri, vai tro, tac
d()ng cua nganh du lich d6i vdi n~n kinh te'- xa h()i; m6i quan h~ gitl'a du ljch vdi cac
nganh kinh te' khac; nhung nhan tO' anh hu'dng de'n qua trlnh phat tri€n du lich va
nhung bai h9c kinh nghi~m rut ra tu thlfc tien phat tri€n du lich tren the' gidi; phan
tich ngu6n llfc va thlfc tr(;lng cua Slf phat tri@n nganh du lich Vi~t N am qua cac giai
d9an lich sll'; t6ng ke't nhung thanh cong, h(;ln che', va nhung mau thuftn phat sinh; so
sanh - d6i chie'u vdi qua trlnh va kinh nghi~m phat tri@n du lich tren the' gidi va khu
vlfc d€ rut ra nhung ke't lu~n lam co sd cho vi~c d~ xufft dinh hudng va nhung chinh
sach co ban nh~m phat tri€n nganh du lich Vi~t N am.
3. Tinh hinh nghien cllu co lien quan dtn di tai:
Tren the' gidi, vffn d~ du ljch va phat tri@n du lich tuy da du'
mdi duqc d~t ra tu f>(;li h()i Bang toan qu6c lffn thu VI. Cho de'n nay cfing da c6 m()t
sO' cong trlnh chuyen khao v~ ho(;lt d()ng du ljch dudi cac khia c(;lnh khac nhau nhu':
"Vai suy nghf vi phat triin du ljch Vi~t Nam" cua Tie'n SI Thu Trang Cong Thi
Nghia, "Tam
Ly hQc Du ljch" cua tac gia Nguyen Van Le,
"Thj TruiJng Du ljch "
-3 -
cua Tie'n SI Nguy~n Van Lttu, "Du Itch & Kinh doanh Du Itch", cua Tie'n SI Tdn
Nh~n, "Dta
Ly Du Itch" do Tie'n SI Nguy~n Minh Tu~ chu bien,
"Giao trznh Quan
trt Kinh doanh Lil hcmh" do Tie'n SI Nguy~n Van E>inh chu bien, "Dl! an VIE
-
'
89!003" do Lien Hi~p qu6c giup Vi~t Nam nghien cll'u v~ ti~m nang va phat tri~n
du }ich. M9t s6 bai bao/t~p chi khac trong mtdc cling chi gidi h~n trong m()t s6 m~t
cua ho~t d()ng du lich nhu nghien cU'u du lich dudi g6c d9 van h6a, ky
thu~t
quan tri
kinh doanh, ho~c thuffn tuy hi~u qua kinh t€; chua c6 slf nghien cll'u sau v~ vi tri,
vai tro, va tffm quan trQng cua du lich - nha't la tac d()ng day chuy~n d6i vdi cac
ngaJ?.h kinh t€ khac dudi g6c d9 kinh t€ chinh tfi.
Cac cong trlnh tren da c6 nhfi'ng dong g6p gia tri v~ m~t khoa hQc va md ra
hudng nghien cll'u mdi phil hqp vdi trao lttu phat tri~n cua thoi d~i. M~c dffu v~y. C1
Vi~t Nam, du lich vftn la m()t nganh con kha mdi me, vi~c tie'p tvc dffy m~nh
nghien cll'u du ljch m9t each toan di~n dudi g6c d9 ly lu~n kinh t€ chinh trj xa h9i
chu nghia d~ dua ra djnh hudng va nhfi'ng chinh s~ch nhftm phat tri~n nganh du ljch
Vi~t N am trong thoi gian tdi
Ia m()t va'n d~ thie't thlfc.
4. Cd slllj luQ,n va phlidng phap nghien cuu cua luQ,n an
Trong qua trlnh nghien cU'u, lu~n an sli' dvng d6ng b9 nhi~u phuong phap,
trong d6 quan trQng nha't la cac phuong phap duy v~t lich sli', sq sanh d6i chie'u,
phan tich va t6ng hqp, h~ th6ng ca'u true, ljch sli' va logic, quy n~p va di~n djch,
phudng phap trliu tuqng h6a khoa hQC ... tren n~n cua phuong phap duy V~t bi~n
chung d~ nghien cuu tlnh hlnh phat tri~n du lich tren the' gidi va ho~t d()ng cua
nganh du ljch Vi~t Nam. Tu ke't qua nghien cU'u, lu~n an rut ra nhfi'ng ke't lu~n
mang tinh ly lu~n va thlfc ti~n d~ lam co sd cho vi~c d~ xua't nhfi'ng chu truong,
chinh sach, mang tinh djnh hudng chie'n luqc d6ng thoi d~ ra nhfi'ng bi~n phap
mang tinh chie'n thu~t d~ phat tri~n nganh du lich Vi~t Nam.
Lu~n an cling dqa tren n~n tangly lu~n cua Kinh
t€ chinh trj hQc Mac-Lenin,
tie'p thu - k€ thua c6 chQn lQC nhfi'ng thanh tlfu cua Kinh t€ hQC vi mo va vi mo
cling nhu nhfi'ng ke't qua nghien cll'u cua tac gia trong va ngoai nude d~ lam sang to
-4-
vai tro, nhi~m Vl;l, t~m quan tn;mg cua nganh kinh te" du lich. Nhung kie"n nghi cua
Lu~n an du'
Narri, cac van ki~n D~i hqi Dang l~n thu VI, VII,VIII, Cu'cJng IInh xay dlfng da't
nu'oc trong thoi ky qua dq len Chu nghia Xa h()i va dlf thao van
ki~n D~i
h()i Dang
Cqng san Vi~t Nam l~n thu IX. Cac quan di~m neu tren, nha't la chu tru'cJng cua
Dang Cqng San Vi~t Nam v~ h~ thO'ng kinh te" md- h()i nh~p kinh te" voi khu vlfc
va the" gidi, .. .la can cu d~ phan tich, danh gia thlfc tr~ng nganh du lich Vi~t N am va
d~ xua't nhung chinh sach- bi~n phap d~ phat tri~n nganh du lich de"n nam 2010.
5. Nhilng dong gop mm cila luljn an
Qua Vi~C phan tich Va lu~n giai nhft'ng n()i dung da du'
Thu nhift, thong qua vi~c t6ng ke"t va phan tich m()t each c6 h~ thO'ng ho~t
dqng du lich, lu~n an da gop ph~n lam sang to them nhii'ng lu~n CU khoa hQC ca V~
ly lu~n va thlfc ti6n n()i dung ph~m tru du lich, nguyen nhan cua hi~n tu'
du lich duoi g6c d() phan tich kinh te" chinh tri.
Thu hai, thong qua vi~c t6ng ke"t thlfc ti6n, so sanh - dO'i chie"u cac sO' li~u
lich sil' v~ qua trlnh chuy~n dich ccJ ca'u kinh te" cu_a cac qu6c gia trong thoi gian ql:la
va XU hu'ong phat tri~n, lu~n an da lam sang to ccJ Sd ly lu~n va thlfc ti6n V~ tinh d5ng
bie"n giua phat tri~n kinh te" voi phat tri~n cac nganh dich V\1 n6i Chung Va nganh du
lich n6i rieng.
Thu ba, tren ccJ sd phan tich thlfc tr~ng cua nganh du lich Vi~t Nam, t6ng
ke"t nhung thanh qua d~t du'
tri~n du lich Vi~t Nam. Lu~n an kh~ng dinh nhii'ng ccJ hqi moi d~ nganh du lich
phat tri~n.
Thu tzt, can cu vao bO'i canh qu6c te", tlnh hlnh trong nu'oc, ke"t qua nghien
cuu va dlf bao v~ slf phat tri~n cua nganh du lich tren the" gioi va d Vi~t Nam trong
-5 -
thoi gian tdi, lu~n an ch<;>n llfa va d~ xua't dinh hudng va nhung chinh sach - giai
phap chu ye'u c6 co sd khoa h<;>c d€ phat tri€n nganh du lich Vi~t Nam tu nay de'n
nam 2010, gop ph~n tich clfc vao stfnghi~p CNH-HDH dfft nu'oc.
5. Bf/ CTJ,C lul)n an:
Ngoai ph~n md d~u, ke't lu~n, danh
ffil;IC
tai li~u tham khao va nhung phl;lll;lc;
n9i dung chinh cua lu~n an g&m ba chu'ong, 3 8 bi€u bang s61i~u, 6 hlnh ve va d5 thi
nhu' sau:
•!• Chu'ong 1: Nhung co sd ly lu~n chung v~ Du lich,
•!• Chu'ong 2: Thlfc tr(;lng v~ slf phat tri€n nganh du lich Vi~t Nam thoi gian qua,
•!• Chu'ong 3: E>inh hu'ong va cac chinh sach d€ phat tri€n du lich Vi~tNam de'n
nam 2010.
Trong qua trlnh nghien cliu, lu~n an da sii' dl;lng nhi~u du li~u trong Nien
giam Thefng ke Vi~t Nam, cac Bao cao hang nam cua T6ng
Cl;IC
Du lich, cac ke't
qua di~u tra - khao cliu va tai li~u xua't ban cua WTO va WB, cling nhu' cac sach
bao thu9c nhi~u ngu5n khac nhau, g&m 125 nhart d~ sach, t<;lp chi, ca Vi~t ngu 'va
Anh ngu d€ minh h<;>a cho d~ tai.
-6-
CHu'<:1NG 1
NHUNG C(j
1.1
N
~
sa LY LU!.N CHUNG VE DU LJCH
A'
~
TONG QUAN LY THUYET VE DU LlCH
1.1.1 Du ljch-Tourism Ia gi?
Theo th6ng ke ciia T6 chlic du Jich the' gioi, nam 1950 ca the' gioi moi chi c6
25 tri~u nguoi di du ljch ra nu'oc ngoai; nam 1999 da len toi 665 tri~u nguoi, voi t6c
d9 gia tang blnh quan gffn 7% m9t nam, xe'p vao lo~i cao nhftt so voi cac nganh
kinh te' khac. Nhfi'ng nam cu6i cung ciia the' ky 20, ben c~nh hang ty lu'
'
du ljch trong mtoc hang nam, nhan lo~i chling kie'n cli m6i ngay c6 gffn hai tri~u
lu'
nhau. Lu'
s6 ti~n rat IOn vao n~n kinh te'
the' gioi, t~o ra nhung giao djch kinh doanh tri gia hang ty do-la, va m9t nganh
cong nghi~p moi voi ten g<;>i "nganh cong nghi~p khong kh6i du'qc hlnh thanh d~
II
dap ling nhu diu ciia du khach. V~y hi~n tu'qng du Jich va slf bung n6 du ljch tren
toan the' giOi c6 nguyen nhan tu dau. Di tim IOi giai cho cau hoi d6, chung ta c6 th~
tie'p c~n ban chfit ciia du ljch du'oi nhi~u g6c d9 khac nhau d~ hi~u r6 ho~t d9ng
ciia nganh nay.
1.1.1.1
Blm chtft cua du ljch
•!• Xet tit g6c dq nhu cdu cud xii hqi: Ngay tu bu6i b~nh minh ciia nhan lo~i,
chinh vi~c trao d6i san phffm gifi'a CQng d6ng nay VOi CQng d6ng khac d~ dap ling
nhu cffu ciia cu9c s6ng da bu9c con ngu'oi phai t~m thai roi khoi ndi cu' tru thu'ong
xuyen d~ thlfc hi~n cu6c du hanh. San xufit hang h6a ra doi da thuc dffy con ngu'oi
thlfc hi~n nhung cu9c hanh trlnh ngay cang xa hdn. £>6 la nhung chuye'n di xuyen
h,IC dja tren con du'ong td Iva ciia cac thu'dng nhan thai trung c-6 ho~c cac CUQC vu'qt
d~i dudng ciia cac nha hang hai nhu Vac-co do Gama, Crit-t6p Co-Long hay Ma-gien-
Iang ... Ngoai vi~c huon ban, nguoi ta con nh~m tim hi~u-
k4am pha nhfi'ng cai hay, cai
-7-
l:;t (j ngoai c()ng d6ng - dja phu'ong mlnh sinh s6ng.
Trong giai do:;tn dffu phat tri€n, chi c6 tffng Wp tren cua xa h()i mdi c6 du dieu
ki~n thai gian va tien b:;tc d€ thoa man nhu cffu du ljch, vl v~y du ljch du'
la nhu cffu cao d(p cua gioi thu'
thi h6a, kinh te' - xa h()i phat tri€n cao
hdn, thu nh~p cua ngu'oi dan du'
bi o nhi~m, nhjp s6ng cong nghi~p b~n r()n ...da lam
tang nhu cffu tlm ve voi khung dmh thien nhien khoang dang d€ hit thd khong khi
trong lanh nh[im khoi phl,lC va tang Cu'ong SUC khoe; thu' gian, giai tri, ho~c chiem
nghi~m nhii'ng gia trj van h6a - tinh thffn d€ nan~ cao kie'n thuc ve the' gioi chu.~g
quanh. Du ljch dffn dffn da trd thanh m()t nhu cffu ta"t ye'u - khach quan do'i voi m9i
tffng Wp dan cu' trong xa h()i.
•!•
Tu g6c
d() tht hie'u - mljc dfch cua du khach: Chung ta c6 thS nh~n ra
hi~n tu'
d:;tng - phong phu, va du'
de. Vlle d6, khong it nha nghien cU'u cho da r[ing slf bung n6 du ljch hi~n nay m()t
phffn la do Slf bung n6 ve illl,lC dich du ljch, Slf phat tri€n cac lo:;ti hlnh du ljch CO
cha"t lu'
tru m{)t phffn du khach thlfc hi~n chuye'n di voi n'll,lC dich tie'p thj, kinh doanh, dffu
tu', phffn Ion nhu cffu va illl,lC dich cua du khach la nghi du'ong, giai tri, kham pha,
thu'dng thuc nhii'ng gia tri van h6a va tinh thffn ho~c canh quan thien nhien hffp dftn
cua m6i vung, m6i qu6c gia, m6i tuy€n di€m rna hQ d€n.
•!•
Tu g6c
dq tili nguyen va scm phdm du ljch: N6i d€n du ljch la n6i d€n
canh quan thien nhien nhu': nui d6i, hang d()ng, song ngoi, thac ghenh, bi€n xanh,
cat tr~ng ho~c di tich ljch sil'- van h6a nhu': cung di~n, lang tffm, thanh quach, denchua, dlnh - mi€u, nha tho, tu'
-8-
hay nhii'ng dia danh ghi d~rn dffu ffn cua ijch sii'. N6i d8n du ijch la n6i d8n nhii'ng n6n van
h6a da d~ng khac nhau cua cac c<)ng d5ng dfm cu', nhii'ng 16i s6ng, phong ~c, ~p quan,
ffrn thlfc truy6n th6ng d~c s~c, cac hlnh thuc 1~ h<)i dan gian d<)c dao - hffp d~n; va n6i d8n
du ijch cling la n6i d8n cac hlnh thuc thu' dan, vui choi - gilti tri d~ ph1,1c h6i sue khoe... Vl
v~y, song song voi vi~c dftu tu' xay dt;tng nhii'ng co sb v~t chfft, cong trlnh van h6a ph1,1c v1,1
du khach, hftu h8't cac qu6c gia d6u dlfa vao nhfi'ng l<;ii th€, tinh d<)c dao - hffp d~n cua tai
nguyen du ijch thien nhien va tai nguyen du ijch nhfm van san c6 cua m1nh d~ k8t h<;Jp
phat tri~n du ijch.
Slm phffrn du lich d~c tru'ng d~ ban cho du khach chinh la cac chuong trinh du
lich. B6 chu y8u Ia slf lien k8't nhung tai nguyen du lich thien nhien va tai nguyen du
lich nhan van cling voi nhii'ng phu'ong
ti~n
tu'ong ling ph1,1c v1,1 khach du lich nhu'
phu'ong ti~n v~n chuy~n, noi an, ch6n d, ... Nhu' v~y blm chfft ciia du ijch khong phai Ia
ho~t d<)ng rnua ban cac san phffrn tieu dung blnh thuong ho~c Ia rnua s~rn hang h6a
don thuftn rna hftu h8't hang h6a rna du khach rnua s~rn Ia nhfi'ng "hang h6a tinh than"
mang tinh van h6a d<)c dao, khac 1~ tren th€ gioi. Bi6u d6 n6i len ban chfft cua ho~t
d<)ng du lich la chinh tlrn hi~u, kharn pha, thu'dng thuc nhii'ng san phffrn v~t chfft va
tinh thftn rnang tinh nhan van rfft cao.
•!• Tit g6c dq ltch sU:: C6 th~ coi cac cu<)c phieu lu'u ciia nhung nha tharn
hi~rn hay nhil'ng ngu'oi c6 d~u 6c hi8'u ky, vi~c dong ru6i ciia cac hi~p sy giang h6,
ho~t d<)ng ciia cac nha truy6n giao va thuong nhan duong dai tu xua da d~t n6n
m6ng ban d~u cho du lich. Tnli qua nhi6u phu'ong thuc san xufft, du lich d~n d~n
mang n<)i dung kinh t€ r5 r~t. Tuy nhien du lich chi thgc
kinh
sg trd thanh rn<)t nganh
t€ khi xa h<)i phat tri~n d€n rn<)t trlnh d<) nhfft dinh v6 kinh t€- van h6a - khoa
hQc ky thu~t, khi t~ng lOp dan cu' c6 thu nh~p dii d~ trang tnli cho nhu c~u du lich
d~t d€n rn<)t dung lu'<;ing thi tntong dii IOn. M~t khac, nguoi ta cling phiH c6 quy thoi
gian nlnh r6i d~ thl,l'c hi~n chu'ong trlnh du lich.
Bi~rn l~i lich sti' nguoi ta dmg nh~n ra t~rn quan trQng va rn6i lien h~ ch~t che
gifi'a phong trao dffu tranh cu.a giai cffp cong nhan tren th€ giOi voi ho~t d<)ng du
-9-
lich r()ng IOn ngay nay. Nho c6 phong trao dffu tranh cua giai cffp cong nhan rna
nam 1848
Lu~t
lao d()ng 10 giO (J Anh mdi du'
tie'n xa hon m1'a (J Tan the' gidi vdi yeu cffu ngay lam vi~c 8 giO t~i D~i h()i cong
nhan My h9p (J Ban-ti-mo (thang 8/1866). Tu chinh nhung quan h~ san xufft, phong
trao cong nhan phat tri~n m()t each tlf phat (J hai ben bo D~i Tay du'ong da cung
gi;ip nhau trong m()t ml;lc tieu chung la giam gio lao d()ng, tang thoi gian nghl ngoi,
giai trL Ke't qua la cac qu6c gia phai ban hanh Lu~t lao d()ng, ap dl;lng dffn dffn cac
chinh sach xa h()i tie'n b() hon nhu': ngttoi lao d()ng c6 nhung ngay nghl phep hang
nam du'
chung, Cac-Mac da phan tich va dlf bao ding: "Mu6n chO'ng l~i con r~n gay ra
nhung n6i thO'ng kh6 cua hQ, cong nhan phai h
xa h()i m~nh me ngan can ngay chinh ban than hQ tl,l' ban mlnh va ban noi giO'ng
mlnh vao ch6 che't ch6c va no 1~" [45, 559].
Nhu' v~y, xet tren nhi~u khia c~nh, c6 th~ n6i hi~n tu'
nhan dan lao d()ng chO'ng ap buc, b6c l()t, yeu cffu du'
ht;p .eli a thu vui cho tffng lOp giau c6 sang ph~m vi IOn cua doi sO'ng kinh t€- xa h()i
va nganh du lich du'
t€ d()c l~p
d~ dap ling m()t
mi;it nhu cffu cua con ngu'oi.
1.1.1.2
Khai ni~m du lfch
Theo Vi~t Nam tl,l' di~n cua H()i Khai Tri Tie'n Due va Han- Vi~t tl,l' di~n cua
fHo Duy Anh thl du lich c6 nghia la di chu du kh~p noi d~ xem xet. Theo tl,l' di~n
Larousse thl ngu'oi phu'ong Tay ding hi~u du lich la hanh d()ng du hanh d~ thoa
man l~c thu. Phap l~nh Du lich Vi~t Nam sO' 1111999/PL-UBTVQH du'
- 10-
08/0211999, te;ti di~u 10 cfing dinh nghia:" Du ltch la hoc;tt dt]ng cua con nguiJingoai
nai cu tru thuiJng xuyen cua minh nhlim thoa man nhu cdu tham quan - giai tri- nghl
dui'Jng trong mt]t khoang thiJi gian nhtit djnh". Tuy nhien ne'u tie'p c~n du lich du'oi g6c
d<) la m<)t nganh kinh te' t6ng h
da du'a ra dinh nghia:" Du lich Ia t6ng h
mlJc dich (ngoai mlJc dich kie'm ti~n) va thlfc hi~n vi~c tham vie'ng thu'ong xu yen". Te;ti
E>e;ti h<)i lffn thu 5 cua cac nha nghien CUu khoa hQC trong IInh VlfC du lich da thua nh~n
dinh nghia cua hai giao su' Hunziker va Kraff (Due) v~ du lich la tu'ong d6i.dffy du nhu'
sau: "Du lich la t6ng h
noi lam vi~c d~ kie'm ti~n ".
Cho de'n nay ngu'oi ta da th6ng nhfft v~ co ban ding tfft ca cac hoe;tt d<)ng di
a trong nu'oc hay ra nu'oc ngoai (tru vi~c di lam, cu' tru, hay
xam lu'
chuy~n cua con nguoi
dffy du v~ du lich g~p khong it kh6 khan do tinh chfft hai m~t cua khai ni~m du
lich. M<)t
m~t,
du lich mang
y nghia thong thu'ong la
vi~c
di le;ti cua con nguoi voi
mlJc dich ngh1 ngoi, ghli tri..., m~t khac n6 du'
th~ khai quat h6a hi~n tu'
vJ kinh te'-
q
thuql - Van hoa - Xii hQi phdt sinh do
Sf!
tdc dt)ng hb tUdng gifla du
khdch, dan vt cung ring dtch v~, chinh quyJn va cu dan tc;ti nai den du lich trong qua
trinh khai thdc cdc tai nguyen du ltch, td chuc kinh doanh ph~c v~ du khdch ".
Tuy v~y gifi'a Du lich va Kinh te' du lich c6 n<)i ham khac nhau. Cffn lu'u
r~ng
tu "Tourism" -
du lich Ia
vao .the' ky 19, n6 c6 ngl,l
y
tu tu'ong d6i moi, chi du'
y n6i de'n ca hoe;tt d<)ng du hanh l~n nganh cong nghi~p
dich Vlf du'
- 13v~ th~ cha"t cua con ngttoi, da thuc dfty du ljch phat tri~n.
1.1.2.2
Nhflng d9ng ca thu9c v~ t1nh cam- tam linh:
Do qua trlnh do thi hoa, do hofm canh ljch sii' - xa h<)i - kinh te' t~o ra khie'n
nhi~u ngttoi phai roi bo Umg xom, que hu'ong d~ sinh sO'ng m<)t noi khac, th~m chi
'
-
m<)t quO'c gia khac nhu'ng slj g~n bo voi noi "chon nhau c~t rO'n" va mO'i quan h~
gia dlnh than t<)c, b~n be vfrn luon Ia nhii'ng s
Iu6ng du khach thu'ong xu yen, nha"t Ia vao cac ky nghi va Ie h<)i c6 truy~n. Khong
phai tlf nhien rna Chau Au va Chau My trCJ thanh 2 di~m thu hut nhi~u du khach
nha"t tren hanh tinh bCJi le tu the' ky 16 de'n nay da co nhi~u tri~u ngttoi Chau Au di
cu' sang Tan the' gidi. Vi~c tham vie'ng nhau hang nam cua nhii'ng ngu'oi co quan h~
huye't thO'ng giii'a hai bo B~i Tay du'ong da gop phffn t~o nen m<)t lu6ng du khach to
IOn cho hai khu vljc nay.
Ben c~nh do, nhii'ng dt)ng co thu<)c v~ tam linh nhu' ton giao, tin ngu'ong
cfing thoi thuc ngu'oi ta thljc hi~n chuye'n du ·hanh. Tu vi~c di day di do d~
truy~n ba giao ly cua cac nha truy~n giao cho de'n cac chuye'n hanh hu'ong cua
tin d6 cac ton giao IOn nhtt Thien chua giao, Ph~t giao, H6i giao di v~ tham
thanh dja cua ton giao mlnh hang nam vao nhii'ng ngay Ie quan trQng cua hQ da
tC).o ra m<)t Iu6ng du khach ta"p n~p. Hang tri~u tin d6 H6i giao tren kh~p the'
gioi hanh hu'ong v~ thanh dja Mec-ca hang nam la m<)t vi d1,1 di~n hlnh cho loC).i
d<)ng co nay. Tom l~i, u'dc muO'n g~p go, tham vie'ng b~n be- ngu'oi than va nhii'ng
d<)ng co thu<)c v~ tam linh cua ca nhan da thoi thuc ngu'oi ta thljc hi~n chuye'n di.
1.1.2.3
D9ng ca tim hiiu- kham pha:
Tinh ham tlm hi~u, u'dc muO'n trong tha"y, tdi qua, va hQC hoi nhii'ng di~u moi
lC). la ban cha"t cua con ngttoi. Khi ngttoi ta co di~u ki~n dQc, bie't nhi~u v~ nhii'ng
dja phu'ong, nhii'ng quO'c gia, nhii'ng n~n van hoa khac nhau; nghe nhii'ng di~u hffp
dfrn, moi 1~ thl ao ttoc di du hanh d~ kham pha luon thoi thuc hQ. M<)t sO' ngttoi co
th~ thich nhii'ng chuye'n di xa, trong khi do nhii'ng ngu'oi khac l~i thich kham pha
- 14-
nhung di~u mdi me g~n nha hon. Mong muO'n tham gia vao nhung ho<;tt d()ng mdi,
thu'dng thuc nhung mon an ngon, hoa nh~p vao nhung c()ng d6ng xa l<;t va thil' di~u
chinh minh theo t~p qmin mdi, do Ia nhung u'oc ao kham pha the' gidi va cling kham
pha blm thfm mirih... thoi thtic nguoi ta tht;tc hi~n nhung chuye'n du lich.
1.1.2.4
Dqng co nang cao dit;t vt-uy tin:
Nhung th~p nien sau the' chie'n thu hai chung kie'n m()t ky nguyen cua sv thinh
vu'
hanh ngay cang xa- d~t ti~n hon d~ co th~ nang cao dia vi cua hQ trong mM nguoi
khac. Cach thuc IDQi ngu'oi chi tieu ti~n va Slt dl}ng thai gian ranh r6i CUa minh da
trd thanh hinh thuc bi~u 19 sl;f thanh d<;tt va giau co cua hQ. Lo<;ti d()ng co nay con
du'
1.1.2.5
Dqng co h9c t(lp- nang cao kitn thac:
Ngay nay, nhu c~u hQc t~p nghien cti'u tim hi~u the' gidi chung quanh ngay
t<;ti thl;fc dia da gop ph~n d~c ll;fc lam sang to nhung giO
ly thuye't t<;ti giang du'ong.
Vi~c di du lich d~ nghien cti'u, hQc t~p trd thanh m()t nhu c~u khong th~ thie'u du'
Dia ~y, Hang hai, Thien van ... cling ra"t c~n nhung chuye'n di thl;fc te'. Vi~c thl;fc hi~n
cu()c hanh trlnh, giao htu, tie'p xuc xa h()i da lam cho sinh vien, hQc sinh nhanh
chong tru'dng thanh, hinh thanh the' gidi quan khoa hQc, nang cao trlnh d9 va nh~n
thuc dung d~n v~ cac c()ng d6ng dan cu' khac nhau tren trai da"t. Ben c<;tnh do, chinh
qua trinh di chuy~n CUa sinh vien hQC sinh de'n hQC d cac tru'ong xa nha trong Va
ngoai nu'dc cling t<;to ra m()t dong du khach dang k~ vao mua nh~p hQc hang nam; _
1.1.2.6
Cac dqng co tdng h(Jp khac:
Ngoai cac d()ng co chinh neu tren, chting ta co th~ tha"y ding nhung nguyen
nhan thtic dffy con nguoi di du lich th~t la da d<;tng, kho t6ng ke't he't du'
- 15th~ bao g6m nhung hie'u ky v~ cac n~n van h6a, ton giao, th~ che' chinh tri khac
nhau, v~ con ngu'oi, dia di~m, slf ham thich nhung net hffp d~n cua ngh~ thu~t dan
gian, cua th~ thao (hay th~m chi cua mau do den), Slf ky di~u cua thien nhien ... Boi
khi du lich cling xufft phat tu 6c phien htu me;to hi~m ho~c do nhu cffu giao te' xa
h()i, u'oc muO'n thay d6i ne'p cong vi~c hang ngay, muO'n tlm kie'm nhung kinh
nghi~m
moi me.
1.1.3 Nhfing ngu6n lt,t'c d~ phat tri~n du ijch
v~ m~t ly lu~n va thlfc ti~n cling nhu' kinh nghi~m hoe;tt d()ng du lich tren the'
giOi da cho thffy, d~ c6 th~ phat tri~n du'
la,
tai nguyen du lich, bao g6m: tai nguyen du lich thien
nhien nhu': mli d6i, hang d()ng, thac gh~nh, song suO'i, bi~n dao, thiing canh ... va tai
nguyen du lich nhan van nhu': di tich lich sii'-van h6a, phong we, t~p quan, ne'p
sO'ng, 1€ h()i, ... ; hai la, dan cu' va nhan lvc; ba
za, cd sC1 v~t chfft, bao g6m: cd sC1 v~t
chfft ky thu~t chuyen nganh va cd sd he;t tffng chung cua n~n kinh te', va
bon la,
cac
ye'u tO' khac nhu: chu tru'dng chinh sach cua Nha nu'oc v~ du lich, nhung cd h()i d~
phat tri~n du lich.... Tuy thu()c vao cd cffu kinh te', di~u ki~n khong gian va thoi
gian khac nhau cua m6i quO'c gia nhung ngu6n llfc nay cling c6 vai tro n~ng,
nhv
khac nhau nhu'ng tl!U trung le;ti chung d~u la nhung ngu6n h;l'c can ban-cffn thie't, c6
quan h~ ch~t che voi nhau te;to thanh m()t chinh th~ thO'ng nhfft d~ phat tri~n nganh
du lich
1.1.4 St,i cftn thi~t khach quan va ijch sii' hlnh thanh phat tri~n nganh du ijch
tren th~ gim
1.1.4.1
Sl! cAn thiit khach quan hznh thimh ngimh du Itch
Du lich la nhu cffu khach quan cua con ngu'oi trong xa h()i. Do
CUQC
each
me;tng cong nghi~p lffn thu I mang le;ti hdi nu'oc, di~n, va may moe hi~n de;ti lam cho
kinh te' - xa h()i phat tri~n nhanh; nang sufft lao d()ng gia tang, thoi gian lam vi~c
giam xuO'ng- nghi ngdi tang len, cung voi sv phat tri~n cua nhung do thida te;to ra
'
-
m()t lop trung lu'u voi thu nh~p kha c6 nhu cffu va di~u ki~n thoa man u'oc md di du
- 16-
lich, t<:to diSu ki~n cho du lich phat tri~n. M~t khac do cung - cftu trong du lich c6
nhung d~c thu nhu': nhu cftu cua du khach mang tinh cha"t t6ng hqp, da d<:tng va
phan tan (J kh~p m9i ndi trong khi cung san phffm du lich l<:ti
c6 dinh va mang tinh
chuyen mon h6a, d<)c l~p; cac eel s(J du lich khong d~ dang tuyen truySn, quang ba
san phffm de'n ngu'oi tieu dung trong khi du khach cling g~p ra"t nhiSu kh6 khan nhu'
ngon ngu, thu t1;1c xua"t nh~p canh, ... khi tieu dung san phffm du lich. Tfft ca diSu d6
doi hoi, tu g6c d9 cung - cftu, phai c6 tac nhan trung gian - cac cong ty du lich - d~
nefi ke't giua cung va cftu du lich. Nhu' v~y, slf hlnh thanh va phat tri~n nganh du
lich d~ dap ung mQt m~t nhu cftu CUa COn ngu'oi la Slf cftn thie't khach quan cua doi
s6ng kinh te'- xa h<)i.
1.1.4.2
Lfch si:t hlnh thanh phat triin nganh du lich tren tht giai
Khai ni~m du lich cling noi de'n kha nang cua con ngu'oi c6 th~ di chuy~n roi
xa ndi cu' ng1;1 va nhung cong vi~c lam thu'ong xuyen h~ng ngay; vl v~y, c6 th~ n6i
lich su cua nganh du lich cling chinh la lich su cua nganh v~n tai. Khach du lich dftu
tien c6 lela nhung ngu'oi du hanh voi ml;IC dich thu'dng m<:ti. Lo<:ti khach du lich nay
da d<:tt de'n mile cao nha"t vao thoi d<:ti La-ma cling voi m<)t m<:tng lu'oi v~n tai som
nha"i. Khi de' che' La-ma s1;1p d6, m<:tng lu'oi du'ong giao thong (J Chau Au cling suy
giam, vi~c du hanh chi du'qc thlfc hi~n b(Ji cac hi~p sy giang h6, cac nha truySn giao,
va m<)t it thu'dng nhan. Bu'oc sang thoi c~n d<:ti, slf ra doi cua Chu nghia Tu' ban va
Chu nghia De' quefc voi khoi lu'qng hang h6a san xua"t ra d6i dao da dftn de'n nhu cftu
giao thu'dng d~ tlm kie'm, khai thac ngu6n nguyen li~u cling nhu' tieu th1;1 hang h6a
giua chinh quefc va cac nu'oc thu<)c dia, va giua ca'c nu'oc tu' ban - de' quefc voi nhau;
ben C<:tnh do, trong giai dO<:tn nay con ngu'oi da san xufft ra du'QC cac phu'dng ti~n giao
thong v~n tai nhanh hdn, tan tie'n hdn, ti~n nghi hdn va cac phu'dng ti~n thong tin lien
l<:tc hfi'u hi~u nen da tac d<)ng tich clfc de'n ho<:tt d<)ng lu hanh. Du lich tie'p thi-tlm
kie'm thi tru'ong, du lich cong
Vl;l,
du lich tham quan phat tri~n m<:tnh. De'n th~p ky
dftu tien.cua the'ky 20, du lich quefc te' da d<:tt duqc nhung thanh qua dang
ki nhung
do chie'n tranh the' gioi lftn thu I nen du lich quefc te' bi dlnh tr~. Sau the' chie'n thu I,
- 17ho~t d()ng du Iich dtt<;Jc pht;tc h6i va phat tri~n nhanh, d~c bi~t Ia d Chau Au. Nhieu
qu6c gia da thanh I~p cd quan Nha nude ve du Iich. T6 chlic IUOTO cling xua't
hi~n vao thoi gian nay. Tuy nhien, m()t I~n nfi'a ho~t d()ng du Iich qu6c te" I~i bi
ngan can do tham h9a chie"n tranh the" gidi I~n thli II. K~ tu nam 1950 trd di, nhfi'ng
cu()c each m~ng trong llnh vl,l'c giao thong v~n t~i, vi~n thong, cong ngh~ tin h<;>_c,
va sinh hQC di truyen da dem I~i nhfi'ng thanh tl,l'U to ldn trong phat tri~n kinh te"xa h9i cua cac qu6c gia thuc dfty nganh du Iich phat tri~n m~nh tren ph~m vi toan
the" gidi.
ve t6 chlic kinh doanh du Iich- Iii' hanh: Ho~t d()ng du Iich da xua't hi~n tu
Iau trong Iich sli' Ioai ngu'oi. Tuy nhien, mai de"n the" ky 17 khi cac cu()c chie"n tranh
ke"t thuc, kinh te"- xa h9i phat tri~n nhanh da thuc dfty c~u du Iich phat tri~n m~nh
thanh m6t cua gidi thu'<;Jng htu; cac cd sd cung ling du Iich ra doi d~ dap ling nhu
c~u cua du khach. Thoi gian d6, d Phap c6 Renotdo Teofract thanh I~p hang kinh
doanh t6ng h<;Jp mang ten " Ga tr6ng vang" cung ca'p ca dich vt;t ngan hang, phong
cho thue d6, v~n chuy~n hanh khach ... Nam 1814, Drovanhi, ngu'oi
Y,
da t6 chlic
cac " Phong g~p go" d~ ph6 bie"n kinh nghi~m di du Iich. Tuy v~y, ta't ca cac ho~t
d()ng neu tren mdi chi thl,l'c hi~n m9t s6 chlic nang rieng bi~t cua hang du Iich;
chung chua c6 tinh toan di~n va hi~u qua kinh te" chua cao.
Hang du Iich tu'dng d6i hoan chinh d~u tien tren the" gidi xua't hi~n nam 1842
t~i Anh do Giao sy Thomas Cook sang I~p. Tu nhfi'ng chuye"n du Iich ban d~u b~ng
tau hoa (J nude Anh ong da due ke"t thanh cu6n s6 tay du Iich (tourist guide) va md
r()ng m~ng Ittdi ra ngoai bien gidi vdi chuye"n tau chd khach du Iich sang Paris nam
1855. Be"n cu6i the" ky 19 hang du Iich cua Thomas Cook da vu'dn ra ca Chau My,
Chau Uc, Trung Bong va An BQ. Ngay nay ho~t d()ng du Iich- Iii' hanh da phat
tri~n m~nh me khiip ndi, xua't hi~n nhieu t~p doan du Iich n6i tie"ng. Rieng khu vl,l'c
Bong
A- TBD
cling c6 hang cht;tc ngan hang du Iich. Tuy v~y, so vdi nhieu 1Jp
doan du Iich-khach s~n da qu6c gia khac, hang "Thomas Cook va con trai" vfin Ia
m9t trong nhfi'ng hang du Iich t~m co c6 be day Iich sli' Iau doi nha't, vdi hdn 400 chi
- 18-
nhanh d?i di~n
atren 70 quO'c gia.
V~ t6 chuc du lich the' gioi (WTO): f)~ thuc d§:y ho?t d9ng du lich (j cac nu'oc,
narn 1925 Lien rninh quO'c te' cua cac t6 chuc du lich (IUOTO) du'qc th~mh l~p t?i Ha
Lan. Be'n narn 1975 IUOTO chuy~n th~mh WTO hay OMT (Organization Mondiale
du Tourism). Narn 1976 WTO da thong qua hie'n chu'dng quO'c te' v~ du lich va ch<;m
ngay 27 thang 9 lam ngay du lich the' gioi. Ton chi cua WTO la khuye'n khich va
phat tri~n ho?t d9ng du lich tren the' gioi nh~rn thuc d§:y phat tri~n kinh te', giao htu
van hoa-xa h9i, tang cu'ong slf hi~u bie't lfrn nhau giua cac dan t9c va nang cao chfft
lu'qng cu9c sO'ng cua rn9i ngu'oi. Be'n nay WTO da c6 tren 130 quO'c gia h9i vien tren
kh~p narn chau, rna Vi~t Narn la rn9t h9i vien tu narn 1981.
1.2
'
?
,..,
,
~
"'"
-
"
V AI TRO CUA DU LJCH DOl VOl NEN KINH TE- XA HOI
1.2.1 Vi tri- vai tro ctia ngimh du J.ich trong cd cffu kinh t~
1.2.1.1
Ca diu cac ngcmh trong n~n kinh ti va vt trf cua nganh du Itch
•!• M9t sd lu(in diim v~ nganh dtch v~ va du Itch.
+ Quan diim cua cac nha kinh diin: Theo quy lu~t, khi doi sO'ng kinh te'- xa
h9i phat tri~n de'n rn9t rnuc d9 nhfft dinh, nhii'ng nhu c~u cd ban v~ v~t chfft cho slf
t6n t?i cua con ngu'oi du'
nguyen, phu'dng ti~n v~t chfft hfi'u h?n d~ thoa man nhung nhu c~u vo h?n cua ~on
-
'
ngu'oi, d~c bi~t la nhu c~u v~ van h6a-tinh thfin rfft da d?ng phong phu. Oic nha
kinh di~n cua Chu nghia Mac-Le nin cling kh~ng dinh
ffi\}C
tieu cuO'i cling cua
CUQC
dffu tranh cua giai cffp cong nhan va nhan dan lao d9ng the' giOi la nh~rn giai ph6ng
con ngu'oi thoat khoi xi~ng xich b6c 19t va no dich, d~ con ngu'oi du'
ngu'oi Ph6 da phat hi~n ty 1~ chi tieu cho nhii'ng nhu c~u cd ban trong gia dlnh da
giarn xuO'ng rn~c du thu nh~p cua dan cu' tang len. Nguoi ta khong chi sli' d\lng thu
nh~p vao nhung nhu cfiu nhu' an,
a, rn~c rna ngay cang chi tieu cho nhung ti~n nghi
- 19-
cao d(p, va thoa man nhung nhu c~u v€ van h6a-tinh th~n de nang cao cha't htqng
cu()c sO'ng nhu' giai tri, du ljch. D~c bi~t nhu c~u cua con ngu'oi v€ v~t cha't tuy gia
tang nhu'ng c6 gioi hc;m, ngu'qc lC;ti nhu c~u van h6a-tinh th~n phat trien da dC;tngphong phu vo cung. Ne"u bieu di6n mO'i quan h~ nay du'oi dC;tng m()t d6 thi toan hQC
thl du'ong c~u v~t cha't tuy gia tang nhu'ng se ti~m c~n voi m()t du'ong gioi hC;tn n~m
ngang, trong khi du'ong c~u v€ van h6a-tinh th~n tang len khong gioi hC;tn.
+ Quan diim cua cdc hQC gid phu:ang Tay du:ang dc;ti: Khi nghien CUu hi~n
tu'qng bung n6 du ljch tren the" gioi, cac hQc gia phu'ong Tay cfing d€u cho r~ng du
li~h la nhu c~u c~n thie"t, khach quan cua xa h()i. M~c du con nguoi chua kham pha
he"t tai nguyen thien nhien va each sli' dvng chung c6 hi~u qua nha't nhu'ng tai
nguyen thien nhien Ia hfi'u hC;tn; d~c bi~t Ia da't dai danh cho san xua't nong nghi~p
ngay cang bi thu h¥P lC;ti do dan sO' phat trien, do qua trlnh do thj h6a, cong nghi~p
h6a va hi~n dC;ti h6a. Tuy nhien, voi slf tie"n b() vu'qt b~c cua khoa hQC, cong ngh~
trong thoi gian qua cho thffy tri tu~ va kha nang sang tC;tO cua con ngu'oi la VO hC;tn.
Khi kie"n thuc Chung cua xa hQi du'qc nang len, 'khoa hQC ky thu~t cong ngh~ Va
khoa hQC quan ly trd thanh ffiQt ye"u tO' quan trQng cua hfc lu'qng san XUfft Va san
phffm du'qc san xua't ra ngay cang nhi€u hon, nhanh hon, va re hon; lu'qng nguyen
li~u v~t cha't tieu hao trong san xua't se giam di va ham lu'qng cha't xam ke"t tinh
trong san phffm ngay tang len (theo tinh toan cua nhi€u nha kinh te", trong m()t san
phffm
a cac nu'oc cong nghi~p ti€n tie"n, ty 1~ ke"t tinh cac ham lu'qng lao d()ng la:
gia tri nguyen v~t li~u 10%, nang lu'qng 10%, sue lao d()ng co ba:p 5%, lao d()ng tri
tu~ tu 75-85%) thl khong chi cac djch vv phvc vv cho vi~c quan ly san xua't - kinh
doanh phat trien theo de dap ling cho nhu c~u cua qua trlnh san xua't d6 rna nhung
djch vv vui choi - giai tri - the thao - cham soc sue khoe, nhung djch vv mang tinh
nhan ban - van h6a tinh th~n cfing phat trien mC;tnh de dap ling nhu c~u cua ~on
'
.
-
ngu'oi trong n€n san xua't hi~n dC;ti. Chinh vl the", Paul A. Samuelson, nha kinh te"
hQC n6i tie"ng cua My cfing cho r~ng de"n bao giO rna nhu c~u tieu thv v~t chfft da
duqc hoan toan thoa man thl v~n con nhung nhu c~u khac nhu' slf nghi ngoi nhan
-20-
tlm, tieu khi~n gilti tri... va nhil'ng ye'u tO' tinh thffn khac lam cho cu<)c s6ng con
ngu'oi tu'di dvp, c6 gia tri them len.
Daniel Bell, nha xa h<)i h9c
My
n6i tie'ng, giao su' d~i h9c Harvard, vdi tac
phffrn "Mt)t tim toi vi dTf bao xii ht)i- khi xii ht)i hqu cong nghi~p tifn dfn", tac
phffm tieu bi~u nha't cua phu'dng Tay du'dng d~i c6 lien quan de'n dl! bao xa h<)i
tu'dng lai xua't ban nam 1973, da cho r~ng hlnh thai xa h<)i "h~u cong nghi~p" hay
xa h<)i "dich vv" se xua't hi~n trong khoang thoi gian tu 30 de'n 50 nam sau - tuc
khoang dffu the' ky 21. J)~c di~m cua hlnh thai xa h<)i h~u cong nghi~p la cac
nganh kinh te' chu ye'u d~u thuqc v~ kinh te' dich
Vl,l
va xa h<)i h~u cong nghi~p ctap
ung yeu cffu thoai mai va thu~n ti~n cho COn ngu'oi; trong d6 cac lo~i dich
bao
v~
Vl,l
y te',
sue khoe, giao dvc, nghien cU'u khoa h9c, vui chdi giai tri va du lich se phat
tri~n m~nh. Cffn n6i r~ng, ngay d xa h<)i nong nghi~p thl nganh dich vv da xua't
hi~n nhu'ng con sd khai, de'n xa h<)i cong nghi~p nganh dich vv mdi c6 di~u ki~n
phat tri€n m~nh. Xa h<)i h~u cong nghi~p la'y cung ca'p dich vv tren cac m~t y te',
bao
v~
sue khoe, giao dvc va quan ly, du !ich - vui chdi - giai tri lam phu'dng
ti~n
tham nh~p vao xa h<)i va hu'dng vao toan b<) loai ngu'oi. Trong thlfc te', sO' lao d<)ng
lam
vi~c
trong nganh dich
Vl,l
cfing nhu' ty trQng nganh dich
Vl,l
trong GDP cua cac
nu'dc cong nghi~p phat tri~n da chie'm ty trQng tren 65% ngay tu th~p nien 90 cua
the' ky 20 (xem PL sff 3: cd diu ngimh trong GDP cua cdc quffc gia tren thf gi{Ji,
1980-1998), trong d6 du lich chie'm khoang 39% gia
tri
to an nganh dich vv. · Cung
quan di~m vdi Daniel Bell, Beri Sunsd - nguyen B<) tru'dng B<) Khoa h9c Australia
kh~ng dinh xa h<)i loai ngu'oi se nhanh chong chuy~n sang xa h<)i "dich vv ". Slf
phat tri~n cua cac linh vvc cong ngh~ mdi se d~n de'n nhi~u d6i thay cua xa h<)i.
Nganh dich vv se phat tri~n vdi qui mo chua tung c6 va n<)i dung, tinh cha't cfing
khac vdi tru'dc day: d6 la dlfa vao n~n giao d1,1c, ngh~ nghi~p gia dlnh va nganh vui
chdi giai tri. Trong xa h<)i dich vv, nhi~u cong vi~c lam t~i van phong hi~n nay se
du'
