Đẩy nhanh tiến trình thực hiện bảo hiểm y tế toàn dân ở Việt Nam - Giải pháp có hiệu quả thực hiện chính sách an sinh _ Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ

n{) GIAO Dl)C DAO TAO
TIUJ'ONG Dl} I HOC KINH

TE THANH PHO HO CHi l\HNH

DE TAl NGHIEN cuu KHOA HOC CAP BQ
,.._?

""

'

DAY NHANH TIEN TRINH THUC
.
.,::>
A"
'
"
HIEN
. BAO HIEM Y TE TOAN DAN (j
VIET
. NAM - GIAI PHAP CO HIEU
.
QUA THl}C HI~N CHINH SACH AN
"
...
SINH XA HOI
.
"

?

.

?

"

?

"

"

-

l\IA

s6 :

B2006- 09- 09

TVDHKT

368.38
B510-H404

cHu NHI(~rvt of~

TAI:

TS. BUI HUU PHlf(jC

2010
Copy 1

111111111111111
K50002893

._;.
\I

TP.

H6 CHI l\HNH, NAlVI 2008

"


BQ GIAO Dl)C DAO TAO
TRUONG DAI HQC KINH TI~ THANH PH6 H6 CHi l\11:\H
~m~

DE TAl NGHrEN cuu KHOA HOC CAP cc> s(j
,:?

,....,

'

DAY NHANH TIEN TRINH

"
?
,:?
THu'C
HIEN
.
. · BAO HIEM Y TE
TOAN DAN 0 VIET
. NAM - GIAI
P_HAP CO HI)tU QUA THl}C HI)tN
"'
"'
- HOI
"
CHINH
SACH
AN SINH XA
.
~

'

"

l\1.<\.

?

SO :

"

')

H2006 - 09 - 09

cHu NHitM DE TAl:

TS. Bin HU'u PHV6c

cA.c THANH vn1N:

TS. LE THJ LANH
BS. BUI DUC TRANG
ThS. DAO QUANG SON


DANH Ml)C CAC CHU VIET TAT TRONG
1. BHYT

: Bao hi~m Y te

2. CSSK

:Cham s6c sue khoe

3.KCB

: Kham chua

DE TAl

b~nh

4. CBCNVC : Can b(> c6ng nhan vien chuc

::

5. BHXH

: Bao hi~m xa h(>i

6. XHCN

: Xa ~v"li chu nghla

7. CNXH

: Chu nghia xa h(>i

8.GDP

: T6ng san lu'Qng n(>i clia (Gross Domestic Product)

9.GNP

: T6ng san lu'Qng qu6c gia (Gross National Product)

10. WHO

: T6 chuc Y te the gidi (World Health Organ11ation)


?

.:?

DANH Ml)C BANG BIEU
trang

Bang 2.1: Muc BHYT theo cac do'i ttiQ'ng

40

Bang 2.2: So' ngtioi tham gia BHYT qua cac nam

40

va sii'dt.mg ngu6n thu BHYT
Tinh hinh ngu6n thu va sii' dl)ng ngu6n thu BHYT

Bang 2.3: Tinh hlnh phan pht)i

41

Bang 2.4:

42

Bang 2.5: Ngu6n thu :20/25 h~nh vi~n c6ng t~i TP.HCM

42

Bang 3.1: Co c;l'u d£in st) \'i~t 1\'am

61

Bang 3.2: Phat tridn cff si'J h<~ tdng y tc' t~i Vi~t Nam
62
Bang 3.3: Chi tieu giti()ng b~nh binh quan ddu ngtioi t~i Vi~t Nam63
Bang 3.4: Chi tieu bac si binh quan tren dc1u ngtioi tl}i Vi~t Nam 63

:

Bang 3.5: Chi tieu cho y tc nam 2000 .:; mOt so' quoc gia

64

Bang 3.6: l\luc dong HllYT tt,i'nguy<:n

66


- - - -

-----------------------.---

Mdd~u

1

CHUONG 1
AN SINH
.:.

XA

TONG QUAN

VE

BAO HIEM y TE v A CHINH SACH
3

H(H

1.1

KHAI NIEM BAO HIEM THUONG MAl

3

1.2

N(H DUNG, D~C DIEM BAO HIEM THU(iNG l\IAI

3

1.2.1 N()i dung BHTM
1.2.2 Lt;ti ich BHTM

3

1.2.3 Dijc di~m cua BHTM

5

1.2.4 Nguyen tiic ho~t d<)ng co ban cua BHTM

5

1.2.5 Phan
1.3

bi~t

BHTM va BH xa h<)i

Ban cha't cua BAO HIEM y TE

6
6

1.3.1 Ngu6n g6c ciia BHYT

6

1.3.2 Ban cha't cua BHYT

8

1.4

10

Vai tro cua BHYT

1.4.) Cham soc Stic khoe ngtioi dan, gop phfin <1n djnh xa h<)i

10

I .4.2 Di~u tie't Ya phan phoi l~i thu nh~p cua dan cu·

11

l.4.J Tang ctiong ti~m hfc tai chinh cho xa h<)i, giam chi cho 1\S

12

l .4.4 BHYT Ia m()t trong nhung ngmin cung ca'p t~1i chinh ti'n djnh cho
cac co sd y te'
1.5

Cac

12
lo~i

hlnh BHYT
phap:

12

dich thtfc hi~n BHYT:

15

Bao hi~m y te' m<)t so ntioc tren the' gioi

15

1.5.1 Can cti' vao
1.5.2 Can cu vao
1.6

lu~t

12

IDl,IC

1.6.1 T::,1i Phap, h~ th6ng tti' chti'c BHYT dtit;tc chia thanh 3 ca'p theo
nganh dQc

15

1.6.2 Bao hitim y te' toan dan d C<)ng hoa Lien bang Due

16

1.6.3 Bao hi~m y te' d Nh~t Ban

17

1.6.4 Bao hi tim y tC: d Han Qu6c

17

-

----


1.6.5 Bao hiim y te' d Trung Quo'c

19

1.6.6 Bao hiim y te' d Dai Loan

19

1.6.7 Bai hQc cho Vi¢t Nam

19

1.7

Chinh sach an sinh

CHUONG 2

xa h<')i (ASXH)

21

TIH}C TRANG IL\0 HIE:\1 y TE TAl VItT NA!\1 . 24

2.1

CHINH SACII ASXH & BHYT VN THOI GIAN QUA

24

2.2

VAl TRO Cl!:\ BIIYT (j VII~T NAl\1

33

2.2.1 Do'i voi phat tridn con ngu'oi
2.2.2 Do'i voi thtjc hi~n c2.2.3 Do'i vOi
2.3

xa

33

xa

h<)i

33•.

h<)i h6a c6ng tac y te'

34

Tinh hlnh tri~n khai BHYT t~i Vi~t Nam

34

.2.3.1 Giai c11)an 1992- 1997

34

2.3.2 Giai (1Qan 199S- hi¢n nay

36

.2.3.3 Tinh hlnh khai th:lc Ya st·i dt,mg quy BHYT

.38

2.4

CHil\II SACH BIIYT T()AN DAN

43

2.5

1\'hung thay {1di

42

2.6

Nhung thanh ttfu

,.a nhfing h~n che'

44

2.6.1 l\l1ung thfmh tt.J'u d:~ t dti<,ic

44

2.fi.2 Nhli'ng m~t

46

ei'111

h:.tn che'

53
2.7.1 Tfim vi mo

53

2. 7.2 T:1 m

54

yj

CHlJ(j~G 3

m
PI~Lro':\'C Hlf0NG VA GIAI PHAP THl)C HI~:N

BHYT TOANDAN TAl VI~:T NA:\1

58

l\H)C TII~U BHYT

58

3.1.1 Hu·ang tOi BHYT toan dan

58

3.1

I

3.1.2 HtMng tOi m~Ic ticu d)ng hhng XH

59

0


3.1.3 Hu'ong t6'i nwc ti~u tang ctiong quy~n lqi cho ngtioi tham gia
BHYT
59
3.2

CO sc"J VA QUAN Dllfl\I THl}C HiitN BHYT TOAN DAN TAl

V~TNAM

W

3.2.1 Cac c
60

3.2.2 Quan ditim Hu_ic hi<;n BHYT toan dan

65

3.3

Gt~I PHAP THl)C HI(~N BHYT TOAN DAN

67

3:3.1 Tang cu'ong kha nang quanly cho co quan BHYT

67

3.3.2 Ddu tu' thfch c!:.ing cho y tC' dt.i phong

69

3.3.3 !\Iii r( ng IIHJI1~~ lu'(ii BHYT

69

3.3.4 Ciii t11 loan di(·n eli che' ho~lt
73

3.3.5 Tlnii'J':ig xuyen Uii dao t:.IO, b6i dtiong cho d()i ngu y, bac siva
nhan vien d b~nh vi~n d nang hfc chuyen mon l~n y due

3.3.6 Qu;i n 1.\· ch~ t chc gia thwl'c

77

.t3.7 B{io loan va ph:.it tri~n quy HHYT

78

KET,LU~N
;

Tai lii;u lll:tm khiio
PhQIQc

....

76

81


1. Tinh ca'p thie't cua d~ tai:
Stf ra doi cac chinh sach bao hi€m y te (BHYT) tam cua Dang va Nha nude trong vi<$c cham lo

SL(C

SL(

quyct

khc)e cho mqi nglf(jj dan.

xem chinh sach BHYT la nhan to quan trc.mg khong th€' thieu trong chien lt(t1c
phat tri€'n kinh te- xa h<)i chung cua quoc gia.
Qua trlnh tri€'n khai BHYT (j nude ta trong g~n 15 nam qua da gf~t hai
duc;1c nhi€u thanh ttfu dang k€'. Tuy nhien, trong thai gian qua, do n~n kinh tc
nude ta phat tri€'n khong ngung vdi toe d9 nhanh da cho thay chfnh sach
BHYT hi<$n hanh phat tri€'n khong theo k~p yeu du xa h<)i. BHYT da b(K ICJ
nhi€u bat c~p d trong chinh sach l~n khau thtfc thi chinh sach va kct quii Ia

BHYT da khong dam duong Ou'QC vai tro von co cua mlnh trong

SL(

nghi~p

phat tri€'n chung cua dat nude. M~c du chinh sach. BHYT b6 sung sl'ta a6i nhttng chua tri~t d€', chi chap va d€' cua xa h<)i, chua co chien Iuc;1c lau dai phat tri€'n nganh BHYT.
Phat tri€'n BHYT toan dan Ia xu the tal yeu va Ia

m~IC

ticu then cht)t quyct

d~nh thanh cong cua chien lUQC phat tri€'n qu6c gia. Yl vay. vi9c nghicn CL(U ..
DAY NHANH TIEN TRINH THljC HI~N BAO HIEM y TE TOA:\1 DAN 6
VI~T NAM - GIAI PHAP CO HI~U QUA THljC HI~N CHINH sACH An
Sinh Xa H<)i "la m<)t yeu du bltc thiet nham hoan thi~n tung budc chinh s<.ich
BHYT va dam bao tbVc hi~n thang l\ii ml,lc tieu "BHYT toan dan .. ma Nghj
quyet D~i h(>i Dang l~n thlt IX da de ra.

2. Ml)C DICH NGHIEN CUU
De tai du'Qc nghien cltu vdi nwc dfch lam ro biin chfit. va1 tr(J ctia
BHYT trong nen kinh te th~ tru'ong, tham khao tlnh hlnh thtfc hi9n BHYT to~111
dan 6 m<)t so quoc gia tren the gidi, tlm hi€'u va BHYT ciing nhu dieu ki<$n phat tri€'n kinh te xa h()i chung t~i Yit;:t Nam. Tt(
do d€ xuat nhii'ng giai phap kha thi trong ngan h<;ln va dai h<.ln
chinh sach BHYT to~tn dan t~i nude ta.

3. DOl Tu'(1NG

vA PHA.M VI NGHIEN cuu

ad

xfty dt(ng


-- - - - ----------------------

-

Doi tu<;1ng tham gia vfw ho(;lt d<)ng BHYT t(;li VN nhu: CcJ quan BHYT .
.co sd KCB BHYT, nguoi c6 tham gia va khong tham gia BHYT lam c.l6i tt((1ng
nghien cuu. Ngoai ra d~ tai c6 tham khao ho<_tt d<)ng BHYT d cac
Ph?m vi nghien cuu la nhG'ng n9i dung khai thac, phan

mf{1c

khac.

bo stf d~mg. he

thong t6 chuc va quan ly quy BHYT. Gidi h(;ln ph<,im vi thoi gian nghien clfu
kti tu khi th~c hi~n chinh sach BHYT de'n nay.

4. PHtJ(1NG PHAP NGHIEN CUU
Ciic phuong phap nghien CUll duQC ung d~mg trong de tai nay bao gom:
•

Phuong phap duy v~t bi~n chlfng va h~ thong h6a I~· Juan:

•

Cac phuong phap kinh te' hQC trong phan tich va tcing ht.'ip cac dt(

. ki~n, chQn mau khao sat thong ke lam co sd c.lua ra ke't lu?n.
<

5.

y NGHiA KHOA HOC vA TH{jC TIEN CUA DE TAl

.>

D~ tai lam sang to ban chat, vai tro etta BHYT n6i chung trong

n~n kinh te' th~ truong theo d~nh huang XHCN C1 Vi~t Nam n6i rieng.

>

Tim hitiu qui lu~t phat tritin BHYT (1 cac qu6c gia tren the gidi

dang th~tc hi~n BHYT toa41 dan va rut ra nhG'ng kinh nghi~m thttc tien cho
Vi~t

Nam.

>

?han tich th~c tr(;lng BHYT t(;li Vi~·t Nam dti phat hi~n nhung ttu

diem· cling nhu nhii'ng nhu<;1c ditim dn phai kh-ac phuc. Dong thai phftn tich
nhung thu~n 1<;1i va nhii'ng kh6 khan trong dieu ki~n kinh te xa hOi ella Yi~t
Nam hi~n nay khi xay d~ng va th~c hi~ri chinh sach BHYT toan dan.

>
hofm

£)~ xuat phuong huang va_ giai phap kha thi nhiim xay dtfng \'~l

thi~n
,,,.''

chinh sach BHYT toan dan t<,ii
A-'

?

;::

Yi~t

Nam.

'

6. KET CAU CUA DE TAl
Ngoai ph§n md dc1u, ke't lu~n va danh nwc tai li~u tham khiio. phu

h,1c, d~ tai c6 3 chuang:
Chuang 1: T6ng quan ve Bao hitim y te va chinh sach an_ sinh xa h6i
Chuang 2: Tht,tc tr(;lng Bao hitim Y te' t?i Vi~t Nam
Chuang 3: Phuong huang va giai phap thuc hi~n BHYT to~ll1 dan t~ti
Vi~t

Nam

2


CHUONG 1 TONG QUAN
AN SINH XA HQI
1.1

KHAI NIEM

VE

BAO HIEM y TE v A CHINH SACH

n1\o HIEM THVONG l\I~I:

Trang CUQC song hang ngay, ltic nay hay luc khac, du khoa hl.JC k)· thu~t
c6 tie'n b<) de'n dau, ngu'oi ta v~n c6 th~ phai ganh ch!u nhung rui ro tl:in thftt bat
ngo. Tac d<)ng cua rui ro lam cho con ngu'oi khong thu hai dttc.ic ket quii nhtt dJ
d\f dinh tru'OC va t<;tO ra S\f ngu'ng tr~ qua trlnh san xuat. sinh ho~t CUa Xa hl)i. Jam
t6n h<;ti hoc,tt d<)ng CUa COn ngu'oi. £>6 chinh !a ti~n U~ khach quan cho Sl( ra doi
cua cac loc,ti guy dlf tn1' bao hi~m n6i chung va ho~t d<)ng bao hi~m thlfdng m~i
n6i rieng.

Bao hi~m thu'ong mc,ti hay ho<;~.t d<)ng kin,h doanh bao hi~m uucjc thuc hi~n
boi cac t6 chll'c kinh doanh bao hi~m tren th! trueing bao hi~m thu'ong m~i. Bao
hi~m thu'ong mc,ti chi nhung ho<;~.t d<)ng rna 0 d6 cac doanh nghi~p ban hi~m ch~tp

nh~n rui ro tren co so ngu'oi du'<;1c bao hi~m dong m<)t khoan ti~n g\.·i Ia phi bao
hi~m d~ doanh nghi~p bao hi~m boi thu'ong hay tra ti~n bao hi~m khi x
rui ro da thoa thu~n tru'oc tren hcjp dong.
1.2
;

NQI DUNG, D~C DIEM BAO HIEM THVONG M~I

1.2.1 Nc}i dung BHTM

N<)i dung cua hoc,tt d<)ng kinh doanh bao hitim, ngoai m6i quan h~ giCta
doanh nghi~p bao hi~m voi khach hang cua mlnh (ngu'oi mua bao hi tim) cCll1
du<;1c th~ hi~Q trong moi quan h~ giua nguoi bao hitim g6c va ngucii nMn t<.ii bao
hi~m khi thlfc hi~n tai bao hi~m va bao ham cac ho~t d<)ng cua trung gian bao
hi~m nhu': m6i gioi, d~i ly .... Nha bii.o hi~m thu'ong m<;~.i ho~t d(lng kinh doanh
nh~m ffil}C dich thu lcji nhu~n trong vi~c dam bao rui ro cho khach hang CUa
mlnh.
1.2.2 LQ'i ich BHTM

T6n t~i song song voi cac quy dlf trii' khac, bao hitro nhu m<)t c6ng C\1 an toan th~tc hi~n chile nang bao v~ con ngu'oi, bao vt; tai
sancho kinh te' va xa h<)i. C\1 th~ la:
• E>oi voi ngu'oi dan, bao hi~m dam bao cho hQ v~ m~t tai chinh nha'm
kh~C phl}C h~u qua khi bat ngo g~p rui ro tai n~n hay b~nh t~t nhlf chi phi di~u tr!.

3


~

vi~n phi, thu nMp mat giam ...Bao hi~m nhan th<;> con cung cap nhung chuang

trlnh tiet ki~m va la ngttoi d<.ti di~n dft u ttt mang l<.ti l<;Ji tll'c cho khach hang .
•

• E>oi voi cac doanh nghi~p. tham gia bao hitim giup cac doanh nghi~p v(jj
vi~c bo ra m(>t khoan phi bao hitim 6n djnh va nhlS c6 th~ hoan chuy~n rui ro nhii'ng yeu to khong 6'n djnh va t6'n tha't khong Iuong trttoc dtt~k sang cho nha biio
hi~m. Nho v~y. cac doanh nghi~p an tam san xuat va khi c6 nhii'ng t6n that xiiy

ra, b6i thu'ong bao hitim se giup h<;> nhanh chong khoi ph1,1c qua trlnh kinh doanh.
• E>oi vOi ngan hang thttong m<.ti, biio hi~m dam biio cho kha nang hoan
tra von vay cua doanh nghi~p - ngttoi di vay trong nhung tntong h<;fp g~ p rt:ii w
t6n that. M~t khac, cac lo<.ti hlnh bao hitim nhan thQ con giup d.c ngan hang an
tam tri~n khai cac lo<_li hlnh tin dl,lng tieu dung cho ngu'oi dan.
• Ho<.tt d(>ng bao hi~m phat tri~n g6p phgiam thi~U rui fO trong d~u tu' t<_lO ra moi tru'ong thu?n lte, ky thu~t, thu'ong ID<_li va thu hut von d~u tu' nu'ck ngoai. M~t khac ho~t l1()ng
bao hi~m con mang ve cho kinh te quoc dan m()t khoan ngo~i t~ dang kt~'.
• Bao hi~m chAng nhii'ng c6 tac dt:Ing b6i thLfung t6n that sau khi Ctl rui ro
phat sinh rna con g6p phftn rat IOn cho vi~c de phong rui ro va h~n che t6n that.
Nha bao hi~m thttong stt d1,1ng nhii'ng chuyen gia gioi, t6 chll'c de dtf an nghien
cuu, tu' van- tai try cho co quan quan ly nha nu'ck ap dl,lng cac bi~n phap phi'mg
ngua riii ro va h;;tn che t6n that ho<)c tu' van cho khach hang tang cu'(lng quiin trj
rui ro 0 don vj mlnh.
• Ben C<_lnh d6, cac doanh nghi~p bao hi~m vdi vi~c nam giii' quy lien t~

bao hi~m dt Ion nhttng t<_lm thai nhan roi da tro thanh nhung nha da u tu' JOn. Biio
hitim vl v?y con c6 vai tro trung gian tai chinh Ia m()t kenh huy cl(mg va cfp v6n
CO hi~U ChO nen kinh te. f>~C bi~t, 0 nhieu nu'OC phat tritin, de nha bao hi~m Cll!1
bao hi~m cho trai phieu nhat Ja trai phieu do thj. f>ieu nay Jam tang tfnh an lOan
cua trai phieu do thj, giup cho chinh quyen trung u'ong va dja phlfclng thu hut vC)n
tlt dan Cu', dftu tlf cho CJC dtf an y te, giao due, cong trlnh phuc ldng.
Voi nhii'ng l<;fi ich n6i tren, bao hi~m cla ra doi tu rat !au va ngay cang phat
tri~n. Trong nhii'ng nam g~n clay, hang nam, tren toan the giC5i, so ph! biio hiem
thu du'QC len den hang ngan ty c16 Ia My (nam 2001: tren 2400 t,\'), trung blnh moi
cu' dan tren hanh tinh chung ta moi nam bo ra 393 USD cho vi~c tham gia biio

hi~m. trong d6, 235 USD cho BHNT va 158 USD cho BHPNT. d nhieu nude, bao
hi~m chiem ty 1~ clang k~ trong GOP (Vi d1,1, Han quoc: 12%, Nh~t ban: II Sr. Ma

4


lai: 5%). Hang nam, bao hi~m cling da g6p ph~n dang k~ trong vi~c khac plwc
h~u qua cua nhii'ng t6n that di).c bit;:t la cac t6n that tham hQa.

1.2.3 Dijc diim cua BHTM
Nhln chung, bao hi~m thttong m<;1i c6 mTrttoc tien, ho<;1t d(lng bao hi~m thttong m<;1i la m(lt ho<;1t d(mg thc)a thu~n
(nen con gQi Ia biio hi~m tt! nguyt;:n);
Hai la, slf tu'dng ho trong bcio hi~m thttong m~i dttc;rc thlfc hit;:n trong nH)t
"c(lng d6ng c6 giOi h<;1n", mBa Ia, biio hi~m thu'ong m<;!i cung cap d!ch Vl,l dam bao khong chi cho de
nii ro ban·than) rna concho d nli ro tai san va trach nhi~m dan slf.

1.2.4 Nguyen t~c ho~t dQng cd ban cua BHTM
- Slj dong gop cua so dong vaa Sf( b[/t hqnh cila so it: Hoat dOng bau hiem n(li

chung, ho<;1t d(lng bao hi~m thu'ong m<;1i n6i rieng t~o ra dttc;rc mdong vaa Slj bat hqnh CUQ so' it" tren CO Sd quy t1,1 nhi~u ngu'Oi CO cung rui ro thimh c(mg
d6ng nh~m phan tan h~u qua tai chinh cua nhii'ng

Vl,l

t6n that.

So ngu'oi tham gia cang

dong, t6n that cang phan tan mong, rui ro cang giam thi~u d muc d(l thap nhat th~ hi~n
d muc phi bao hi~m phai dong Et nhO nhat du d~ moi ngttoi d6 khong anh hu(ing gl
quan trQng den ho<;it d9ng sinh ho<;!t san xuat cua mlnh. HO<;it d9ng theo

(jll_\'

fu(lt s(/

dong, d61a nguyen t~c cd ban nhat cua bao hi~m.
- Nguyen tile trung thlje: Doi tu'c;fng tham gia vao c9ng dong cang kin th~ hi~n

nhu du bao hi~m cang tang theo da phat tri~n cua n~n kinh te - xa h(li. nhung ngtf(ii
dttc;rc bao hi~m khong th~ va cling khong dn biet nhau, h\l chi biet ngu'(ii qu~in I}' c(mg
dong (daanh nghi~p baa hiim) la ngttoi nh;%n phi bao hi€;m va cam ket se bC\i tht(dng
cho hQ khi c6 rui ro t6n that xay ra. HO<;it d9ng bao hi€;m thu'ong m~i t<;!O ra dt(<.ic m(ll S~(
hoan chuy~n rui ro tU nhilng ngu'oi du'c;fc bao hi~m qua ngttoi bao hi€;m tren cd s('J m(lt
van blm phap ly: H(fp dfJng baa hiim. Di~u nay da t~o ra m9t rui ro moi de d\la mt)i

ql!.an h~ giua 2 ben tren hc;fp dong. Djch Vl,l bao hi~m thu'clng m~i Ia m(lt Wi cam ket,
li~u luc xay ra t6n that, doanh nghi~p bao hi~m c6 thljc hi~n ho~c c6 khii nang th~fc
hi~n cam ket cua mlnh hay khong trong khi phi biio hi€;m da du'c;fc tra theo "nglt.\'Cll tcic

{tng trU(Je". Ngttc;fc l<;1i cac rui ro, t6n that du'c;fc bao hiEm du'c;fc minh thj ro rang tren h<}p

dong, li~u c6 Sl,l' mantra cua phia ngu'oi du'QC bao hiEm hay khong

dE nh~n htt("Jng tien

bao hi~m. Nhtt v?y, moi quan h~ giua 2 ben tren h,jp dong bao hi Em gan lien vdi slf tin
•

tu'dng lfrn nhau va dieu nay doi ~oi phiii dam bao nguyen t~c eel ban thu hai: Nguyen
tile trung thljc.

5


1.2.5 Phan

bi~t

BHTM va BH xa h(ri

a. Bao hi6m thuung m~i du<;ic th~rc hi~n b("'!i cac doanh i1ghit.;p bao hiem
nhAm ml,lc dich cung ca'p cho xa h(li m(lt lo~i h~ul.g h6a, dich v~,~ "an toan". tren
co sCi d6, nha bao hitim tlm kie'm m(lt khoan l(li nhu;\in kinh doanh bao hiem.

•

Trong khi d6, Bao hi~m xa h(li dUQC thl/c hi~n beii

Cli

quan bao hi~m xJ h()i -

mQt t6 chuc Sl/ nghi~p cua nha nuoc nham cham lo phtlc lcJi xa h(li. Noi each
kMc, Moi quan h~ cua bao hi~m thuong m~i nay sinh mang tinh chat tl/ nguy~n.
con Moi qu~m h~ cua Bao hi~m xa h(li mang tinh chat b~t bUQC.
b. N(li dung bao hi~m thuong m~i rat r(lng. bao hi~m thtrong m~i khong chi
dam bao cho cac rui ro v~ con nguai nhu Bao hi~m xa h(li rna con dam bao cac
rui ro cua cac cloi tu<;1ng khac nhu tai san (cong trlnh, nha cil'a, nha XLIC~ng, hang
h6a, phuong ti~n san xua't kinh doanh va sinh hQat) va trich nhi~m (tnich nhi~m
c6ng c(lng, trach nhi~m san ph£m, ... );
c. Bao hi~m thuong m~i c6 muc pill, muc chi tra b6i thuang phi,! thU()C vao th(\a
thu~n phu h<;1p theo nhu du (xu{ft phat tit gia tri tai san dur;c b/w hdm, so' ti~n bi.lo
hiim l!!a ch9n, muc d9 quan tr9ng cua rui ro, ... ) va kha nang cua Nguoi ducJc biio
hi~m. thong thuong nghia VI,! va quy~n lcJi tren H<;1p a6ng bao hi~m la tL((illg xung

nhau. Ngu<;1c l~i. pill bao hi~m cua Bao hi~m xa h<)i OLI<;1c xac dinh theo thu nh~p cua
nguoi lao di)ng (thea tY l~ phfm tram tren htO'ng).ch(r khong theo tlnh tr?ng sac kMe,
tu6i thQ cua hQ.
d. Moi quan h~ cua Nguai du<;1c bao hi~m va Nguai bao hi~m trong b{w hiem
thuong m~i la c6 thoi h~n va thong thuong Ia ngan h:;m (baa hiim phi nhfm th9). Ngu<;ic
l~i moi quan h~ giua Nguoi lao cl(lng va co quan biio hi~m xa h9i Et dai h(;ln, tron dcii.

e. C(lng c16ng Nguai clu<;1c ~ao hi~m cua biio hi~m thuong m(;li Ia rm)t
"nh6m dong" c6 gioi h?n trong m(lt thai ky nhat ajnh con doi voi Bao hi~m xa
h(li d6 l~i la m(lt "nh6m rna" c6 d~u vao va d~u ra la cac the h~ nguoi lao d(lng

noi tiep nhau.
?

1.3

,

?

?

,..?

,.,,

Ban chat cua BAO HIEM Y TE

1.3.1 Ngu6n go'c cua BHYT
B•

te hang h6a dang trong giai clo~n phat tri~n. Day chinh la qui trlnh aau tranh cho
quy~n l<;1i cua nguoi lao d<)ng cloi voi ngtroi chu thue muon nhan cong. NgtWi

thue muon nhan c6ng c;hi tra cho nguoi lao d(mg m(lt muc luong voi ham

y chi

Ia

t~a tien c6ng trong thai gian nguai lao d(lng c6n lam vi~c. Nhung khi ngt!(Ji lao

6


dQng bi om dau, thai san, tai n<,1n, tu6i giL. va khong th~ lam vi~c du'Qc thl lam
SaO hQ CO thti trang trai nhiJng chi phi thiet yeu cho CUQC Song day kho khan cua
rrilnh.
Xet ve m~t y hQC, sue khoe cua con ngu'ai chua d!fng nhung rui ro rat !On
Dao g6m: de b~nh theo tu6i tac, theo ngh~ nghi~p, theo Slf phat tritin cua moi'
tru'ang sinh song, tai n<,ln, ... Vao m(lt thai ditim nao do cua CUQC stlng con ngtfc'li,
m(lt 'hay nhieu yeu to do se t<,lO ra m(lt rui ro ngoai y muon cho hq. Nhtf v~y
ngu'ai lao OQng can phai CO ngu6n tai chfnh 0~ dlf phong cho CUQC song khi ho
g~ p kho khan, chinh vl v~ y hQ bu(lc phai dau tranh dE muc Iu'clng h9 nh~ n cltt~ic
ngoai n9i dung Ia chi tni cong sue lao cl(lng con phai du'~ic bao ham d n(li dung
dam bao CUQC song khi ngu'ai lao OQng ch~ng may bj tai n<,1n, om clau. Nguoi lao
d(lng da phai trai qua illQt CUQC dau tranh tru'ang ky va b~n bi dti bUQC nhiJng
ngu'oi chu cam ket thlfc hi~n de yeu du nay.

•

M(lt khi rui ro xay ra, ngu'ai lg.o cl(lng rat can nh~n dliQC Slf dCmg vien, an t.ii
v~ Him ly - tinh than, du'qc ~u dap v~t chat, du'QC boi du'ong sue khoe (cac ky
thu~t trj li~u. phl,lc hoi chuc nang, di~u duong ... ) dti hQ 6n djnh cu(lc stlng, tnh~p xa h(li va sam trd l<,1i voi moi tru'ang lao d(>ng san xuat. VCii tai chinh cua
tltng ca nhan se kho co th~ bu dip du cac khoan chi phi khi hq om dau, nhtfng
neu mQi ngu'ai cung dong gop thu'ang xuyen dti hlnh thanh m¢t guy d~( phong
chung voi nwc dich Ia dE giup trang trai nhung chi phi v~t chat cho mt\i d nhCtn
tham gia guy khi hQ g~p rui ro, thl vi~c bu_ clap kh6 khan Uii chinh cho moi ca
nhan d6 se kha thi va de dang han.

8~ hlnh th~mh m9t guy chung nhu' v~y, nhat thiet phai co m(lt t6 chU'c trung
gian dung ra thlfc hi~n vi~c quan ly cac nguon cua guy. T6 chuc trung gian nay
giup thlfc hi~n nhung cam ket da du'Qc tho a thu~ n giua ngu'oi lao d(mg va ngttt'ii
si'r dl,lng lao d(lng, thay vl ngu'ai chu phai td m(lt Hin nhung khoan ti~n Wn khi

ch~ng may ngu'ai lao d(lng g~p rui 1;0 tai n<,ln om dau, giai phap toi u'u dtfc.ic thi)a
thu~n la ngu'ai si'r dl,lng lao d(lng chi phai tra moi Ian nhil'ng khoiin ti~n nh() va
n(lp d~u d~n vao guy. C6 nhu v~y c6ng vi~c san xuat kinh doanh cua ngttoi chu
se khong bj anh hu'dng IOn vao m(lt thai di~m nao d6 khi n1i ro xay ra va hq dm
thay Vi~c chi tra rui ro cho ngu'ai lao d<)ng de dang Ou'QC thlfc hi~n hcln.

"
•

BHYT dong vai tro Ia t6 chile trung gian du'<;:lc d~ c~p C1 tren va da co ljch si'r
ra dai hang tram nam nay. BHYT Ia m(lt chinh sach xa h(li lcin, Ia lo~i hlnh bao
hitim d~c bi~t. mang y nghia nhan 0<,10 c(lng dong sau sac, gop phan quan trQng
thlfc hi~n cong.b~ng xa h(li trorrg cham soc va bao v~ 'sue khc)e nhan dan. Vao

7


nam 1890, t~i Phap da co m<)t t6 chile duoi d~ng m<)t co quan xa h<)i c<1 chile
nang gin giong BHYT .

•
•

1.3.2 Ban cha't ciia BHYT

Bao hitim va BHYT da hlnh thanh tu nit sam trong l!ch sl'r phat trien ella xa
h(li loai nguoi Va da dUQC nhi~U nha khoa hQC nghien CUU SaU sa:c duoi nhieu g(lc
d(l va k.hia c~nh khac nhau. Tuy nhien cho den nay, chua c6 ~1Qt cl!nh nghia
thong nhat v~ BHYT. Boi le, BHYT Ia doi tu<;fng nghien cuu cua nhi~u m6n khoa
hQC k.hac nhau nhu' kinh te, xa hQi, phap ly, .. .Do do, hit%n nay con t6n t~i nhieu
quan nit%m khac nhau v~ BHYT, tuy thu(lc vao.g6c ell) nghien cuu cl'la de nha
k.hoa hQc.
Theo tu ditin Bach khoa Vit%t Nam I xuat biin nam 1995: "BHYT: lo~i bao
hitim do Nha nuoc t6 chile, quan ly nh~m huy cl<)ng Slf dong gop cua d nhan,
t~p the va c<)ng d6ng xa hoi de cham lo sue khc?)e, kham bt;nh va chua b~nh cho
nhan dan"
C:ic nuoc cong nghit%p phat tritin: BHYT truoc het Ia mOt t6 chile c<)ng cl<~ng
doan ket, tuong tr<;f l~n nhau, no CO nhit%m Vl,l giu gln SUC khoe, khoi phi,IC l~j SUC
khoe ho~c ciii thit%n tlnh tr~ng sue khoe cua nguoi tham gia BHYT"
Neu nhln nh~n duoi giac d(l kinh te thl BHYT truoc he( clul)c hieu Ia Slf h~ip
nhat kinh te cua so lu9ng IOn nhung nguoi truck cling mc)t lo~i hiem nguy do
bt%nh t~t gay nen rna trong tung truong h\lp ca bi~t k.hong the tinh toan tnrdc va
'lo lit%u dUQC. Nhung cai chung do dn phai dap ling OUQC b~ng ngu6n tai chinh dlf
tinh m<)t each thoa dang thong qua ht% thong can bang rui ro tuong ling do Nha
nuoc dung ra t6 chuc thlfc hit%ry. Cl;l th{ T6ng chi phi cho Kham chua b~nh bang
T6ngso ti~n dong gop cua nhung nguoi tham gia BHYT. H~ th6ng c16 chinh Ia t<~
chuc BHYT.
Theo Bao hiem xa h<)i Vi~t Nam: BHYT Ia m(lt lo~i hlnh bao hiem rna co
quan bao hiem chi tra cac chi phi y te do cac nguyen nhan ho~c tai n~n cla cltt(lc
bao hiem cho nguoi du9c BHYT khi nguoi du9c BHYT bj om clau.
BHYT Vi~t Nam Ia m(lt chinh sach xa h<)i ldn ve y te cua nha nutk d(mg
thai con Ia m(lt lo~i hlnh bao hitim thuong m<.J.i.

•
•

1.3.2.1

BHYT Ia chinh sach xa h()i

Do'i tu9ng tham gia BHYT ba:t bu(lc Ia nhung nguoi him c6ng an luting c?i
cac co quan, xi nghit%p co von .dau tu trong va ngoai nuoc; nhung nguoi clu~fc
huang chinh sach u'u d~i co c6ng each m~ng, huang chinh sach biio hiem xa h(\i

8


bftt bu<)c va ngu'oi ngheo. Vl Ia chinh sach xa h<)i nen muc cl6ng BHYT nit thap
va guy BHYT Ia m<)t khoan ph\1 them vao chi phi y te. Day khong phai Ia mC)t
lo<;ti hlnh bao cap cua nha nu'oc cho cac chi phi y te, rna th~rc chat BHYT Ia nH)t
bi~n phap cua chinh phu nhiim huy cl(lng cac nguon l~rc cua xa hi)i vao

•

w nghiep

cham s6c sue khoe (CSSK) nhan dan, BHYT san se kh6 khan giua nhung ngu'oi
c6 thu nh~p va nhung ngu'oi thu¢c di~n ~hinh sach xa hQi, nhung ngu't'fi ngheo ...
. thong qua cl6 BHYT g6p phin t<;to sif cong bilng trong CSSK cho mqi ngttoi dan.
Do di~n BHYT ba:t bu<)c la ml;lc tieu chinh cua chinh sach BHYT cua quoc
gia nen nha nude xep co quan BHYT vao lo~i hlnh hanh chanh s~ nghi¢p. de
san phim djch Vl;l BHYT bftt bu¢c phai tuc1n theo cac qui cljnh cua nha nu'dc elude
cljnh hu'dng theo tung giai clo<;tn phat tri€n cua quoc gia.
BHYT tlf nguy~n bao g6m cac cloi tu'c}ng khong thu<)c cac di~n neu tren. Va
ngay cii trong tn.fc'1ng hqp nay, BHYT tif nguy~n cling van Ia mC)t hlnh thuc thifc

hi~n chinh sach xa h<)i ap dl;lng r()ng rai trong cac tfrng ldp dan chung. Dieu nay

da du'QC tai xac nh~n trong Lu~t kinh dpanh bao hi€m trong do khong chi phc)'j
lo:,ti hlnh BHYT tif nguy~n. Quy BHYT chi la m()t guy trc} giup vao quy an sinh

•

xa h()i cua Chinh phu, cac doi tl1<;1ng BHYT t~ nguy~n nay se Ia co sc) cl0 hlnh
thanh nen thj tru'ong CSSK t<;ti Vi~t Nam .

1.3.2.2

BHYT Ia djch Vt.J kinh doanh, thu'o'ng m~i

Kinh te nu'dc ta dang v~n hanh theo Cliche cua nen kinh te thi tru'ong, vi

v~y dn tien hanh "thu'ong m<;ti h6a" trong IInh vifc y te vdi ml;lc tieu clap (tng cao.
nhat nhu du CSSK cho mQi ngu'oi dan. BHYT cling dn phai duoc xem Ia mi'lt
dich

Vl,J

kinh doanh thu'ong m<;ti. Hi~n nay, cac djch

Yl,l

CSSK clang bj gi<1i h~n blii

rao can tai chinh; guy BHYT tuy c6 mc)t khoan thu clang k€ nhttng chi cho Jich

vt,~ CSSK thl nit da d<;tng, chi phi kham chua b~nh cao thap tuy thuC)c van tung
lo:,ti b~nh. Voi m()t muc thu phi gan nhu' ngang nhau, BHYT se khong mang tinh
cong b~ng trong phiin phoi, do v~y tinh chat thu'cing m<;ti van chu'a clu'c}c the hi~n
r5.
E>ieu tiet va phan phoi l<;ti thu nh~p cho toan xa hOi Ia TIH)t chuc nang ncii
b~t va c6 vai tro then chot cua BHYT. Vdi h~ th6ng djch V\J y te phat tri0n n)n~

kha:p trong, c()ng d6ng xa h()i, BHYT da lay so dong bu so it va thifc hi¢n chuc

•

•

nang phan phoil<;ti thu nh~p theo cii chieu dQc va chieu ngang, giUa nhung nguo_i
c6 thu nh~p cao voi nhung ngu'oi lao d()ng c6 thu nh~p thap, giua nhung nguoi
khoe m<;tnh dang lam vi~c vdi nhung ngu'oi om dau va khai quat hon Ia giua so
dong nhG'ng ngu'oi dong g6p vao quy bao hiem.

9


•

" khoan
BHYT da huy d(>ng du'<;lc khoang 20% kinh phi cho nganh Y te, chinh
kinh phi nay da g6p ph~n lam giam nh~ ganh n?ng v~ tai chinh cho Ngan sach
nha nu'OC, ngu6n thU nay cung d6ng thai gitip dau tu' trang thiet bj, may moe phi,IC
VI,! COng taC kham chua b~nh, gop ph~n nang CaO chat Ju'<;fng kham \·a dieu trj.
Ngoai ra, guy BHYT con du'<;lc dung d~ dfr u tu' phat tri~n san xuat doi vdi nen
kinh te thong qua Vi~c Slt d~ng ti~n nhan roi cua guy d~ dfru tu' tin phieu, tnii

phieu do Kho b~c nha nu'oc phat hanh. Di~u nay g6p phan lam tang rJguon dtf tru
cua BHYT va lanh m~nh n~n tai chinh cua quoc gia.
C6 th~ n6i san phCSSK, qui lu~t cung du cua thj tru'ong van d1J'(_1c th~ hi~n r6 net giua mc)t ben la
cac dich Vl;l y te VOi chi phi y te tu'ong ling Va ben kia la cftu CUa ngu'('-fj CO the
BHYT. Nhu v~y, BHYT thtfc chat la m(>t djch v~;~ co ban chat thu()c lo~i hang h6a
•
- dich Yl;l c6ng, vl v~y, stf can thi~p cua Chinh phu la rat dn thiet d~ h<;ln che cc.ic
khuyet t~t thj tru'ong (nhu' giam bot cac tac d(mg tieu CL(C tren cac m~t XJ h(li,
giam bot bat blnh d~ng trong phan phoi thu nMp ... ) va giup dieu hoa de ltii ich
xa h(>i trong do co chinh sach BHYT.

1.4

Vai tro cua BHYT

•

BHYT la m(>t ph<;im tru kinh te tat yeu cth xa h(li phat tri~n dCmg vai tro
quan tn;>ng khong nhung doi VOi ngu'oi tham gia bao hi~m. cac CCI S(?j y te rna con

•

la thanh to quan trQng trong vi~c thtfc hi~n chu tntclng xa h(li h6a cC1ng tic y te
nh~m buy d(>ng ngu6n tai chinh 6n dinh, phat tri~n da d<;1ng cac thanh phan tham
gia kham, chua b~nh cho nhan dan. BHYT co vai tro quan tn:mg deli v{ii xa h(li
cung nhu' trong S\f phat tri~n kinh te CUa m(lt dat nu'dc.

1.4.1 Cham soc sue khoe nglioi dan, gop phfin 6n djnh xa h()i:
BHYT Ia m(lt b()

ph~n

cua chinh

~

; ch an sinh xa h()i cua Nha mrdc trong

linh YtfC cham SOC Va bao V~ SUC khoe nhan dan. Do la Slf dam bJo cho 111l.li
ngu'oi khi co b~nh d~u du'<;lc kham chua b~nh, la quyen du'<;lc hucing de dich v~,~ y
te can cu vao nhu du cua b~nh t~t va quyet drnh cua thay thuoc; va quyen du'c_jc
BHYT thanh toan h() chi phi kham chua b~nh theo guy djnh cua Nha nude.

•

BHYT huy d(lng stf dong gop cua ca nhan, t~p th~ va c()ng d6ng xa h(li d~ tang
cu'ong chat lu'<;lng trong vi~c KCB; gop phfrn thtfc hi~n cong bang xa h(li va c6ng
b~ng trong llnh VtfC y te... Day chinh Ia S\f dam bao c6ng bang xa h(li u()j voi
nhung nhu du thiet yeu co ban cua con ngu'oi.
Tham gia BHYT la th~ hi~.n stf doan ket, gitip do va tu'ong tn.i Ian nhau
trong doi song c()ng d6ng. Do chinh Ia m()t nhan to d~ 6n djnh va phat tri0n xa

10


hQi. M~t khac, Slf san se trong c<)ng &~ng, giup do nhG'ng ngu'oi bat h<).nh dm
nh~m hoan thi~n nhG'ng gia tri nhan ban cua con nguoi lam cho mqi nguoi dm

•

nh~n Ou'QC dng h9 dang song tot han, cao d~p han, clam bao cho 111()t xa h(1i phat
tri~n lanh m<;1nh. Do d6, thlfc hi~n BHYT gop phan xay dlfng mt)t xa h(>i cCmg
b~ng, van minh va phat tri~n .

Thong qua BHYT, Nha nu'oc con thlfc hi~n chinh sach xa hQi cua mlnh.
M6i m(>t Nha nu'oc d~u c6 m(>t chinh sach rieng phl}c Vl} cho ml}c dich chinh tn
cua quoc gia mlnh. Do Nha nu'oc tala "Nha nu'oc cua dan, do dan va vl dan··. vdi
quan di~m uong nu'oc nho nguon nen da thtfc hi~n che d(> BHYT bat buOc d6i vdi
cac doi tu'<;fng thUQC di~n chinh Sach Xa h(>i nhu' gia d!nh thttong binh, Ji~t Sl, ba
m~ Vi~t Nam anh'hung ... bang mot che d(> u'u dai d~c bi~t la du'<;fc Ngan sach nha
nu'oc cap kinh phi d~ mua the BHYT va du'<;fc quy BHYT chi td 10017-'r chi phi
KCB theo gia vit$n phi hit$n hanh.
E>oi voi nu'oc ta, trong qua trlnh chuy~n c16i tu mo hlnh h~ th6ng y te Nha
nu'oc phuc l<;fi XHCN duoi stf bao cap cua ngan sach nha nude sang mOt m(1 hlnh
ht$ thong y te da d<;tng la Nha nuoc va nhan dan cung lam. do la mOt u6i mdi
quan trQng trong Stf nghi~p cham SOC Va bao V~ SUC khoe nhan dan, g(Jp phan LlLlC

•

life vao cong CUOC xay dlfng boi du'ong nguon life cho dat nu'OC trong 4ua trlnh
xay dtfng CNXH d Vi~t Nam.

1.4.2 Di~u tie't va phan ph6i l~i thu nh~p cua dan eli
BHYT la mot hlnh thai kinh te, tinh kinh te cua BHYT du'\'IC th~ hi¢n (';
nhG'ng goc do kha rong la chinh sach huy dong nguon tai chinh cho y te'. giam sat
vit$c cung ling djch Vl} y ted cac

C(1

sd KCB, sl't dl}ng dong ti~n sao chc dung m~1c

dich va co hit$u qua. Tinh kinh te trong BHYT con la stf tlfong trc} chia se rui ro.
tr<;f giup tai chinh cua so dong cho m(>t so it ngu'oi kh6ng may dau 6m. b(:nh t~t
rna ban than va gia dlnh hQ khong du di~u ki~n tili chinh at? tt! chi tra chi phi
KCB, nhat la trong cac truong h<;fp b~nh n~ng, di~u tri dai ngay, ton kem.

•

E>i~u tiet va phan phoi l<;ti thu nMp ooi voi toan xa hOi la mOt cht:'rc nang
quan trQng cua BHYT. Thong qua M thong djch Vl} y te xa h(>i, BHYT da lay s6
dong bu so it va thtfc hit$n chile nang phan phoi 1<:~-i thu nh~p theo d chi~u dqc va
chi~u ngang, giG'a nhG'ng ngu'oi khoe m<:~nh dang lam vit$c voi nhG'ng nguoi 6m
dau va khai quat hon la giG'a so dong nhung ngu'di dong gop vao quy .
BHYT voi cac lo<:~i hlnh cham soc sue kht)e ban dau c6 tac dl}ng to Wn
trong vit$c giam chi phi KCB cho .toan xa h(>i. E>~c bit$t, tht!c hi~n cham s6c sue
khoe ban dftu tot se gop phftn lam giam ty It$ mac bt$nh, chet va tan t~t. dt'\ng thai

11


se t~o di~u ki~n cho cd th~ phat tri~n khoe m~nh g6p phftn lam nang cao nang
suat lao d(>ng xa h(>i, va lam giau cho dat mtoc.
BHYT g6p phan nang cao chat lttkinh te' IOn cho xa h()i. M~t khac, BHYT g6p m()t phan quan trqng vao vit;c tai
san xuat slic lao dong doi voi CBCNVC nganh Y te thong qua vi~c trich thttt1ng
ti~n thu vi~n phi cua cac doi ttt
1.4.3 Tang cu'ong ti~m h.fc tai chinh cho xa hQi, giam chi cho ngan
sach

Ngoai ml;lc dich dung d~ thanh toan chi phi KCB cho ngu'oi c6 the BHYT.
quy BHYT con dtt
ffil;IC

tieu dau ttt, di~u nay th~ hi~n ro h!nh thai

kinh te cua quy BHYT: khong nhCi'ng gop phftn lam tang tai chinh cua quy rna
con phat tri~n tai chinh va kinh te quoc gia.
M~t khac, voi so thu BHYT !On len den hang tram th~m chi hang ngan ty

d6ng mot nam, BHYT da g6p phan dang k~ him giam chi Ngan sach Nhil nude.
Nho d6, Nha nttoc c6 th~ t~p trung dau tu' vao nhung ml;lc dich an sinh khac.

'•

1.4.4 BHYT Ia mQt trong nhung ngu6n cung ca'p tai chinh 6n djnh cho
cac cd sd y te':
Trang nhung nam qua, ngu6n thu vi~n phi do Quy BHYT thanh toan chiem
ty trQng dang k~ trong t6ng ngu6n chi thttong xuyen cua cac cci sti y te (khoang
tren 30%). Ngu6n thu nay da g6p phan cho cac cc1 sd y te chu d()ng trong vi~c
phl;lc Vl;l ngttoi bt%nh, nang cao chat ltt
sCi y te c6ng l~p ky hcfing tham gia.

1.5

Cac

lo~i

hinh BHYT

1.5.1 Can cu vao

lu~t

1.5.1.1

phap:
Bao hi~m y te' b~t buQc

La lo~i hinh BHYT rna doi tttcua ca nhan ngttoi lao dong, chu slt dl;lng lao dong va t6 chuc do chlnh phu quy
djnh theo lu~t djnh. Bao hi~m b~t buoc con g9i la bao hi~m phap djnh, quyen Ic_-ri
Va nghia VI,! cua hai ben Ottdng Slf CUa lo<;~.i bao hi~m nay CO hi~U llfc phap Ju~t

•

nha nttoc. Bao hi~m b~t buoc c6 nhung d~c dit?m sau:

12


ca

Tinh toan di~n: tat
cac cloi tu'<}ng bao hi~m trong ph~m vi quy
cl~nh cua phap l~nh, bat k~ la nguoi co muon hay khong, Mu phai tham gia

bao hi~m theo phap lu~t.
Muc bao hi~m thu'ong xac cljnh theo tieu chu~n thong nhat rna Nha
nu'oc quy cljnh khong phai do nguoi clu'<}c bao hi~m tt! chQn.

0 Vi~t Nam, theo ngh! clinh so So: 63/2005/ND-CP, ngay 16- 5 - 2005 c1ia
Chfnh phil, BHYT ba:t bu(>c clli<}c ap dt,mg cloi voi nhung trliong h<}p sau:

- Ngttoi lao cl(>ng

Yi~t

Nam (sau clay gQi tift la ngu'oi lao cl(>ng) lam

vi~c

theo h<}p cl6ng lao cl(>ng c6 thoi h~n tu. clu 3 thang trd len va h<}p cl6ng lao cl(mg
khong xac dinh thai h~n trong cac doanh nghi~p thu(>c mQi thitnh phan kinh te,
cac co quan, clon vj stf nghi~p. clon vi thu(>c ltfc lu'<}ng vii trang, t6 chuc sau:

+ Doanh

nghi~p

thanh l~p. ho~t cl(lng theo Lu~t Doanh nghi~p nha
nu'oc, theo Lu~t Doanh nghit%p, Lu~t Dau tu' nude ngoai tnghit%p cac nganh n6ng ilghit%p, lam nghi~p. ngtt nghit%p, diem nghit;p; Doanh
. nghit%p ~ua t6 chuc chinh tri, cac t6 chuc chinh tr! - xa h(>i.

+ H<}p tac xa thanh

l~p

va

ho~t

d(>ng theo

Lu~t

Hc;fp t
+ Cac co quan nha nu'oc, clon vj stf nghit%p, t6 chuc chinh trj. t6 chuc
chinh tr! - xa h(>i, t6 chu~ chinh tr! - xa h(>i nghe nghit%p. t6 chuc xa h()i nghe
nghit%p, t6 chuc xa h(>i khac, clon \j ll;l'c lu'cjng va trang.
+ Tr~m y te xa, phu'ong, thi tran.
+Die trliong giao d\IC mam non.

+ Cac co quan, t6 chuc nu'oc ngoai ho~c t6 chuc quoc te qi Yi~t
Nam, tnr tru'ong h<}p Dieu u'oc quoc te, Hi~p cljnh cla phu'ong, song phttdng ma
Vi~t Nam ky ket ho~c tham gia c6 quy cljnh khac.

+ Cac co sa ban c6ng, dan l~p. tu' nhan thUQC cac nganh van h6a, y
te, giao d(lc, clao t~o. khoa hQc, th~ d\lc th~ thao vii cac nganh sg nghit%p khac.;
Oic t6 chuc khac c6 sli dl:lng lao d(>ng.
-Can b(>, cong chuc, vien chuc theo Phap

l~nh

Can bQ, cong chuc.

- Ngu'oi clang hu'dng che cl(> hu'u tri, hu'dng tr(f cap Bao hi~m xa h(li hang
thang.
- Ngttoi c6 c6ng voi each

m~ng

theo quy djnh cua phap

13

I,

lu~t.


- Ngu'ai tham gia khang chien va con d~ cua hQ b! nhiem cha\ d<)c h6a hQC
do My slt d1,mg trong chien tranh d Vi~t Nam dang hu'dng tn;1 cap hang thang.
- D;:ti bi~u Qu6c h<)i du'ong nhi~m kh6ng thu<)c bien che nha nu'C!c va bien
che cua cac t6 chuc chinh tri - xa h<)i, d<.li bi~u H<)i d6ng nhiin dan du'ong nhi~m
cac cap kh6ng thu(>c bien che nha nu'oc ho~c khong hu'cing che cl(> Bao hi0m xa

=

hQi hang thang.
-Can b<) xa, phi.rang, th! tran da nghi vi~c. dang hu'dng trcj cap bao hi0m X~
hQi hang thang va can ,bQ gia yeu nghi vi~c dang hu'dng phl,l cap hang thang tu
ngu6n ngan sach nha nu'oc theo quy d!nh t;:ti Quyet d!nh s6 130/CP nga y
20/0611975 cua H(>i c16ng Chinh phii va Quyet djnh s6 111/HDBT ngay
13/1011981 cua H(>i d6ng B(> tru'Cing.

- Than nhiin
nghi~p

sy

quan Quan d<)i nhan dan clang t;:ti ngu, than nhan

v1,1 dang ctmg tac trong

l~!c

sy

quan

lu'cjng Cong an nhan dan.

- Cac d6i tu'c;ing bao trcj xa h<)i dang dt!<;lc hu'Cing trQ cap hang thang.
- Nguai cao tu6i tu 90 tu6i trCi len va nguai cao tu6i theo quy cljnh t<:ti Dieu
6 Nghj cl!nh s6 30/2002/ND-CP ngay 26/03/2002 ciia Chinh phii ve quy djnh va
huang dan thi hanh m(>t s6 clieu cua Phap I~nh ngu'ai cao tu6i.
- Oic d6i tu'Qng du'Qc kham chua b~nh theo quy djnh t~i Quyet djnh s6
139/2002/QD-TTg ngay 15110/2002 cua Thu tlidng Chinh phu vc v1¢c kham.
chua b~nh cho nguai ngheo.

=

- O,tu chien binh thai ky ch6ng Phap, ch6ng
tham gia BHYT b<'it bu(>c theo quy djnh tren.
- Lu'u hQc sinh nu'ck ngoai dang hqc

Nam cap hQC b6ng.

t~p

t<:1i

My

Vi~t

ngoai cac doi tu'c.ing cla

Nam dt!cJc nha nu'dc Vit;t

- Ngll'ai lao d(>ng lam vit$c t;:ti cac doanh nghit$p, co quan, t6 chuc quy djnh
t(!.i khoan 1 clieu nay, lam vit$c theo hQp c16ng lao cl(>ng c6 thai h<:in du'di 3 thang,
khi het h(!.n hcjp dbng Jao d(>ng ma ngu'ai Jao cl(>ng Van tiep tl.IC Jam Vi~C ho<)c
giao ket hQp dbng lao d(>ng moi d6i vc~i doanh nghi~p. t6 chuc, d. nhan do thl
phai tham gia BHYT b~t bu<)c.

1.5.1.2

Bao hi~m y te' hf nguy~n

BHYT U/ nguyt$n la lo(!.i hlnh BHYT ap d~mg·voi mQi doi tu'<;lng

c()

nhu du

U/ nguy~n tham gia BHYT, k~ cii d6i tu'cjng da tham gia BHYT bat bu<)c nhu'ng
"

14


muon tham gia BHYT tlf nguy~n d~ hu'Cing muc djch

Vl,l

BHYT cao hcin deli vdi

ngu'oi tham gia BHYT b~t bu(>c .

•

BHYT tt! nguy~n ra't da d;,mg, c6 nhi~u lo<;ti nhu': BHYT hQc sinh. BHYT cho

ap dung cho ta't ca

nong dan, BHYT cho cac nghi~p doan ... BHYT tV nguy¢n du<}c
IDQi nguoi dan khong phan bi~t tu6i tac, ton giao, dan t(>C ... k0'
gia BHYT b~t bu(>c van c6 th
ttt

ca

nhftng ngu'

nguy¢n vf: rh(lt n()i dung nao d6

do hQ ltfa chQn.

1.5.2 Can cu vfw m\}c dich thtfc
1.5.2.1

hi~n

BHYT:

BHYT vl ml)c dich dan sinh:

T6 chuc BHYT nham ph1,1c v1,1 dan sinh vil khong v1,1 lcii. BHYT vl nwc
dich dan sinh do nha nttoc t6 chuc d~ ph1,1c v1,1 c()ng dong, ph1,1c v~ xa Mi vi v~y
t6 chuc nay ho~t d(>ng khong VI l<;fi nhu~n, th~tc hi~n theo yeu cau, nhi~m \"1,1 do
nha nu'oc giao.

1.5.2.2

BHYT vl ml)c dich IQ'i nhm}n:

Ben q.nh BHYT do nha nu'oc t6 chuc, cac cong ty kinh doanh bao hiem
cilng t6 chuc ho~t d(>ng kinh doanh BHYT nhdm tlm kiem them l<;fi nhu~n cho
cong ty. BHYT cua cac cong ty kinh doanh bao hi~m thu'ong c6 muc phf cao
hon so voi BHYT nha nuoc va tat nhien muc th1,1 hu'Cing cGng c6 the cao hon.
::

1.6

Bao hi~m ~· te' mQt so ml'oc tren the' gioi

1.6.1 T::,i Phap, h~ thong tfi chuc BHYT dtiQ'c chia thimh 3 ca'p theo
nganh dQc:
- Quy BHYT quae gia (trung u'ong): la co quan quiin ly nha nu'tk,
gom c6 H(>i dong quan· tr! va ban Ja.nh d~o.
- Quy BHYT vung (khu vVc): tlf h?ch tmin de ho~t d(>ng, nhttng theo
quiche CUa nha nu'OC, gom 16 guy khu YtfC (lien tinh)

Va

4 quy bao hiem

xa h9i hai ngo~i (vung dao).
- Quy BHYT co sCi: c6 129 guy co sc1 (cap tinh, thanh).
Ngoai ra, m6i guy BHYT khu vvc ho~c tlnh c6 m<)t t6 chuc ngang cfp de
thu nguon ngiin sach BHYT, d<)c l~p voi ca.c guy co sd. D6 la hi~p h()i tq.o ngan
sach bao hi~m xa h9i di? phu'ong.
BHYT Cl Phap voi nguyen rae b~t bu(>c tham gia, ho~t d(>ng c6 hi~u qua, voi
g~n 90% so dan tham gia. Ben q.nh d6 la

M thong cac h<)i tttong te,

v~n d<)ng sv

tV nguy~n cua nhiin dan, d~t 69,3% ngu'oi tham gia. BHYT (i Phap Ia m()t ht;

15

tho'ng khep kin ho~m hao, t6 chuc h<;1p ly, chi tiet v~: ngu6n thu, nguyen de chi,
k.i~m tra h6 tr<;j. BHYT g6p guy va tham gia tich qtc va1o nhung van de u'u tien
cho vit$c bao vt$ sue khoe nhan dan, nhtt dtf phong, giao d1.,1c sltc khlk, tuyen
truy~n v~n d(lng, thong tin y te. H~ th6ng BHYT Phap dtt\k oanh gia Ia m(H
trong nhung t6 chuc BHYT tot nhat the gioi.

1.6.2 Bao hiim y te' toan dan d Cc}ng hoa Lien bang Due
Khmlng 92% ngttdi dan Cr Due dll'QC cham soc sue khoe bang BHYT theo
lu~t djnh, dtt<;1c g9i dt Ia GKV. Cuoi nam 1992, GKV ho<:It d(>ng dtfa tren khoang

.1.200 cac guy om dau phi lc;li nhu~n, cac guy nay thu bao hitim tu cac thanh \ icn
tham gia va chi tnl cho nhung nha cung cap djch Vl,l CSSK theo cac hc.ip uc1ng ua
thoa thu~n. Vck tinh khoang 0,3% dan so' C:r Due khong c6 BHYT, thong thtfling
h9 Ia nhung ngttoi giau c6 khong can BHYT va nhung ngtto~ rat ngheo chi nMn
BHYT bang trQ giup xa h(>i.
Ngttoi chii va ngttoi lam thue, m6i ngtfc'ii phai tra phan nii'a mltc phi bao
hi~m, gii1'a dfrU thp nien 1990 mlfc phi nay dU'QC tfnJi trungblnh gifi'a J2thu nh~p t6ng c( ·~~ ciia c6ng nhan den muc thu nh~p tr~n. Phi dttcjc tinh theo thu
nMp hon Ia theo r~·. ·,) va khong bj anh httC:rng beri tlnh tr(,lng hCm nhan c~a ngttoi

;

tham gia, so' ltt<;1ng :1,:;u'oi trong gia dlnh, hay Ia van d~ stYe khoe. Nhung nglt(Ji.
that nghit$p van thttong tham gia bao hi~m qua cac quy om dau. Dong gop cua hq
dtt<;1c chi trii beri van phong chinh phil dja phtWng hay lien bang. vdi mot phan ba
thu nh~p tu van phong trQ giup xa hQi (1 dja phttong. Dong g6p cua nhi1'ng ngttC1i
nghi httu dll'QC chi tra bang chinh nhi1'ng ngttdi Ultcjc httC:rng trQ cap va quy trcua hQ. Nhtt the, chttong trlnh BHYT c6ng c()ng C:r Due phan phoi i?i tu nhom c(l
thu nh~p cao den nh6m c6 thu nMp thap hon, tu ngttdi kh6e m~nh cho ngtfc'ii 6m
dau, tu ngttoi tre cho ngttoi gia, tu ngttlii dang di lam cho ngtfoi dang that nghi~p.

vatu ngttoi kh6ng c6 con cai den nhi1'ng ngttoi c6 con cai .
. Xuat phat tu yeu to ngh~ nghi~p cua cac thanh vien tham gia, m()t s6 guy
t~p trung nhi~u hon sue khoe toan di~n cho nhi1'ng ngttoi ngheo, con scl nhi1'ng

ngu'oi song dtfa VaO tfQ Cap Va nhi1'ng ngll'di dU'QC httc1ng trQ cap thll'ong dlt<,iC quan
tam trong so cac thanh vien tham gia; dflng thdi, ket h<;jp voi nhi~u yeu tt) khac,
phi bao hi~m c6 th~ du'c;lc s~p xep tu muc thap khoang 6,5% den mltc cao nht(
16% tren thu nh~p t6ng c(lng ciia nhung thanh vien. D~ chong L~i stf mat can d6i
nay' m()t guy dt! tri1' quoc gia se thtfc hi~n vit$c chi tra cho cac quy C(l ty I~ cau
nhi1'ng ngu'oi OUQC hu'Crng trQ cap.

16


Khm'i.ng 11% nhftng ngu'oi Due chi tra cho BHYT tu' nhan du'<;1c cung cap bdi
khoang 40 t6 chuc bao hi~m vl lcJi nhu~n. M(>t ti It;: cao cua BH tu' nhan clang
du'QC h,ta chQn bC1i cac c6ng chuc Ia nhung ngu'oi muon bao hitim chi td cho hQ
khoang 50% chi phi kham chua bt;:nh Ia khoan chi phi chinh phu kh6ng chi td.

1.6.3 Bao hiim y te' (J Nh~t Ban
Sau khoang thai gian han 40 nam thtfc hi~n BHYT toan dan, khung hoang
tai chinh do stf mat can doi thu chi dang la thlr thach !On nhat cua quy BHYT ci
NMt Ban. Theo dt! bao cua BHYT NMt ban, nam 2001 quy tiep tl,Jc b(li chi
khoang 4,9 ti USD. Sau nhi~u nam lien tl,Jc b(li chi, quy dt! phong cua BHYT
quoc gia NMt hoan toan q.n kit;:t vao nam 2001.

tu

Xet v~ lich sll' phat tritin, Nh~t Ban bat dau thtfc hi~n lu~t BHYT bat bu(lc
niim 1922. Vao nam 1950, H(li dong Bao hitim thu(lc Chinh phu Nh~t Ban

du'QC thanh l~p, H(li dong nay da khuyen cao Chinh phu thtfc hi~n chinh sach
BHYT toan dan. Tuy v~y, di~u nay vfrn chua clu't;ic dap ling kip thc1i, tc~i nam
1961 NMt mdi bat cl:L1 tri~n khai BHYT toan dan. :\'h~t bat clau tritin khai BHYT
toan dan C1 muc GDP khdi clitim Et 4.700 USD/dftu ngu'oi/niim. C6 thti phan quy
BHYT chinh C1 Nh~t thanh hai lo~i: Lo<_ti quy thu nhat Ia BHYT quoc gia
(National Health Insurance) bao gom thanh vien Ia nhflng ngu'oi lao cl(mg ttf do,
n6ng dan va ngu'oi kh6ng c6 ngh~ nghit;:p, quy nay c6 khoang 45 trieu ng.u'oi
tham gia. Lo<_ti thu hai Ia BHYT cu~ nguoi lam c6ng an Iuong vdi khoang 61 tri¢u
thfmh vien. B~nh nhan BHYT t<_ti NMt Ban cung chi tra chi phi kham chua b~nh
theo cac muc khac nhau: ngu'oi lao d(lng ttf do ttf tra 30%, cong chuc tra 20lf'r va
ngu'oi lao d(lng hu'C1ng Iuong ttf tnl 10% chi phi KCB ...
Nhu du cap bach cua h~ thong BHYT Nh~t ban hi~n nay Ia lam sao giam
thitiu chi phi y te nhling van dam bao chat lu't;ing cua de dich Vl,J y te. Ba giai
phap co ban dang dt1<;1c tritin khai Ia:
•

Sl! dl,lng cac lo<_ti thuoc C1 rrtuc d(l h<;1p ly,

•

Phuong thuc thanh to an theo phi djch v1,1 (fee for service) se cllf\"lc
thay d6i b~ng phliong tht.'tc thanh toan khac,

•

Thtfc hi~n kham chua b~nh theo tuyen chuyen m6n- ky thu~t.

1.6.4 Bao hiim y te' (J Han Quo'c
Han Quoc ban hanh Lu~t BHYT bat bu(lc toan dan vao nam 1977 va sau 12

nam, vao nam 1989 gan 100% ngu'oi Han Quoc c6 BHYT. Han Qu6c bat clau
tri€n khai BHYT toan dan khi GDP d'.lt muc 1.500USD blnh quan clau

17


-

--

--

---

.

-------------------

--------

nguoi/nam. T6ng chi phi cho y te' nam 1996 Ia 27 ti USD, chiem S,X9l,f GDP.
thap han so voi cac nude c6ng nghit$p phat tritin tren the' gioi.
Trong nhG'ng nam giG'a th~p ky 90, Han Qu6c Him vao tlnh tr(J.ng b(li chi qu5'
BHYT. VI v~y Han Quoc ba:t bu(>c phai chuytin d6i phttong thuc thanh roan theo
phi d!ch v1,1 sang phuong thuc thanh toan theo chftn doan vao nam 1997.

C(1 S(J

thanh toan theo phuong thuc nay du'QC ap dl,lng theo bang phan lo~i nhom b~nh
chffn doan duc;1c cac chuyen gia y te phan lo<;ti, th6ng nhat Ye gia \Oi C(1 quan Bao

hitim. V~ phan lo<;ti nhom b~nh co th~ sl't d1,1ng Bang phan lo~i Qu6c te b~nh t~t
(International Classification Diseases) du'\""IC T6 chuc Y te the giOi tritin khai xay
dtfng va ban hanh.
Nam 1997, co 3% dan s6Ia nguoi ngheo o Han Qu6c dt1Q'c cap the BHYT.
BHYT thu ~.3 ti USD, trong do 64,5% do nguoi tham gia BHYT dong gop, nha
nude ho trc;1 13,2%. Ph§:n con l<;ti lay tu ngu6n Hii do d~u tu, tang tru(ing. MCtc
dong BHYT tinh theo thu nMp ho~c tai san c6 d!nh. Thong tht1(1ng ngttoi lao
d¢ng dong 2-8% thu nh~p. so con 1<;ti do chu sl't d1,1ng lao d(>ng dong. C6ng chuc
dong 4,2% thu nh~p. chinh phu cung n¢p 4,2%. Dtli voi ngu'oi lao d(mg t~t do.
muc dong duc;1c tinh theo muc xep lo<;ti thu nh~p ho~c tai san co dinh. Ngan sach
Nha nu'oc ho tr(j 30% muc phi d~ dam bao chi quan ly.
Ty 1~ cur;,; ch: tra KCB BHYT t<;ti Han Quoc Ia rat cao. Nam 1997, ngti(ii
dan tl.ftd 61,1C::Han Qu6c van

i.:tH

LL:"

phi

ngo~i

tn1 va 39,3% chi phi m)i tru). Nam 199X ngu'lii dan

chi tra toi 58% t6ng chi phi cham soc sue khi)e. BHYT Han

Quoc khong chi tra chi phi cac ky thu~t Xet nghi~m sieu am, CQng htiong tu h(J.t
nhan, di~u trj b~ng y hQc c6 truy~n. chi phi giuong b~nh o phong b~nh co dtidi

o

giuong. Muc cung chi tra Ia 20% doi voi di~u tri n(li tn1, tu 40% den 5Y7, d6i vdi
kham chua bt$nh ngoGia thuoc do BHYT quy d!nh th6ng nhat, cac thu6c c6 cung ten g6c dC1
khac xuat xu d~u co cung m¢t gia. Tuy v~y. quy BHYT Han Quoc van dang
trong tlnh tr<;tng kh6 khan.
Thang 10 nam 1998, nh~m tiet giam chi phi quan ly va doi ph6 v(fi tlnh
tr<;tng mat can doi cua cac quy BHYT, Han Quoc tritin khai ciii each IOn trong t6
chuc BHYT, thl.fc hi~n h<;1p nhat cac quy BHYT th~tnh m<)t h~ thong qua~ I)'
thong nhat trong

ca nude, trl.fc thu()c BQ Y te' va Phuc lc;1i xa h¢i.

18