Quản lý hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh Trung học cơ sở (tt)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

CHU THỊ NGÂN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
GIÁO DỤC VĂN HÓA PHI VẬT THỂ
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 9 14 01 14

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018


Công trình đƣợc hoàn thành tại :
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM – ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Đặng Quốc Bảo
2. GS.TS Phạm Hồng Quang

Phản biện 1: ……………………………………………………..
Phản biện 2:……………………………………………………..
Phản biện 3:…………………………………………………….

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Trường
Họp tại: TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM – ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
Vào hồi giờ phút, ngày tháng năm 2018

Có thể tìm hiều luận án tại:

1. Thư viện Quốc gia.
2. Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên.
3. Thư viện Trường Đại học Sư phạm.


CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

1. (2016), “Thực trạng giáo dục văn hóa phi vật thể trong các trường
THCS trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh”, Tạp chí thiết bị giáo dục (đặc
biệt), tr.177-179.
2. (2016), “Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể
cho học sinh trường trung học cơ sở”, Tạp chí quản lý giáo dục (11),
tr.39-45.
3. (2016), “Giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh Trường Trung
học cơ sở”, Tạp chí thiết bị giáo dục (136), tr.7-9.
4. (2013), “Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy hát dân ca quan
họ Bắc Ninh trong các trường THCS thành phố Bắc Ninh”, Tạp
chí giáo chức Việt Nam (đặc biệt), tr.43-44,47.


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài, lĩnh vực nghiên cứu
Trong thời đại toàn cầu hóa ngày nay, việc bảo vệ các di sản
văn hóa phi vật thể là việc làm cần thiết để gìn giữ, khẳng định bản
sắc riêng trong quá trình hội nhập quốc tế. Trường học được xem là
môi trường đặc biệt thích hợp để hoạt động lưu truyền văn hóa giữa
các thế hệ diễn ra một cách sâu rộng. Tuy vậy, công tác giáo dục văn
hóa phi vật thể cho học sinh THCS hiện còn phải đối mặt với nhiều
thách thức, khó khăn. Trong nhà trường, việc giáo dục văn hóa phi

vật thể chỉ mới dừng ở mức như một hoạt động ngoại khóa, mang
tính chất giới thiệu, chứ chưa được đánh giá đúng vai trò.
Hiện nay, giảng dạy về di sản đã là yêu cầu với các trường Phổ
thông. Các dự án đưa di sản vào trường học có được tác động tích cực,
nhưng còn không ít thách thức đối với các nhà quản lý giáo dục, văn
hóa. Về lâu dài, cần có thêm nhiều hướng dẫn, chỉ đạo về mặt chuyên
môn lẫn sự phối hợp giữa hai cơ quan quản lý về văn hóa và giáo dục để
di sản văn hóa phi vật thể bước vào trường học một cách bài bản và đạt
hiệu quả cao hơn. Trong khi đó, quá trình quản lý giáo dục văn hóa phi
vật thể lại còn nhiều tồn tại, hạn chế ở khâu lập kế hoạch, tổ chức chỉ
đạo, chỉ đạo thực hiện, kiểm tra đánh giá… Cùng với đó là những hạn
chế về kinh phí, nguồn lực tổ chức, sự phối kết hợp giữa các lực lượng
xã hội trong công tác giáo dục. Điều này lại càng khiến cho việc giáo
dục văn hóa phi vật thể chưa đạt được mục tiêu đề ra.
Trong bối cảnh ấy, chúng tôi lựa chọn đề tài: "Quản lý hoạt
động giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh Trung học cơ sở"
để nghiên cứu với mong muốn góp phần tháo gỡ những tồn tại, thách
thức hiện nay, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục văn hóa phi
vật thể trong nhà trường.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận án đề xuất các
biện pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hoá phi vật thể trong trường
trung học cơ sở nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục văn hoá phi
vật thể cho học sinh, góp phần bảo tồn, phát huy di sản văn hóa phi vật
thể dân tộc và phát triển, hoàn thiện nhân cách học sinh.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu


2

Hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh phổ thông.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quá trình quản lý hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể cho
học sinh THCS.
4. Giả thuyết khoa học
Nhà trường có vai trò và tiềm năng quan trọng trong việc giáo
dục văn hóa phi vật thể cho học sinh. Tuy nhiên, hiện nay hoạt động
này trong các trường THCS còn tồn tại nhiều bất cập. Nếu đề xuất
được các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hoá phi vật thể cho
học sinh THCS một cách khoa học, phù hợp với đặc điểm của học sinh
và điều kiện thực tiễn của từng địa phương, thì sẽ nâng cao hiệu quả
giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS, góp phần bảo tồn,
lưu truyền và phát triển văn hóa phi vật thể trong cộng đồng hiện nay.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục văn
hoá phi vật thể trong trường THCS.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục văn
hoá phi vật thể trong trường THCS.
- Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hoá
phi vật thể trong trường THCS.
- Khảo nghiệm và thực nghiệm sư phạm để đánh giá sự phù
hợp, tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp.
6. Giới hạn nghiên cứu
6.1. Địa bàn nghiên cứu
Bắc Ninh, Bắc Giang là hai trong số các tỉnh có di sản văn hóa
phi vật thể đã được tổ chức UNESCO công nhận. Đây cũng là các tỉnh
đã triển khai công tác giáo dục văn hóa phi vật thể trong nhà trường. Để
thực hiện đề tài, chúng tôi lựa chọn khảo sát 15 trường THCS thuộc tỉnh
Bắc Ninh, Bắc Giang để triển khai khảo sát, đánh giá thực trạng.
6.2. Thời gian nghiên cứu

Các số liệu thu thập, sử dụng nghiên cứu chủ yếu từ năm 2009
đến nay. Một số số liệu điều tra khảo sát để phân tích thực trạng quản
lý giá trị văn hóa phi vật thể thông qua hoạt động giáo dục trong các
trường THCS tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang được lấy trong giai đoạn
2010 đến 2016.
7. Quan điểm tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Quan điểm tiếp cận: Quan điểm tiếp cận hệ thống - cấu trúc;
Quan điểm tiếp cận thực tiễn; Quan điểm tiếp cận lịch sử - logic;


3
Quan điểm tiếp cận hoạt động - nhân cách.
7.2. Phương pháp nghiên cứu: Nhóm phương pháp nghiên cứu lý
luận; Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
8. Các luận điểm bảo vệ
- Giá trị văn hoá phi vật thể có ý nghĩa lớn đối với phát triển
nền văn hoá Việt Nam đậm đà bản sắc dân tộc. Nếu những giá trị này
được đưa vào trường Phổ thông thì không những góp phần xây dựng
văn hóa nhà trường, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện mà còn
có tác động tích cực đến việc bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa
phi vật thể quý báu của dân tộc.
- Giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh ở các trường
THCS tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang đã được quan tâm thực hiện,
nhưng hiệu quả chưa cao, do thiếu một hệ thống những biện pháp
thích hợp, đồng bộ.
- Để nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể
cho học sinh THCS, các trường cần tập trung vào chỉ đạo đa dạng
hóa các phương pháp, hình thức giáo dục văn hóa phi vật thể, nâng
cao năng lực của đội ngũ giáo viên, đảm bảo sự liên kết về giáo dục
văn hóa phi vật thể với các hoạt động giáo dục khác trong nhà

trường. Trong đó, đặc biệt chú ý đến việc chỉ đạo tích hợp văn hóa
phi vật thể trong các môn học và giáo dục văn hóa phi vật thể thông
qua trải nghiệm thực tế.
9. Đóng góp mới của luận án
- Về lý luận: Góp phần làm phong phú thêm lý luận về giáo
dục văn hóa phi vật thể, và quản lý hoạt động giáo dục văn háo phi
vật thể cho học sinh trong các trường THCS. Xác định mục tiêu,
nhiệm vụ, nội dung, nguyên tắc, phương pháp và hình thức giáo dục
văn hoá phi thể cho học sinh Trung học cơ sở. Các yếu tố ảnh hưởng
để quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS.
Luận án đã bổ sung vào lý luận về giáo dục văn hóa phi vật
thể, quản lý hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh trung
học cơ sở: Nội dung, nguyên tắc, hình thức, phương pháp giáo dục văn
hóa phi vật thể cho học sinh THCS và quản lý giáo dục văn hóa phi vật
thể cho học sinh trong các trường THCS hiện nay.Các yếu tố ảnh
hưởng để quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS.
- Về thực tiễn:
+ Khảo sát, đánh giá được thực trạng quản lý giáo dục văn hóa
phi vật thể trong các trường THCS tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang. Chỉ


4
ra được những ưu điểm, tồn tại, hạn chế và các biện pháp ảnh hưởng
đến quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS.
+ Đề xuất được 6 biện pháp quản lý nâng cao chất lượng giáo
dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS.
10. Kết cấu luận án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Kiến nghị, Tài liệu tham
khảo, nội dung chính của luận án gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục văn hóa

phi vật thể cho học sinh Trung học cơ sở.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục văn hóa phi
vật thể cho học sinh Trung học cơ sở.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hóa phi
vật thể cho học sinh trường
Trung học cơ sở.
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
GIÁO DỤC VĂN HÓA PHI VẬT THỂ CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Nghiên cứu về bảo tồn, phát huy văn hóa phi vật thể
1.1.2. Nghiên cứu về giáo dục văn hóa phi vật thể
1.1.3. Nghiên cứu về quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể
1.2. Khái niệm cơ bản của luận án
1.2.1. Văn hoá phi vật thể
Luật Di sản văn hóa năm 2009 định nghĩa di sản văn hóa phi
vật thể là “sản phẩm tinh thần gắn với cộng đồng hoặc cá nhân, vật
thể và không gian văn hóa liên quan, có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa
học, thể hiện bản sắc của cộng đồng, không ngừng được tái tạo và
được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác bằng truyền miệng,
truyền nghề, trình diễn và các hình thức khác” (Điều 1).
1.2.2. Giáo dục văn hóa phi vật thể
Giáo dục văn hóa phi vật thể là quá trình nhà giáo dục xây
dựng nội dung chương trình, sử dụng phương pháp, hình thức giáo
dục phù hợp để giúp học sinh hiểu biết về các giá trị văn hóa phi vật
thể ở địa phương và dân tộc thông qua quá trình tiếp xúc, trải
nghiệm những giá trị văn hóa này; bồi dưỡng tình yêu, niềm tự hào
và ý thức giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể; góp phần
định hướng và xây dựng những hành vi đúng đắn nhằm bảo tồn và

5
phát huy giá trị văn hóa phi vật thể tốt đẹp của dân tộc.
1.2.3. Quản lý hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể
Quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể là quá trình tác động có
định hướng của chủ thể quản lý lên các thành tố tham gia vào quá
trình giáo dục văn hóa phi vật thể như mục tiêu, nội dung, phương
pháp, hình thức giáo dục nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo
dục văn hóa phi vật thể.
1.3. Một số vấn đề về giáo dục văn hoá phi vật thể cho học sinh
Trung học cơ sở
1.3.1. Tầm quan trọng của giáo dục văn hóa phi vật thể cho học
sinh Trung học cơ sở
Trước hết, vai trò quan trọng nhất của giáo dục văn hóa phi
vật thể cho học sinh THCS chính là góp phần bảo tồn, phát huy giá
trị văn hóa tinh thần dân tộc; Thứ hai, giáo dục văn hóa phi vật thể
cho học sinh chính là góp phần xây dựng văn hóa nghệ thuật ở
trường THCS; Thứ ba, giáo dục văn hóa phi vật thể là một trong
những con đường quan trọng góp phần hình thành, phát triển nhân
cách học sinh THCS.
1.3.2. Mục tiêu, nhiệm vụ giáo dụcvăn hoá phi thể cho học sinh
Trung học cơ sở
Sử dụng di sản văn hóa trong dạy học ở trường Phổ thông
nhằm thực hiện mục tiêu: Hình thành và nâng cao ý thức tôn trọng,
giữ gìn, phát huy những giá trị của di sản văn hóa; Rèn luyện tính
chủ động, tích cực, sáng tạo trong đổi mới phương pháp học tập và
rèn luyện; Góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, phát
hiện, bồi dưỡng năng khiếu, tài năng của học sinh.
Xuất phát từ những mục tiêu trên, việc giáo dục di sản văn hóa
phi vật thể cho học sinh trong trường THCS cần thực hiện các nhiệm

vụ cụ thể: Giúp học sinh nhận thức được các giá trị của di sản văn
hóa phi vật thể của dân tộc ở địa phương và trên cả nước; Giúp học
sinh hiểu được một số đặc điểm cơ bản của văn hóa phi vật thể; Phát
triển kỹ năng thu nhận thông tin, kỹ năng nghiên cứu, biểu đạt và
trình bày các vấn đề văn hóa xã hội của gia đình, địa phương và đất
nước trong các giờ học có nội dung giáo dục di sản văn hóa phi vật
thể; Giáo dục học sinh có thái độ trân trọng nền văn hóa, lịch sử của
dân tộc mình cũng như có thái độ tôn trọng tất cả các dân tộc và nền
văn hóa của họ; Giáo dục học sinh có những hiểu biết về giá trị của
các di sản văn hóa phi vật thể, giáo dục ý thức giữ gìn, bảo vệ, phát


6
huy những di sản văn hóa có giá trị tích cực, truyền thống về với cội
nguồn lịch sử của dân tộc thông qua các hình thức dạy học, qua trải
nghiệm thực tế. Từ đó, giáo dục toàn diện học sinh.
1.3.3. Nội dung, nguyên tắc giáo dục văn hoá phi vật thể cho học
sinh Trung học cơ sở
* Nội dung của giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh
THCS: Giáo dục nhận thức về di sản văn hóa phi vật thể; Giáo dục
thái độ đối với di sản văn hóa phi vật thể; Giáo dục các hành vi tích
cực trong bảo tồn giá trị văn hóa phi vật thể.
* Nguyên tắc giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS:
Thứ nhất, đảm bảo mục tiêu của chương trình giáo dục Phổ thông của
môn học và mục tiêu giáo dục di sản; Thứ hai, phát huy tính tích cực,
chủ động của học sinh, tạo điều kiện cho học sinh trải nghiệm; Thứ
ba, đảm bảo được tính hiệu quả, thiết thực; Thứ tư, đảm bảo thực
hiện theo đúng kế hoạch của năm học, kế hoạch dạy học; Thứ năm,
đảm bảo tính thực tiễn, vùng miền phù hợp với văn hóa địa phương;
đảm bảo nguyên tắc kết hợp giữa nhà trường với ngành văn hóa, thể

thao và du lịch.
1.3.4. Hình thức và phương pháp giáo dục văn hoá phi thể cho học
sinh Trung học cơ sở
* Các hình thức giáo dục văn hóa phi vật thể: Khai thác, sử
dụng tài liệu về di sản văn hóa để tiến hành bài học nội khóa trong
các môn học chiếm ưu thế (tổ chức bài học tại lớp); Tiến hành bài
học tại nơi có di sản văn hóa (bài học thực địa); Tổ chức tham quan
di sản văn hóa; Tổ chức triển lãm, viết báo tường về di sản văn hóa
phi vật thể; Tổ chức thi tìm hiểu về di sản văn hóa(hoạt động ngoại
khóa); Mời nghệ nhân kể chuyện, trao đổi về di sản.
* Một số phương pháp dạy học với di sản văn hóa phi vật thể
- Phương pháp truyền thống trong dạy học lồng ghép văn hóa
phi vật thể vào các môn học: Thuyết trình về di sản; Sử dụng đồ dùng
trực quan, kết hợp với miêu tả, tường thuật…; Sử dụng phương pháp
trao đổi, đàm thoại; Sử dụng các phương pháp và phương tiện dạy
học hiện đại; Học theo hợp đồng; Dạy học theo dự án.
- Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học
1.4. Nội dung cơ bản của quản lý hoạt động giáo dục văn hoá phi vật
thể cho học sinh Trung học cơ sở
1.4.1. Lập kế hoạch chỉ đạo hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể
cho học sinh Trung học cơ sở


7
Lập kế hoạch bao gồm việc xác định rõ các mục tiêu cần đạt
được, xây dựng một chiến lược tổng thể để đạt được các mục tiêu đã
đặt ra, và việc triển khai một hệ thống các kế hoạch để thống nhất và
phối hợp các hoạt động.Bản kế hoạch phải xác định cụ thể các mục
tiêu hướng đến của việc giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh là:
bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể; xây dựng, phát triển

văn hóa nhà trường THCS; Thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện
nhân cách học sinh nói chung và phát triển năng khiếu âm nhạc, giáo
dục văn hóa phi vật thể cho học sinh nói riêng.
1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục văn hóa phi vật thể
cho học sinh Trung học cơ sở
- Thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ giáo dục văn hóa
phi vật thể cho học sinh do Hiệu trưởng làm Trưởng ban.
- Xây dựng cơ chế chỉ đạo, phối hợp giữa các lực lượng giáo
dục trong và ngoài nhà trường để thực hiện mục tiêu, nội dung giáo
dục văn hóa phi vật thể.
- Tổ chức huy động các nguồn lực để thực hiện các nhiệm vụ
- Tổ chức thực hiện nội dung kế hoạch giáo dục
1.4.3. Chỉ đạo công tác giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh
Trung học cơ sở
- Chỉ đạo công tác giáo dục văn hóa phi vật thể thông qua
giảng dạy môn Âm nhạc và các môn học có ưu thế.
- Chỉ đạo giáo dục văn hóa phi vật thể thông qua các hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp: Hiệu trưởng cần chỉ đạo nâng cao nhận
thức của cán bộ, giáo viên, phụ huynh và học sinh nhà trường về nội
dung giáo dục văn hóa phi vật thể, tăng cường các hoạt động giáo
dục theo chủ đề liên môn, chủ đề hoạt động ngoại hóa…
Chỉ đạo phối hợp với ngành văn hóa, thể thao và du lịch để tìm
tài liệu giới thiệu về văn hóa địa phương, dân ca, trò chơi dân gian để
các trường tham khảo trong quá trình tổ chức giáo dục văn hóa phi
vật thể…
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể
cho học sinh Trung học cơ sở
* Kiểm tra hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể
Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể cho
học sinh cần phải bắt đầu bằng việc xây dựng kế hoạch kiểm tra,

đánh giá.
Hiệu trưởng xây dựng các lực lượng kiểm tra, công cụ kiểm


8
tra, xác định các chuẩn kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục giá trị di
sản cho học sinh.
* Đánh giá hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể
- Đánh giá kết quả giáo dục văn hóa phi vật thể thông qua
giảng dạy môn Âm nhạc và các môn học có ưu thế.
- Đánh giá kết quả giáo dục văn hóa phi vật thể qua các hoạt
động ngoài giờ lên lớp.
1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động giáo dục văn
hóa phi vật thể cho học sinh Trung học cơ sở
Thứ nhất, quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, ngành giáo
dục về giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS; Thứ hai,
năng lực quản lý của Hiệu trưởng; Thứ ba, yếu tố giáo viên, học sinh,
chương trình; Thứ tư, sự phối hợp các lực lượng giáo dục.
Kết luận chƣơng 1
Để công tác giáo dục văn hóa phi vật thể đạt được mục tiêu đề
ra nhất thiết cần phải có hoạt động quản lý. Quản lý hoạt động giáo
dục văn hóa phi vật thể là quá trình tác động có định hướng của chủ
thể quản lý lên các thành tố tham gia vào quá trình hoạt động nhằm
thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo dục văn hóa phi vật thể. Quản lý
hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể bao gồm việc quản lý mục
tiêu, nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục, huy động đồng bộ
lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện tốt
nhiệm vụ giáo dục văn hóa phi vật thể. Quá trình này bao gồm nhiều
khâu có quan hệ chặt chẽ với nhau: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo
việc thực hiện kế hoạch giáo dục đã xây dựng, huy động các nguồn

lực tham gia quá trình giáo dục, công tác kiểm tra, đánh giá... Nếu
công tác quản lý thực sự khoa học và chặt chẽ thì sẽ tác động trực
tiếp đến việc nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giáo dục văn
hóa phi vật thể trong các trường THCS hiện nay.
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
GIÁO DỤCVĂN HÓA PHI VẬT THỂ CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC CƠ SỞ
2.1. Khái quát về công tác giáo dục văn hóa phi vật thể trong trƣờng
học ở Việt Nam hiện nay
2.1.1. Chủ trương của Đảng và ngành giáo dục về công tác giáo dục
văn hóa phi vật thể cho học sinh, sinh viên


9
2.2.2. Chủ trương của Đảng bộ, cơ quan giáo dục tỉnh Bắc Ninh đối
với việc bảo tồn giá trị Dân ca Quan họ Bắc Ninh trong công cuộc
đổi mới giáo dục hiện nay
2.1.3. Bức tranh chung về di sản văn hóa phi vật thể ở Việt Nam
Cùng với kho tàng di sản văn hóa vật thể, Việt Nam là quốc
gia có một kho tàng di sản văn hóa phi vật thể đa dạng về thể loại,
loại hình, phong phú về trữ lượng tác phẩm, đặc sắc về tư tưởng và
nghệ thuật. Là những sáng tạo của tiền nhân để lại cho thế hệ hôm
nay, những di sản văn hóa phi vật thể ấy đều là những “viên ngọc
quý” có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã
hội và việc giáo dục nhân cách cho thế hệ trẻ hiện nay.
2.1.4. Tình hình giáo dụ c vă n hóa phi vậ t thể

trong

trư ờ ng họ c ở Việ t Nam

Trong những năm vừa qua, Bộ Văn hoá, Thế thao và Du lịch,
Bộ Giáo dục và Đào tạo, tổ chức UNESCO, cùng các tổ chức phi
Chính phủ và các cá nhân trong và ngoài nước đã hỗ trợ và thúc đẩy
các chương trình khác nhau nhằm đưa di sản vào nhà trường. Nhiều
mô hình giáo dục di sản trong nhà trường đã được xây dựng với sự
phối hợp liên ngành, sự hỗ trợ cả về chuyên môn và vật chất. Tuy
nhiên, cho đến nay, việc dạy và học di sản chỉ mới dừng ở mức như
một môn học ngoại khóa, mang tính chất giới thiệu, chứ chưa được
đánh giá đúng vai trò, giá trị và từ đó chưa được đầu tư, chú trọng
trong hệ thống các môn học của nhà trường Phổ thông.
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng
2.2.1. Mục tiêu khảo sát
Thu thập, xử lý số liệu, phân tích và đánh giá thực trạng. Trên
cơ sở đó, đề xuất được các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác giáo
dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS, góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục toàn diện cho học sinh THCS.
2.2.2. Đối tượng khảo sát
Cán bộ quản lý: 72; Giáo viên: 120; Giáo viên bộ môn Âm
nhạc: 1; học sinh: 255
2.2.3. Phạm vi khảo sát
Luận án khảo sát thực trạng trong phạm vi 15 trường THCS
trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang.
2.2.4. Nội dung khảo sát
- Thực trạng giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS


10
trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang.
- Thực trạng quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh
THCS trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang.

2.2.5. Phương pháp khảo sát và xử lý kết quả
- Thông qua các bảng hỏi khảo sát an - két.
- Quan sát, đàm thoại.
- Dự giờ, tổng kết kinh nghiệm hoạt động giáo dục văn hóa phi
vật thể trên lớp và chương trình giáo dục ngoài giờ lên lớp.
- Phương pháp thống kê để xử lý kết quả khảo sát.
2.3. Thực trạng giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh trƣờng
Trung học cơ sở ở nƣớc ta hiện nay
2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về giáo dục văn hoá
phi vật thể cho học sinh trong trường Trung học cơ sở
Thông qua việc khảo sát lấy ý kiến của các đối tượng cán bộ
quản lý giáo dục, giáo viên và học sinh về cách nhận thức về bản chất
khái niệm giá trị văn hóa phi vật thể, giáo dục văn hóa phi vật thể; về
sự cần thiết và ý nghĩa của công tác này, chúng tôi nhận thấy: hầu hết
các đối tượng đã nhận thức đúng đắn về công tác giáo dục văn hóa
phi vật thể cho học sinh THCS, đều thấy được sự cần thiết và ý nghĩa
to lớn của nó đối với việc phát huy, bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể
của dân tộc. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận chưa thấy hết được tầm
quan trọng, sự cần thiết của công tác này cũng như chưa nhận thức
được một cách toàn diện về bản chất quá trình giáo dục văn hóa phi
vật thể trong nhà trường. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức cho các đối
tượng về việc giáo dục văn hóa phi vật thể trong nhà trường THCS là
một việc cần thiết, phải làm để đạt được sự đồng thuận trong quá
trình triển khai các kế hoạch giáo dục cụ thể.
2.3.2. Thực trạng giáo dục văn hoá phi vật thể cho học sinh Trung
học cơ sở
2.3.2.1. Thực trạng xác định và thực hiện nhiệm vụ giáo dục văn hoá
phi vật thể cho học sinh Trung học cơ sở
- Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về trách nhiệm của
các đối tượng trong việc giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh

THCS: 83.3% cán bộ quản lý cho rằng tất cả cán bộ, giáo viên, tổ
chức trong trường (bao gồm cả Ban Giám hiệu, Đoàn Thanh niên,
Công đoàn, Hội Chữ thập đỏ) phải có trách nhiệm giáo dục văn hóa
phi vật thể; 16.7% nhận thức sai lầm khi xem đây là trách nhiệm
riêng của Đoàn Thanh niên và giáo viên bộ môn Âm nhạc; có


11
55.0% giáo viên nhận thức đúng; 45.0% giáo viên nhận thức sai lầm
khi nghĩ công việc này thuộc về trách nhiệm của lãnh đạo nhà trường,
Đoàn Thanh niên hoặc giáo viên Âm nhạc. Thông qua khảo sát có thể
thấy việc xác định và thực hiện nhiệm vụ giáo dục văn hóa phi vật
thể ở các trường THCS trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang vẫn
chưa thực sự được nhận thức sâu sắc ở cán bộ, giáo viên. Vẫn còn
hiện tượng cho rằng giáo dục văn hóa phi vật thể là nhiệm vụ của
một vài bộ phận, một nhóm người mà chưa thấy sự liên hệ trách
nhiệm của bản thân mình trong đó.
2.3.2.2. Nội dung giáo dục văn hoá phi vật thể cho học sinh Trung
học cơ sở
Việc lựa chọn giá trị văn hóa phi vật thể và thiết kế chương trình
giáo dục văn hóa phi vật thể không phải là một việc làm đơn giản vì nó
phụ thuộc nhiều vào kế hoạch giáo dục của nhà trường, các điều kiện
cơ sở vật chất, trình độ, năng lực của đội ngũ giáo viên. Nhìn chung,
qua khảo sát thực trạng, chúng tôi nhận thấy các địa phương mới chỉ
đưa những giá trị văn hóa phi vật thể được UNESCO hay quốc gia
công nhận vào chương trình giảng dạy. Còn những giá trị văn hóa phi
vật thể khác như các nghề truyền thống, lễ hội, phong tục tập quán…
chưa được quan tâm chú trọng trong nội dung giáo dục của nhà trường.
2.3.2.3. Các con đường giáo dục và phương pháp giáo dục văn hoá
phi vật thể cho học sinh Trung học cơ sở

- Về các con đường giáo dục: các trường THCS chủ yếu lựa
chọn giáo dục văn hóa phi vật thể qua con đường sinh hoạt tập thể
(72.0%); con đường dạy học (60.3%).
- Về hình thức dạy học: Tích hợp giáo dục văn hóa phi vật thể
qua hoạt động tập thể: chào cờ đầu tuần; sinh hoạt 15 phút; sinh hoạt
lớp; Tích hợp giáo dục văn hóa phi vật thể qua môn học. Các hình
thức còn lại như Tổ chức hoạt động ngoại khóa theo môn học; Tổ
chức các hội thi, giao lưu, toạ đàm với nghệ nhân; Thành lập câu lạc
bộ Dân ca Quan họ; Tổ chức tham quan, học tập tại nơi có di sản
chưa thường xuyên được áp dụng.
- Về phương pháp dạy học: Các phương pháp dạy học truyền
thống như phương pháp thuyết trình di sản; phương pháp trao đổi,
đàm thoại vẫn được giáo viên ưu tiên sử dụng. Tiếp đó là các phương
pháp mới như Sử dụng đồ dùng trực quan, Làm việc theo nhóm. Sử
dụng công nghệ thông tin, Giáo dục thông qua trải nghiệm thực tế,
Dạy học bằng tình huống, Dạy học theo dự án là những phương pháp


12
dạy học mới hiện đại, đặc biệt thích hợp với giáo dục văn hóa phi vật
thể thế nhưng số lượng giáo viên sử dụng chưa nhiều.
2.3.2.4. Kế t quả giáo dụ c vă n hóa phi vậ t thể cho họ c

sinh Trung họ c cơ sở
Việc giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS đã đạt
được một số kết quả đáng ghi nhận như: hình thành ở học sinh vốn
hiểu biết khá rộng về di sản; học sinh hiểu và vận dụng được di sản
trong đời sống thực tiễn; học sinh tìm thấy sự hứng thú, hấp dẫn
trong việc giáo dục. Tuy nhiên, kết quả khát sát về giáo dục văn hóa
phi vật thể cho cho học sinh THCS cũng phản ánh thực tế rằng: học

sinh chưa có kiến thức cụ thể, sâu sắc về di sản; vẫn còn tình trạng
nhiều học sinh không cảm thấy hứng thú với việc giáo dục; khả năng
thực hành di sản trong đời sống còn hạn chế.
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể
cho học sinh Trung học cơ sở
2.4.1. Lập kế hoạch chỉ đạo hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể
cho học sinh Trung học cơ sở
Chúng tôi cũng tiến hành khảo sát 72 cán bộ quản lý giáo dục
với câu hỏi: Kế hoạch giáo dục di sản văn hóa phi vật thể trong
trƣờng THCS chủ yếu đƣợc tiến hành thông qua những kế hoạch
nào sau đây? Kết quả khảo sát thể hiện ở bảng sau:
Bảng 2.14: Nhận thức của cán bộ quản lý về sự liên hệ giữa kế
hoạch giáo dục di sản văn hóa phi vật thể với các kế hoạch khác
trong trƣờng
TT

Kế hoạch của từng con đƣờng giáo dục

1
2
3

Kế hoạch dạy học
Kế hoạch tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp
Kế hoạch sinh hoạt tập thể
Kế hoạch hoạt động xã hội (tổ chức cho học
sinh tham gia các hoạt động văn hóa, văn
nghệ tại địa phương)
Kế hoạch hoạt động ngoại khóa của Đoàn
Thanh niên (hội thi, hội diễn văn nghệ, chào

mừng các ngày lễ lớn, tham quan thực tế…)

4

5

Mức độ
Trung bình
Thứ bậc
3.9
4
4.5
3
4.7
1
3.7

5

4.6

2

Căn cứ trên bảng, chúng tôi thấy kế hoạch giáo dục văn hóa phi


13
vật thể của các trường THCS chủ yếu được triển khai dựa vào Kế
hoạch hoạt động sinh hoạt tập thể, Kế hoạch hoạt động ngoại khóa
của Đoàn Thanh niên, Kế hoạch tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp.

Còn lại, Kế hoạch hoạt động xã hội, Kế hoạch dạy học chưa được
thường xuyên sử dụng. Số liệu trên phản ánh thực trạng trong khâu lập
kế hoạch là việc giáo dục văn hóa phi vật thể vẫn chưa thực sự gắn kết,
lồng ghép trong hoạt động xã hội mà vẫn được quan niệm đơn thuần là
hoạt động bên ngoài môn học. Điều này dẫn đến thực trạng các giáo
viên bộ môn văn hóa rất thờ ơ với việc giáo dục văn hóa phi vật thể đã
đề cập ở mục 2.2.2.1.
2.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục văn hóa phi vật thể cho
học sinh Trung học cơ sở
Để tìm hiểu thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục
văn hóa phi vật thể cho học sinh các trường THCS, chúng tôi đã tiến
hành khảo sát lấy ý kiến cán bộ quản lý với câu hỏi: Nhà trƣờng đã
tiến hành những biện pháp tổ chức nào sau đây để giáo dục văn
hóa phi vật thể cho học sinh?. Kết quả khảo sát thể hiện ở bảng sau:
Bảng 2.15: Mức độ thực hiện các biện pháp tổ chức giáo dục
giá trị văn hóa phi vật thể cho học sinh
TT

Biện pháp tổ chức thực hiện

1

Thành lập ban chỉ đạo
Bồi dưỡng năng lực giáo dục di sản văn hóa
phi vật thể cho giáo viên
Huy động nguồn lực để thực hiện kế hoạch
Xây dựng nội dung, chương trình giáo dục
Xác định các hình thức tổ chức bồi dưỡng
Tổ chức dự giờ, dự hoạt động giáo dục di sản
văn hóa phi vật thể

Xây dựng các tiêu chí đánh giá kết quả
Các biện pháp khác

2
3
4
5
6
7
8

Mức độ thực hiện
Trung bình
Thứ bậc
4.4
2
4.0

4

4.2
4.6
3.7

3
1
6

3.9

5

3.5
3.5

7
7

Căn cứ trên kết quả khảo sát, chúng tôi nhận thấy: những biện
pháp trên đã được các trường áp dụng trong quá trình tổ chức thực
hiện. Tỉ lệ bình quân cho các giải pháp còn thấp cho thấy mức độ áp
dụng các giải pháp này chưa thường xuyên ở các trường. Các biện
pháp Tổ chức dự giờ, dự hoạt động giáo dục di sản văn hóa phi vật thể
và Bồi dưỡng năng lực giáo dục di sản văn hóa phi vật thể cho giáo
viên dù rất cần thiết để nâng cao chất lượng giáo dục văn hóa phi vật


14
thể nhưng vẫn chưa được tiến hành thường xuyên, liên tục. Điều ấy
chứng tỏ công tác quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể vẫn chưa đi vào
chiều sâu, quản lý cụ thể từng khâu của hoạt động quản lý giáo dục.
Các biện pháp tổ chức giáo dục văn hóa phi vật thể còn lại như Xác
định các hình thức tổ chức bồi dưỡng; Xây dựng các tiêu chí đánh giá
kết quả chủ yếu được tiến hành ở mức chưa thường xuyên.
2.4.3. Chỉ đạo công tác giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh
Trung học cơ sở
Để tìm hiểu về thực trạng chỉ đạo giáo dục văn hóa phi vật thể
cho học sinh THCS, chúng tôi tiến hành lấy ý kiến 72 cán bộ quản lý với
câu hỏi: Đánh giá về các biện pháp chỉ đạo giáo dục văn hóa phi vật
thể thông qua hoạt động dạy học cho học sinh mà Ban Giám hiệu đã

tiến hành. Kết quả khảo sát thể hiện cụ thể ở bảng sau:
Bảng 2.16: Đánh giá của cán bộ quản lý về mức độ thực hiện của
các biện pháp chỉ đạo giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

Các biện pháp chỉ đạo
Chỉ đạo tích hợp nội dung giáo dục văn hóa
phi vật thể cho học sinh
Chỉ đạo đa dạng hóa hình thức giáo dục văn
hóa phi vật thể
Chỉ đạo đổi mới phương pháp giáo dục văn
hóa phi vật thể cho học sinh
Tiến hành hoạt động ngoại khóa tăng cường
giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh
Chỉ đạo giáo viên, Đoàn, Đội tổ chức hội thi
văn nghệ
Cải tiến hoạt động kiểm tra, đánh giá có tích
hợp nội dung đánh giá giáo dục văn hóa phi
vật thể cho học sinh

Nâng cao năng lực giáo viên về giáo dục văn
hóa phi vật thể cho học sinh
Tổ chức hội thảo chuyên đề về giáo dục văn
hóa phi vật thể cho học sinh
Chỉ đạo tổ chức hoạt động chương trình văn
hóa địa phương
Chỉ đạo mời nghệ nhân tham gia các hoạt động
giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh
Tăng cường cơ sở vật chất phục vụ giáo dục
văn hóa phi vật thể cho học sinh

Mức độ
Trung bình
Thứ bậc
4.5

2

4.3

4

4.4

3

4.2

6

4.1

7

3.9

8

4.3

5

3.5

9

3.4

10

3.2
4.6

11
1


15
TT
12

Các biện pháp chỉ đạo
Các biện pháp khác

Mức độ
Trung bình
Thứ bậc
3.1
12

Quan sát trên bảng có thể thấy các biện pháp chỉ đạo giáo dục
văn hóa phi vật thể trên được đánh giá áp dụng ở mức thường xuyên.
Tuy nhiên, trên thực tế, các biện pháp này chưa đạt được hiệu quả
thực sự. Ví như việc tổ chức hoạt động ngoại khóa cho học sinh chưa
hình thành được cho học sinh kỹ năng quan sát trực tiếp cuộc sống
xung quanh như một nguồn kiến thức ngoài sách vở chưa chỉ đạo
quyết liệt việc thực hiện sử dụng di sản văn hóa dân tộc trong dạy
học. Các hoạt động trải nghiệm di sản chưa đa dạng hóa các hình
thức, còn thiếu kinh phí cho các hoạt động phục vụ cho giáo dục văn
hóa phi vật thể theo kế hoạch.
2.4.4. Kiể m tra, đ ánh giá kế t quả giáo dụ c vă n hóa

phi vậ t thể cho họ c sinh trư ờ ng Trung họ c cơ sở
Để tiến hành tìm hiểu về hoạt động kiểm tra, đánh giá giáo dục
văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh,
Bắc Giang chúng tôi đã tiến hành khảo sát ý kiến của 72 cán bộ quản
lý với câu hỏi: Nhà trƣờng đã tiến hành những biện pháp kiểm
tra, đánh giá nào sau đây để đánh giá về hoạt động giáo dục văn
hóa phi vật thể cho học sinh? Kết quả khảo sát cụ thể ở bảng sau:
Bảng 2.17: Đánh giá của cán bộ quản lý về mức độ thực hiện

của các biện pháp kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục
giá trị văn hóa phi vật thể cho học sinh
TT

Biện pháp kiểm tra, đánh giá

1
2
3

Dự giờ các môn học văn hóa
Dự giờ hoạt động ngoài giờ lên lớp
Kiểm tra kế hoạch hoạt động
Đánh giá trực tiếp học sinh tham gia các hoạt
động của nhà trường
Quan sát học sinh hàng ngày trong các hoạt động
Hình thức khác

4
5
6

Mức độ thực hiện
Trung bình
Thứ bậc
4.7
1
4.4
3
4.5

2
4.0

4

3.8
3.6

5
6

Từ số liệu này có thể thấy các trường vẫn chưa xem hoạt động
kiểm tra, đánh giá của Ban Giám hiệu đối với việc giáo dục văn hóa
phi vật thể là một hoạt động cần thiết, phải tiến hành thường xuyên,
liên tục. Trong số các biện pháp này, các trường ưu tiên hơn cả cho 3


16
biện pháp kiểm tra, đánh giá là: Dự giờ các môn học văn hóa; Dự giờ
hoạt động ngoài giờ lên lớp; Kiểm tra kế hoạch hoạt động. Duy chỉ
có biện pháp Quan sát học sinh hàng ngày trong các hoạt động dù
thu được thông tin khá cụ thể, chính xác thế nhưng chưa được thực
hiện thường xuyên. Điều đó có lẽ bắt nguồn từ việc biện pháp này
cần đầu tư quá nhiều thời gian và công sức để thực hiện so với các
biện pháp còn lại.
2.5. Đánh giá chung thực trạng quản lý công tác giáo dục văn hóa
phi vật thể cho học sinh tại các trƣờng Trung học cơ sở
* Khái quát chung: Chúng tôi đã tiến hành lấy ý kiến khảo sát
của cán bộ quản lý và giáo viên các trường THCS đánh giá về 4 khâu
(mục 2.4) trong công tác quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể cho

học sinh THCS. Kết quả khảo sát thể hiện trên bảng và biểu đồ sau:
Bảng 2.18: Ý kiến đánh giá về các khâu trong công tác
quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS
TT

1

2
3

Các khâu quản lý
Lập kế hoạch chỉ đạo hoạt động giáo dục di
sản văn hóa phi vật thể cho học sinh trường
Trung học cơ sở
Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục văn
hóa phi vật thể cho học sinh các trường
Trung học cơ sở:
Chỉ đạo công tác giáo dục văn hóa phi vật thể
cho học sinh các trường Trung học cơ sở

Rất
tốt

Mức độ (%)
Bình
Tốt
thƣờng

10.5

54.2

21.2

14.1

15.7

57.8

19.3

7.2

18.2

67.8

9.9

4.1

Chƣa
tốt

Căn cứ trên bảng số liệu và biểu đồ, chúng tôi rút ra một số
nhận xét chung sau:
- Khâu Chỉ đạo hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể được
đánh giá thực hiện tốt nhất với 86.0% ý kiến đánh giá ở mức độ Tốt
và Rất tốt; chỉ có 4.1% ý kiến đánh giá ở mức Chưa tốt.

- Khâu Tổ chức thực hiện công tác giáo dục văn hóa phi vật
thể được đánh giá thực hiện tốt, có hiệu quả ở mức độ thứ hai: có
73.5% ý kiến đánh giá ở mức độ Tốt và Rất tốt; chỉ có 7.2 % ý kiến
đánh giá ở mức Chưa tốt.
- Khâu Lập kế hoạch và khâu Kiểm tra, đánh giá còn nhiều hạn
chế cần khắc phục: khâu lập kế hoạch chỉ có 64.7% ý kiến đánh giá ở
mức độ Tốt và Rất tốt; chỉ có 14.1% ý kiến đánh giá ở mức Chưa tốt.
Khâu Kiểm tra, đánh giá chỉ có 47.3% ý kiến đánh giá ở mức độ Tốt


17
và Rất tốt và có 17.5% % ý kiến đánh giá ở mức Chưa tốt.
Thực trạng công tác quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể trong
các trường THCS được đánh giá cụ thể hơn như sau:
2.5.1. Những kết quả đạt được và nguyên nhân
Cán bộ quản lý đã nhận thức được vị trí quan trọng của công
tác giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS
Việc lập kế hoạch quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể đã tiến
hành ở 100% các trường THCS, bao quát thời gian cả năm học, góp
phần định hướng quá trình quản lý trên thực tế. Các kế hoạch xây
dựng đã lồng ghép với những hoạt động cơ bản của nhà trường Việc
chỉ đạo công tác giáo dục văn hóa phi vật thể đã được tiến hành ở hầu
khắp các trường trên nhiều phương diện
Việc quản lý các nguồn lực chặt chẽ, khoa học và tích cực nên
các trường THCS về cơ bản đã đảm bảo được những điều kiện cần về
nhân lực và cơ sở vật chất cho hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể
đạt hiệu quả.
Việc kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục văn hóa phi vật thể
cho học sinh THCS đã tiến hành, tập trung vào việc đánh giá.
Tất cả những biện pháp quản lý trên được thực hiện đúng quy

trình, thường xuyên ở phần lớn các trường.
Nguyên nhân của những kết quả đạt được này chính là do:
Việc bảo lưu, gìn giữ những giá trị văn hóa này - trong đó có
việc đưa giá trị văn hóa phi vật thể vào giảng dạy trong nhà trường
được cả 2 Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Giáo dục và Đào tạo
quan tâm triển khai, chỉ đạo và được toàn xã hội quan tâm.
Chính sách đầu tư cho giáo dục THCS của tỉnh Bắc Ninh, Bắc
Giang - trong đó có đầu tư xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo
viên và cơ sở vật chất, phương tiện dạy học cho các trường đúng đắn,
kịp thời, tạo nên động lực cho quá trình giáo dục văn hóa phi vật thể.
Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên các trường THCS có năng
lực, tâm huyết, có ý thức gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống của
dân tộc. Học sinh và phụ huynh ủng hộ, hào hứng với chương trình
lồng ghép giáo dục văn hóa phi vật thể trong dạy học.
2.5.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân
Dù ý thức được tầm quan trọng của công tác giáo dục văn hóa
phi vật thể thế nhưng cả cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên vẫn
chưa thực sự tích cực trong công tác này.


18
Dù đã được lập kế hoạch nhưng kế hoạch chỉ chủ yếu được lập
một lần vào đầu năm học, còn việc lập kế hoạch định kỳ theo học kỳ,
tháng chỉ được tiến hành ở một số ít trường.
Các biện pháp chỉ đạo giáo dục văn hóa phi vật thể vẫn chưa
thường xuyên, liên tục, đồng bộ giữa các trường.
Các trường vẫn phụ thuộc chủ yếu vào 2 nguồn lực là kinh phí
được cấp phát và được hỗ trợ từ địa phương.
Cán bộ quản lý chưa thường xuyên, liên tục và nghiêm khắc
trong việc kiểm tra, đánh giá công tác giáo dục văn hóa phi vật thể..

Cán bộ quản lý chưa có kinh nghiệm, chưa nhiều cơ hội để rèn
luyện, thử thách, nâng cao nghiệp vụ.
Các biện pháp quản lý chưa phù hợp với điều kiện cụ thể của
từng trường.
Các trường còn hạn chế về kinh phí đầu tư, các nguồn lực hỗ trợ.
Do sự chi phối, ràng buộc của các kế hoạch hoạt động khác
trong nhà trường, đặc biệt là kế hoạch dạy học các môn văn hóa. Vì
vậy, rất khó để có một sự tách bạch, triệt để trong quản lý giáo dục
văn hóa phi vật thể.
Kết luận chƣơng 2
Qua khảo sát thực trạng, chúng tôi nhận thấy bên cạnh những kết
quả đạt được bước đầu thì quá trình giáo dục văn hóa phi vật thể cho học
sinh THCS còn phải đối mặt với nhiều thách thức, khó khăn như: Nội
dung chương trình giảng dạy chưa nhiều cơ hội để lồng ghép giáo dục văn
hóa phi vật thể; Giáo viên chưa được trang bị kiến thức, kỹ năng giáo dục
văn hóa phi vật thể; Ban Giám hiệu chưa quản lý sát sao, nghiêm túc; Cơ
sở vật chất, phương tiện dạy học còn thiếu; Học sinh chưa hứng thú tiếp
cận với các di sản phi vật thể… Điều đó dẫn đến việc đưa di sản văn hóa
phi vật thể đến với thế hệ trẻ chưa thực sự đạt như mong đợi.
Trong khi đó, quá trình quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể lại còn
nhiều tồn tại, hạn chế ở khâu lập kế hoạch, tổ chức chỉ đạo, chỉ đạo thực
hiện, kiểm tra đánh giá… Cùng với đó là những hạn chế về kinh phí,
nguồn lực tổ chức, sự phối kết hợp giữa các lực lượng xã hội trong công
tác giáo dục. Điều này lại càng khiến cho việc giáo dục văn hóa phi vật thể
chưa đạt được mục tiêu đề ra. Vì vậy, về lâu dài, cần có thêm nhiều hướng
dẫn, chỉ đạo về mặt quản lý, chuyên môn để di sản văn hóa phi vật thể
bước vào trường học một cách bài bản và đạt hiệu quả cao hơn.


19

Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG
GIÁO DỤC VĂN HÓA PHI VẬT THỂ CHO HỌC SINH
TRUNG HỌC CƠ SỞ
3.1.Nguyên tắc lựa chọn biện pháp
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa
3.1.2.Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn
3.1.3.Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống
3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục văn hóa phi vật
thể cho học sinh Trung học cơ sở
3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức của giáo viên, cán bộ quản lý
giáo dục về sự cần thiết phải giáo dục văn hóa phi vật thể cho học
sinh Trung học cơ sở
Việc tuyên truyền sẽ giúp các đối tượng hiểu sâu sắc các vấn đề
liên quan đến giáo dục văn hóa phi vật thể, từ đó chủ động tham gia các
hoạt động giáo dục văn hóa phi vật thể trong trường và ở địa phương.
3.2.2. Tăng cường giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh Trung
học cơ sở thông qua trải nghiệm di sản
Giáo dục văn hóa phi vật thể thông qua trải nghiệm di sản giúp
các em được tiếp cận với di sản một cách trực tiếp, sinh động, không chỉ
có tác dụng cụ thể hóa kiến thức môn học mà còn để lại một ấn tượng
mạnh mẽ, nâng cao hứng thú học tập và rèn luyện kỹ năng quan sát, tư
duy của học sinh. Thông qua hoạt động trải nghiệm di sản, học sinh còn
biết cách tự tìm hiểu, trải nghiệm các di sản vật thể và phi vật thể khác
xung quanh nhà trường, trong cộng đồng. Những bài học mà các em tự
thu nhận được từ trải nghiệm thực tế chắc chắn sẽ đọng lâu trong trái tim
các em. Giáo dục trải nghiệm di sản cũng là một cách tiếp cận mới để
các em tự lĩnh hội kiến thức, đồng thời phát triển toàn diện nhân cách.
3.2.3. Chỉ đạo đa dạng hóa các hình thức tổ chức giáo dục văn hóa
phi vật thể cho học sinh Trung học cơ sở
Việc giáo dục văn hóa phi vật thể vẫn đơn điệu về nội dung và

hình thức. Vì vậy, chưa gây được hứng thú cho học sinh và chưa nâng
cao hiệu quả giáo dục. Theo đó, biện pháp này sẽ thúc đẩy nhà trường
phải đa dạng hóa hình thức giáo dục văn hóa phi vật thể, tạo hứng thú
cho các em trong quá trình tiếp nhận tri thức. Hơn hết, biện pháp này sẽ
giúp người dạy và người học thoát khỏi sự phụ thuộc vào hình thức dạy
học truyền thống, giúp học sinh tiếp cận được giá trị văn hóa phi vật thể
trong sự tồn tại phong phú, đa dạng của nó trên thực tiễn.


20
3.2.4. Tổ chức bồi dưỡng, nâng cao năng lực giáo dục văn hóa phi vật
thể cho giáo viên Trung học cơ sở
Nâng cao năng lực giáo dục văn hóa phi vật thể cho giáo viên
nhằm mục đích chuẩn bị cho giáo viên những kiến thức, kỹ năng cần
thiết để đáp ứng được những yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục văn hóa phi
vật thể trong thời kỳ hiện nay. Khi được nâng cao năng lực, người
giáo viên cũng chủ động, tự tin, sáng tạo hơn trong quá trình vận
dụng các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, giúp nâng cao
chất lượng giáo dục văn hóa phi vật thể trong nhà trường.
3.2.5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục văn hóa
phi vật thể cho học sinh Trung học cơ sở
Công tác kiểm tra, đánh giá là chức năng quan trọng trong
quản lý. Căn cứ kế hoạch, nhà quản lý theo dõi, giám sát từng bước
thực hiện kế hoạch giáo dục văn hóa phi vật thể nói chung, từng hoạt
động cụ thể trong kế hoạch riêng của các cá nhân, tập thể liên quan.
Đồng thời, đánh giá chất lượng dạy học so với mục tiêu, kế hoạch đề
ra, phát hiện những sai lệch trong quá trình tổ chức thực hiện kế
hoạch, xác định nguyên nhân của chúng và những vấn đề mới nảy
sinh trong thực tiễn để điều chỉnh.
3.2.6. Quản lý phối hợp các nguồn lực để giáo dục văn hóa phi vật

thể cho học sinh Trung học cơ sở
Mục tiêu của biện pháp chính là muốn tạo ra nguồn lực tổng
hợp từ nguồn nội lực của trường và các nguồn lực hợp pháp từ bên
ngoài, đảm bảo mọi người cùng chung tay giáo dục văn hóa phi vật
thể cho các em, tạo ra một tác động mang tính tổng hợp liên tục từ
nhà trường - gia đình - xã hội.
3.2.7. Mối quan hệ giữa các biện pháp
Các biện pháp được đề xuất đều thuộc quá trình quản lý giáo
dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS. Nó có cơ sở lý luận và
thực tiễn và đều hướng đến giải quyết những tồn tại của thực trạng
giáo dục văn hóa phi vật thể hiện nay. Trong cùng hệ thống, các biện
pháp này có mối quan hệ tương tác, đòi hỏi phải được tiến hành song
song, đồng bộ mới có thể phát huy tác dụng.
3.3. Khảo nghiệm và thực nghiệm một số biện pháp quản lý giáo
dục văn hóa phi vật thể cho học sinh Trung học cơ sở đã đề xuất
3.3.1. Khả o nghiệ m sự cầ n thiế t và tính khả thi củ a các

biệ n pháp đ ã đ ề xuấ t


21
- Kết quả khảo sát cho thấy những người được hỏi có sự đánh
giá cao về sự cần thiết của các biện pháp đề xuất.
- Trong 6 biện pháp đề xuất có 3 nhóm được đánh giá ở mức
độ cần thiết cao. Đó là:
+ Tăng cường chỉ đạo giáo dục văn hóa phi vật thể cho học
sinh THCS thông qua trải nghiệm di sản;
+ Bồi dưỡng, nâng cao năng lực giáo dục văn hóa phi vật thể
cho giáo viên THCS;
+ Chỉ đạo đa dạng hóa các hình thức tổ chức giáo dục văn hóa

phi vật thể cho học sinh THCS.
- Kết quả kiểm chứng về tính khả thi của các giải pháp:
- Các ý kiến đánh giá mức độ Rất khả thi và Khả thi của các
giải pháp đã đề xuất đạt tỉ lệ rất cao.
- Trong số đó, có giải pháp được đặc biệt đánh giá cao ở tính khả thi là:
+ Tổ chức nâng cao nhận thức của giáo viên, cán bộ quản lý giáo
dục về sự cần thiết phải giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh THCS;
+ Bồi dưỡng, nâng cao năng lực giáo dục văn hóa phi vật thể
cho giáo viên THCS;
+ Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục văn hóa
phi vật thể cho học sinh THCS.
Các ý kiến đánh giá về mức độ khả thi của các giải pháp đã đề
xuất là tương đối thống nhất, đạt sự đồng thuận ở mức cao. Tuy
nhiên, tỉ lệ ý kiến đánh giá ở mức Rất khả thi và Khả thi thấp hơn
mức độ đánh giá Rất cần thiết và Cần thiết. Bên cạnh đó, những biện
pháp được cho là rất cần thiết lại chiếm tỉ lệ đánh giá ở mức Rất khả
thi và Khả thi thấp hơn như:
+ Phối hợp các nguồn lực để giáo dục văn hóa phi vật thể cho học
sinh THCS;
+ Tăng cường chỉ đạo giáo dục văn hóa phi vật thể cho học
sinh THCS thông qua trải nghiệm di sản;
+ Chỉ đạo đa dạng hóa các hình thức tổ chức giáo dục văn hóa
phi vật thể cho học sinh THCS.
Sự đánh giá như vậy là có căn cứ bởi đây là 3 biện pháp quan
trọng nhất nhưng cũng khó thực hiện nhất.
3.3.2. Thực nghiệm một số biện pháp quản lý giáo dục văn hóa phi
vật thể cho học sinh Trung học cơ sở đã đề xuất
Từ kết quả phân tích định tính và định lượng, chúng tôi
đưa ra kết luận là biện pháp quản lý giáo dục giá trị văn hóa phi vật thể

22
Chỉ đạo giáo viên giáo dục giá trị văn hóa phi vật thể cho học sinh
THCS thông qua trải nghiệm di sản và Bồi dưỡng nâng cao năng lực
giáo dục giá trị văn hóa phi vật thể cho giáo viên THCS đã chứng tỏ tính
hiệu quả, khả thi trong quá trình thực nghiệm và có thể triển khai rộng
hơn trên thực tế. Giáo viên và học sinh chấp nhận, hứng thú với hiệu quả
biện pháp mang lại. Chất lượng dạy học được nâng cao. Tất nhiên, để
biện pháp này thực sự phát huy hiệu quả trên thực tế thì sự triển khai
đồng bộ, nghiêm túc các biện pháp hỗ trợ khác cũng như tinh thần, ý
thức thái độ của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh trong công tác giáo
dục giá trị văn hóa phi vật thể là yếu tố bắt buộc.
Kết luận chƣơng 3
Trên cơ sở khảo sát các tiền đề lý luận và thực tiễn, chúng tôi
đã đề xuất hệ thống gồm 6 biện pháp để quản lý công tác giáo dục
văn hóa phi vật thể, nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục văn hóa phi vật
thể cho học sinh các trường THCS.
Mỗi biện pháp tác động vào một khâu của quá trình giáo dục
văn hóa phi vật thể như khâu nhận thức, khâu nội dung, chương trình,
phương pháp, khâu nhân lực, vật lực, khâu kiểm tra, đánh giá… và
tạo nên tác động tổng hợp, khiến quá trình giáo dục văn hóa phi vật
thể đi đúng hướng, thực hiện được các mục tiêu, nhiệm vụ của mình.
Các biện pháp có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại lẫn
nhau. Vì vậy, khi áp dụng các biện pháp này, các trường vừa phải
chú ý đến tính khả thi của từng biện pháp nhưng cũng đồng thời phải
chú trọng đến tính đồng bộ, hệ thống của tất cả các biện pháp nếu
muốn nâng cao chất lượng giáo dục văn hóa phi vật thể cho học sinh
THCS hiện nay.
Quá trình khảo nghiệm và thực nghiệm sự cần thiết và tính khả
thi của một số biện pháp quản lý giáo dục văn hóa phi vật thể đã đề

xuất là quá trình nghiên cứu để tìm ra biện pháp giáo dục phù hợp,
khả thi, góp phần nâng cao chất lượng công tác giáo dục văn hóa phi
vật thể cho học sinh các trường THCS. Kết quả nghiên cứu cho thấy
các biện pháp chúng tôi xây dựng đều nhận được đồng tình, đánh giá
cao của các chủ thể khảo nghiệm.
Kết quả thực nghiệm ấy mới chỉ phản ánh một phần nào đó tác
dụng của chương trình thực nghiệm. Vấn đề này nếu được nghiên
cứu đầy đủ, toàn diện chắc chắn sẽ mang lại hiệu quả cao hơn. Tuy
nhiên, để đưa vào áp dụng đại trà, cần phải tiến hành quá trình thực
nghiệm trên phạm vi rộng hơn, với đối tượng đa dạng hơn về nội