Phương pháp đóng vai trò trong giảng dạy GDCD

phơng pháp đóng vai trong giảng dạy môn gdcd
hiện nay ở trờng thcs
Phần I: Lời nói đầu:
Môn giáo dục công dân ở trờng THCS có ý nghĩa rất quan trọng trong
việc phát triển nhân cách học sinh, thực hiện mục tiêu giáo dục nh Luật giáo dục
xác định: Giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục
tiểu học, có trình độ phổ thông cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật
và hớng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung học chuyên nghiệp,
học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động . Góp phần thực hiện mục tiêu giáo
dục các cấp học nói chung: Giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí
tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con
ngời Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng t cách và trách nhiệm công dân,
chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trong những năm gần đây, các bộ môn nói chung, môn giáo dục công
dân nói riêng có sự đổi mới toàn diện từ chơng trình, nội dung sách giáo khoa
đến phơng pháp dạy học. Với môn giáo dục công dân, Bộ giáo dục chỉ rõ: Dạy
học môn giáo dục công dân không đơn giản là truyền thụ tri thức mà phải hình
thành tình cảm, niềm tin đạo đức, pháp luật và nhất là hình thành hành vi thói
quen đạo đức pháp luật ở mỗi học sinh. Cần tránh lối dạy thiên về lí thuyết khô
khan, xa rời thực tiễn. Cần tổ chức các hoạt động học tập đa dạng. Qua hoạt
động mà khai thác những chất liệu cuộc sống và vốn kinh nghiệm đã có của bản
thân mỗi học sinh, giúp học sinh thấu hiểu nội dung, rèn luyện thái độ, bổn
phận, niềm tin, thực hành các chuẩn mực giá trị và mẫu hành vi tích cực mà bài
học đặt ra.
Thấm nhuần tinh thần trên, đội ngũ giáo viên ở các cấp học đã không
ngừng đổi mới phơng pháp nhằm phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của
học sinh, trong đó phơng pháp đóng vai chiếm vai trò u thế, có tác dụng góp
phần đánh dấu sự thành công của bài giảng.
Phần 2: Quy trình thực hiện
1, Đóng vai là gì ?

Đóng vai là phơng pháp học sinh thực hành làm thử một số cách ứng xử
nào đó trong một tình huống đạo đức, pháp luật giả định.
Thực tế giảng dạy môn giáo dục công dân ở trờng THCS cho thấy phần
lớn giáo viên phụ trách bộ môn đều đã áp dụng khá thành thạo phơng pháp này.
- 1 -
Đặc biệt trong những năm gần đây, với chơng trình thay sách, đóng vai là
phơng pháp đợc áp dụng phổ biến trong giảng dạy môn giáo dục công dân từ lớp
6 đến lớp 8.
2, Các bài đã áp dụng phơng pháp đóng vai:
* Lớp 6 gồm 5 bài:
Bài 1: Tự chăm sóc, rèn luyện thân thể
Bài 3: Tiết kiệm
Bài 4: Lễ độ
Bài 9: Lịch sự tế nhị
Bài 17: Quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở.
* Lớp 7 gồm 3 bài:
Bài 4: Dân chủ và kỉ luật
Bài 8: Khoan dung
Bài 9: Xây dựng gia đình văn hoá
* Lớp 8 gồm 5 bài:
Bài 1: Tôn trọng lẽ phải
Bài 6: Xây dựng tình bạn trong sáng, lành mạnh
Bài 10: Tự lập
Bài 12: Quyền và nghĩa vụ công dân trong gia đình
Bài 17: Nghĩa vụ tôn trọng bảo vệ tài sản Nhà nớc và lợi ích công cộng.
Ngoài ra tôi còn áp dụng phơng pháp đóng vai trong các tiết thực hành
ngoại khoá ở các khối, lớp.
Cách thức tiến hành phơng pháp đóng vai thờng theo các bớc nh sau:
- Giáo viên giới thiệu tình huống có thể đóng vai một cách tơng đối đơn
giản, không quá phức tạp.

- Các nhóm thảo luận, xây dựng kịch bản và phân công sắm vai
- Thứ tự các nhóm lên đóng vai
- Các học sinh khác theo dõi, nhận xét, đánh giá, bổ sung (nếu cần).
- Cuối cùng giáo viên chốt lại thành công, nêu sự cố gắng của học sinh và
rút kinh nghiệm.
Và sau đây là một số tiết học mà tôi đã sử dụng phơng pháp đóng vai,
Mời các đồng chí, các bạn tham khảo.
* ở lớp 6:
- Bài 1: Tự chăm sóc rèn luyện thân thể. Ngay từ truyện đọc Mùa hè
kì diệu tôi đã cho trò sắm vai mà không đọc lại truyện bằng câu hỏi gợi ý trớc
đó:
- 2 -
Nhân vật chính trong truyện gỗm những ai ? Trang phục mỗi nhân vật
nên thế nào ?
Sau khi nghe tôi gợi ý, lập tức các em đã xây dựng kịch bản gồm 3 nhân
vật chính:
Minh: học sinh đeo khăn quàng, sau mặc áo tắm.
Thầy giáo: Mang cặp giáo viên
Ngời bố với chiếc xe đạp
Học sinh đã bắt đấu đóng vai từ tình tiết sau giờ học thể dục.
Minh ngập ngừng hỏi thầy Quân: Tha thầy, em muốn ngời cao hơn thì
làm thế nào ạ ? Tiếp theo là những lời đối thoại giữa thầy Quân và Minh.
Sau đó là lời trình bày và xin phép của Minh đối với bố. Cuối cùng là
hình ảnh Minh đóng vai mặc áo tắm vùng vẫy giữa bể bơi với niềm thích thú sau
mê.
2 nhóm lên đóng vai, nhóm 1 em đóng vai ngời bố khi cho phép Minh sử
dụng xe đạp đến bể bơi còn e thẹn, cha tự nhiên. Tôi cho trò bổ cứu, sau đó
khuyến khích diễn lại và em đã đóng tự nhiên hơn. Rút kinh nghiệm nhóm 1,
nhóm 2 đã thành công hơn. Kết quả tiết học thật sôi nổi và bổ ích.
- Với bài 3: Tiết kiệm sau khi cho trò rút ra khái niệm, ý nghĩa tác

dụng của tiết kiệm, tôi gợi cho trò đóng vai về hành vi tiết kiệm và cha tiết kiệm
ở học sinh. Các em đã xây dựng 2 kịch bản khác nhau về hai bạn học sinh: Một
em biết tiết kiệm sách vở bút mực, một em hoang phí, trong chi tiêu tiền bạc và
lãng phí khi dùng vở.
Kết quả các em đã biết nhắc nhở những ai còn lãng phí cha tiết kiệm.
- Bài 4: Lễ độ: Tôi hớng dẫn trò đóng vai thể hiện hành vi lễ độ của em
Thuỷ đối với anh Quang, cán bộ Đoàn của huyện nhà trong truyện đọc: Em
Thuỷ. 2 nhóm lên trình bày kịch bản, nhóm 1: học sinh đóng vai em Thuỷ còn
ngợng ngùng, tôi ra hiệu cả lớp nghiên túc để em thể hiện vai diễn của mình.
Kết quả vai Thuỷ đã rất thành công.
- Bài 17: Quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở. Đây là bài cung cấp
chuẩn mực về pháp luật nên sau khi đã cho trò nghiên cứu, nắm tình huống
truyện và rút ra bài học, tôi đã gợi cho trò đóng vai khi em vào nhà một ngời
khác, trong nhà có thể có ngời, có thể không, trớc tình huống đó, em xử lý nh
thế nào ?
Học sinh đã đa ra hai cách ứng xử rất phù hợp là em sẽ gõ cửa trớc khi
vào nhà, nếu cửa đóng. Nếu cửa mở, em đứng ở bục cửa chờ có ngời nhà ra đón,
nếu không có ai, tuyệt đối em không vào nhà. Thứ tự tôi cho 2 nhóm lên thể
hiện, các em đã nhập vai rất thành công ở ngôn ngữ đối thoại và thái độ lịch sự
- 3 -
khi vào nhà. Điều này vừa phù hợp với luật pháp quy định về quyền bất khả xâm
phạm về chỗ ở vừa minh hoạ bài 9: Lịch sự, tế nhị.
* Đối với lớp 7:
- Bài 4: Tôi lấy bài Dân chủ và kỉ luật làm ví dụ. Với bài này, tôi đã
cho trò chuẩn bị tình huống trong truyện đọc Đờng làng bằng cách câu hỏi từ
sau bài học trớc đó:
Đóng vai thể hiện các hành động của nhân vật trong truyện đọc em sẽ xây
dựng mấy nhân vật và hãy tởng tợng những lời nói cử chỉ của mỗinhân vật nh
thế nào ? Trang phục đơn giản khi em sắm vai sẽ có những gì ?
Hoc sinh đã chuẩn bị rất kĩ các đồ dùng đóng vai nh sau:

- Một bộ bàn ghế đủ chỗ khoảng 7 hoặc 8 ngời ngồi xung quanh, phía sau
có lá cờ Tổ quốc tợng trng cho cuộc họp tổ dân c.
Nhân vật gồm ông Thành: Chủ tịch UBND xã.
7 hoặc 8 ngời đại diện cho tổ dân c họp bàn bạc thảo luận về kế hoạch sửa
đờng vào làng.
Các em đã tởng tợng ra những lời bàn bạc thể hiện quyết tâm và kỉ luật
thống nhất trong toàn thể dân c ủng hộ việc sửa đờng.
Sau đó là cảnh bà con cùng nhau đoàn kết góp công góp của sửa lại đờn
làng bằng xi măng sạch sẽ láng bóng. Bằng cử chỉ của các em nh sau: Em đóng
vai trởng thôn hô to: Bà con ơi, nhanh tay trộn xi măng vào, chúng ta nhất
quyết hoàn thành con đờng này trớc ngày đại hội Đảng bộ xã. Tiếng hô vừa
dứt, các em đóng vai bà con xã viên đồng thanh nói Chúng tôi ủng hộ chủ tr-
ơng của chính quyền xã.
Với cách tổ chức cho trò đóng vai có sự chuẩn bị trớc về đồ dùng, dự kiến
nhân vật, hành động nhân vật thế này tôi thấy hiệu quả giáo dục rất cao. Không
những các em nắm chắc nội dung, kiến thức bài học mà còn thể hiện các kĩ
năng giao tiếp, năng lực thể hiện bằng ngôn ngữ cử chỉ thật tuyệt vời. Cứ nh là
một vởi kịch ngắn vậy.
Đối với lớp 8 tôi xin lấy vài bài làm ví dụ:
- Khi dạy bài 1: Tôn trọng lẽ phải.
Sau khi nắm nội dung khái niệm, để giúp học sinh xử lý những vấn đề có
thể xẩy ra trong cuộc sống đúng với lẽ phải tôi đã đa ra tình huống nh sau và
cho trò thảo luận nhóm nêu cách xử lí và lên đóng vai.
Tình huống: Hai bạn học sinh tham gia giao thông đờng bộ, chẳng may
xe đạp bạn này húc vào bạn kia đang đi bộ. Em là ngời chứng kiến lúc hai bạn
cãi vã nhau. Hãy nêu cách xử lý của em.
- 4 -
Từng nhóm lên thể hiện cách xử lí và tôi thấy với cách học có chen vào
những mục đóng vai thế này thì học sinh rất hứng thú học tập và các em cảm
thấy việc vận dụng chuẩn mực đạo đức trong cuộc sống thật nhẹ nhàng thoải

mái. Em nào cũng biết lựa chọn điều tốt đẹp hợp với đạo làm ngời để giải quyết
việc xẩy ra một cách bình tĩnh, khéo léo.
Đối với bài 6: Xây dựng tình bạn trong sáng, lành mạnh tôi lại tổ chức
nh sau:
Cho trò chia thành 3 nhóm đóng vai sau khi đã nắm khái niệm, ý nghĩa
vấn đề.
Nhóm 1: Đóng vai tình huống một bạn vi phạm luật giao thông, đang
cùng một nhóm ngời xấu chuẩn bị đua xe trái phép.
Đi học về, em bắt gặp việc này, nên xử lí thế nào ?
Nhóm 2: Một anh lạ mặt (kẻ xấu) đang rủ rê lôi kéo bạn mình sử dụng
ma tuý. Em sẽ làm gì ?
Nhóm 3: Bạn ở gần nhà em gặp rủi ro hoặc có chuyện buồn. Em ứng xử
thế nào ?
Với cách tổ chức thế này tôi thấy mỗi nhóm có một cách đóng vai thể
hiện ứng xử trong một tình huống hoàn cảnh khác nhau nên tiết học thật sinh
động hấp dẫn.
Điều đáng nói là các em biết tởng tợng ra cảnh gặp bạn thế nào để vừa tế
nhị, khéo léo lại khỏi bị lộ (tình huống ở nhóm 1 và 2)
Còn tình huống ở nhóm 3 thì các em thực sự là ngời bạn nhẹ nhàng, giàu
lòng thông cảm sẽ chia khi chẳng may bạn bị rủi ro.
Ngoài các tình huống có thể đóng vai trong các bài học cụ thể, tôi còn
cho trò đóng vai trong các tiết với nội dung thực hành ngoại khoá các vấn đề của
địa phơng và các nội dung đã học.
Ví dụ ở lớp 6: Tôi gợi cho trò suy nghĩ về cách nhập vai thể hiện các
chuẩn mực đạo đức, pháp luật đã học để xử lý trong cuộc sống nh thể hiện thái
độ cử chỉ của một học sinh lúc chào bố mẹ để đi học, trên đờng đi gặp các cảnh
nh: cánh đồng lúa, ngã ba đờng rồi đến trờng vào học
Một học sinh đã tởng tợng và thể hiện nh sau:
Ngủ dậy, tập thể dục, ngồi vào bàn học sau đó ăn sáng ( Thể hiện Tự
chăm sóc, rèn luyện thân thể, Siêng năng ).

Chào bố mẹ rồi đi học ( Thể hiện Lễ độ)
Trên đờng đi học qua cánh đồng, hít thở không khí trong lành, với tay
nâng bông lúa trĩu nặng sắp chín, mặt rạng rỡ vui sớng (Thể hiện Yêu thiên
- 5 -