Tác động của thanh niên di cư đến khu vực phi chính thức tại hà nội trong phát triển kinh tế xã hội (2013) lưu bích ngọc, nguyễn thị thiềng

TÁC ĐỘNG CỦA THANH NIÊN DI c ư
BÉN KHU V ự c PHI CHÍNH THỨC TẠ I HÀ NỘI
TRONG PHÁT TRIẺN KINH TÉ - XÃ HỘI
ỉ.ư u Bich Ngọc
N guyễn T h ị T h iềng**

1. N hữ ng tác dộng tích cực tạỉ đầu đen Hà Nội
Cùng vói người di cư đển Ha Nội nói chung, thanh niên di cư đến làm việc
trong khu vực phi chính thức có những dóng góp cho việc phát triển kinh tế-xã hội
cùa thành phô, góp phần quan trọng vào việc làm íăng GDP, chuyển dịch cơ cấu
kinh tê và lao động. Ước tính nếu người di cư chiếm hơn 1/3 tổng số dân của thành
phô, thì có lẽ họ cũng dóng góp không dưới 30% GDP cho thành phố. Trong Điều tra
YouM I-H anoi 2009, tại xã Phú Diễn, huyện Từ Liêm, cho thấy người di cư có nhũng
dóng góp lớn cho sự phảt triển của xã. Với 13.869 người tạm trú trên địa bàn xã chỉ
tỉnh chi phí tô i thiểu cho ăn, ở, sinh hoạt của một người là 800 OOOdồng/tháng thì
người dân di cư đã dóng góp cho người dàn trong xã nói riêng, huyện Từ L iê m nói
chung (hêm 131 tý dông/nàm. [heo lãnh đạn quận Hoàng M ai, người di cư đến là
cơ hội phát triển của quận và cải thiện đời sống của nhân dàn.
Trước đây sán xuat I sao thu nhập ỉ nàm cũng ch i được 1,2 triệu đồng Cũng
một sào ruộng, họ xây nhà nhà trọ cho thuê, Ị năm cũng í hu được tầm 5-6
triệ u 60% các £ 1(1 đình ơ đáy đểu có nhà cho thuê. Có nhà thu nhập 30-40
triệu/tháng, cử bình quân cũng phải Ỉ0 triệu/tháng. N gười d i cư đến chính là
cơ h ộ i để phát triển kỉnh tể ơ địa phương" (Lãnh dạo I lộ i phụ nữ phường Vĩnh
Hưng, quận Hoàng M a i, I là Nội).
Dóng góp của người di cư đến Hà Nội vào sự phát triển của Thủ dô được ghi
nhận ở một sô diểm như sau:
-

Lao động di cư cung cấp nguồn nhàn lực cho các công việc giàn đơn, dặc hiệt ở

các ngành nặng nhọc, thu nhập Lhâp và nguy hiểm mà người dân gốc thành phố không

inuôn làm, ví dụ như thợ xây dựng; bíìc vác, chuvcn chờ vật liệu xây dựng...

* TS , Viện Dân số và các vấn dề xã hội, Trường Đại học Kinh tế quốc dân.
** PCÌS, TS., Viện Dân số và các vấn đồ xã hội, Trưởng Đại học Kinh tế quốc dân.
647


VIỆT NAM H Ợ C

KỲ YẾU HỘI TIIẢO QUỔC TÉ LÀN T H Ứ T ư

"H ọ đóng góp về nhân lực cho địa phương, nếu c h i dựa vào nguồn nhân lục
của địa phương thì thiểu, thiểu nhiều, nhất là người làm việc trong ngành xây
dựng, người làm nghề bốc vác, dọn vệ s in h ..." (Chủ cơ sở m ay mặc, xã Cô
Nhuế, huyện Từ L iê m , Hà N ội).
- Sự hiện diện của người di cư đâ góp phần ihúc đầy phát triển các ngảnh nghe
dịch vụ làm cho các dịch vụ đán gần dân hơn, tiện lợi hơn. V í dụ như các dịch vụ
đưa gas đưa gạo, đưa nước linh khiết, đua cơm hộp đán lận đìa chi người mua, rửa
xe mảy, ô tô....
"Họ đóng góp cho đ ịa phương rát nhiều. Họ làm ra sản phầm, lạo lợ i nhuọn
cho doanh nghiệp và cho phát triển địa phương, họ đến chủ yếu với mục đích
kinh lể cá nhân, nhim g kèm theo là phát triển dịch vụ cua địa phương Nèu
khổng có lượìĩg lao động đấy thì nhửnẹ nẹành kinh doanh dịch vụ, rau củ
cũng hạn chế Người ta tiêu tiền ở đây, tức là người ta đã có đỏng góp thúc
đẩy p h át triển kinh tể cho địa phương" (Chù cơ sở may m ậ t, xã V ĩnh Hưng,
quận Hnàng M a i - Hà N ội).
- Sự có mặt của người di cư đã góp phần diều tiế t giá cả lao dộng ưên thị
trường. Náu không có người di cư đến, tại Hà N ộ i nói riêng và các thành phố lớn
nói chung, thiếu lao động làm việc trong các ngành xây dựng, may mặc... Người
thành phố sẽ yêu cầu mức lương cao hom rất nhiều so với người nhập cư dể chấp

nhận làm những việc nêu trên. Khác vỏi người dân sờ tại, người di cư cỏ ihê làm bâl
cứ việc gì không trái pháp luật, bằng sức lao động của mình, m iễn là họ có được thu
nhập phù hợp.
"Lao động địa phương muốn làm công việc nhàn hạ, lương cao, tự do, thoải
mải, chứ không muốn gò bó. Lao dộng địa phương chủ yếu là chọn việc Chi
có ngirài d i cư san sàng làm những việc thủ cóng như v ậ y " (Lãnh dạo phòng
Lao động, Thương binh và xã hội huyện Từ Liêm , Hà N ộ i).
2. N hũng ảnh hường tiêu cực đổi vó i dầu đ tn Hà N ội
Ngoài việc hường lợi những giá trị tích cực về mậl kinh lế của luỏng di dàn
đốn, Ilà N ội cũng phải hửng chịu nhừng tác động tiêu cực về mặt m ôi Irường, xã
hội của luồng di dân này.
Thanh niên d i cư g ày áp lự c lẻn g io tàng dán sỏ và quả tả i cơ sở hạ tàng
đó thị
Gia tăng dân số cơ học nhanh khi thanh niên di cư vào Hà N ộ i, dặc hiệt là ỏ
các quận, huyện có tốc độ đô thị hóa nhanh, làm cho cơ sờ hạ tâng trờ lên quá tải.
Các diều kiện về cơ sờ hạ lầng như nhà ở, trường học, bệnh viện, điện, nước, dường

648


'Á C

Đ Ổ N G C Ủ A T H A N H N IẾ N DI C Ư Đ Ể N K H U

vực.

phô, vệ sinh m oi Irường và các dicu kiện khác hiện chưa thể đáp ứng được tốt SG
với sô dân Ihực tế dang sống tại (hành phố. M ột ví dụ đố Ihấy rõ điều này là những
thon CÓ đông người thuê trọ cúa xã Phú Diễn, huyộn Từ Liêm và phường Vĩnh
1lưng, quận Hoàng M ai vào mùa hè luôn luôn xảy ra mắt diện do ánh hưíVng của

viộc dùng điện quá Lải ở các nhà irọ. Diều này dã ảnh hưởng rái lớn đến sinh hoại
hàng ngày của người dân trong Ihôn/xóm, xã/phưòmg.
“ Các cháu đền gây tũ m ỏi trường rut ánh hướng, bấn, mất điện ... gáy cản trở
g ia o thông, tắc đ ư ờ n g ..." (I.ãnli đạo Hội Phụ nữ xã Phú D iễn, Huyộn Từ
Liêm , Iỉà N ộ i).
+- Gio tâng tình trạng ô nhiễm môi trường tự nhiên, suy thoải mói trường xã hội
Theo đánh giá của cán bộ quàn lý xã hội và người dàn Hà N ội được phỏng
vân. thanh niên di cư dcn Hà Nội chua có Lhói quen bảo vộ m ôi trường đô Ihị như
bỏ rác vào sọt hay giữ vệ sinh đường phố, tổ dân phố nơi họ dang Ihuê nhà trọ. V i
vậy, họ làm ánh hưởng xấu dến vệ sinh dường phố và m ôi trường dô th ị. M ặl khác
với tâm lý m inh chỉ ]à người "ăn nhờ ờ đậ u ", làm việc vất vả mà thu nhập cũng
không cao so với người sờ tại, thanh niên di cu làm việc trong khu vực phi chỉnh
thức không tích cực tham gia vào các hoạt động cộng đồng. K h i xa gia dinh tình
cảm thiếu thốn lại không chịu sự giám sát của gia dinh, họ dễ dàng có tình cảm với
bạn khác giới vả thường vượt quả giới hạn cho phcp theo các chuẩn mực văn hoá-xâ
hội trong các hảnh v i, lối sống. Những điều này đã tạo ra thái độ thiểu thiện cảm từ
phía người dân sỏ tại đối với thanh niên di CƯ.
"Thanh niên d i cư có một sổ hạn che như họ đến ăn ở, sinh hoạt tạ i địa phưomg
nhưng nhiều k h i không tuân thù luật lệ địa phương ịvệ sinh m ôi trường, g iò
giấc,...). Họ đên tạo điêu kiện phái triền vè kinh tế, nhưng phức tọp vẻ an
ninh trậ t tự lăm, nhàỉ là những người khóng chịu sụ giám sá í của gia đình
th ỉ dê sinh hư hỏng. Ngoài ra, ngưài d i cư hâu hết không tham g ia hoạt động
cùa đ ịa p h ư ơ ng " (Lãnh đạo ủ y ban nhân dân phường VTnh Hưng, quận Hoàng
M ai, Hà N ộ i).
+ Gây khó khỏtĩ trong quân ỉỷ dân cư, gia lân %ỉệ nạn xã hội
M ộ t đặc điểm cùa thanh niên di cư làm việc ở khu vực phi chính thức là hay
thay dồi chỗ làm việc và chỗ ở trọ. V i vậy, mặc dù Luật cư Irú dã tạo mọi điều kiện
thuận lợi cho người di cư dăng ký tạm lrú, song rắt nhiều người trong số họ đà
khùng thực hiện nghĩa vụ củng như quyền lợi nảy. Điều dó đã gây khó khăn cho
công an trong việ c quản lý an ninh, trật tự tại dịa phương có người di dân đến.

' Thanh niên d i cư đến thuê nhả trọ ớ quận Hoàng M a i không cổ định, c ỏ thời
kỳ rộ lẽn rẩ ỉ nhiều, sau đó lạ i chuyến đi Những người ử không cô định như

649


VIỆT NAM HỌC - K Ỷ YẾU HỘI T H Ả O Q UỐ C TẾ LÀN T H Ứ TU

vậy họ thườnẹ không kh a i báo hay đăng ký lạm trú. Chúng tô i đã gập rát
nhiều khó khăn trong quản lý dán cư tạ i địa phư ơ ng" (Lãnh đạo công an quận
Hoàng M ai, Hà N ộ i).
Theo nhận định của lãnh dạo công an ở các quận/huyện khảo sát, người di cư,
đặc biệt là thanh niên di cư cũng góp phần gia tăng tệ nạn trộm cấp. Khoảng 33%
những người bị coi là tội phạm là người tinh ngoài đến Hà N ộ i. Đại hộ phận trong
số họ là thanh niên.
"33% tộ i phạm là người tình ngoài. H ọ là những đ ổ i tượng dưới 20 tuổi. Có
những đổi lượng ban ngày g iả vờ đ i đánh g ià y đê tâm tia, tô i đên m ới đ: án
trộm. Các tộ i phạm nghiêm trọng í hì người tinh ngoài nhiều hơtĩ ngươi bàn
xử. Ở nhữỉỉg người ngoài 40 tu ổ i thì không thay có hiện tượng này. Trên ihực
tế ở qué họ là người thật thà chất phác, nhưng cuộc sắng đô th ị đã xô đáy họ.
Nhiều khi việc làm khó kiếm, không có thu nhập nên làm liều ro i quen" (I-ãnh
đạo Công an quận Hoàng M a i, Hà N ộ i).
Thậm chi, tội phạm là người ngoại tỉnh còn nhiều hơn người dịa phương.
Ngoài ra tệ nạn mà người di cư hay mấc nhất là mại dâm, khác với tộ i phạm người
dịa phương là sử dụng hay buôn bán ma túy.
"T ộ i phọm ở huyện Từ Liêm khoảng 700 vụ/năm và 70% là người các linh,
30% là người H à Nội. N gười ngoài tỉnh đến đáy hay mắc tệ nạn m ọi dâm, còn
người địa phưcmg thì hay nghiện ma túy. N goài ra, ngư ờ i tinh khúc về đầy làm
việc còn hay dính vào lô đề... " (Lãnh đạo công an huyện Từ L iê m , Hà N ộ i .
Thanh niên di cư vừa là người gây ra các tệ nạn xã hội, nhưng họ cũng là nạn

nhân của các tệ nạn xa hội. Trước khi đến Hà N ộ i, họ đều là nhừng thanh liê n
ngoan. Sau khi đán Hà nội, do không tìm được việc làm ổn định, thu nhập thấp, một
số người đã bị bọn xấu lôi kéo.
"Gốc của người lao động nông thôn là thật thà, nhim g để tìm được việc lem ở
Hà N ội củng rấ t khó, một số không tìm được việc làm, b ị tiêm nhiễm thói xấit nói
chung là cuộc sống xô đẩy họ'' (Lãnh dạo công an Quận Hoàng M ai, Hà N ộ i)
Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, tệ nạn xã hội không phải do người ci cư
mang lại. H ọ chỉ là những nạn nhân phải gánh chịu những lệ nạn này.
"Tệ nạn xã h ộ i không p h ả i do người d i cư mang lại. H ầu hể í các bạn ẩy đều
ngoan, không mang đến tệ nạn xã hội. Nểu không có người d i c u thì van có tệ
nạn xã hội thôi, ở đáu cũng có. Thậm chí họ cũng ch ì là nạn nhân mà hòi
Cũng có trường hợp người d i cu dính vào cac íệ nạn xã hội nhưng đó b ô n g
ph ả i số đống. Ngay cả nhiều bạn ở Hà Nội, chịu sự quản lý g iáo dục cùc gia
650


T Á C Đ Ổ N G C Ủ A T H A N H N IỂ N DI c ư Đ Ể N K H U

vư c

đình, nhà trư ờ ng mà vân hị vàn vòng xoáv tội lồ i" (Nữ, 40 tuổi, chù co sờ may
Ihcu, quận 1toàng M a i, ] là Nội).
3. N hữ ng tác dộng tích cực đối vói các địa phưong đầu di
I ác dộng tích cực cùa (hanh nicn di cư dối với gia dinh và địa phương nơi di
dược dánh giá qua sổ tiền tiếl kiệm cùa họ được gửi về gia dinh vả việc sử dụng liền
vào phát tricn kinh tè, giáo dục và chăm sóc sức khỏe cho các thành viên trang gia
dinh và đẩu tu phát íriên kinh tế ở địa phương
t N hiều thanh niên co tiền gử i vè gia đình dù c h i với một lượng nhỏ
Kết quả của Đ iề u tra Y o u M I-lla n o i 2009 cho thấy, khoảng 40% thanh niên di
cư đến Hà N ội làm việc trong khu vực phi chính ihức có tiền gửi về cho gia đinh,

í rong số những thanh niên di cư có tiền gửi về cho gia đình, hình quân mồi ngưởi
dâ gửi vê nhà 4 lan/năm vả tổng tiền gửi binh quân trong 12 tháng trước điều tra
khoảng 6.000 000 đồng (khoảng 500.000 đồng/tháng) (Bàng Ị) . Trong số những
thanh niên di cư cỏ gửi tiên về gia đình, số lần gửi tiền và số tiền gửi của nữ nhiều
hơn của nam. Đ iề u này có thể giãi thích là do đặc điểm giới tính, phụ nữ chi tiêu tiết
kiệm hơn nên có tiền gừi về gia đinh ờ què nhà nhiều hơn.
B ả n g ì : T h ố n g kê thực trạ n g gửi tiền về gia đìn h của th a n h niên di cư
đen H à N ộ i là m việc trong khu vực phi chính thức

Nhóm 15-19

Nhóm 20-24

Nam

Nữ

Nam

Nữ

Nam

Nữ

33,1

42,7

49.5

35,8

44,4

37,9

3,4

3,2

3,3

4,8

4,2

4,6

5.072

3.515

4 442

7.077

4 563

6.401

Chung

Các c h ỉ tiêu

Tỷ lệ
(%)

t h a r h n iê n c ó g ừ i t i ề n VC

gia dinh

Số lần gửi tiền bình quán (lần)
SỐ tiền gừi bình quân trong n ăm ( 1.000
dồng)
Nguồn: Điều tra YouM I - Hanoi 2009

K c t quả nghiên cứu định tính ở đẩu di cũng cho thẩy sổ thanh niên di cư gửi
liên vè không nhiêu. Thậm chí, có Irường hợp thanh niên về nhà thăm gia đỉnh, lúc
di bô mẹ còn phải chu cap thêm tiền đi lại
"Tôi thấy nó kêu khó khãn, khàng bao g iờ hỏi về tiền lương, tô i đoán là chi đù
ãn thôi, không có tiền cho lô i đâu, có hôm về chơi lúc đ i tô i cũng p h ải chn
them tiền tàu xe

" (Chủ hộ gia dinh có (hanh niên di cư, xã Yên Sam, Huyện

Lục Nam, Bắc Giang).
651