Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0: Thách thức đối với nguồn lao động Việt Nam

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0: Thách thức đối với nguồn lao động Việt
Nam
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 diễn ra từ đầu những năm 2010.Về cơ bản
cuộc cách mạng này dựa trên 3 lĩnh vực chính:
-Kỹ thuật số: Bao gồm dữ liệu lớn, vạn vật kết nối internet, trí tuệ nhân tạo;
-Công nghệ sinh học: Ứng dụng trong nông nghiệp, thủy sản, y dược, chế
biến thực phẩm, bảo vệ môi trường, năng lượng tái tạo;
-Lĩnh vực vật lý: Robot thế hệ mới, in 3D, xe tự lái,vật liệu mới, công nghệ
nano;
Nước ta có lợi thế là lực lượng lao động dồi dào, đang thời kỳ dân số vàng,
lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên hơn 54 tiệu người, lực lượng lao động trong
độ tuổi lao động hơn 47 triệu người, giá nhân công rẻ. Lao động Việt Nam có đức
tính cần cù, năng động và sáng tạo. Tuy nhiên chất lượng lao động thấp, thiếu
nghiêm trọng lao động có kỹ năng thực hành, công nhân kỹ thuật bậc cao. Cụ thể
là lao động không có trình độ chuyên môn kỹ thuật chiếm tỷ trọng cao nhất trong
tổng số lao động làm việc trong các loại hình doanh nghiệp công nghiệp và dịch vụ
( chiếm trên 28%); đứng thứ hai là nhóm lao động công nhân kỹ thuật không có
bằng/ chứng chỉ (chiếm trên 22%); xếp thứ ba là nhóm lao động có trình độ đại học
trở lên (chiếm khoảng 17%) và thấp nhất là nhóm lao động có trình độ cao đẳng
nghề ( chiếm trên 2%). Hệ quả là lao động nước ta sẽ gặp nhiều khó khăn trong
việc tiếp cận thị trường lao động kể cả trong và ngoài nước. Trong lĩnh vực nông
nghiệp,trình độ lao động còn thấp hơn nhiều, phần lớn không qua đào tạo, chủ yếu
sản xuất theo kinh nghiệm. Năng suất lao động thấp, theo số liệu của Tổng cục
Thống kê thì năm 2015 năng suất lao động của Việt Nam theo giá hiện hành đạt
3.660 U S D , chỉ bằng 4,4% Singapore, bằng 17,4% của Malaysia, 25,2% của Thái
Lan, 48,5% Philippines và 48,8% của Indonesia.
Thực trạng về số lượng và chất lượng lao động nước ta như vậy, với làn sóng
của cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay, mối lo ngại về công ăn, việc làm đang
ngày càng hiện hữu. Một báo cáo về thị trường lao động đánh giá, cách mạng công
nghiệp 4.0 không chỉ đe dọa đến việc làm của những người có trình độ thấp mà

ngay cả lao động có kỹ năng bậc trung cũng sẽ bị ảnh hưởng nếu họ không trang bị
kiến thức mới, chủ yếu là kỹ năng sáng tạo.
-Trong ngành dệt may, da giày : Trước đây các nước có ngành dệt may phát
triển như Mỹ, Anh…vì thiếu lao động nên đã dịch chuyển thuê nhân công sang
Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam…nơi có lực lượng lao động thủ công dồi dào, giá
rẻ. Nhưng với công nghệ robot trong cuộc cạch mạng công nghiệp lần thứ tư này,
nhiều nhà máy trước đây đặt ở Việt Nam, có thể quay ngược lại đặt ở Mỹ, bởi họ
đã bắt đầu sử dụng rất nhiều robot. Theo báo cáo của Tổ chức lao động quốc tế
( ILO) cung cấp số liệu đáng lo ngại khi mà hơn 2/3 trong số 9,2 triệu lao động
ngành dệt may và da giày tại Đông Nam Á đang bị đe dọa bởi sự bùng nổ nhanh
chóng của ứng dụng khoa hoc , công nghệ trong ngành này. Cụ thể, 86% lao động
của Việt Nam, 88% lao động của Campuchia và 64% lao động Indonesia trong
ngành may mặc và da giày sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề từ làn song tự động hóa,
công nghiệp hóa trong ngành. Đa số lao động dêt may, da giày Việt Nam trong
tương lai sẽ bị cạnh tranh quyết liệt, thậm chí nhiều nhân lực thất nghiệp do cạnh
tranh của máy móc,các nhà máy thông minh.
-Trong ngành nông nghiệp: Không còn là sản xuất thủ công, nhỏ lẻ, công cụ
lao động giản đơn nữa.Công nghệ IOT với một loạt hệ thống cảm biến và đầu đo
( sensor) có thể giúp tưới cây, bón phân đúng thời điểm và khoa học với lượng cần
thiết, vừa đủ cho cây, với công nghệ tự động hóa trong các khâu làm đất, chăm sóc,
thu hoạch, chế biến. Mô hình trang trại, cánh đồng mẫu lớn, khu công nghệ cao ,
giúp tiết kiệm chi phí, so với phương thức truyền thống hiện nay, cho năng suất lao
động cao, cần ít lao động. Ở Việt Nam, lao động trong lĩnh vực nông nghiệp chiếm
gần 50% lực lượng lao động xã hội. Như vậy, người nông dân, vốn bấp bênh về
công việc, lao động theo thời vụ, sẽ rơi vào tình trạng càng thiếu việc làm.
-Trong ngành dịch vụ thương mại: Robot cũng đã hiện diện ở những vị trí
công việc vốn được cho rằng không thể thay thế con người như lễ tân khách sạn,
cơ quan, nhà hàng, trung tâm callcenter…Khi có khách đến ,robot có thể tự động
nhận dạng, ghi nhớ để chào hỏi, nhớ được sở thích, trả lời các câu hỏi của khách

hàng bằng giọng nói như con người.Công nghệ mua sắm của Amazon Go được
cho là thách thức đối với các siêu thị và đội ngũ nhân viên bàn hàng khi người
dùng chỉ cần cài ứng dụng, quét mã QR, chọn đồ và đi thẳng ra cửa mà không cần
xếp hàng.


-Trong ngành giao thông: Khi các loại xe ô tô tự động xuất hiện ngày càng
nhiều, thế hệ xe không người lái phát triển, đảm bảo an toàn cao gấp nhiều lần, vì
không có tình trạng say rượu, bia, vượt đèn đỏ, phóng nhanh, vượt ẩu. Nguy cơ có
thể thấy ở ngành lái xe, trước hết là các lái xe Ta xi có thể bị mất việc làm trong
khoảng 20 năm tới.
-Trong ngành ngân hàng: Hiện nay, phần lớn các ngân hàng vẫn kinh doanh
theo cách truyền thống là chủ yếu. Tuy nhiên trong cuộc cách mạng công nghiệp
4.0, sự hiện diện vật lý sẽ không còn quá cần thiết, khách hàng có thể đến những
nơi máy có thể giao dịch tự động, rồi xét duyệt cho vay, cấp hạn mức tín dụng, trả
lời khách hàng…cũng có thể do máy dần thực hiện thay thế con người.Việc ứng
dụng công nghệ giúp thay đổi tận gốc cách các ngân hàng tương tác với khách
hàng, giúp giảm bớt chi phí hoạt động. Khi các ngân hàng cải thiện được như vậy
sẽ đưa ra được giá giao dịch thấp hơn, lãi suất thấp hơn, mang lại nhiều lợi nhuận
cho khách hàng…và khi đó đội ngũ nhân viên ngân hàng sẽ giảm đi đáng kể. Hiện
nay đã có một số ngân hàng triển khai các điểm giao dịch ngân hàng tự động từ
tháng 2/2017 như TPBank, VCBanhk…Theo đó, người sử dụng dịch vụ có thể
thực hiện được hầu hết các giao dịch ngân hàng cơ bản như nộp tiền mặt, đăng ký
tài khoản thanh toán, các khoản vay, mở thẻ ghi nợ, gửi tiền có kỳ hạn…
- Trong ngành y tế: Cỗ máy IMB Watson có biệt danh “ Bác sỹ biết tuốt” có
thể lướt duyệt cùng một lúc hàng triệu hồ sơ bệnh án để cung cấp cho các bác sỹ
những lựa chọn điều trị dựa trên bằng chứng chỉ trong vòng vài giây nhờ khả năng
tổng hợp dữ liệu khổng lồ và tốc độ xử lý mạnh mẽ. “ Bác sỹ biết tuốt” này còn
cho phép con người tra thông tin về tình hình sức khẻo của mình. Các bác sỹ chỉ
cần nhập dữ liệu người bệnh để được phân tích, so sánh với kho dữ liệu khổng lồ

có sẵn và đưa ra gợi ý hướng điều trị chính xác. Hiện nay, với sự hỗ trợ của robot ,
với bốn cánh tay, đầu camera thông minh, góc phẫu thuật rộng 540 độ, hình ảnh
3D, robot có thể phẫu thuật ở những vị trí khó, hỗ trợ các bác sỹ tiến hành ca mổ
với sự xâm lấn tối thiểu và độ chính xác, hiệu quả, an toàn hơn, giúp bệnh nhân ít
mất máu, ít đau, giảm nguy cơ tai biến và mau hồi phục.
- Trong ngành giáo dục: Công nghệ thực tế ảo sẽ thay đổi cách dạy và học.
Sinh viên có thể đeo kính VR và có cảm giác như đang ngồi trong lớp nghe bài
giảng, hay nhập vai để chứng kiến những trận đánh giả lập, ngắm nhìn di tích,
mang lại cảm xúc và sự ghi nhớ sâu sắc, giúp bài học thấm thía hơn. Hoặc khi đào


tạo nghề phi công, học viên đeo kính và thấy phía trước là cabin và bài học lái máy
bay như thật để thưc hành đến khi nhuần nhuyễn rồi mới lái ,giảm thiểu rủi ro.
Trong tương lai, số lượng giáo viên ảo có thể nhiều hơn giáo viên thực rất nhiều.
Như vậy, trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, những yếu tố mà các
nước, trong đó có Việt Nam đã và đang được coi là có ưu thế lực lượng lao động
thủ công trẻ ,dồi dào, giá nhân công rẻ không còn là thế mạnh nữa, thậm trí còn bị
đe dạo nghiêm trọng. trong tương lai, người dân có thể mất việc làm, bởi những
lĩnh vự mà robot có thể tác động tới, từ dệt may, da giày, thương mại đến y tế, giao
thông, giáo dục…Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ thay đổi bản chất nhiều công
việc và cơ cấu nhiều ngành nghề.
Vấn đề đặt ra, để tạo việc làm trong xu thế mới hiện nay, Việt Nam cần có
các giải pháp thích hợp, căn cứ vào điều kiện thực tế của đất nước và bối cảnh
quốc tế. Trọng tâm và trước hết là phải nâng cao chất lượng nguồn lao động, đổi
mới công tác giáo dục, đào tạo, gắn kết các cơ sở đào tạo với các cơ sở sản xuất,
kinh doanh, đào tạo theo nhu cầu thực tế của xã hội, nâng cao trình độ, kỹ năng
người lao động, nói không với đào tạo không đạt chuẩn. Mặt khác, Nhà nước, các
ngành ,các doanh nghiệp cần có các cơ chế, chính sách tuyển dụng, sử dụng lao
động thích hợp, phát huy tối đa năng lực, sở trường của người lao động.
Tài liệu tham khảo:

1. cong-nghiep-lan-thu-43574624.html
2. con –cua-cach-mang-4o-voilao-dong-viet-nam-872571.html