Đánh giá thực trạng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã Phấn Mễ huyện Phú Lương tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR N M NH HÀO

C TR NG S D NG THU C B O V TH C
V T TRONG S N XU T NÔNG NGHI
A BÀN XÃ
PH N M - HUY
- T NH THÁI NGUYÊN

KHOÁ LU N T T NGHI

H

o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Khoa h

Khoa

:

Khoá h c

: 2010 - 2014

ng
ng

Thái Nguyên, 2014


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

TR N M NH HÀO

C TR NG S D NG THU C B O V TH C
V T TRONG S N XU T NÔNG NGHI
A BÀN XÃ
PH N M - HUY
- T NH THÁI NGUYÊN

KHOÁ LU N T T NGHI

H
o
Chuyên ngành
Khoa
Khoá h c

: Chính quy
: Khoa h

:
ng
: 2010 - 2014

IH C

ng

ng d
ng -

i h c Nông Lâm Thái Nguyên

Thái Nguyên, 2014


Trong th i th c t p và hoàn thành khóa lu n t t nghi
s c g ng c a b n thân, tôi còn nh
cs
ng.

Tôi bày t lòng bi
n tình

ng d

i h c, ngoài
c a các cá

c nh t t i th y giáo Th.S

tôi trong su t th i

gian th c t p.

V
và th i gian có h
kh i nh ng thi u sót. Vì v y tôi r
giáo và các b
khóa lu n c
Tôi xin chân thành c

tài c a tôi không tránh
c s góp ý ki n c a các th y, cô
c hoàn thi n t

Sinh viên

Tr n M nh Hào


DANH M C CÁC T , C M T
Ch vi t t t
BVTV
DDT
EPA
FAO
IPM
LUT
NN&PTNT
STT

UBND
WHO

VI T T T

N i dung vi t t t
B o v th c v t
Dichloro - Diphenyl - Trichloroethane
Các t ch c b o v
ng
Food and Agricuture Organnization - T ch c
p qu c
Intergrated Pesticide Management
n lý d ch h i t ng h p
Land Use Type (lo i hình s d
t)
Nông nghi p và phát tri n nông thôn
S th t
y ban nhân dân
The World Health Organization T ch c Y t Th gi i


DANH M C CÁC B NG
Trang
B
B
B
B
B
B

B
B
B
B
B
B
B
B

ng thu
c s d ng t i Vi t Nam t nh
2006 - 2012 ....................................................................................... 7
ng 2.2: M
d ng c a m t s lo i thu c BVTV............................ 11
ng 2.3: Phân lo i thu
c ............................................. 14
ng 4.1: Hi n tr ng s d
t vào các m
...................... 31
ng 4.2: Tình hình dân s c a xã Ph n M .................................................. 31
ng 4.3: Các lo i hình s d
t c a xã Ph n M có s d ng
thu c BVTV .................................................................................... 36
ng 4.4: Tình hình s d ng thu c BVTV vào s n xu t nông nghi p t i xã
Ph n M
......................................................................... 37
ng 4.5: S
ng thu
c s d ng nhi u t i xã Ph n M .......... 38
ng thu c BVTV th c t và khuy n cáo trên cây tr ng ............ 39

ng 4.7: Ki n th c ch n th i ti
ng gió khi phun thu c BVTV c a
i dân xã Ph n M .................................................................... 40
ng 4.8: Tình hình s d
b o h khi dùng thu c BVTV c
i dân
xã Ph n M ...................................................................................... 41
ng 4.9: Tình hình s d ng và th i b ch t th i thu c BVTV c a
các h dân........................................................................................ 44
ng 4.10: X
ng thu c BVTV sau khi s d ng........................ 45
m buôn bán thu
a bàn xã Ph n M ......... 47


DANH M C CÁC HÌNH
Trang
n i dung m i quan h qua l i
3 y u t : Thu c, d ch h i
ki n ngo i c
n hi u
c a thu c BVTV 19
ng phân tán c a thu
ng............... 21
Hình 4.1: Bi
th hi n tình hình s d
b o h khi dùng thu c
BVTV c
i dân xã Ph n M .................................................. 41
Hình 4.2: Hình

i dân t i xóm Hoa 2, xã Ph n M
b o h khi phun thu c BVTV......................................................... 42
Hình 4.3: Bi
th hi n các hình th c x lý bao bì thu c BVTV sau khi s
d ng t i xã Ph n M ........................................................................ 45
Hình 4.4: V thu
c x lý v t t
ng ru ng t i xóm M
Khánh, xã Ph n M ......................................................................... 46
i Lý thu c BVTV t i xã Ph n M .............................................. 47
ng di chuy n c a thu
t ....... 49


M CL C
Trang
PH N 1: M
U.......................................................................................... 1
1.1. Tính c p thi t c
tài ............................................................................. 1
1.2. M c tiêu nghiên c u c
tài .................................................................. 2
uc
tài.................................................................... 2
PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U............................................................... 3
2.1. M t s khái ni m liên quan........................................................................ 3
2.1.1. Khái ni m v thu c b o v th c v t........................................................ 3
2.1.2. L ch s phát tri n thu c b o v th c v t trên th gi i và t i Vi t Nam.. 3
2.1.2.1. L ch s phát tri n c a bi n pháp hoá h c trên th gi i ........................ 3
2.1.2.2. Tình hình s n xu t và s d ng thu c BVTV trên th gi i................... 4

2.1.2.3. L ch s phát tri n c a bi n pháp hoá h c, tình hình s n xu t và s
d ng thu c BVTV Vi t nam .......................................................................... 5
2.1.3. Thu c b o v th c v t và m t s v
liên quan................................. 8
2.2. Phân lo i thu c BVTV ............................................................................. 10
2.2.1. Phân lo i theo m
d ng .......................................................... 10
2.2.2. Phân lo i theo ngu n g c........................................................................ 12
2.2.2.1. Thu c BVTV hóa h c.......................................................................... 12
2.2.2.2. Thu c BVTV sinh h c......................................................................... 13
2.2.3. Phân lo
c.......................................................................... 14
ng c a thu c b o v th c v
n s n xu t nông nghi p, môi
ng s ng....................................................................................................... 15
ng tích c c .................................................................................. 15
ng tiêu c c .................................................................................. 15
2.4. Các nhân t
n s d ng thu c BVTV .................................. 16
ng c a y u t th i ti
.................................................... 16
ng c a y u t
u ki n canh tác ................................................ 18
ng xâm nh p c a thu
i, h sinh thái
ng phân tán c a thu
ng ........................... 20
2.5.1. Thu c BVTV xâm nh
i ..................................... 20
2.5.2. Thu c BVTV xâm nh

ng và h sinh thái...................... 20
ng phân tán c a thu c
ng ..................... 21
2.6. Các nguyên t c s d ng thu c BVTV ..................................................... 22


2.6.1. Nguyên t
................................................................................ 23
2.6.2. Dùng thu c luân phiên .......................................................................... 24
2.6.3. Dùng thu c h n h p.............................................................................. 24
2.6.4. K t h p dùng thu c v i các bi n pháp khác trong h th ng bi n pháp
qu n lý d ch h i t ng h p................................................................................ 24
PH N 3:
NG, N I DUNG
NGHIÊN C U............................................................................................... 25
ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 25
ng nghiên c u............................................................................ 25
3.1.2. Ph m vi nghiên c u............................................................................... 25
m và th i gian ti n hành ............................................................... 25
3.3. N i dung nghiên c u................................................................................ 25
u.......................................................................... 25
u tra s li u th c p.................................................... 25
u tra s li
p ..................................................... 26
u..................................................... 26
ng...................................................... 26
lý, phân tích s li u.................................................... 26
PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .......................... 27
u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a xã Ph n M , huy
t nh Thái Nguyên............................................................................................. 27

mv
u ki n t nhiên............................................................. 27
4.1.1.1. V
a lý ......................................................................................... 27
4.1.1.2. Th i ti t khí h u ................................................................................. 27
4.1.1.3. Th
........................................................................... 29
t.................................................................................... 30
mv
u ki n kinh t - xã h i ................................................. 31
4.1.2.1. Dân s
ng............................................................................. 31
4.1.2.2. Tình hình phát tri n kinh t ................................................................ 32
4.1.
u ki n t nhiên, kinh t - xã h
n s d ng
thu c BVTV trong s n xu t nông nghi p c a xã Ph n M ............................ 34
4.2. Tình hình s d ng thu c BVTV vào s n xu t nông nghi p
xã Ph n M ...................................................................................................... 35
4.2.1. Các lo i hình s d
t s n xu t nông nghi p c a xã Ph n M có s
d ng thu c BVTV ........................................................................................... 35
4.2.2. Tình hình s d ng thu c BVTV vào s n xu t nông nghi p t i xã Ph n
M
n cáo trên cây tr ng ................................................... 36


4.2.2.1. Tình hình s d ng thu c BVTV vào s n xu t nông nghi p t i xã
Ph n M n
.......................................................................................... 36

4.2.2.2. S
ng thu
c s d ng nhi u t i xã Ph n M ............. 38
ng thu c BVTV s d ng th c t trên cây tr ng và khuy n cáo.. 38
4.2.2.4. Cách th
i dân s d ng thu c BVTV....................................... 40
4.2.3. Các lo i ch t th i và quá trình thu gom thu c BVTV t
quá trình s d ng............................................................................................. 42
4.2.3.1. Các lo i ch t th i t quá trình s d ng .............................................. 42
4.2.3.2 Tình hình
và x lý ch t th i ..................................... 43
4.2.4. H th ng cung ng thu c BVTV .......................................................... 46
ng c a s d ng thu c BVTV vào s n xu t nông nghi p và
ng xã Ph n M ................................................................................ 48
ng tích c c .................................................................................. 48
ng tiêu c c .................................................................................. 48
4.3.2.1. Làm ô nhi
c và h sinh thái nông nghi p ...... 48
ch
iv
i s d ng thu c, gia súc............................. 50
l
ng trong nông s n, gây ng
i tiêu dùng... 51
4.3.2.4. Gi t h i nhi
ch, gây m t cân b ng sinh thái, có th làm phát
sinh nh
ng d ch h i quan tr ng m i ............................................... 51
4.3.2.5. D làm n y sinh tính ch
c c a sâu h i và gây hi

ng tái phát
d ch sâu h i...................................................................................................... 52
4.4. M t s gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng và h n ch m t trái c a
thu c BVTV trong nông nghi p t i xã Ph n M ............................................ 52
4.4.1. V
n lý........................................................................ 52
4.4.1.1. Gi i pháp v v
i m i và hoàn thi n chính sách ............................ 52
4.4.1.2. Gi i pháp v thông tin tuyên truy n................................................... 55
4.4.1.3. Gi i pháp v Thanh tra, ki m tra........................................................ 56
4.4.1.4. Gi i pháp v
o, hu n luy n....................................................... 56
4.4.2. V
i s d ng .......................................................................... 57
4.4.2.1. Bi
a.......................................................................... 57
4.4.2.2. Bi n pháp s d ng an toàn và hi u qu ............................................. 58
4.4.2. V phía doanh nghi p s n xu t kinh doanh, phân ph i ........................ 59
PH N 5: K T LU
NGH .......................................................... 61
5.1. K t lu n .................................................................................................... 61
5.2. Ki n ngh .................................................................................................. 61
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 63


1

PH N 1
M
U

1.1. Tính c p thi t c

Qua
b

tài

phòng
nay.

sâu
dân và nguy

BVTV
môi
là


2

1.2. M c tiêu nghiên c u c
tài
- H th ng hóa m t s v
lí lu n và th c ti n v s d ng thu c BVTV
trong s n xu t nông nghi p.
c tr ng s d ng thu
ng c a nó trên hai
m t tích c c và tiêu c
n s n xu t nông nghi
ng xã Ph n M .

ng và gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng thu c b o
v th c v t phù h p v
u ki n th c t t i xã Ph n M .
uc
tài
- C ng c ki n th
c ti
ng và nh ng ki n th c
th c t cho sinh viên trong quá trình th c t p t
.
- Nâng cao kh
p c n, thu th p và x lý thông tin c a sinh viên
tài.
c tr ng s d ng thu c BVTV t
c nh
ng và gi i pháp thu
t hi u qu cao b o
v
ng.


3

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. M t s khái ni m liên quan
2.1.1. Khái ni m v thu c b o v th c v t
Thu c BVTV là nh ng h p ch
c ngu n g c t nhiên ho c t ng h p
hóa h

phòng tr sâu, b nh, c d i, chu t,... h i cây tr ng và
nông s
c g i chung là sinh v t gây h i cho cây tr ng). Thu c BVTV
g m nhi u nhóm khác nhau, g i theo tên nhóm sinh v t h
c tr sâu
tr sâu h i, thu c tr b
tr b nh cây... tr m t s
ng
h p còn nói chung m i nhóm thu c ch có tác d
i v i sinh v t gây h i
thu
c BVTV nhi u khi còn g i là thu c tr h i (Pesticide) và
khái ni m này bao g m v vi c tr các lo i ve, r p h i v t nuôi và côn trùng
h i cây, thu
ng cây tr ng.
2.1.2. L ch s phát tri n thu c b o v th c v t trên th gi i và t i Vi t Nam
2.1.2.1. L ch s phát tri n c a bi n pháp hoá h c trên th gi i
ib
u canh tác nông nghi p và có s
u tranh v i
d ch h
b o v mùa màng thì m t s bi n pháp phòng tr d ch h i
c hình thành. Chính vì v y, l ch s c a thu c BVTV có t r
i
n c a thu c BVTV trên
th gi i có th chia thành m t s
Giai o n 1
c th k 20): V
canh tác l c h u, các gi ng
cây tr

t th p, tác h i c a d ch h
b o v cây,
i ta d a vào các bi n pháp canh tác, gi ng s n có. S phát tri n nông
nghi p trông ch vào s may r
n ra cách s d ng
m t s ch t hóa h
di t tr sâu b
nh tr b nh ph n tr ng
nh v n dùng tr r p sáp h
ng dùng
tr sâu h i khoai tây (1889), asenat chì tr sâu r
hay n a cu i
th k 19,
ch ng chu
ng và các r p h i
.
ng bi n pháp hoá h c lúc này v
t vai trò
trong s n xu t nông nghi p.


4

Giai o n 2 (T
h

u th k

i,

c tr d ch h i

i vai trò c a bi n pháp hoá h c trong s n xu t nông

nghi

i ta cho r ng: M i v

u có th gi i quy t

b ng thu c hoá h c. Bi n pháp hoá h c b khai thác
i ta còn hy v ng, nh thu c hoá h

m ct

m chí

lo i tr h n m t loài d ch h i trong

m t vùng r ng l n. T cu i nh

ng h u qu x u c a thu c
c phát hi n. Khái

ni m phòng tr t ng h p sâu b

i [8].

Giai o n 3 (nh

- 1980): Vi c l m d ng thu c BVTV

l i nh ng h u qu r t x
tr ng, nhi

ng d

n tình

ng d ch h i c a nhi u qu c gia và các

t ch c qu c t d a vào thu c hoá h

s

ng s

không dám dùng thu c BVTV xu t hi n, th

hãi,

i cho r ng, c n

lo i b không dùng thu c BVTV trong s n xu t nông nghi p.
Tuy v y, các lo i thu c BVTV m i có nhi
v

i

c tr c m i, các thu c tr sâu b nh có

ngu n g c sinh h

ng sinh h c, các ch

trùng và cây tr ng v n liên t

ng thu

gi i không nh ng không gi

ng côn
c dùng trên th

ng.

Giai o n 4 (t nh
V

u ti

n nay):

b o v

h t. Nhi u

lo i thu c BVTV m

u thu c tr sâu b nh sinh h c, có

hi u qu cao v i d ch h
c a bi n pháp hoá h
b td

i. Vai trò
c th a nh

m phòng tr t ng h

ng s thu c B
c ph bi n r ng rãi.

2.1.2.2. Tình hình s n xu t và s d ng thu c BVTV trên th gi i
M c dù s phát tri n c a bi n pháp hoá h c có nhi

m,

song t ng giá tr tiêu th thu c BVTV trên th gi i và s ho t ch
lên không ng ng, s ch ng lo i ngày càng phong phú. Nhi u thu c m i và
d ng thu c m

ng liên t c xu t hi n


5

b t ch

nh qu n lý ngày càng ch t ch c a các qu

thu c BVTV và kinh p

iv i

m t lo i thu c m i ra

i ngày càng l n.
ng thu c BVTV tiêu th
ng gi

c a thu

u thu

ng. Nguyên nhân là

i, nhi u lo i thu

v

có xu

, dùng v i

ng l

c

c thay th d n b ng các lo i thu c m i hi u qu , an

toàn và dùng v

i có giá thành cao.

Tuy v y, m

thu

thu c tu thu

u tiêu th c a nhóm

phát tri

nay, bi n pháp hoá h

m canh tác c a t
c phát tri

ng chính sau:

- Nghiên c u tìm ra các ho t ch t m
tính ch n l c và hi u l c tr d ch h
c và d

c. Ngày
ng m i, có

ng dùng nh

n

c tr sâu tác d ng ch

u khi n

ng côn trùng, pheromon, các ch t ph n di truy n, ch t tri t s n)
là nh ng ví d

n hình. Thu c sinh h

c chú ý dùng nhi

- Tìm hi

gia công thành các

d ng thu c m i ít ô nhi m, hi u l c dài, d dùng, lo i d n d ng thu c gây
ô nhi

ng.
- Nghiên c u công c phun r i tiên ti n và c i ti n các lo i công c

hi

bám dính, gi

thi u s r a trôi c a thu
khác bên c nh phun thu

nm ct i
d ng thu c

bi n. Thay phun thu c s

nh k b ng phun thu c khi d ch h

i

ng.

2.1.2.3. L ch s phát tri n c a bi n pháp hoá h c, tình hình s n xu t và s
d ng thu c BVTV

Vi t nam

Vi t Nam vi c s d ng thu c BVTV ch ph bi n t th k XIX.
c di t tr sâu b nh ch y u b

t sâu hay

bi n pháp mang tính mê tín, bùa phép. Vì v y, l ch s phát tri n c a bi n
pháp hoá h c, tình hình s n xu t và s d ng thu c BVTV

Vi t Nam có th


6

n sau:
c n m 1957: Bi n pháp hoá h c h

n tr

trí trong s n xu t nông nghi p. M
m ts

ng r t nh

n do Pháp qu

c dùng

tr b nh g s t cà phê và b nh th i

g c ch y m cao su và m

tr sâu h i rau.

Vi c thành l p T Hoá B o v th c v t (1/1956) c a Vi n Kh o c u
tr ng tr

u s

nam. Thu

i c a ngành Hoá B o v th c v t

Vi t

u trong s n xu t nông nghi p

mi n

c dùng l

B c là tr sâu gai, sâu cu n lá l n bùng phát
1956-1957).

mi n Nam, thu

c s d ng t 1962.

Giai o n t 1957 - 1990: Th i k bao c p, vi c nh p kh u, qu n lý và
phân ph i thu

c quy n th c hi

c nh p r i tr c ti p

phân ph i thu c cho các t nh theo giá bao c p, r i qua h p tác xã nông nghi p
phòng tr d ch h
kho ng 15000 t n thành ph

ng thu c BVTV dùng không nhi u,
i kho ng 20 ch ng lo i thu c tr sâu (ch

y u) và thu c tr b

n là các thu

t

ng

c cao [8].
ng thu c d
v n n

ng l m d ng thu c BVTV

phòng tr

sâu b

i ta ch bi t d a vào thu c

BVTV. Thu c dùng tràn lan, phun phòng là ph bi
s

nh k

ng phun

i, th m chí dùng thu c c vào nh ng th

m

không c n thi t, tình tr ng dùng thu c sai k thu t n y sinh kh

th

i ta còn hy v ng dùng thu

lo i tr h n m t loài

d ch h i ra kh i m t vùng r ng l n. Thu

l i nh ng h u qu r t x u

iv

i.
Khi nh n ra nh ng h u qu c a thu c BVTV, c ng v i tuyên truy n

quá m c v tác h i c
a th k 20, có nhi u ý ki

s thu c. T cu i nh ng
xu t nên h n ch , th m chí lo i

b h n thu c BVTV, dùng bi n pháp sinh h
h c trong phòng tr d ch h i nông nghi p.

thay th bi n pháp hoá


7

B

Giai o n t 1990
ng thu

n nay:
c s d ng t i Vi t Nam t nh
2006 - 2012

T ng s (t n)
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012

Giá tr (tri u
USD)

Thu c BVTV
Kh
ng
T l (%)
(t n)
17.590
82,2
16.900
83,3
18.000

76,4
18.000
72,7
15.226
68,3
16.451
64,1
17.352
53,0

21.600
9,5
20.300
22,5
23.100
24,1
24.800
33,4
20.380
58,9
25.666
100,4
32.751
124,3
(Ngu n: B
Cùng v i vi
y m nh s n xu t nông nghi p vi c s d ng hóa ch t
nông nghi
Vi
ng và lo i thu c b o

v th c v t (BVTV) b
nh
c bi
cu i nh
n 2010 [3]. T ch ch có 77 lo i ho t ch
c cho
phép s d
c tr sâu, 304 thu c di t
n m và 160 thu t di t c
c cho phép s d ng (B NN & PTNT, 2010),
sung 27 lo i thu c b o v th c v t tr nh n lông nhung h i
nhãn vào danh m c thu c b o v th c v
c phép s d ng Vi t Nam (B
NN & PTNT, 2012). Trong hai th p niên này s
ng thu c BVTV nh p
kh
20.300 lên 72.560 t n [6].
Th
ng thu
n, n n kinh t t t p trung bao
c p chuy n sang kinh t th
n kinh t
c phép kinh
doanh thu c BVTV. Ngu n hàng phong phú, nhi u ch ng lo
c cung ng
k p th
u ki n l a ch n thu c, giá c khá
nh có l i cho
ng thu c BVTV tiêu th
u lo i thu c

m i và các d ng thu c m i, hi u qu
c
nh p. M t m
i phân ph i thu c BVTV r ng kh p c
vi c cung ng thu
n nông dân r t thu n l i. Công tác qu n lý thu c BVTV
c bi
c hi u qu khích l .


8

u ngu n hàng, m
g tác qu n lý, quá nhi u tên thu
i s d ng khó l a ch n
c thu c t t và vi
ng d n k thu t dùng thu
p không ít khó
ng l m d ng thu
ng l i bi n pháp hoá h
l i
nh ng h u qu x u cho s n xu t và s c kho
c l i, có nhi u
i mu n xóa thu c BVTV, tìm cách h n ch , th
i b thu c
BVTV trong s n xu t nông nghi p và tìm cách thay th b ng các bi n pháp
phòng tr khác.
Tuy v y, vai trò c a bi n pháp hoá h c trong s n xu t nông nghi p v n
c th a nh
phát huy hi u qu c a thu c BVTV và s d ng chúng an

toàn, phòng tr t ng h
ng t t y u ph
n. Ph i ph i h p hài hoà
các bi n pháp trong h th ng phòng tr t ng h p, s d ng thu c BVTV là bi n
pháp cu i cùng, khi các bi n pháp phòng tr khác s d ng không hi u qu .
2.1.3. Thu c b o v th c v t và m t s v
liên quan
Thu c BVTV là nh ng h p ch t hoá h c
ng ch ph m
sinh h c (ch t kháng sinh, vi khu n, n m, siêu vi trùng, tuy
ng
ch t có ngu n g c th c v
ng v
cs d
b o v cây tr ng và nông
s n, ch ng l i s phá h i c a nh ng sinh v t gây h i (côn trùng, nh n, tuy n
trùng, chu t, chim, thú r ng, n m, vi khu n, rong rêu, c d
.
Thu c BVTV có th di t d ch h i nhanh, tri
ng lo t trên di n r ng
và ch
ng nh ng tr n d ch trong th i gian ng n mà các bi n pháp khác không
th th c hi
c. Là bi n pháp hóa h
i hi u qu phòng tr rõ r t, b o
v
t cây tr ng, c i thi n ch
ng nông s n và mang l i hi u qu
kinh t , l i d dùng, có th áp d ng nhi
i hi u qu n

nh và nhi u khi là bi n pháp phòng tr duy nh t.
Ngay t khi m
i thu
c coi là
m t trong nh ng thành t u l n c a khoa h c k thu
n nay, thu
l i nh ng d u n quan tr ng trong h u h
c c a n n nông nghi p
hi
i. M c dù ngày nay khoa h
c nh ng thành t u to l n v
nhi u m
c d ch h i, mi n d ch th c v
u bi n pháp
phòng tr d ch h
c áp d ng có hi u qu
i t o các gi ng ch ng ch u
sâu b nh, t o gi ng s ch b nh b
y mô, các bi n pháp


9

sinh h c trong b o v th c v t, qu n lý d ch h i t ng h
c BVTV
v n có vai trò to l n trong vi c ki m soát d ch b nh trong nông nghi
c bi t,
iv
i nông dân, s d ng thu
gi

c áp d
ng xuyên.
Khi s d ng thu c BVTV, c n bi t m t s m t s khái ni
c và hi
ng d n s d ng:
Tên thu c: Do nhà s n xu
phân bi t s n ph m c a hãng này
v i hãng khác. M t lo i thu c có th mang 3 tên khác nhau: tên hóa h c, tên
chung, tên riêng.
Ho t ch t: Là thành ph n chính c a thu c, quy
c tính và công
d ng c a thu c. Cùng m t ho t ch t có th có nhi
i khác nhau.
Các ch t ph gia: Giúp thu c phân b
u khi pha ch , bám dính t t và
loang tr
u trên b m t cây tr ng khi phun. Cùng m t ho t ch
u
qu thu c có th khác nhau là do bí quy t v các ch t ph gia c a m i nhà s n
xu t khác nhau.
c: Bi u th b ng LD 50 là li
ng c n thi t gây ch t 50% cá th
thí nghi m (chu t b ch, th , chó, chim ho c c
mg/kg th
tr ng. LD 50 càng nh
c càng cao.
Thu c BVTV là nh ng ch
n là thu c BVTV ph
t
m t s yêu c u sau:

c v i sinh v t gây h i.
- Có kh
t nhi u loài d ch h
cv
tiêu di t các loài sinh v t gây h i mà không gây h i
ng không phòng
tr (tính ch n l c).
iv
ng.
- D b o qu n, chuyên ch và s d ng.
- Giá thành h p lý.
Không có m t lo i ch
c nào có th tho mãn hoàn toàn các yêu c u
nói trên. Các yêu c u này, th m chí ngay trong m t yêu c
n
không th gi i quy
c. Tu
n phát tri n c a bi n pháp hoá h c,
mà các yêu c
p khác nhau. Hi n nay, yêu c
v
c toàn th gi i quan tâm nhi u nh t.


10

2.2. Phân lo i thu c BVTV
Thu
c s d ng trên th
ng r

ng v ch ng
lo i, phong phú v s n ph
i thu c BVTV s
d ng trong nông nghi p, theo th ng kê: thu c tr sâu: 437 ho t ch t v i 1.196
m, thu c tr b nh: 304 ho t ch t v
m, thu c
tr c : 160 ho t ch t v
m, thu c tr chu t: 11 ho t ch t v i
m, thu
ng: 49 ho t ch t v i 118 tên
m, ch t d n d côn trùng: 6 ho t ch t v
m, thu c
tr c: 19 ho t ch t v
m, ch t h tr (ch t tr i): 5 ho t ch t
v
m. (S li u th ng kê c c BVTV).
Tùy theo m
u có nhi
phân lo i thu c BVTV:
- Phân lo i theo m
d ng
- Phân lo i theo ngu n g c
- Phân lo
c tính
2.2.1. Phân lo i theo m
d ng
Thu
c chia thành t ng nhóm tu theo m
d ng c a
c chia làm 2 lo i chính là thu c tr sâu, thu c di t c ; ngoài

c tr b nh, thu c di t chu t và ch
ng cây tr ng.
- Thu c tr sâu là ch t hay h n h p các ch t có tác d ng tiêu di
i
hay di chuy n b t k lo i côn trùng nào có m
ng.
c
di t tr ho
a tác h i c
n cây tr ng, cây r ng,
nông lâm s
i. Bao g m các thu c di t tr ng và thu c di t u
di t tr ng và u trùng c a côn trùng
- Thu c di t c là nh ng hóa ch t có kh
t ch t ho c c ch s
phát tri n c a c ,
di t tr các lo i th c v t hoang d i (c d i, cây
d i) m c l n v i cây tr ng, tranh ch
c, ch
ng, ánh sáng v i cây
tr ng, khi
ng và phát tri n kém,
ng x
t
cây tr ng và ph m ch t nông s n.
c d gây h i cho cây tr ng
nh t. Vì v y khi dùng các thu c trong nhóm này c
c bi t th n tr ng.
- Thu c tr b nh: bao g m các h p ch t có ngu n g c hoá h
h

c (vi sinh v t và các s n ph m c a chúng, ngu n g c th c v t), có
tác d
a hay di t tr các loài vi sinh v t gây h i cho cây tr ng và nông


11

s n (n m ký sinh, vi khu n, x khu n) b ng cách phun lên b m t cây, x lý gi ng
và x
t... Thu c tr b
b o v cây tr
c khi b các loài vi
sinh v t gây h i t n công t
t ngu n b nh và không có tác d ng ch a tr
nh ng b nh do nh ng y u t phi sinh v t gây ra (th i ti
t úng, h n...). Thu c
tr b nh bao g m c thu c tr n m (Fungicides) và tr vi khu n (Bactericides).
ng thu c tr vi khu n có kh
c c n m; còn thu c tr n m
ng ít có kh
vi khu n. M
d ng c a m t s lo i thu c
c th hi n t i b ng 2.2.
B ng 2.2: M
d ng c a m t s lo i thu c BVTV
STT
1
Insecticides
2

Herbicides

3

Fungicides

4
5

Acaricides (miticides)
Rodenticides

6

Nematicides

7
8
9
10

Molluscicides
Algicide
Biocides (Antimicrobials
Ocvicides
Disinfectants and
santitizers

11
12

Attractants

13

Repellents

14

Pheromones

15

Defoliants

16

Desiccants

17

Insect growth regulators

18

Plant growth regulators

h

(Ngu n: Các t ch c b o v

ng, EPA)


12

2.2.2. Phân lo i theo ngu n g c
2.2.2.1. Thu c BVTV hóa h c
+ H n h p Bordeaux: Thu c tr b nh thành ph n g
ng (Cu) bao g m
tetracupric sulfate và pentacupric sulfate.
c s d ng c ch các enzym khác
nhau c a n m, di t n m cho trái cây và rau màu.
+ H p ch t arsen: Thu c tr sâu ch a th ch tín (arsen) bao g m trioxit
arsenic, natri arsenat, canxi arsenat. Thu c di t c (Paris xanh, arsenat chì,
arsenat canxi).
-H uc
+ Clo h
: Cac clo h
ng h p ch t hydrocacbon clo hóa
trong phân t có các g c aryl, carboculic, heterocylic và có phân t
ng 291 Các clo h
chia làm 4 lo i chính:
- DDT và các ch t liên quan.
- HCH (hexaclocyclohecxan).
- Cyclodiens và các ch
.
- Polychorterpen
Do h u h t các thu c clo h
nv

ng s ng, tích
i sinh h c trong chu i th c ph
c m s d ng t i
nhi
c trên th gi i. Vi t Nam v n còn s d ng m t s
h n ch
n l n clo h
mô m c
ng v t.
+ Phosphat h
: Lân h
ng ch t có ít nh t m t nguyên
t photpho 4 hóa tr . Các thu c photpho h
c tính n i b t:
thu
i v
ng v
c clo h
không t
phân h
c không
ng v t.
Các phosphat h
n xu t chính:
- Aliphatic (m ch th ng)
- Phenyl (m ch vòng)
- Heterocylic (d vòng)


13

+ Carbamate: Các carbamate là d n xu t c a axit carbamic, tác d
lân h
c ch men cholinesterase. Thu
c tính t
c (qua da
và mi
iv
ng v t có vú và có kh
t côn trùng r ng rãi.
c ch t th p nh t so v
ph c h
u b nhi
c. Ngo i l các nitrosomethyl carbamate là
ch
t bi n m nh m .
+ Pyrethroid
c t ng h p b n v i ánh sáng, s d ng r ng
rãi v i li u th
c cao v
t song không h
ng v t
c chia làm hai lo i tùy thu c vào nhi
cao hay th p.
+ Các lo i khác
nh h
nh
c tính cao v i côn trùng, các lo i formadine ch ng sâu non và
tr ng sâu, các lo i Dinitrophenol (DNOC, Dinoseb) ch
c nhi u

v i sâu h i, di t c , n m , ch ng phosphonyl hóa trong quá trình s d
ng t
ng ch
c tính cao nên b c m s d ng.
2.2.2.2. Thu c BVTV sinh h c
Thu c BVTV có ngu n g c sinh h c là các lo i thu c chi t xu t t nh ng
nguyên li u t
ng v t, th c v t, vi khu n và m t s khoáng ch t
nh
nh. Bao g m ba nhóm chính:
- Thu c vi sinh: Bao g m các vi sinh v t (t o, n m, vi khu n, virus,
ng v t,...) là thành ph n ho t hóa. M i lo i thành ph n có kh
m soát m t loài gây h
ng.
- Ch t BVTV k t h p: Là các h p ch t th c v t s n sinh ra t v t li u di
truy
c thêm v
i thu c
chi t xu t thu n th o m c (cây thu c cá, cây lá men, cây h cúc, h
u,...).
- Thu c sinh hóa: Là các h p ch t trong t nhiên di
ch
c v i các lo i thu c là nguyên li u t ng h p, tr c ti p
làm ch t hay làm m t ho t hóa côn trùng. Nhóm này thu c lo i d n d côn trùng
vào b
phun thu c. B y pheromone có r t nhi u d
kh ng ch kho
c, có th phân h y sinh h c,
không nguy h
ng.

14

2.2.3. Phân lo

c

sau:
-V
trên là thu
c nhóm I, r t nguy hi m.
- V ch màu vàng là thu
c nhóm II, c nh báo có h i.
- V ch màu xanh da tr i là thu
n th n.
- V ch màu xanh lá cây là thu
c.
Nhà s n xu t d ng ký hi
u lâu g ch chéo là vô cùng nguy hi m, r t
c, có th gây ch
i.
B ng 2.3: Phân lo i thu
c
LD 50 v i chu t (mg/kg)
M

Qua da

c

Nhóm I

<5

< 20

< 10

< 40

Nhóm II

5 - 50

20 - 200

10 - 100

40 - 400

Nhóm III

50 - 500

200 - 2000

100 - 1000

400 - 4000

Nhóm IV

> 500

> 2000

> 1000

> 4000

(Ngu
c c a t ch c WHO)
Nói chung, thu c BVTV có LD 50 th p th
c
l i. Cho nên, trong khi s d ng nhi u lo i cú c ng tác d
ch n lo i thu
Ngoài cách phân lo i ch y u trên, tu m
u và s
d
i ta còn phân lo i thu c BVTV theo nhi u cách khác n a.
Không có s phân lo i thu c BVTV nào mang tính tuy
i, vì m t lo i
thu c có th tr
c nhi u lo i d ch h i khác nhau, có kh
nh
d ch h i theo nhi
ng khác nhau, có cùng lúc
nhi
ng khác nhau, trong thành ph n c a thu c có các nhóm
hay nguyên t

c khác nhau... nên các thu c có th cùng x p vào
nhi u nhóm khác nhau.


15

ng c a thu c b o v th c v
n s n xu t nông nghi p,
ng s ng
ng tích c c
D
phòng tr sinh v t h i tài nguyên th c v
u hoà sinh
ng th c v
i ho c thu hút các loài sinh v t gây h i tài nguyên
th c v
tiêu di t.
M t s lo i thu c BVTV tin c
is d
m b o ch t
ng cho m
o v mùa màng, mà không gây
n môi
ng và s c kh e co
i. Ví d
c BVTV có ngu n g c
sinh h c.
ng tiêu c c
-

-

-


16

2.4. Các nhân t
n s d ng thu c BVTV
ng c a y u t th i ti
Tính th m c a màng nguyên sinh ch t ch u
ng m nh m c a
u ki n ngo i c nh
pH c
ng, ánh sáng, nhi
, m
... Do tính th
i, kh
p c a ch
c vào t bào
sinh v
ng thu c BVTV xâm nh p vào
t bào sinh v t nhi
c c a thu c th hi n không
gi ng nhau.
các thu c BVTV, trong ph m vi nhi
nh
nh (t
10-40o
c c a thu c v i sinh v t s

nhân c a hi
ng này là: trong ph m vi nhi
thích h p, khi nhi
ng s ng c a sinh v
theo s
i ch t c a sinh v
u ki n cho thu c xâm
nh
m
cl
u l c c a các
thu
kh
t khi nhi
Nhi
ng m
b n và tu i th c a s n
ph m. Nhi
phân hu c a thu
l ng
ng c a các gi t hay h t ch
c trong thu c d ng l ng, gây phân l p
các thu c d ng s a, d ng huy
c.
m không khí và
m t
n quá trình sinh lý
c a sinh v
c cu ch
mc

t
c b thu phân và hoà tan r i m
n d ch
h
u ki n cho thu c xâm nh p vào cây d
ng h
i làm gi
c c a
thu
c c a pyrethrin v i Dendrolimus spp gi
m không
khuy ch tán c a thu
b gi m, d
n gi m hi u l c c a thu
c l
ng r t m
n lý tính c a
thu
c bi t các thu c th r
i tác d ng c
m, thu c d b
Nhi t và
b o qu n nhà s n xu

ng nhi
n ch
ng c a thu c, nên khi
ng khuyên, thu c BVTV ph
cc