Tìm hiểu công tác quản lý bảo vệ rừng có sự tham gia của người dân tại xã Tân Trạch huyện Bố Trạch tỉnh Quảng Bình (Khóa luận tốt nghiệp)

L IC

Th c t p t t nghi
n quan tr ng trong ti n trình h c t p c a
m i sinh viên, nh
ng h p nh ng ki n th
c truy
t
trong quá trình h c t p trên gh
ng th
m
i
u làm quen v i công tác nghiên c u khoa h c, v n d ng nh ng ki n th c
c vào th c ti n s n xu t và qu
ng c
c làm
vi c c a b n thân, t
ng
công tác.
Xu t phát t nh
Qu ng Bình, Khoa Nông Lâm
th c t p t i xã Tân Tr ch huy n B Tr ch
hi
tài.

c s nh t trí c
n v ng c a b
t nh Qu

ih c
ti n hành th c

Tìm hi u công tác qu n lý b o v r ng có s tham gia c
t i xã Tân Tr ch- huy n B Tr ch - t nh Qu
tài này, trong su t th i gian th c hi
s
nhi t tình c a th y cô giáo trong khoa, các b
ng nhi
bi t là s ch b
ng d
áo c a cô giáo Nguy n Th Qu
cùng s quan tâm c a cán b xã Tân Tr ch và s tham gia nhi t tình c

i dân
c
c
i

Nhân d p này cho phép tôi bày t lòng bi
c v t t c nh ng giúp
n ch v m t chuyên môn và th i gian nghiên c u, nên ch c
ch n s không tránh kh i thi u sót trong khi th c hi
tài này, b n thân tôi
mong nh
c nh ng ý ki
a các th y, cô giáo và các
b
ng nghi
khóa lu n c
và hoàn thi
.

Tôi xin chân thành c
Qu
Tác gi

t


M CL C
PH N 1: M
tv

U............................................................................................. 1
..................................................................................................... 1

1.2. M

u.................................................................................... 3

PH N 2: T NG QUAN NGHIÊN C U. .......................................................... 4
2.1. Tình hình qu n lý b o v r ng có s tham gia trên th gi i. ....................... 4
2.2. Th c tr ng công tác b o v r ng nh ng

t Nam................ 10

PH
NG, PH M VI NGHIÊN C U N
PHÁP NGHIÊN C U......................................................................................... 20
3.1.

ng nghiên c u.................................................................................... 20

3.2. Ph m vi nghiên c u...................................................................................... 20
3.3.N i dung nghiên c u ..................................................................................... 20
u.............................................................................. 20
p tài li u th c p ...................................................... 20
p . ...................................................... 20
lý s li u......................................................................... 21
PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N. ................................. 22
4.1. Tìm hi

u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a xã Tân Tr ch.................. 22

u ki n t nhiên. .................................................................................... 22
4.1.1.1. V

............................................................................................ 22

4.1.1.2. . Khí h u ................................................................................................. 22
a hình. ................................................................................................. 23
4.1.1.4. Th

................................................................................................ 23

u ki n kinh t - xã h i.......................................................................... 24
4.1.2.1. Tình hình kinh t .................................................................................... 24
- xã h i. .................................................................... 25
4.2. Th c tr ng công tác qu n lý b o v r ng có s tham gia c
i dân t i
xã Tân Tr ch........................................................................................................ 26

4.2.1. Công tác qu n lý b o v r ng
4.2.2. Công tác qu n lý b o v r ng sau

t lâm nghi p................... 26
t lâm nghi p ...................... 27

4.2.3. Vai trò c a các bên liên quan trong công tác qu n lý b o v r ng. .......... 29
4.2.4.
chia s l i ích c
i dân khi tham gia qu n lý b o v r ng.
............................................................................................................................. 32
4.2.4.1. Quy

ng l i t r ng c a c
c ac

ng .............................................. 33

ng ........................................................................ 33

4.2.5. Gi i thi u các hình th c và t ch c tham gia b o v r ng t i xã Tân Tr ch.
............................................................................................................................. 34
4.2.5.1. Xây d

o v r ng xóm............................ 34

4.2.5.2.Tri n khai ký cam k t không vi ph m Lu t b o v và phát tri n r ng
............................................................................................................................. 36
4.2.5.3. Xây d ng n i dung quy ch ph i h p cho các t ch c tham gia b o v

r
a bàn.................................................................................................. 36
4.3. Các y u t

nb ov r

a bàn. .................................. 39

4.3.1. Các y u t bên trong.................................................................................. 39
4.3.2. Các y u t bên ngoài. ................................................................................ 41
4.4. Nh ng thu n l
s tham gia c a

i, thách th c trong công tác b o v r ng có
i dân................................................................................... 42

4.4.1. Thu n l i. .................................................................................................. 42
.................................................................................................. 42
i. ....................................................................................................... 43
4.4.4. Thách th c................................................................................................. 43
gia c

xu t m t s gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý b o v r ng có s tham
i dân. ............................................................................................... 43

4.5.2. Gi i pháp v chính sách ............................................................................ 43
4.5.1. Gi i pháp v ngu n v n ............................................................................ 44
4.5.3. Gi i pháp v k thu t ................................................................................ 45
: K T LU N, T N T I, KI N NGH ............................................. 47

5.1. K t lu n ........................................................................................................ 47
5.3. Ki n ngh ...................................................................................................... 48
TÀI LI U THAM KH O................................................................................... 49


DANH M C CÁC B NG BI U

B ng 2.1. Th ng kê di n tích r ng c

ng theo vùng kinh t - sinh thái

B ng 2.2. K t qu quy ho ch b o v và phát tri n r ng c
r ng cho c
ng
B ng 2.3. Hình th c qu n lý r ng c
i vùng Mi n núi phía B c
B ng 2.4. Di n tích r

ng c a m t s

m
i dân t i Thôn Páng, xã Phú

nc

u tra

B ng 4.1. B ng th c tr ng s d

ch.

B ng 4.2. B ng hi n tr ng s d
t Lâm nghi
Tr chB ng 4.3: S li u v công tác b o v r
B
vào công tác b o v r ng:

ng bào dân t c ít

i dân

B ng 2.5. Qu n lý r ng có s tham gia c
Thanh, huy n Quan Hóa, Thanh Hóa
B ng 3.1: Nh

t giao

a bàn xã Tân
-2016

ng c a các bên liên quan

B ng 4.5. L ch tu n tra c a các t b o v r ng t i xã Tân Tr ch.

DANH M

Bi

, BI

, HÌNH V .

2.1: Di n tích r ng toàn qu c phân theo ch th qu n lý

Hình 4.1. B

v tr xã Tân Tr ch - B Tr ch - Qu ng Bình


DANH M C CÁC T

FAO :

T ch

CN :

Chi nhánh

BVR :

B o v r ng

QSD :

Quy n s d ng

BQL :

Ban qu n lý

BCH :

Ban ch huy

PCCC :

Phòng cháy ch a cháy

PCCN :

Phòng ch ng cháy n

UBND :

VI T T T

c c a Liên H p Qu c

y ban nhân dân
Qu n lý r ng c

ng

CBCNV :

Cán b công nhân viên

QLBVR :

Qu n lý b o v r ng

PCCCR :

Phòng cháy ch a cháy r ng

NN&PTNT :

Nông nghi p và phát tri n nông thôn

TCHC&QLBV :

T ch c hành chính và qu n lý b o v .


PH N 1: M
1.1.

tv

U

.

R ng là ngu n tài nguyên quý giá c
c ta, r ng không nh ng là
s phát tri n kinh t - xã h
c k quan
tr ng, r

u hoà khí h
m b o chu chuy n oxy và
các nguyên t
b n khác trên hành tinh, duy trì tính
màu m
c
t, h n ch
t, h
t, làm gi m nh s c tàn
phá kh c li t c a các thiên tai, b o t n ngu
c và làm gi m m c ô nhi m
không khí. V
qu n lý, b o v và phát tri n tài nguyên r ng hi
c
coi là m t trong nh ng nhi m v tr ng tâm trong s nghi p phát tri n kinh t xã h i Vi t Nam. M t trong nh
th c hi n thành công nhi m v
này là ph i có nh
thích h p thu hút s tham gia tích c c c a c ng
ng
nâng cao chuyên môn, trách nhi m c a các t ch c qu n
c bi
ng Qu c doanh vào công tác qu n lý, s d ng tài
nguyên r ng có hi u qu và b n v ng.
Hi n nay vi c qu n lý, b o v tài nguyên r ng theo hình th c qu n lý lâm
nghi p truy n th
hi n rõ s b t c p và không còn phù h p
u ki n th c t xã h i. Hình th c qu n lý lâm nghi p truy n th
xu
m và ch phù h p trong b i c nh r ng còn nhi u, dân s ít, nhu c u
c a

i v lâm s n còn th
u so v i kh
p
c at
ng c
nr
l i nh ng nh
ng l n t
ng, xã h
nh quan du l ch.
Trong cách qu n lý lâm nghi p truy n th ng vi c b o v r ng ch d a vào
l
c v i các bi n pháp lu t hành chính và x ph t. V i cách
qu n lý b o v
u qu là trong m t th i gian r
c b o v , phát
tri n mà còn b tàn phá nghiêm tr ng.
Theo tài li u c a P.Maurand
n tich r ng
c ta có kho ng
14.300.000 ha v
che ph 43,8% di n tích c
c v y mà trong nh ng th p
k v a qua di n tích r
t r ng có s thay i theo chi
ng x
m t cách nghiêm tr ng. Theo s li u m i nh t, hi n nay di n tích r ng tí
n
ha v
che ph

ng là 33,31%.[2]. Nh ng
nguyên nhân d
n tình tr ng suy gi m r
c qu n lý
r
p lý còn k thêm m t s nguyên nhân chính sau: Do s bùng n v
dân s
nhu c u v
c, ch
i dân ph i phá
r
y, l
t canh tác. Dó t


yc am ts
ng bào các dân t c s ng g n r ng. Cháy r ng do
nguyên nhân xã h i
ng du l ch, các phong t p t p quán c
ng
bào dân t c, các ho
ng th cúng c
i dân trong r ng. Khai thác
nhi u ngu n tài nguyên r
xu t kh
thu t, ch t
ng r ng ngày càng suy gi m.
Xã Tân Tr ch, huy n B Tr ch, t nh Qu ng Bình là m t xã có di n tích
r ng l n tr c thu c h t Ki m lâm B Tr ch, n m trong vùng l i c
n Qu c

gia Phong Nha - K Bàng, có di n tích r ng t nhiên là 36.231,60ha ch y u là
r
c d ng có 30.697,30ha. Các hình th c qu n lý r ng tr c ti p c
i
dân
lâu. Truy n th ng qu n lý r ng c a h
c th hi n nh ng t c l
gi r ng, tr ng cây, xây d
c, lu t t c b o v r ng, b o v
cây c i c a nhi u làng xã. V m
các h
s ng trong cùng m t thôn, làng, b n, p, buôn, phum,
sóc ho
u 2, Lu t B o v và phát tri n r ng 2004).
qu n lý tài nguyên r ng m t cách hi u qu và b n v ng, không th b
qua vi c phát huy vai trò c a c
i dân s ng g n r ng trong vi c
qu n lý, b o v và phát tri n r ng, công tác phòng cháy, ch a cháy r ng... Phát
huy vai trò tham gia c a các c
ng trong vi c qu n lý ngu n tài nguyên này
v
n th ng dân t c v a có th t o ra cách qu n lý
r ng có hi u qu và b n v
N
i di n v i
thách th c tr
ng r ng t nhiên ngày càng suy gi m nghiêm tr ng. M t s
nguyên nhân ch y
ng Ki m lâm còn m ng, ít, lâm t c ho t
ng r t tinh vi nên hi u qu

c giao r ng cho c
ng
a bàn xã còn nhi u v n
t n t i trong ti n trình giao và QLBVR. Trong
nh
án v n n lâm nghi p có s tham gia c a
nhi u thành ph n c a chính ph , các t ch c Qu c t
c th c hi n nhi
c ta v i nhi u ho
c nh ng k t qu nh
nh.
T th c ti n v
ng m i trong công tác b o v r ng, t nh n th c cá
góp ph n b sung và hoàn thi n nh
lý lu n và th c ti n t
xu t các gi i pháp khuy n khích s tham gia c
i dân và c
ng vào
công tác b o v . B
n hành nghiên c u, th c hi
tài: Tìm
hi u công tác qu n lý b o v r ng có s tham gia c
i dân t i xã Tân
Tr ch- huy n B Tr ch - t nh Qu


1.2. M

u

xu t nh ng gi i pháp nh m khuy n khích s tham gia c a c
ng
vào b o v r ng.
- Nâng cao nh n th
i dân v hi n tr ng c a mình, các v
gây tr n tr , các ti
i phát tri n.
ng kh
nl cc ac
ng tham gia vào các ho t
ng b o v và phát tri n r ng.


PH N 2: T NG QUAN NGHIÊN C U.
2.1. Tình hình qu n lý b o v r ng có s tham gia trên th gi i.
Khi nói t i phát tri n lâm nghi p hi
i ta bàn nhi u t i lâm
nghi p xã h i hay lâm nghi p c
ng, là n n lâm nghi p có s tham gia c a
i dân. Cu i nh
án lâm nghi p xã h i th h
u
nh và thi t l
quan tâm l
n vi c xây d
ng
tr
a, s hi n di n c a cái g
m xu t
phát cho nh ng d án tr ng l i r ng cho c c

ng hay m
i.
Tuy nhiên, nhi u d án lâm nghi p t p th
công, t
i
p trung vào kh
n các h th ng qu n lý r ng có s tham gia
c
i dân [2].
Nhi u ví d v h th ng qu n lý tài nguyên r ng b
a ho
ng t
tìm th y Châu Á, nh ng d ng hình qu n lý r ng có
s tham gia c
c t ng h p g m: Qu n lý r
c
y-b
c tìm th y nhi u
n lý r ng t i môi
ng mi n núi
c qu n lý r ng c truy n Nêpan, các
khu r ng c m g n Mount Merapi c
dãy núi Himachal
Pradesh t i
...; Qu n lý r ng trong m
ng bán khô h n Nam Á,
i ta có th th y nhi u ki u qu n lý tài nguyên công c ng v r
ki u qu
t Gauchar Gujurat c a
; Qu n lý r ng g n v i ngu

c
thôn b
ng vùng Ifugao Philipin v i vi
m b o vi c cung c
c
c tr ng cây bên các b
h n ch xói mòn t i nhi u
vùng th p Terai Nêpan; và cu i cùng là Qu n lý các lùm cây thiêng và các h
, t i nhi u xã h i
theo c truy n v n b o v nh
ng nh g i là nh
có ch
cho các v th n linh và linh h n c
c là các khu r ng
c
i s giám sán c a các tu vi
tài s n chung c a thôn b n...[2].
Theo tài li u t ng k t c
n hi n nay c a
ngành lâm nghi p trên th gi i là xã h i hóa ngành lâm nghi p là khá ph bi n,
c bi t
n. Vi
t giao r ng cho các t ch
nhân, c
i dân qu
c ti n hành m nh m và
u cho th y nh ng hi u qu rõ r t so v i vi c qu n lý t p trung c a Nhà


hi

u tình hình qu n lý r ng c

m t s qu
*

i di

ng

:

:

Trong nh
c trách thu
at i
th ng qu n lý r
i. T
i
ng r
c bi t (van panchayat) nh m
m
o ra m t l
m gi a r ng c
H
ng này có quy
ng quy t c gi i quy t các v
s d ng r ng
chung c

a trên nh ng lu t l
c chính ph ban hành [12].
i s h tr c a nh ng nhà tài tr
c, nhi u
chính ph
các bang
u xúc ti n các k ho ch xây d ng lâm
nghi p xã h i thông qua nh ng k ho ch qu n lý tài nguyên r ng công c ng. Và
tr thành m t trong nh
u tiên th nghi
p xã h
trong nh
970, tuy nhiên m
cho
i dân ki m soát
quá l n ngu n tài nguyên r ng.
p xã h i t p trung vào
vi c thi t l p r ng cho c
ng s d
t
có r ng
gi i phóng
nh ng khu r ng hi
g m i. Tuy nhiên, v i vi c th
nghi m lâm nghi p xã h i khá s
n các cu
t ngày càng
p
i dân
n chính ph

ph
t chính sách m i nh n m nh vi c qu n lý r ng cho b o t n và
nhu c u c
i dân.
u này d
ns
ic
qu n lý
r ng có s tham gia (
i ti ng nh t trên toàn c u
c bi
n v i h th ng qu n lý r ng d a trên s chia s trách nhi m và l i
ích gi a
c và
i dân
[13].
Vi c s
i hi
o lu
c bi t quan
tr ng. Nó phân c p nh ng quy n h
n vi c th c thi
nh ng k ho ch phát tri n kinh t và công b ng xã h i cho các t ch c (PRIs),
ho c nh ng h
ng làng, nh ng t ch c mà có ch
huy n, kh i hay
thôn.
c qu n lý r
i s d ng g i là CFUG
Ghorlas, CFU

i di n cho m t lo t các nhóm xã h i mà ch y u là nh ng
i có cu c s ng g n bó v i s n xu t nông nghi p. Các chính sách lâm nghi p
(1998)
h tr nhi u cho s tham gia c a c
ng vào lâm nghi p t i
.


bang Andhra Pradesh,

250 t ch c phi chính ph

th c tham gia vào vi c th c hi n Doanh nghi p Qu n lý r
i thi n
c s giao ti p gi a chính ph
nghi p c
ng Andhra Pradesh, xu t hi n khá thu n l i v i s giám sát
c th c hi n b i m t s u ban bao g m ki m lâm, t ch c phi chính ph ,
u các panchayat và hi
ng làng [13].
*Nêpan:
pc

ng sai sót trong vi c thi t k các
c

nh ng bài h c t nh
c hi n nh ng c i cách l
c i
thi n hi u qu c a lâm nghi p c

t công c
trong vi c b o t n ngu n tài nguyên r ng và phát tri n nông thôn. Vào nh ng
u xem xét các chính sách v LNCD. M
trình LNCD chính th
c thành l
tb
c giao
cho Panchayats
n c a chính quy n Nêpan, nó có 3
c p huy n, kh i và thôn). Tuy nhiên th c t là Panchayats không ph i là m t
phân c
quy
i di n cho l i ích c a c
i dân
i dân v n là nhóm b t l i b
c chuy
ho
ng th
các nhóm s d ng r ng c ng
ng và trao cho các nhóm này nh ng quy n l c l
thi t k , qu n lý
ng l i t r ng c
ng. Các nhóm này có quy mô qu n lý t
n
t r ng không ph thu c vào ví trí qu n lý hành chính.
Qua nhi u th nghi m nhóm s d ng r
c xem là có hi u qu nh t.
c hi n qu n lý r ng có s tham gia c
i dân
u

hecta r ng, chi m 25% di n tích qu
c giao cho nhóm h qu n lý
(Kanel, 2004) [13].
* Campuchia:
Lu

ng nh n quy n s h u t p th c
i v i ngu

i dân b n

t yêu c
sách ngành Lâm nghi
nh s
tham gia c
c b o t n và qu n lý r ng b n v ng
là m t ph n quan tr ng c a vi c c i cách chính sách. Vi c phân c
t
u ki n h tr
c cho lâm nghi p c
t R ng


các nhà tài tr lâm nghi p ph i làm th
phép c

v n hành và cho

c c p quy n s h u t p th .

M
m nh n trong cách ti p c n là s nh n m nh khi mà D án Nghiên
c u Lâm nghi p c
t s tham gia c
vi c l p k ho ch, vi c b u ra nh
i di
nh. Các làng
c b u ra m t u ban qu n lý lâm nghi p c
th o
tho thu n qu
t khi h th ng qu n lý
c tri n khai, u ban qu n lý ph i có trách nhi m tìm ki m nh ng gi i
pháp cho nh ng v
i dân trong vùng d án thi t l p
cho riêng mình h th ng chia s l
c ch
th c hi n d án nghiên c u r ng c
ng c a chính ph
án b t
u thi t l p v i s tham gia c a 3 ngôi làng là Prey Yav, Damnakchoul và
Tbeing Pouk v i t ng di n tích là 922 hecta. C c Lâm nghi
nh có
ng c
ng. T ng c ng, có 19 t nh, thành ph , 76 qu n, huy n,
157 xã, 615 làng ngh tham gia ho
ng lâm nghi p c
ng. Có kho ng
60.000 h
n lý v 180.000 ha r ng v a b xu ng c p [13].
* Philippin:

Qu n lý r ng c
lý r ng Philipin. Nh n th c r
vi c qu n lý r ng, chính ph
th c qu n lý r ng d a vào c

c coi là chi
c chính c a qu n
i dân vùng cao có th
i tác trong
ng chi
c c a mình sang hình
ng. CBFM phát tri n t
nh
n lý r ng
p c n ph c h i r
ck th
i s h p nh t
c
lâm nghi p xã h
n ban hành, các
ch th c a t ng th
t
c kh
ng b i chính ph
y s tham gia c
a
c phát tri n và b o v ngu n tài nguyên r ng. CBFM nh m thúc
y trao quy
i dân, qu n lý r ng b n v ng, lành m nh và cân b ng
sinh thái, và công nh n quy n c

i dân b
i v i nh ng nh ng khu
v c c a t tiên c a h . Quy n s d
c th hi n trong tho thu n qu n lý
r ng d a vào c
ng (CBFMA), mà ph c v
b o lãnh cho c
ng
ti p c n và qu n lý r
a (Pulhin
2003) [13].


* Thái lan:
Vào cu i nh
ho ch phát tri n qu c gia c
kêu g i s tham gia c
c qu n lý tài nguyên thiên
nhiên. Chính ph
n m c tiêu qu n lý r ng c a mình t t p
trung s n xu t nh h
n cân b ng gi a b o t n, ph c h i ch
n xu t
bao g m c s phát tri n sinh k
n pháp c
c
ban hành vào
n cho c
ng quy n qu n lý và
duy trì s s d ng tài nguyên b n v ng. Tuy nhiên theo Kaewmahanin và Fisher

thì xu t hi n nhi
t gi a cán b lâm nghi
l i cho n n phá r
i dâ
tìm ra các gi i pháp kh c ph c. C c Lâm nghi
th
u tiên v d lu t lâm nghi p c
t
r ng c a chính ph (Makarabhirom 2000).
C
nghiên c

c v i c ng
xu t d
n l n là m t b quy
án tái tr ng

ng r ng ng p m
minh h a cho kh

ng h p
i dân trong lâm nghi p,
n vi
n g và ti n hành
tham gia các ho
ng cây. Nh
ng ngay l p t c bao g m
vi c c i thi n sinh k
u ki n c a các h sinh thái r ng ng p m n, ngoài ra
còn là xúc tác cho phong trào qu n lý d a vào c

ng Thái Lan [13].
* Trung qu c:
Trung Qu c r ng ti p t
c qu n lý theo t p th , Trung Qu
mà t p th làm ch
tn
t lâm nghi p c a qu c gia. Theo th ng kê chính
th c c a phòng th ng kê, k t cu i nh
ns h
t lâm nghi p
c gi i h
c ho
p th , t ng di n tích r ng
thu c s h u c
c chi m 41,6% t ng s , còn l i là thu c s h u c
quan t p th , c th
v
n, các th tr n và làng m c.
Chi
c qu n lý r
u tiên trên toàn qu c, là m t chi
c tri n khai
t
n nay v n còn ti p t c, là chi
c có quy mô l
ng
c s tham gia c
ào qu n lý và b o v r
nh ng khu r
ng d c theo các dòng su i, con

b o v ngu
c, ch ng xói mòn, nh ng khu r ng tr
b ot n
ngu
c sinh ho t và c nh ng khu r ng tr ng ch n gió và cát. T nh


m t ví d , vào gi
c qu n lý theo t p th
ng c a nh
ng c

n

ng khu r ng c a làng, các h gia
ng c a ph
[13].

* Lào:
T i Lào, vi c chính th c hóa quy n s d
t thông qua LUP / LA
c gi i quy t và kh i t o Lào thông qua các H i ngh
Nông nghi p và lâm nghi p qu
b
u quá
trình, 8000 làng m
c l a ch n trên kh
c n m nh ng khu
v
c sông, các khu v c b o v

m liên
quan t

nh du canh. Nh n m
c trao
t nông nghi p. Trong th p k qua kho ng 5400 làng, b ng kho ng 50%
c a t t c các làng
nt
].
Khái ni m v Công ty qu n lý r
c tri n khai t
t i SPF Dong Khapo t
c h tr b i các LSFP / SIDA v i
các m c tiêu qu n lý r ng t nhiên d a trên s
ng g b n v ng và lâm s n
ngoài g
c s n xu t c
b ot
ng sinh h c và liên
nc
c d a trên s
ng qu n lý
r ng gi a c
tt
ch c d a vào làng theo hình th c JFM H
c thành l
t o thu n
l i cho s h p tác gi a các làng có liên quan và chính quy
th c qu
p nhi u l

c bi t là kh
phát tri n t
a làng, mà k t qu là t
ng l
m
nghèo và b o v r ng t
13].

i Ngawi, Java c
ng m t
r ng làng 5 hecta theo sáng ki n c a s Lâm nghi
t r ng không thích
h p cho tr ng tr
c phép thu ho ch g
s d ng t
và buôn bán. Vi
gia súc trong r ng b nghiêm c m. Chính ph ph i
qu n lý nh ng khu r ng mà vi c b o v là r t c n thi t và các c
a
ông th qu
ng c
gi
c,
r ng s n xu
xu t kh u và cung c p g cho vùng do S lâm nghi p qu n lý,
nh ng khu r ng còn l
13].


2.2. Th c tr ng công tác b o v r ng nh ng

t Nam

Hình th c qu n lý r ng có s tham gia c

nt it
i
t b o v và phát tri n r ng
c c ng nh n là m t ch r ng th t s , ngoài nh ng
i dân t qu
c còn giao thêm di n tích
ng qu n lý. Theo
i dân qu n lý trên toàn qu c là 191.383 hecta r ng
ng qu n lý 171.395 hecta r ng t nhiên, chi m

di n tích r
r ng cho c
chi

1,7% so v i t ng di n tích r ng t nhiên c a c

c [11].

2.1: Di n tích r ng toàn qu c phân theo ch th qu n lý[11]

Bi

y so v i t ng di n tích r ng theo các ch th qu n lý r ng khác
n lý r ng, doanh nghi
c p, thì t l di n tích r ng do c

c, h

y ban nhân dân các

ng qu n lý th

t nhi u. Trong khi

c ti n cho th y hi u qu t vi c qu n lý r ng c a c
khu r

cc

nhi

ng qu n lý b o v r t t t. Vì v
n công tác giao và qu n lý r ng c

ng r t cao, nhi u
c c n quan tâm
góp ph n qu n lý

r ng b n v ng.
T i H i th o qu c gia v

n ra

Hà N i vào 6/5/2009, Nguy n

a mình v th c tr ng, v
Vi
c

ra r

n 31/12/2007 c

và gi i pháp c a
c có 10.006

n lý và s d ng 2.792.946,3 ha r

t


tr

i núi tr

xây d ng và phát tri n r ng. C

r ng phòng h

ng qu n lý ch y u là

c d ng (71%), r ng s n xu t ch chi m 29%. C

lý và s d

t lâm nghi

i 3 hình th c: Th nh t, r

r

c có th m quy n giao cho c

d ng

ng qu n
t

ng qu n lý, s

nh lâu dài v i di

t lâm nghi p do c
c

n tích

ng qu n lý và s d ng. Th hai, r

t r ng do

ng t công nh n và qu

c giao v i

di
m

ba, r n

t r ng s d ng vào

cc

ng nh n khoán b o

p c a các t ch

v , khoanh nuôi và tr ng m i theo h

ng khoán nh n r

v i di

[6

Nguy

a mình,

ng s li u t ng h p v di n tích r ng c

ng

c th ng kê theo các vùng kinh t - sinh thái (B ng 2.1).

B ng 2.1. Th ng kê di n tích r ng c

ng theo vùng kinh t - sinh thái
: Ha

Di
Tên vùng

lâm

t lâm nghi p c
t Di
nghi p dân theo ngu n g c hình thành

i

t i các vùng

Giao

Toàn qu c

2.792.946,3

1.643.254,1

247.029,5

902.662,7

Tây B c

1.893.300,9

1.263.675,6

45.248,4

584.376,9

760.131,1

319.859,9

181.932,9

258.338,3

B c Trung B

58.541,7

40.489,1

18.052,6

0

Nam Trung B

5.373,3

0

1.124,4

4.612,9

Tây Nguyên

62.422,3

19.229,6

671,2

42.521,5

0

0

0

0

12.813,1

0

0

12.813,1

c

ng
SCL

B ng

Khoán

(Ngu n: Nguy n Bá Ngãi, 2009)


i h i th o qu c gia v
ph i viên D
ho

N i 5/6/ 2009, Lê Th

-B

ng d

t s k t qu
m lâm nghi p c

m Lâm nghi p c

u
u

ng. D

ng do Qu u thác cho ngành lâm nghi p

(TFF) tài tr v i t ng kinh phí 1.463.000 Euro là m t trong nh
c nhi u c

ng tham gia qu n lý r

r ng trên toàn qu c. D án b

c hi n v i ph m vi

ut

n h t tháng

6/2009, ti n hành trên 10 t nh (b ng 1.2) [9]
B ng 2.2. K t qu quy ho ch b o v và phát tri n r ng c
giao r ng cho c
ng

STT

T nh

1

n Biên

2

S xã
c quy
ho ch

t

S c ng
Di n
ng
tích
c giao r
r ng
giao (ha)

t lâm nghi p
c quy
ho ch (ha)

4

30.284,41

8

4.287,5

4

29.263,70

8

2.283,7

3

Cao B ng

5

10.944,10

10

1.006,5

4

L

2

14.914,00

4

551,5

5

Yên Bái

6

19.721,40

8

3.263,3

6

Ngh An

4

29.407,11

3

369,0

7

Qu ng Tr

4

31.583,90

8

1.032,2

8

TT - Hu

4

20.050,20

7

729,8

9

Gia Lai

4

37.883,50

6

1.374,5

2

17.881,10

2

1.900,2

39

241.933,42

64

16.798,1

10

c Nông

C ng 10 t nh

(Ngu n: Lê Th

)

Theo báo cáo này thì vi
m mô hình lâm nghi p c
ng t i các
xã tham gia d
c hi n t
ng quy ho ch
b o v và phát tri n r ng có s tham gia c
i dân c a 39 xã tham gia D
án (thu c 18 huy n c a 10 t n
c UBND huy n phê duy t v i t ng di n


tích quy ho
t lâm nghi
ki n di n tích r ng
t lâm nghi p s giao cho các c
ng là 20.428,0 ha. D
a
t giao r ng (có s tham gia c a c
c
16.798,1 ha, bàn giao và c m m c gi i ngoài th
a cho 64 c
ng. [9]
* M t s t nh Mi n núi phía B c
Trong nghiên c u v qu n lý r ng c
ng c
ng bào dân t c thi u s
vùng núi phía B c Vi t nam, Nguy
yt
n Biên, Hoà Bình

có 4 hình th
i ngu n g
ng c
ng
truy n th
i dân t công nh n t
i, r ng c a thôn b
c c p gi y
ch ng nh n quy n s d ng, r ng giao cho nhóm h
ng qu n lý, r ng giao cho h
t liên k t cùng qu n lý. Các hình th
m ts
c t ng h p trong B ng 2.3 [6].
B ng 2.3. Hình th c qu n lý r ng c
ng c a m t s
i vùng Mi n núi phía B c
STT

Hình th c
qu n lý

Ngu n g c
hình thành

Hiên tr ng
và quy mô

ng bào dân t c ít

M

s d ng

B n Hu i Cáy, xã Mùn Chung, huy n Tu n Giáo, t
i dân
1

i
dân B n t
qu n lý theo nh n t
truy n th ng

công R ng
t
i. nhiên, 81 ha

nL

n lý,

n Biên

B o v
ngu n
c. l y g làm
nhà, các lâm s n
khác tiêu dùng
hàng ngày.

nh Hoà Bình-

i dân

ng

ng
2

Nhóm h gia Xã h
ng s
d ng r ng.

R ng
t Ph
t tr ng,
nhiên, r ng l y g , tre n a bán
tr ng, 31 ha ra th
ng.
(Ngu n: Nguy n Bá Ngãi, 2009)

n Biên nhóm h
c UBND huy
t giao r ng,
có quy
nh kèm theo quy n l
c a nhóm h . Trên th c t ,
nhi
c qu n lý r ng có s tham gia c
i dân
c hình thành
do truy n th

i ho c do D án EU th c hi n. Các khu r


c xã, huy n ho c t nh th a nh
qu n lý lâm nghi p c p huy n ho c t nh, c
a bàn ch p nh n khi tri n
khai các ho
ng t i c
ng. K t qu nghiên c u B n Hu i Cáy, xã Mùn
Chung, huy n Tu n Giáo, t
n Biên - C
ng
1.3) là m t ví d ph n ánh tình hình chung v s tham gia qu n lý r ng c a
i dân [6].
T i B c K n mô hình c
ng tham gia qu n lý r ng t i 4 thôn B n
c và thôn Khu i Li ng thu c 2 xã L
c a huy n Na Rì v i t ng di n tích là 4.748.528m2
ng ví d
n
hình. Trên nh ng di
t lâm nghi
này sau khi giao cho
i dân
c qu n lý b o v t
c nh ng
hành vi phá r
y, khai thác r ng trái phép. Bên c
ng
ng

i dân
c t p hu
xây d
ng k thu t v
tr ng r ng b s
n các mô hình nông lâm
k t h p, c i thi
i s ng c
6].
Theo k t qu nghiên c u c a Ph
i các tác gi
t qu nghiên c
m hi n nay t i t
cho th y
h
,c
ng làng b n và các t trong b n m t s
a
t giao r
c c p s
c quy n
ng l i. K t qu
ra r
u th c hi n t t nhi m v
qu n lý, b o v , khai thác, s d ng và phát tri n r ng. Không có bi u hi n nào
cho th y c
ng, nhóm h y u kém trong vi c qu n lý, th m chí r ng còn
c khôi ph c và b o v t
ng c a h
i b n Nà Ngà c a

xã Chiên H c. [7]
V v

xây d

cb ov r
u c a mình v
ra r ng, t
ng
i dân
c khuy n khích l
c qu n lý b o v c a c
c chi c c
ho
p công nh n. Trong t nh Lai Châu có 1.791 ngôi làng
c
c, và t
c,
ng. Nh
c xây d ng d a theo phong t c và truy n th ng
qu n lý và b o v r
ng th
cs
i và phát tri
ng yêu
c uc
n hi n nay. Các mô hình qu
ng minh là có hi u qu ,
c công nh
c áp d ng r ng rãi. Các mô hình không ch c ng c vai

trò c
i dân trong qu n lý và b o v r ng, mà còn là c ng c vai trò c a
c a ph n (ví d
a bàn t
[12].


Bên c

-Christophe Castellaa, Stanislas Boissaua, Nguyen Hai
uv
ng c a vi
t giao
r ng m t s t nh mi n núi Vi t Nam. Nghiên c
ra quá trình hình thành
vi c giao r ng và
ng c a vi c giao r
n h th ng sinh k nh canh
n s n xu t nông nghi p và phát tri n kinh t . T
c cho
các can thi
n s phát tri
ng c a các chính sách [8].
* M t s t nh Tây Nguyên:
Theo B
ng l i trong qu n lý r ng c ng
t qu
nghi
c 7.620 ha r ng t nhiên, t
n trung bình, giao cho 6 c

ng thôn buôn 4 t nh (B ng 2.4) [3].
B ng 2.4. Di n tích r ng giao cho
Tên thôn

m

Xã Hi u, huy n
Vi
Ch
Kon Plong, t nh
Ring
Kon Tum

Buôn Tul

(Thôn 6)
Mê

DT r ng
giao(ha)

i dân

m
m r ng

808

R ng lá r
ng xanh núi

cao. Tr ng thái nghèo, trung
bình, giàu

Xã Kon Chiêng,
huy n Mang Yang,
t nh Gia Lai

2,594

R ng lá r
ng xanh.
Tr ng thái nghèo, trung bình,
y

Xã Ea Sol, huy n
Ea H'Leo, t nh Dak
Lak

1,128

R ng kh p non, nghèo, trung
bình, r y

Xã Yang Mao,
huy n Krông Bông,
t nh Dak Lak
Xã Qu ng Tâm,
huy
c,
t nh Dak Nông

huy n
p, t nh Dak

Ra,

964

1,016

R ng lá r
ng xanh.
Tr ng thái nghèo, trung bình,
y

1,110

R ng lá r
ng xanh.
Tr ng thái nghèo, trung bình,
y

Nông
T ng di n tích r ng (ha)

R ng lá r
ng xanh.
Tr ng thái nghèo, trung bình,
y

7,620

( Ngu n: B o Huy, 2010)


t t c 6 thôn buôn này,
i dân u quy
nh nh n r ng theo
c
i dân thôn buôn. Và t
u, th
nghi m qu n lý r ng c
ng Tây Nguyên cho th
c
qu n lý r ng thích h p v i
i dân dân t c thi u s s ng g n r ng.
i dân
ng l i t g
i r ng sau khai thác
nh ng th
c
thu nh
i nghèo nh n r ng. T ng thu nh p t khai thác g
i
t i 6 thôn buôn trên là 6.820 tri
ng, tr chi phí khai thác, thu tài nguyên
và trích cho UBND xã t
ng l i c a c
ng là 3,250 tri
ng [3]
i pháp xác l
nh, th c t

ng l i trong qu n lý r ng
c
i
nh n r
ng l
các khu r
t tiêu chu n r ng khai thác
nh hi
i
qu n lý r ng ph i ch
n ch m i quan tâm qu n lý r ng t
nhiên c
nh quy
ng l i c a ch r ng m t cách công
b ng là d
ng sau giao r
i qu n lý h
c ph
ng r ng mà h
ng, n u b o v
ng t t s
ng l
nh
ng theo tr
ng là m t
v
nh và th c t
Vi
u ch tiêu này cho các ki u

r ng
u ki n l
a, khí h u và tr ng thái r ng khác nhau. Vì v y ti p c n
ng l i là m t nguyên t c c
c áp d ng, tuy
nhiên c
có th v n d ng và
i dân có th ti p
c
ra r ng xây d ng mô hình r ng
ng s
nh quy
ng l i, l p k ho ch
và giám sát qu n lý r ng c
ng. M t l a ch n quan tr
ng h p
này là l p k ho ch và th c hi
ng l i g c i d a vào mô hình
r ng
nh. M c tiêu xây d ng mô hình r ng
nh nh
ng trong
i kh
pc ar
i nhu c u lâm s n c a c ng
ng
nh trong m t k k ho
cho vi
nh gi i
pháp khai thác, ch

ng r ng t
ng d n d t r ng v d ng
c kh
pg ,c
i s ng
i dân [3].
Ngoài ngu
ng l i t
ng v g c a r ng và các s n
ph m lâm s n ngoài g t r ng thì trong nghiên c u v
ng l i t
nm
ng l i t các d ch v
ng r ng,
t ti
t o ra thu nh p và khuy
i nh n r ng b o v
và phát tri n r ng; do v y c n có nhi
phát tri n chính sách v


v
có thu ho ch là v

h p th CO2 trong b o v các khu r
c n có nghiên c u và chính sách thích h p [3].

* M t s t nh Mi n Trung:
n Biên, t i t
chính th

ng là h
t n t i nhi u hình th c qu n lý r ng t
b n. Vi c tri
chia s l i ích t
trong b n t
nh, nh
i v i r ng do c
ch c trong thôn (B ng 2.5) [6].

t lâm nghi p áp d ng
. Tuy nhiên trên th c t thì
c công nh
y u là do dân

B ng 2.5. Qu n lý r ng có s tham gia c
i dân t i Thôn Páng, xã
Phú Thanh, huy n Quan Hóa, Thanh Hóa
STT Hình
th c
qu n lý

Ngu n
g c Hiên tr ng và M
hình thành
quy mô
d ng

n lý, s

1

C ng
ng
qu n lý

Giao và h p R ng t nhiên,
ng
khoán
b o v v i khu giao: 102 ha,
b o t n Pù Hu h
ng khoán:
98 ha

2

Nhóm h
Giao cho 120 ha do 10 Tr ng r ng s n xu t
t
liên h qu n lý và nhóm h t liên cung c p Lu ng cho
k t qu n s d ng, các k t qu n lý.
th
ng.
lý
h t liên k t

B o v ngu
c,
l y g làm nhà, các
lâm s n khác tiêu
dùng hàng ngày, thu

nh p t khoán b o v

(Ngu n: Nguy n Bá Ngãi, 2009)
Theo nghiên c u c
i Ngh An
cho th y t
n lý r ng có s tham gia c
i dân
t hi n
r ts
c m t s k t qu trong công tác qu n lý b o v r
1992 h t ki
c hi n giao 300 ha r ng t nhiên cho c
ng thôn
Th
nh Ngh An. Sau khi nh n r
ch c qu n lý b o v
i dân khi tham gia qu n lý b o v
c tr công b ng
n hành khai thác và bán ra th
ng, s ti n thu
c ngoài vi c chia cho các h
n 50 tri
ng,
còn l
làm qu
u này, làng Khe Ng u thu c xã


Th

c giao 276 ha r ng t
qu n lý b o v . N
i dân
c m t s t ch c h tr v cây, con
gi ng và ti n m
phát tri n s n xu t. Trong th a thu n c
ng ph i qu n lý
b o v 120 ha r ng lá r
ng xanh và xúc ti n tái sinh trên 50 ha [5].
Theo báo cáo c a Ph m Thanh Lâm, Chi c
ng ki m lâm Qu ng Nam
v k t qu và th c tr ng giao r ng cho
i dân t i các huy n mi n núi t nh
Qu ng Nam cho th y, hi n nay t i Qu ng Nam di n tích r ng do c
thôn qu n lý là 160.540 ha, chi m 24,06%. C
n m c th
c ranh gi i, di
t lâm nghi
c giao, r
t r ng
giao cho c
ng ch m i d ng l i trên quy
p gi y ch ng nh n
quy n s d
t, s d ng r ng. Vi
ng l i s n ph m t r
i v i t ng h
hi
i dân v

cr
cs
là c a mình, nên công tác qu n lý b o v
c k t qu cao. Tình tr ng
khai thác, vân chuy n lâm s n trái phép, phát r ng làm r y trên di n tí
t r ng
ng qu n lý v n di n ra [4].
Theo báo cáo c a Kh ng Trung, s NN và PTNT t nh Qu ng Tr v công
tác giao r ng t
nh
ng t i Qu ng Tr cho th y, t
ng Tr
ch c giao 4.615,2 ha r ng cho c ng
ng và h
ng v i di n tích là 4.194,3 ha.
t qu th c hi n giao r ng t
mt i
Huy
a Chi c c ki m lâm Qu ng Tr
huy n
c
ng qu n lý b o v r
ng r ng giao là r ng phòng h ít xung
y
ng bào dân t
u, Pako. Qua th c hi n
m r ng t nhiên cho c ng ng và h
2 huy
c m t s k t qu
n ch

c các v vi ph m tài nguyên r ng,
r
c ph c h i và phát tri n t
ng th i t
ng l c phát tri n kinh
t
i dân. Tuy nhiên còn m t s h n ch là nghi p v qu n lý b o v và
phát tri n r ng c a
i dân
c bi t là vi
ng
c ac
ng và h
c quan tâm [10].
V vi c l p k ho ch qu n lý r ng c
ng thì theo Kh ng Trung, v i
s h tr c a d án, 11 c ng ng thu c các xã A Vao, Tà Long, Pa Nang,
a Qu ng Tr
c k ho ch qu n lý r ng
c
c UBND xã phê duy t, song vi c th c hi n k ho
c tri n khai [4]. M t th c t là không ch riêng Qu ng Tr mà hi n nay r t
nhi u c
ng các t nh trên c
c ho c là không xây d ng k ho ch qu n


lý r ng sau khi giao, ho c là có k ho
có hi u qu .

c tri n khai th c hi

u nghiên c u v vi c l p k ho ch qu n lý r ng sau khi giao,
ik
tài c a B o Huy v
ng mô hình qu n lý r ng và
t r ng d a vào c
ng dân t c thi u s J Rai và Bahnar t
n hành xây d ng tài li
ng d
p k ho ch qu n lý r ng d a
vào c
ng d n này có h th ng theo ti
i d ng các c ng
c
l p k ho
kinh doanh r ng d a vào c
t giao
r
u tra và l p k ho ch qu n lý r
c gi i thi u là
n, t
u ki
i dân có kh
c ti n và
t tài li u c th hóa các quy ph m lâm sinh hi n hành cho phù h p v i
u ki n qu n lý r ng c a các
i dân dân t c thi u s [3].
Ngoài ra Chi c c ki
cL

ng tài li
ng d n
qu n lý r ng có s tham gia c
i dân. N i dung c a tài li
c
n quá
trình xây d ng quy ch b o v và phát tri n r ng, l p k ho ch qu n lý r ng
c
ng, xây d ng h th ng bi n pháp k thu t lâm sinh phù h p v i r ng c a
i dân. Trong t ng quá
vai trò c a các bên
liên quan [3].