Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế tt

1

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN SANG

BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA
TRUYỀN THỐNG XỨ NGHỆ TRONG THỜI KỲ
ĐỔI MỚI, HỘI NHẬP QUỐC TẾ

Chuyên ngành: Triết học
Mã số: 9229001
\

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

Hà Nội - 2018


Công trình được hoàn thành tại:
Học viện Khoa học xã hội
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Thái Sơn
2. PGS.TS. Nguyễn Thu Nghĩa

Phản biện 1: GS.TS. Nguyễn Hùng Hậu
Phản biện 2: GS.TS. Lê Hồng Lý
Phản biện 3: GS.TS. Lê Văn Quang
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án tiến sĩ cấp

Học viện tại Học viện Khoa học xã hội
vào hồi…. giờ .… ngày …. tháng …. năm 2018

Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia Việt Nam
- Trung tâm Thông tin – Thư viện, Học viện Khoa học xã hội


CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ
1. Nguyễn Thái Sơn - Nguyễn Văn Sang (2015), Văn hóa truyền thống và
vấn đề xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao ở xứ Nghệ trong thời kỳ hội
nhập, Tạp chí Nghiên cứu con người, số 3 (72), 2014, tr.52-60.
2. Nguyễn Thái Sơn - Nguyễn Văn Sang (2016), “Bản sắc văn hóa dân tộc
và vấn đề xây dựng nguồn nhân lực Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”, Tạp chí
Nghiên cứu con người, số 1 (82), 2016, tr.3-9.
3. Nguyễn Thái Sơn - Nguyễn Văn Sang – Phan Huy Chính, “Tác động của
văn hóa truyền thống đến việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao ở các
tỉnh Bắc miền Trung thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa”. Đề tài
cấp trường, mã số T 2015-12, năm 2015.
4. Nguyễn Văn Sang, “Một vài suy nghĩ về sự thông minh, tài hoa của con
người xứ Nghệ”, Tạp chí Nhân lực khoa học xã hội, số 10 (41), 2016, tr.100108.
5. Nguyễn Văn Sang, “Một số quan điểm cơ bản trong việc bảo tồn và phát
huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ trong giai đoạn hiện nay”, Tạp chí
Dân tộc & Thời đại, số 192, 2017, tr.74-77.
6. Nguyễn Văn Sang, “Một số giải pháp cơ bản nhằm bảo tồn và phát huy
các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc
tế”, Tạp chí Nhân lực khoa học xã hội, số 03 (46), 2017, tr.69-77.
7. Nguyễn Văn Sang, “Sự phát triển quan điểm của Đảng Cộng sản Việt
Nam về văn hóa”, Tạp chí Triết học, số 08 -2017, tr.79.

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong bối cảnh hiện nay, những ảnh hưởng của kinh tế thị trường và hội
nhập quốc tế đã, đang tác động mạnh mẽ đến văn hóa truyền thống của tất
cả các dân tộc trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Vậy nên, vấn đề bảo tồn
và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống luôn là một vấn đề nóng của
các nước. Ngay cả Tổ chức khoa học giáo dục và văn hóa của Liên hiệp
quốc (UNESCO) cũng đã có rất nhiều công ước, các nghiên cứu để tìm ra
những phương cách tốt nhất cho các nước thành viên.
Ở Việt Nam, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt
Nam cũng đã ngày càng quan tâm nhiều hơn đến việc bảo tồn và phát huy
các giá trị văn hóa truyền thống. Đổi mới, hội nhập là tất yếu để đón lấy các
giá trị văn hóa, các thành tựu văn minh của nhân loại, nhưng điều có ý
nghĩa là chúng ta phát triển được kinh tế nhưng đồng thời bảo tồn, phát huy
được các giá trị tinh hoa của văn hóa dân tộc. Bởi vậy, làm thế nào để bảo
tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, để nó thực sự đóng góp
vào sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, để nó là động lực cho sự phát
triển hiện nay? Đó là câu hỏi luôn thường trực đối với các nhà lý luận cũng
như những người làm thực tiễn của nước ta hiện nay.
Từ phương diện triết học, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa
truyền thống được xem xét ở các cấp độ khác nhau. Trên cơ sở những
nguyên tắc chung, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống
yêu cầu phải tôn trọng các đặc điểm riêng, đặc thù ở những cấp độ cụ thể
và đảm bảo “tính thống nhất trong đa dạng”. Đây chính là luận điểm quan
trọng để có thể tiến hành các nghiên cứu, vạch ra lý luận để có thể tác động
tích cực, thúc đẩy thực tiễn bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền
thống trong bối cảnh mới ở những phạm vi khác nhau.

Xứ Nghệ là một dải đất thân yêu của Tổ quốc Việt Nam với bao dấu ấn
lịch sử. Những giá trị văn hóa, những đức tính tốt đẹp của con người Việt
Nam cũng là những giá trị và đức tính tốt đẹp của con người xứ Nghệ.
Song do có đặc điểm riêng về điều kiện lịch sử, điều kiện địa lý, điều kiện
kinh tế, xã hội nên xứ Nghệ cũng có những nét riêng về giá trị văn hóa, về
tính cách con người. Trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế, khi quê
hương cùng đất nước hướng đến mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh với quyết tâm cao nhất thì việc học tập, nghiên cứu
truyền thống lịch sử và các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ là vô cùng
cần thiết, nhằm tiếp thêm sức mạnh cho công cuộc xây dựng và phát triển
kinh tế, xã hội. Do đó, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống
xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế là khách quan.


Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xứ Nghệ đã có nhiều chủ trương,
chính sách xây dựng, phát triển văn hóa, xây dựng con người mới, đáp ứng
yêu cầu của quá trình đổi mới, hội nhập quốc tế. Tuy đã đạt được những
thành tựu nhất định, nhưng cần nhìn nhận một thực tế khách quan là sự
nghiệp này là một quá trình lâu dài và vẫn còn nhiều mục tiêu chưa đạt
được. Do vậy, việc tổng kết thực tiễn, nghiên cứu khái quát lý luận về bảo
tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ để quay trở lại phục
vụ hiệu quả quá trình thực tiễn tiếp tục được đặt ra cấp thiết.
Về mặt lý luận, vấn đề bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền
thống xứ Nghệ đã được đề cập trong một số nghiên cứu. Nhưng tiếp cận từ
phương diện triết học, để bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống
xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế thì rất ít được đề cập đến.
Vì vậy, đề tài: “Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống xứ
Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế” có ý nghĩa cả về lý luận lẫn
thực tiễn, được kỳ vọng có đóng góp về mặt khoa học trong việc hình thành
nhân cách, lối sống, góp phần đào tạo nguồn nhân lực xứ Nghệ có chất

lượng cao, phù hợp quá trình phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ đổi
mới, hội nhập quốc tế.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
a. Mục đích
Trên cơ sở phân tích thực trạng bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa
truyền thống xứ Nghệ hiện nay, luận án đề xuất một số giải pháp cơ bản
nhằm bảo tồn và phát huy có hiệu quả các giá trị văn hóa truyền thống xứ
Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế.
b. Nhiệm vụ
- Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến luận án và làm rõ cơ sở
lý luận về bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ trong
thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế
- Làm rõ cơ sở hình thành và chỉ ra các giá trị văn hóa truyền thống xứ
Nghệ được bảo tồn, phát huy trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế. Phân
tích tính đặc thù, cũng như vai trò của bảo tồn, phát huy giá các trị văn hóa
truyền thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế;
- Phân tích, đánh giá thực trạng bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa
truyền thống xứ Nghệ hiện nay, đề xuất những quan điểm và giải pháp
khoa học mang tính chất khuyến nghị cho việc bảo tồn, phát huy các giá trị
văn hóa truyền thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
a. Đối tượng


Đối tượng nghiên cứu là quá trình bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa
tinh thần truyền thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế.
b. Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu về bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa tinh thần truyền
thống xứ Nghệ trong thời kỳ hiện nay;
- Nghiên cứu các giá trị văn hóa tinh thần truyền thống trong phạm vi

tiểu vùng văn hóa xứ Nghệ (gồm Nghệ An và Hà Tĩnh).
4. Cơ sở và phương pháp nghiên cứu của luận án
a. Cơ sở phương pháp luận
Luận án được thực hiện trên cơ sở các quan điểm, các nguyên tắc của
chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, của Đảng Cộng sản Việt
Nam liên quan đến bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống.
b. Phương pháp nghiên cứu
- Phù hợp với phương pháp luận biện chứng duy vật, luận án sử dụng
các phương pháp logic - lịch sử, quy nạp - diễn dịch, tổng hợp - phân tích,
so sánh,… để thực hiện mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.
- Luận án sử dụng các số liệu, thông tin của các công trình nghiên cứu
và các báo cáo chuyên môn của các cá nhân, các tổ chức kinh tế - xã hội.
5. Đóng góp khoa học của luận án
Từ góc độ triết học, luận án làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn, từ đó khái
quát các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ. Đánh giá thực trạng, đề xuất
và khuyến nghị áp dụng những giải pháp khoa học nhằm nâng cao hiệu quả
việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ trong
thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
- Về mặt lý luận, luận án góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận
liên quan đến bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ.
Những quan điểm, giải pháp bảo tồn và phát huy các giá trị đó được luận án
nghiên cứu, xây dựng nghiêm túc, có căn cứ, nên có thể xem xét để áp dụng
trong thực tiễn.
- Về mặt thực tiễn: Luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho các
nghiên cứu về con người, văn hóa và các giá trị văn hóa truyền thống xứ
Nghệ; phục vụ nghiên cứu, giảng dạy về triết học; nghiên cứu về truyền
thống, về các lĩnh vực có liên quan đến bảo tồn và phát huy các giá trị văn
hóa truyền thống.
7. Kết cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu và phần tài liệu tham khảo. Luận án có 4 chương, 13 tiết.


Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ
LUẬN VỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA
TRUYỀN THỐNG XỨ NGHỆ TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI,
HỘI NHẬP QUỐC TẾ
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1. Những nghiên cứu về văn hóa, giá trị văn hóa truyền thống
- Trước hết là các nghiên cứu của: Đào Duy Anh, “Việt Nam văn hoá sử
cương”, năm 1938 (được Nxb Văn hoá Thông tin tái bản năm 2002);
Nguyễn Hồng Phong, “Tìm hiểu tính cách dân tộc”, (Nxb Khoa học, Hà
Nội, 1963); Vũ Khiêu (Chủ biên), “Đạo Đức mới”, (Nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội, 1974); Tương Lai, “Chủ động và tích cực xây dựng đạo đức mới”,
(Nxb Sự thật, Hà Nội, 1983). Trần Văn Giàu, “Giá trị tinh thần truyền
thống của dân tộc Việt Nam” (Chủ biên, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội,
1980),… Các công trình này có nhiều đóng góp cho sự nghiệp giữ gìn và
phát triển bản sắc văn hoá dân tộc, đi sâu nghiên cứu xác định các giá trị
tinh thần truyền thống để làm cơ sở cho việc xây dựng đời sống văn hóa và
con người Việt Nam trong sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa.
- “Sự chuyển đổi các giá trị trong văn hóa Việt Nam” (Nxb Khoa học
xã hội, Hà Nội, 1993) của Đỗ Huy và Trường Lưu đã làm rõ những kiểu
dạng văn hóa truyền thống, cơ cấu giá trị của nền văn hóa truyền thống và
sự vận động, hiện diện của các giá trị văn hóa truyền thống trong nền văn
hóa mới; phân tích các phản giá trị và sự gia tăng lối sống thực dụng, nêu
bật sự thay đổi của các chuẩn giá trị và chính sách văn hóa của Đảng.
- Bản sắc văn hóa Việt Nam của Phan Ngọc (NXB Văn học, năm 2004)
là một trong số ít những công trình có mục tiêu xây dựng những khái niệm
nền tảng, những phương pháp cơ bản cho ngành văn hóa nói chung và
ngành nghiên cứu văn hóa Việt Nam nói riêng.

- Năm 2001, Nguyễn Trọng Chuẩn, Phạm Văn Đức và Hồ Sĩ Quý trong
“Tìm hiểu giá trị văn hóa truyền thống trong quá trình công nghiệp hóa,
hiện đại hóa, đã làm rõ những nét cơ bản về giá trị, giá trị truyền thống,
nhấn mạnh vị thế chủ thể của văn hóa nội sinh trong hội nhập và cần khai
thác những yếu tố tích cực của văn hóa cho quá trình phát triển.
Năm 2002,Nguyễn Trọng Chuẩn và Nguyễn Văn Huyên trong “Giá trị
truyền thống trước thách thức của toàn cầu hóa” (Nxb Chính trị Quốc gia,
Hà Nội, đã bàn đến những nhân tố ảnh hưởng đến việc giữ gìn và phát huy
các giá trị văn hóa truyền thống khi làm rõ những thách thức và cơ hội của
toàn cầu hóa nhìn từ góc độ triết học và giá trị học. Tiếp đến các tác giả đã
làm rõ giá trị truyền thống và giá trị truyền thống Việt Nam.
- Đỗ Huy trong cuốn “Nhận diện văn hóa Việt Nam và sự biến đổi của
nó trong thế kỷ XX”, (Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2002) đã nghiên


cứu sự chuyển đổi các chuẩn mực giá trị cơ bản trong văn hoá Việt Nam
khi chủ nghĩa yêu nước kiểu mới ra đời. Nghiên cứu và nhận diện các giá
trị văn hoá cơ bản trong thời kỳ đổi mới ở nước ta, phân tích các nguyên tắc
đổi mới gắn hơn nữa truyền thống với hiện đại, dân tộc với quốc tế, cá nhân
với cộng đồng, nội dung với hình thức, giai cấp với dân tộc.
- Trong “Mấy vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường nước ta
hiện nay” (Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2003), Nguyễn Trọng Chuẩn
và Nguyễn Văn Phúc đã đề cập đến giá trị đạo đức truyền thống Việt Nam.
Khẳng định, cần thiết phải đẩy mạnh việc kế thừa và phát huy các giá trị
đạo đức truyền thống để khắc phục tối đa tác động từ mặt trái của kinh tế
thị trường và việc kế thừa và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống chỉ
thực sự có hiệu quả khi đổi mới được nội dung nhằm đáp ứng yêu cầu của
sự phát triển xã hội, con người trong điều kiện mới.
- Trong “Về giá trị và giá trị châu Á”, (Hồ Sĩ Quý, Nxb Chính trị Quốc
gia, Hà Nội, 2005), tác giả cho rằng, văn hóa Việt Nam có những giá trị ưu

trội nhất định và cần phải được phát huy trong bước phát triển tiếp theo.
Tiếp đó, Phạm Văn Đức khi chủ biên “Toàn cầu hóa trong bối cảnh Châu
Á – Thái Bình Dương, một số vấn đề triết học” (Nxb Khoa học xã hội, Hà
Nội, 2007) đã khẳng định: toàn cầu hóa là tất yếu khách quan, có tính tích
cực lẫn tiêu cực, vừa mang lại cơ hội nhưng đồng thời mang đến những
thách thức đối với tất cả các quốc gia, dân tộc.
- Ngô Đức Thịnh (Chủ biên) trong “Những giá trị văn hóa truyền thống
Việt Nam”, (Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2010) đã tập trung vào ba nội
dung: tiếp thu và xây dựng một hệ thống các lý thuyết về văn hóa và hệ giá
trị văn hóa, coi đó như là công cụ phương pháp luận để nhận thức hệ giá trị
văn hóa Việt Nam; nghiên cứu hệ giá trị tổng quát truyền thống Việt Nam;
lần đầu tiên các tác giả đi sâu phân tích các giá trị văn hóa thể hiện trong
các lĩnh vực khác nhau của đời sống dân.
Ở phạm vi hẹp hơn, có thể kể thêm các công trình: Lương Gia Ban,
Nguyễn Thế Kiệt (đồng chủ biên), “Giá trị văn hóa truyền thống dân tộc
với việc xây dựng nhân cách sinh viên Việt Nam hiện nay”, (Nxb Chính trị
Quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2014); Phan Huy Lê và Vũ Minh Giang (chủ
biên), “Các giá trị truyền thống và con người Việt Nam hiện nay”, (đề tài
KX07-02, tập 1 năm 1994 và tập 2 năm 1996).
Nhìn chung, các công trình này thực sự là những tài liệu có ý nghĩa đối
với các nghiên cứu nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống
của của cả dân tộc cũng như văn hóa các vùng miền của đất nước.
1.1.2. Những nghiên cứu về thực trạng, giải pháp bảo tồn và phát
huy các giá trị văn hóa truyền thống
- Trong Chương trình khoa học công nghệ cấp Nhà nước, năm 1994 với
tên gọi “Đến hiện đại từ truyền thống”, Trần Đình Hượu đã luận chứng và


khẳng định tính bền vững, trường tồn của các giá trị truyền thống, phân tích
một cách sâu sắc mối liên hệ giữa các giá trị truyền thống với yêu cầu xây

dựng xã hội và con người trong điều kiện hiện đại.
- Khi tập trung nghiên cứu về giá trị đạo đức trong sự biến đổi xã hội,
Nguyễn Duy Quý (chủ biên) trong cuốn “Đạo đức xã hội ở nước ta hiện
nay – Vấn đề và giải pháp”, (Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2006).
- Ngô Đức Thịnh (Chủ biên) trong “Bảo tồn, làm giàu và phát huy các
giá trị truyền thống Việt Nam trong bối cảnh đổi mới và hội nhập”, (Nxb
Khoa học xã hội, Hà Nội, 2010) đã làm rõ những giá trị văn hóa truyền
thống Việt Nam, sự chuyển đổi của nó trong thời kỳ đổi mới, hội nhập,
cũng như đã đề xuất các giải pháp nhằm phát huy những giá trị văn hóa
truyền thống. Tiếp tục hướng nghiên cứu này, năm 2014, tác giả xuất bản
cuốn “Giá trị văn hóa Việt Nam – Truyền thống và biến đổi”, (Nxb Chính
trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội).
- Đoàn Văn Khái đã thực hiện đề tài “Kế thừa và phát huy các giá trị
truyền thống Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay”, tác giả đã
làm rõ tính hai mặt của toàn cầu hóa và những tác động của toàn cầu hóa;
làm rõ những biến đổi tích cực và tiêu cực của các giá trị truyền thống Việt
Nam; luận giải rõ sự cần thiết phải kế thừa và phát huy các giá trị truyền
thống Việt Nam; trình bày phương pháp luận đối với việc thẩm định các giá
trị truyền thống và những yêu cầu của việc kế thừa và phát huy các giá trị
truyền thống. Đề tài cũng đã chỉ ra những nội dung cần phải kế thừa và
phát huy trong các giá trị truyền thống tiêu biểu Việt Nam, đồng thời nêu ra
những biện pháp nhằm vừa kế thừa, cách tân, làm mới, phát triển các giá trị
truyền thống, vừa chủ động và tích cực tiếp thu các tinh hoa của nhân loại.
- Kế thừa, phát huy các giá trị văn hóa, đạo đức truyền thống cũng là đề
tài thu hút sự quan tâm tìm hiểu, nghiên cứu của nhiều luận án tiến sĩ.
Đây là những công trình rất có ý nghĩa, có thể tham khảo khi phân tích
thực trạng, đề xuất những quan điểm, giải pháp để bảo tồn và phát huy các
giá trị văn hóa hóa truyền thống trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế.
1.1.3. Những nghiên cứu liên quan đến bảo tồn và phát huy các giá trị
văn hóa truyền thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế

Nghiên cứu về xứ Nghệ, thời kỳ trung đại đã có một số công trình đề
cập đến. Đến đầu thế kỷ XX, còn có các công trình của Cố Giáo sư Hoàng
Xuân Hãn và Nguyễn Đổng Chi. Đến những năm 60, cố học giả Đặng Thai
Mai có Văn thơ Phan Bội Châu,… Những năm 70, 80 tiêu biểu có cuốn
Lịch sử Nghệ Tĩnh. Trong thời gian này, Nghệ Tĩnh trong Tổ quốc Việt
Nam của Trần Thanh Tâm và Ninh Viết Giao là là nguồn tư liệu quý, phục
vụ cho công tác nghiên cứu truyền thống lịch sử, văn hóa địa phương.


Từ những năm 90 trở lại đây, xứ Nghệ có các chương trình nghiên cứu
lớn của tỉnh, điển hình là Chương trình: Kinh tế - xã hội Nghệ An trong tiến
trình đổi mới do Nguyễn Duy Quý tiến hành năm 1993. Tiếp đó là Chương
trình Con người Nghệ An trước yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá,
hiện đại hoá, do Lê Bá Hán chủ trì, tiến hành vào từ năm 1996 đến 1998.
Các năm tiếp theo, hai chương trình KX-02-NA, về Nghiên cứu đổi mới cơ
chế quản lý kinh tế xã hội nhằm thúc đẩy nhanh quá trình phát triển ở
Nghệ An, và chương trình KX-03-NA, về Phát triển tiềm lực khoa học
công nghệ tỉnh Nghệ An được tổ chức.
Tiếp đó có các công trình: Tính cách người Nghệ (Nxb Nghệ An, 2004)
của Chu Trọng Huyến, Nghệ An – Lịch sử và Văn hóa (2005), Nghệ An đất
phát nhân tài (Nxb Trẻ, TP Hồ Chí Minh, 2006); Về văn hóa xứ Nghệ (Nxb
Nghệ An, tập 1 năm 2003, Tập 2 năm 2007) của Ninh Viết Giao đã khái
quát về xứ Nghệ và con người xứ Nghệ, những dấu vết lịch sử sâu sắc của
một cộng đồng người giàu bản lĩnh, luôn kiên trung trong các cuộc đấu
tranh. Đặc biệt, năm 2006, cuốn Từ điển Nhân vật xứ Nghệ (Ninh Viết
Giao, Nxb Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh) xuất bản, đã phần nào đáp ứng
được kỳ vọng về một cuốn từ điển mang tầm vĩ mô của xứ Nghệ.
Năm 2008, Nguyễn Thái Sơn nghiên cứu đề tài khoa học cấp Bộ: Tìm
hiểu và đánh giá vai trò của đời sống tâm linh trong văn hóa truyền thống
của con người xứ Nghệ, đã đánh giá vai trò của đời sống tâm linh của con

người Việt Nam nói chung và con người xứ Nghệ nói riêng trong giai đoạn
hiện nay. Năm 2013, Tiểu vùng văn hóa xứ Nghệ (Nxb Thông tin và
Truyền thông, Hà Nội) của Hà Nguyễn được xuất bản, là một căn cứ quan
trọng để có thể khái quát, khẳng định các cơ sở hình thành các giá trị văn
hóa truyền thống xứ Nghệ, đồng thời góp phần làm rõ các giá trị văn hóa
truyền thống xứ Nghệ. Gần đây, các nghiên cứu về văn hóa xứ Nghệ đã
được tổ chức thực hiện nổi bật có: Lịch sử Nghệ An từ cổ đại đến hiện đại
(2 tập); Nghệ An toàn chí (22 tập); v.v.
Vậy là đã có rất nhiều nghiên cứu xoay quanh chủ đề bảo tồn và phát
huy các giá trị văn hóa truyền thống trong bối cảnh mới. Tuy nhiên, trong
nhìn nhận, đánh giá các giá trị truyền thống còn nặng tính một chiều, chưa
chú ý đúng mức mặt hạn chế. Những nghiên cứu từ này ở các phạm vi quốc
gia, dân tộc hay phạm vi vùng văn hóa rất có ý nghĩa đối với chúng tôi, lấy
đó làm cơ sở để tiếp tục hoàn thành các nhiệm vụ nghiên cứu của mình.
1.2. Cơ sở lý luận về bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền
thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế
1.2.1. Một số khái niệm
1.2.1.1. Khái niệm văn hóa


Văn hóa là những sáng tạo, mang lại những giá trị vật chất lẫn tinh thần
cho con người, cốt lõi của văn hóa là những gì được tạo ra đã kết tinh thành
giá trị. Văn hóa không chỉ là những vật thể cụ thể hàm chứa giá trị vật chất
mà còn là những giá trị tinh thần vượt mọi thời gian và không gian. Bàn
đến văn hóa luôn là đề cập đến vấn đề nhân sinh quan và thế giới quan,
đồng thời là cách nhìn bao trùm và cách ứng xử qua những hành động giữa
con người với thiên nhiên và với cộng đồng con người trong xã hội.
1.2.1.2. Giá trị và giá trị văn hóa
Giá trị là phạm trù được quan tâm nghiên cứu từ nhiều góc độ khác
nhau, và có nhiều định nghĩa. Nhưng xét một cách tổng thể, thông thường

giá trị được hiểu là:
- Là một phạm trù có tính lịch sử và tính khách quan, là ý nghĩa của
những hiện tượng vật chất hay tinh thần có khả năng thỏa mãn nhu cầu của
con người. Bản thân mỗi giá trị luôn mang tính hai mặt;
- Giá trị chứa đựng những yếu tố nhận thức, tình cảm, hành vi của con
người, thể hiện sự đánh giá, lựa chọn của chủ thể. Cái được gọi là giá trị,
hay “phản giá trị” thì không bao giờ mang tính chủ quan và cái được gọi là
có giá trị, bao giờ cũng mang ý nghĩa tích cực;
- Xét về vai trò, giá trị rất quan trọng trong cuộc sống, là cái con người
dựa vào để xác định mục đích, phương hướng, quy trình và giải pháp hoạt
động. Thông thường, người ta xác định cái gì có giá trị là cơ sở của các
chuẩn mực; các giá trị được xã hội chấp nhận là cơ sở để mỗi người lựa
chọn cách thức suy nghĩ, hành động, liên kết và hợp tác với nhau.
Giá trị luôn là cái cốt lõi của văn hóa. Những hành động của con người
vì nhu cầu và thỏa mãn nhu cầu trong quá trình tồn tại luôn ẩn chứa các giá
trị văn hóa. Nhu cầu của con người càng cao càng tạo điều kiện cho việc
hình thành các giá trị văn hóa.
Giá trị văn hóa luôn vận động, biến đổi cùng sự biến đổi của xã hội, nó
biểu hiện trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, từ tư tưởng, tình cảm,
quan niệm, biểu tượng, đạo đức, thẩm mỹ, lối sống đến những giá trị tinh
thần do con người sáng tạo nên. Khi bàn đến các giá trị văn hóa tinh thần,
người ta chia thành các loại giá trị cơ bản như: giá trị khoa học, giá trị đạo
đức, giá trị thẩm mỹ, giá trị chính trị. Giá trị văn hóa “là cái dùng để căn cứ
vào đó mà đánh giá, so sánh nền văn hóa của dân tộc này với nền văn hóa
của dân tộc khác, là cái để xác định bản sắc văn hóa của một dân tộc.
Giá trị văn hóa là cái chúng ta có thể xem như là cái “mật mã di truyền
xã hội”, là giá trị cốt lõi, tiêu biểu được tích lũy qua quá trình lịch sử.
Trong quá trình phát triển, các nó được xem là một vốn xã hội, có thể khai

thác như một nguồn lực. Khi nghiên cứu về giá trị văn hóa của một cộng
đồng cần đặt nó trong sự đối sánh, liên hệ với các cộng động khác , để từ đó
có thể nhận thức được sự tương đồng hay tính đặc thù của những giá trị văn
hóa của cộng đồng được nghiên cứu.
1.2.1.3. Giá trị văn hóa truyền thống
Từ việc tiếp cận các quan khác nhau về vấn đề này, chúng tôi kế thừa và
tiếp tục khẳng định lại: truyền thống là những yếu tố của di tồn văn hóa, xã
hội từ đời này qua đời khác và được lưu giữ trong các xã hội, giai cấp và
nhóm xã hội trong một quá trình lâu dài; truyền thống được thể hiện trong
các chế định xã hội, chuẩn mực hành vi, các giá trị, tư tưởng, phong tục, tập
quán và lối sống. Khi nói đến truyền thống cần phân biệt rõ những truyền
thống lỗi thời, lạc hậu, cần khắc phục hoặc phải loại bỏ với những truyền
thống tốt đẹp tạo nên các giá trị cần phải được bảo tồn và phát huy.
1.2.2. Một số vấn đề lý luận về bảo tồn và phát huy các giá trị văn
hóa truyền thống trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế
1.2.2.1. Quan niệm về bảo tồn, làm giàu và phát huy các giá trị văn hóa
- Khái niệm bảo tồn được hiểu như là những nỗ lực nhằm gìn giữ các giá
trị, các bản sắc văn hóa tốt đẹp, vốn có (truyền thống) của mỗi dân tộc, quốc
gia, vùng miền.
- Khái niệm làm giàu được hiểu là trong việc bảo tồn các giá trị văn hóa
truyền thống, chúng ta không chỉ giữ lại và bảo vệ những cái vốn có từ xa xưa,
mà trên hết là làm cho nó phong phú, đa dạng hơn, thậm chí không loại trừ thu
nhận những cái mới do giao lưu, hội nhập văn hóa giữa các vùng miền và quốc
gia trong bối cảnh mới.
- Khái niệm phát huy được hiểu với hai ý nghĩa chính. + Là những hành
động nhằm đưa các giá trị văn hóa vào trong thực tiễn đời sống xã hội, xem nó
như là nguồn nội lực, có thể góp phần thúc đẩy sự phát triển của xã hội; + Là
môi trường tốt nhất để bảo tồn, làm giàu chính bản thân các giá trị văn hóa.

1.2.2.2. Mối quan hệ giữa bảo tồn và phát huy, phát triển giá trị văn hóa

Từ lý luận đến thực tiễn đều cho thấy rằng, một số mâu thuẫn thường nảy
sinh giữa bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, như bảo tồn thì
dẫn đến hạn chế làm giàu và phát huy và ngược lại, làm giàu và phát huy thì
khó bảo tồn. Tuy vậy, trên thực tế, bảo tồn văn hóa không phải là hoạt động
cản trở sự phát huy, phát triển văn hóa, mà trong một chừng mực nào đó là cơ
sở cho phát huy, phát triển văn hóa theo đúng hướng. Bản thân quá trình phát
huy, phát triển văn hóa có sự đào thải yếu tố văn hóa lỗi thời, lạc hậu, không
phù hợp với thực tiễn. Không thể coi bảo tồn văn hóa sẽ triệt tiêu sự phát huy,
phát triển văn hóa và ngược lại phát huy, phát triển văn hóa sẽ triệt tiêu bảo tồn


văn hóa. Bảo tồn và phát huy, phát triển văn hóa có thể được coi là thúc đẩy
nhau; bảo tồn văn hóa giữ vai trò là cơ sở góp phần thúc đẩy phát huy, phát
triển văn hóa. Bên cạnh đó, thông qua phát huy, phát triển văn hóa, con người
thực hiện hoạt động bảo tồn văn hóa nhằm thể hiện bản sắc riêng của mình.
Tiểu kết chương 1

- Về tổng quan tình hình nghiên cứu, xét thấy phạm vi nghiên cứu của
mình là một vùng văn hóa cụ thể, lại là sự nối tiếp rất nhiều các nghiên cứu
đã được thực hiện, cho nên chúng tôi cho rằng không cần thiết phải đề cập
một cách cụ thể các nghiên cứu ngoài nước liên quan đến luận án của mình;
- Đối với các nghiên cứu liên quan đến bảo tồn và phát huy các giá trị
văn hóa truyền thống xứ Nghệ, chúng tôi xem đây là hệ thống công cụ, chất
liệu để chúng tôi có thể xác định các cơ sở hình thành các giá trị văn hóa
tinh thần truyền thống xứ Nghệ; khái quát và làm rõ các giá trị văn hóa tinh
thần truyền thống xứ Nghệ;
- Ở các phạm vi khác nhau, các nghiên cứu liên quan đến thực trạng,
quan điểm, giải pháp bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống
trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế là một sự tham khảo, gợi ý có ý
nghĩa. Khi tham khảo các nghiên cứu này, chúng tôi có những kinh nghiệm

và tầm nhìn để có thể làm rõ thực trạng và đề xuất quan điểm, giải pháp
khuyến nghị khả năng thực hiện hiệu quả việc bảo tồn và phát huy các giá
trị văn hóa truyền thống ở xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế;
- Về mặt lý luận, sau khi tiếp cận các nghiên cứu từ trước đến nay,
chúng tôi không tham vọng xây dựng một hệ thống lý luận hoàn chỉnh, có
những đóng góp mới mà cố gắng học hỏi và kế thừa những lý thuyết của
người đi trước, từ đó lựa chọn một hệ thống các khái niệm, quan điểm lý
luận phù hợp, xem đó như là công cụ sử dụng trong nghiên cứu của mình.
Cho nên, từ việc tìm hiểu các truyền thống văn hóa của con người xứ Nghệ,
thấy được tính hai mặt của những truyền thống đó, chúng tôi khái quát và
luận chứng những gì là tốt đẹp, là tinh hoa, kết thành các giá trị văn hóa
truyền thống của xứ Nghệ. Bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa
truyền thống xứ Nghệ là quá trình làm cho các giá trị văn hóa truyền thống
xứ Nghệ không những bị mai một, mất đi; mà còn làm cho cái hay, cái tốt
của nó được nhân thêm lên, nảy nở, gia tăng và phát triển thêm.


Chương 2.
CƠ SỞ HÌNH THÀNH GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG XỨ
NGHỆ VÀ CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG XỨ NGHỆ
2.1. Cơ sở hình thành các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ
2.1.1. Sơ lược lịch sử xứ Nghệ
Nhìn một cách tổng thể lịch sử xứ Nghệ, khi bàn về các giá trị văn hóa
truyền thống xứ Nghệ có thể khẳng định một số vấn đề sau:
- Thứ nhất, các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ không tự nhiên mà
có, nó mang tính hai mặt và không phải là sự tự đánh giá chủ quan;
- Thứ hai, các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ luôn có sự biến đổi;
- Thứ ba, các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ vừa có sự đồng nhất
vừa có những đặc trưng riêng, khác biệt so với các giá trị chung.
2.1.2. Nguồn gốc dân cư, quá trình giao lưu văn hóa và điều kiện địa

lý, tự nhiên xứ Nghệ
Các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ là những giá trị tinh thần, nó
được hình thành thành trên cơ sở nhũng điều kiện khác nhau của tồn tại xã
hội. Những điều kiện lịch sử, nguồn gốc dân cư, điều kiện địa lý, tự nhiên
cũng như quá trình giao lưu văn hóa, là yếu tố quyết định chỉ ra phương
hướng phát triển, làm định hình nền văn hóa, biểu hiện tập trung, đậm đặc
ở đời sống tinh thần, nhất là ở ý thức hệ, ở văn học nghệ thuật, ở lối sống,
tính cách, ở phong tục tập quán và ở bảng giá trị của cộng đồng.
2.1.3. Đời sống vật chất, kinh tế
Xứ Nghệ có một nền văn hóa nông nghiệp trong điều kiện thiên nhiên
khắc nghiệt. Đặc trưng này in dấu ấn sâu sắc trên toàn bộ đời sống vật chất
và tinh thần của nhân dân xứ Nghệ . Từ nền tảng phổ biến là sản xuất nông
nghiệp, đã giải thích gốc rễ rất quan trọng hình thành nên các đặc điểm
trong giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ. Nhân dân xứ Nghệ đã có sự
thích nghi, họ có sự cần kiệm và bền bỉ trong lao động sản xuất, bộc trự c,
khảng khái và chất phác, vị nghĩa trong lối sống,… Đó là những phẩm chất,
tính cách thể hiện bản lĩnh sống cũng như khả năng mở rộng giao lưu, vươn
mình hòa nhập và phát triển.
2.1.4. Truyền thống khoa bảng xứ Nghệ
Với tư cách là cơ sở hình thành nên những giá trị văn hóa truyền thống
xứ Nghệ, truyền thống khoa bảng xứ Nghệ khẳng định:
-Xứ Nghệ “đất xấu, dân nghèo”, nhưng con người luôn có ý chí, nghị
lực; nổi tiếng cần mẫn, chịu khó; khí khái, bộc trực và rất hiếu học,…
- Nhân dân nơi đây có niềm tin, sự trung thành đối với chính quyền
phong kiến, luôn hướng đến các giá trị căn cốt của quốc gia dân tộc.


- Những người đậu đạt, thành danh với những đặc trưng trong tính cách
là những tấm gương có tác dụng giáo dục tinh thần các thế hệ sau.
2.1.5. Đời sống tín ngưỡng, tôn giáo

Trên mảnh đất này từ lâu đã tồn tại nhiều tôn giáo với mức độ thâm
nhập ảnh hưởng khác nhau, tiêu biểu như: Nho giáo, Phật giáo, Thiên Chúa
giáo và Đạo giáo. Các tôn giáo đã có ảnh hưởng đến thế giới quan và nhân
sinh quan của con người xứ Nghệ. Với những giá trị vốn có, khi có sự ảnh
hưởng của các tôn giáo đã dẫn đến sự phát triển thêm ở con người xứ Nghệ
những quan niệm sống, quan niệm về lý tưởng, về cái đẹp, được sàng lọc
góp phần hình thành nên cái bản sắc văn hóa của cộng đồng.
2.2. Các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ được bảo tồn và phát
huy trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế
2.2.1. Yêu nước
Đối với cộng đồng dân cư xứ Nghệ, lòng yêu nước được hình thành từ
rất sớm, biểu hiện rõ ràng với những tính cách của con người nơi đây.
Thứ nhất, nhân dân xứ Nghệ luôn đặt lợi ích của Tổ quốc lên hàng đầu,
sẵn sàng tham gia vào các cuộc chiến tranh chốn g lại các thế lực xâm lược.
Xuyên suốt qua các thời kỳ sự đóng góp của nhân dân xứ Nghệ là vô cùng
to lớn và hết sức rõ ràng, ở cả phương diện quần chúng nhân dân và những
người anh hùng, lãnh tụ. xứ Nghệ là phên dậu, là tiền đồn, hậu phương, căn
cứ cho nhiều cuộc chiến tranh giữ nước.
Thứ hai, xứ Nghệ là một vùng văn hóa bản sắc, con người xứ Nghệ có
những tính cách nổi trội. Trải qua thời kỳ, bản sắc văn hóa và gốc gác
giống nòi vẫn được bảo tồn, phát huy.
Thứ ba, từ xưa đến nay, con người xứ Nghệ có tính cộng đồng đùm bọc
lẫn nhau rất cao và họ rất coi trọng tư tưởng “trung quân ái quốc”.
Thứ tư, con người nơi đây luôn lấy đại cuộc làm trọng trong những thời
điểm vô cùng khó khăn. Dù trong hoàn cảnh nào, người Nghệ vẫn nồng nàn
yêu nước, trung kiên và vị nghĩa trong lối sống.
Tuy nhiên, khi soi vào thực tiễn hiện nay, giá trị này có một số vấn đề
mà không thể nói là ưu trội. Có thể thấy:
- Tinh thần yêu nước của người xứ Nghệ không phải là một nguyên tắc
sống mang tính tự nguyện, thường xuyên mà là kiểu ứng xử bùng lên nhất

thời, bị kích thích bởi ngoại cảnh.
- Một trong những hạn chế cố hữu của người xứ Nghệ chính là đoàn kết
đến mức thái quá, dẫn đến tính cục bộ địa phương, kinh nghiệm chủ nghĩa,
phân tán, hẹp hòi.
- Con người xứ Nghệ luôn có ý thức giữa gìn và phát huy các giá trị văn
hóa của mình, nhưng chính điều này nhiều khi được đẩy lên quá cao, dẫn


đến sự bảo thủ, trì trệ, không chủ động thích nghi, hội nhập cùng quốc gia
và thời cuộc. Con người xứ Nghệ có nhược điểm lớn nhất là cái tôi quá lớn,
từ cái tôi cá nhân đến cái tôi của khu biệt văn hóa, ghét bị sai khiến.
2.2.2. Cần kiệm và chịu khó
Ở con người xứ Nghệ, cần kiệm và chịu khó được biểu hiện sâu đậm và
rõ ràng hơn với những biểu hiện rất phong phú, đa dạng. Có thể thấy:
Thứ nhất, trên một mảnh đất không được thiên nhiên ưu đãi con người
xứ Nghệ phải thật sự cần kiệm và cần kiệm theo cách của mình.
Thứ hai, chịu khó là một phẩm chất đáng quý của con người xứ Nghệ.
Tuy vậy, có ý kiến cho rằng, sự cần kiệm và chịu khó của con người xứ
Nghệ còn những “phản giá trị”.
- Con người xứ Nghệ, không ít người bị chê là “cần cù đến mức cù lần”,
sự tiết kiệm thì nhiều lúc dẫn đến sự keo kiệt, bủn xỉn. Có nhiều ý kiến cho
rằng, người Nghệ không khéo, tính người Nghệ cũng không thuần;
- Khi nói đến con người xứ Nghệ, nhiều ý kiến cho rằng họ giỏi chịu
khổ là chính và có xu hướng cam chịu hoàn cảnh hơn là nỗ lực để vượt qua.
- Cái chịu khó trong lao động kỹ thuật thì có phần yếu, kém. Thực tế,
người xứ Nghệ chưa nổi lên những tấm gương chịu khó trong lĩnh vực này.
2.2.3. Hiếu học
Hiếu học là một giá trị hiện hữu, phổ biến và có cơ sở nền tảng rõ ràng
của con người xứ Nghệ. Xét về biểu hiện, có thể thấy:
Trước hết, hiếu học của người Nghệ được thể hiện ở nhu cầu học tập tự

giác, xem đây là một phương cách để họ sinh tồn, tiến thân. Người ta luôn
luôn coi trọng việc học và coi trọng người có học.
Thứ hai, với con người xứ Nghệ, hiếu học còn là cần học, khổ học và
khổ học đã thành trở thành đạo học.
Thứ ba, xứ Nghệ có bề dạy về truyền thống dạy và học.
Tuy vậy, trong xã hội hiện nay, nói về sự hiếu học của con người xứ
Nghệ, nhiều ý kiến nhận định rằng người xứ Nghệ chịu khó, học giỏi
nhưng học là để đi làm quan, làm thầy. Nơi đây không có các trường nghề.
Riêng nghề thầy thuốc (Tây y) thì không phát triển.
2.2.4. Khảng khái và bộc trực
Từ quá trình tranh đấu với tự nhiên và giặc dã, con người lại chịu ảnh
hưởng của đạo Nho, nên ở con người xứ Nghệ sự khảng khái, bộc trực.
Thứ nhất, con người xứ Nghệ có tính cách cứng cỏi và can trường trong
cuộc đấu tranh với điều kiện thiên nhiên vô cùng khắc nghiệt.
Thứ hai, con người xứ Nghệ có sự gan góc trong cuộc đấu tranh chống
lại các thế lực ngoại xâm và chân thành, thẳng thắn trong quan hệ ứng xử.


Thứ ba, con người xứ Nghệ luôn biết nâng cao phẩm giá của mình.
Thứ tư, con người xứ Nghệ ít chấp nhận sự chiếu cố, thương hại, không
chịu sống nhục, thà chịu thiếu thốn để thanh thản, làm chủ được bản thân.
Tuy vậy, khảng khái, bộc trực không có nghĩa là bạo lực và thô lỗ, bất
chấp luật pháp trong ứng xử. Con người xứ Nghệ nhiền khi quá nóng nảy,
cương quá, lại quên mất nhu. Không chịu ai, nên dễ sinh ra bảo thủ, cố
chấp, chậm đổi mới. Kiêu quá, có lúc bốc đồng, trở thành lực cản. Ngay sự
khảng khái, thẳng thắn cũng chứa đựng sự ngang ngạnh, lỳ lợm, thậm chí
cũng lắm chất gàn, nên có lúc bỏ lỡ mất cơ hội, làm mất lòng người.
2.2.5. Ý chí, nghị lực bền bỉ và quyết liệt trong hành động
Trong cuộc sống người xứ Nghệ luôn thể hiện phẩm chất kiên cường,
chấp nhận và vượt lên hoàn cảnh, con người xứ Nghệ có nhiều phẩm chất

nổi trội, một trong số đó là họ có ý chí, nghị lực bền bỉ và quyết liệt trong
hành động. Có thể thấy rõ qua một số biểu hiện sau:
Thứ nhất, có một tinh thần Nghệ Tĩnh trong cuộc đấu tranh với thiên
nhiên khắc nghiệt và cả những cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại.
Thứ hai, trong hoàn cảnh nào con người xứ Nghệ dù nghèo khó nhưng
luôn giàu chí tiến thủ để vượt qua những khó khăn, thách thức
Thứ ba, trong suy nghĩ và hành động người Nghệ thường quyết liệt. Con
người xứ Nghệ biết tập trung đức trung dũng, chí khảng khái và cả tính cần
kiệm, chịu khó cho lý tưởng của mình. Họ không chịu nhân nhượng đối với
những ai dám đi ngược lại lợi ích, danh dự của tập thể, của quốc gia.
Tuy nhiên, cũng bởi tính quyết liệt mà cách làm của con người ở đây đôi
lúc thiếu uyển chuyển, dẫn đến cứng nhắc và bảo thủ. Ở mỗi cuộc vận
động, khi Nghệ Tĩnh đã tạo được phong trào thì thường có xu hướng thiên
“tả”. Riêng xứ Nghệ thường được chọn làm thí điểm cho các chủ trương,
các cuộc vận động nhưng lợi ích về sau đem lại không nhiều. Trong quá
trình cách mạng, Nghệ Tĩnh đã tạo những tấm gương, mô hình tiêu biểu
trên nhiều phương diện nhưng rồi chỉ là điển hình, là tiêu biểu nhất thời.
2.3. Vai trò và tính đặc thù của việc bảo tồn và phát huy các giá trị
văn hóa truyền thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế
2.3.1. Vai trò của việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa
truyền thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế
Việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ có
vai trò đặc biệt quan trọng: góp phần xây dựng nhân tố con người, phát huy
yếu tố nội lực; để bảo tồn và làm giàu thêm các giá trị văn hóa cốt lõi của
văn hóa xứ Nghệ, để xứ Nghệ luôn là một vùng văn hóa đặc sắc; trong xu
thế toàn cầu hóa mọi mặt của đời sống xã hội hiện đại, việc bảo tồn và phát


huy các giá trị văn hóa truyền thống là để khẳng định tính độc lập, tự chủ,
khẳng định những giá trị văn hóa tinh hoa của con người nơi đây.

2.3.2. Đặc thù của bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền
thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế
Các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ có những đặc thù của nó:
được hình thành bởi nhiều thành phần dân cư và nhiều tộc người trong suốt
chiều dài lịch sử cùng hợp nhất chung sống, nó có những nét độc đáo riêng
và có những nét tính cách được xem là cực đoan.
Tiểu kết chương 2
Với tư cách là những giá trị tinh thần, những giá trị văn hóa truyền
thống xứ Nghệ được hình thành trên cơ sở những yếu tố khác nhau của tồn
tại xã hội xứ Nghệ, đó có thể là lịch sử tồn tại; điều kiện địa lý, tự nhiên;
các hoạt động tiêu biểu đã trở thành thế mạnh.
Các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ là những giá trị tích cực, tốt
đẹp và phổ biến của con người nơi đây. Nhưng dù tốt đẹp thì trong thực
tiễn, mỗi giá trị văn hóa truyền thống của xứ Nghệ vẫn ẩn chứa những
“phản giá trị”. Cho nên, khi nói đến các giá trị như: yêu nước, cần kiệm và
chịu khó; hiếu học, khảng khái và bộc trực; ý chí nghị lực bền bỉ và quyết
liệt trong hành động, nếu nói đến cả những ưu trội và hạn chế thì sẽ khách
quan và thuyết phục hơn.
Trên thực tế, xứ Nghệ không nằm ngoài quỹ đạo chung của sự phát
triển, nhưng đây là vùng văn hóa đặc trưng, lâu đời, con người xứ Nghệ có
nhiều điểm ưu trội, họ cần tìm cách phát huy những ưu trội để phát triển.
Để làm được như vậy, từ mỗi cá nhân, tổ chức và cả cộng đồng xứ Nghệ,
cần nhận thức được vai trò to lớn của bảo tồn và phát huy các giá trị văn
hóa truyền thống, nhận thức được những đặc thù của các giá trị mà mình
bảo tồn, phát huy. Từ đó, tạo nên sự thấu hiểu, yêu mến, tự hào mà đoàn
kết, quyết tâm cao độ thực hiện cho bằng được những mục tiêu cao đẹp.


Chương 3
THỰC TRẠNG BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA

TRUYỀN THỐNG XỨ NGHỆ TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI, HỘI
NHẬP QUỐC TẾ
3.1. Thực trạng bảo tồn, phát huy giá trị yêu nước
Trong sự nghiệp đổi mới việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa này đã
được thực hiện một cách sâu rộng, sinh động, thiết thực trong đời sống xã
hội và đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng.
Trước hết, các cấp ủy Đảng và chính quyền đã nhận thức được sự cấp
thiết và đã thực hiện tuyên truyền, giáo dục, đẩy mạnh công tác nghiên cứu
để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ.
Thứ hai, nhân dân xứ Nghệ ngày càng coi trọng và tự hào về các giá trị
văn hóa truyền thống, trong đó có lòng yêu nước..
Thứ ba, nhân dân xứ Nghệ có những nỗ lực, quyết tâm bảo tồn và phát
huy những giá trị tinh hoa của một vùng văn hóa lâu đời, giàu bản sắc.
Thứ tư, tinh thần yêu nước nồng nàn được cụ thể hóa thành hành động của
người dân trên nhiều lĩnh vực. Lối sống có nghĩa tình, văn hóa lành mạnh,
hợp thuần phong mỹ tục được quan tâm xây dựng, thực hiện.
Tuy nhiên, thực tiễn bảo tồn và phát huy truyền thống yêu nước còn
những hạn chế nhất định, có thể thấy qua một số vấn đề sau:
- Yêu nước là phát huy mọi khả năng của mỗi cá nhân và tổ chức để làm
giàu cho bản thân, quê hương. Nhưng trong quá trình thực hiện còn tồn tại
sự nôn nóng, bất chấp để đạt được các mục tiêu tăng trưởng.
- Nhận thức về tinh thần yêu nước, về vai trò của bảo tồn và phát huy
các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ vẫn chưa đầy đủ.
3.2. Thực trạng bảo tồn, phát huy giá trị cần kiệm, chịu khó
Trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế, giá trị cần kiệm, chịu khó ngày
càng được coi trọng và quan tâm bảo tồn và phát huy.
Thứ nhất, nhân dân xứ Nghệ hiểu rằng cần kiệm và chịu khó là giá trị
văn hóa tốt đẹp, việc bảo tồn, phát huy và nâng lên một tầm cao mới tính
cần kiệm, chịu khó là cần thiết và có vai trò quan trọng.
Thứ hai, sự cần kiệm và chịu khó của con người xứ Nghệ vẫn được bảo

tồn, phát huy một cách sinh động trong đời sống kinh tế, xã hội.
Thứ ba, con người nơi đây vẫn rất coi trọng việc học, đầu tư cho việc
học và đây được xem là biểu hiện của sự cần kiệm và chịu khó.
Thứ tư, ngày càng có một số lượng lớn người xứ Nghệ từ nông thôn tìm
về các thành phố các trung tâm công nghiệp, thậm chí các nước khác để


kiếm sống, để lập thân, lập nghiệp. Đây cũng là biểu hiện của tinh thần yêu
lao động, là sự phát huy tinh thần cần kiệm và chịu khó.
Tuy vậy, về nhận thức, vẫn còn một bộ phận nhân dân xem nhẹ truyền
thống cần kiệm và chịu khó. Những tiềm năng của địa phương vẫn chưa
được khai thác hợp lý, kết quả đạt được chưa tương xứng. Phát huy truyền
thống tốt đẹp của ông cha là tinh thần, chủ trương, là kế hoạch được tuyên
truyền, thực hiện, nhưng hiệu quả đạt được chưa cao, chưa triệt để.
3.3. Thực trạng bảo tồn, phát huy giá trị hiếu học
Giá trị hiếu học ngày càng được bảo tồn, tạo điều kiện để phát huy.
Trước hết, truyền thống khoa bảng được khơi dậy, được thể hiện trong
phong tục tập quán và trong đời sống tín ngưỡng của cộng đồng.
Thứ hai, truyền thống hiếu học được bảo tồn, phát huy để xây dựng
nguồn nhân lực chất lượng cao.
Thứ ba, chính quyền và nhân dân xứ Nghệ đã có những chủ trương,
chính sách cụ thể để khuyến học và khuyến tài.
Tuy nhiên, trong bảo tồn và phát huy giá trị hiếu học trên quê hương xứ
Nghệ, còn một số hạn chế: Các chính sách phát triển nhìn chung chưa tạo
nên môi trường, điều kiện đãi ngộ hấp dẫn để người có học được làm việc
với môi trường phù hợp. Việc học chưa bám sát với nhu cầu của xã hội,
chưa chú trọng đào tạo kỹ năng và cung cách ứng xử. Tỷ lệ cử nhân, thạc sĩ
thất nghiệp, tỷ lệ học sinh bỏ học, thôi học ngày càng tăng. Trong đầu tư
phát triển có sự mất cân đối, những người tốt nghiệp từ các trường học
nghề không xem đây là môi trường làm việc hấp dẫn. Quá trình thực hiện

chính sách khuyến học, khuyến tài, phát huy giá trị hiếu học còn nhiều vấn
đề bất cập. Việc tuyên truyền và thực hiện phát huy giá trị hiếu học chưa
đạt được hiệu quả như mong muốn.
3.4. Thực trạng bảo tồn, phát huy giá trị khảng khái và bộc trực
Giá trị khảng khái và bộc trực đã được bảo tồn và phát huy, đạt được
những kết quả nhất định. Có thể thấy:
Thứ nhất, trong nhận thức, sự khảng khái và bộc trực của nhân dân xứ
Nghệ được đánh giá cao và cho rằng cần thiết phải bảo tồn và phát huy.
Thứ hai, trong lĩnh vực phát triển kinh tế xã hội, sự khảng khái và bộc
trực đã tạo nên những thành tựu lớn trong phát triển kinh tế, xã hội.
Thứ ba, là sự cứng cỏi nhưng linh hoạt, “dĩ bất biến, ứng vạn biến”
trong đấu tranh trước các âm mưu, thủ đoạn mới của các thế lực phản động.
Tuy vậy, từ các cơ quan quản lý và những người có trách nhiệm, đến đa
số nhân dân có lẽ còn mơ hồ về những nội dung và ý nghĩa của giá trị này.
Việc xác định nội hàm khoa học của nó chưa triệt để, chung chung trong


tuyên truyền, thực hiện. Những hạn chế của giá trị này được xem như cố
hữu, vốn có, không thể và không cần thay đổi của con người xứ Nghệ.
3.5. Thực trạng bảo tồn, phát huy giá trị ý chí, nghị lực bền bỉ và
quyết liệt trong hành động
Ý chí, nghị lực bền bỉ và quyết liệt trong hành động là giá trị đáng quý
của con người xứ Nghệ đã được bảo tồn và phát huy trong thực tiễn.
Về lợi ích, giá trị này có khả năng lớn đóng góp trực tiếp cho sự phát
triển kinh tế - xã hội, cóvai trò, ý nghĩa vô cùng to lớn.
Trong thời gian qua, nhân dân Nghệ Tĩnh vẫn tự hào, đánh giá cao về ý
chí, nghị lực bền bỉ và sự quyết liệt trong hành động và họ phát huy theo ở
khía cạnh tích cực. Trên quê hương vốn nghèo khó, nhân dân xứ Nghệ vẫn
luôn quyết tâm hành động bằng một ý chí nghị lực phi thường. Điều này
được chứng minh bằng các thành tựu đạt được.

Xứ Nghệ đã quyết tâm, huy động mọi nguồn lực để tập trung xây dựng
hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội. Họ yêu chuộng dân chủ, bình
đẳng xã hội cho nên có quyết tâm lớn trong việc thực thi quyền dân chủ.
Tuy vậy, cũng có thể đặt vấn đề rằng, với những thuận lợi nhất định, con
người xứ Nghệ có mang trong mình những giá trị tốt đẹp của truyền thống,
lại có ý chí, nghị lực và quyết tâm cao. Vậy tại sao một số chỉ tiêu phát
triển kinh tế quan trọng chưa đạt mục tiêu đề ra? Tốc độ và chất lượng tăng
trưởng, sức cạnh tranh của nền kinh tế của hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh
còn thấp, thiếu bền vững? Công tác quy hoạch, xây dựng kết cấu hạ tầng
kinh tế xã hội vẫn chưa theo kịp yêu cầu phát triển? Một số yếu kém thuộc
lĩnh vực văn hóa xã hội, môi trường chậm được khắc phục? Tính cương
cường quyết liệt, không chịu nhún nhường là một phẩm chất tốt của con
người nơi đây, nhưng các cơ quan, doanh nghiệp và mỗi người chưa thể tận
dụng và khơi dậy đặc tính này để vượt lên các đối thủ cạnh tranh.
3.6. Một số nguyên nhân của những thành tựu, cũng như hạn chế
trong bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ
thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế
- Nguyên nhân của những thành tựu đã đạt được sau:
Thứ nhất, về bối cảnh chung, quá trình bảo tồn và phát huy các giá trị
văn hóa truyền thống xứ Nghệ đã có nhiều lý thuyết nghiên cứu và có nhiều
kinh nghiệm, bài học thực tiễn để học tập, tham khảo.
Thứ hai, các cương lĩnh, đường lối của Đảng đều nhất quán chủ trương
bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
Thứ ba, sự chủ động phối kết hợp giữa các tổ chức chính trị - xã hội.
Thứ tư, sự tham gia tích cực, hiệu quả của các phương tiện truyền thông
đại chúng và các hình thức giáo dục phong phú, đa dạng trong nhà trường.


- Một số nguyên nhân của những hạn chế sau:
Thứ nhất, đường lối, chính sách về văn hóa còn chậm được luật hóa và

chưa được cụ thể hóa thông qua các văn bản hướng dẫn thực hiện.
Thứ hai, xứ Nghệ còn quá chú trọng phát triển kinh tế, chưa đánh giá hết
vai trò và quên đi việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống,…
Thứ ba, các phương tiện thông tin đại chúng và công tác giáo dục các
giá trị văn hóa truyền thống trong nhà trường còn nhiều hạn chế.
Thứ tư, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ
Nghệ còn bị ảnh hưởng tiêu cực bởi các nhân tố như: toàn cầu hóa, kinh tế
thị trường và cách mạng khoa học – công nghệ.
Tiểu kết chương 3
Trong thời gian qua, những giá trị văn hóa truyền thống của con người
xứ Nghệ đã được bảo tồn và phát huy, đạt được những thành tựu lớn, làm
cho văn hóa trở thành nền tảng tinh thần của xã hội, thúc đẩy sự phát triển
xã hội bền vững, tăng trưởng kinh tế gắn liền với tiến bộ và công bằng xã
hội, con người cạnh tranh trong kinh tế nhưng nghĩa tình, nhân văn trong
cuộc sống, hiện tại và tương lai được đặt trong mối quan hệ biện chứng, vì
lợi ích chung của cộng đồng. Bên cạnh đó, như đã nói, việc bảo tồn và phát
huy các giá trị văn hóa truyền thống còn nhiều mục tiêu chưa đạt được, một
số mặt đạt được nhưng vững chắc.
Nhìn nhận và đánh giá việc bảo tồn và phát huy các giá trị đó có thể
xuất phát từ nhiều góc độ, nhưng nhất định phải nắm bắt được tính biện
chứng và sự phân chia tương đối của nó. Với tinh thần như vậy, việc nghiên
cứu nhìn nhận quá trình bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền
thống xứ Nghệ theo từng giá trị cũng chỉ là một cách làm mà chúng tôi
hoàn toàn nhận thức được và đã cân nhắc kỹ. Điều này cho phép nhìn nhận
rõ hơn các thành tựu đạt được và những chế còn tồn tại trong bảo tồn, phát
huy ở các khía cạnh khác nhau của giá trị văn hóa truyền thống.


Chương 4
QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP CƠ BẢN ĐỂ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY

CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG XỨ NGHỆ TRONG
THỜI KỲ ĐỔI MỚI, HỘI NHẬP QUỐC TẾ
4.1. Quan điểm cơ bản để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa
truyền thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế
4.1.1. Bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá truyền thống xứ Nghệ
phải trên tinh thần chọn lọc, phê phán các giá trị văn hóa truyền thống
của mình và của các cộng đồng khác trong nước và trên thế giới
Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ không chỉ là
“đãi cát tìm vàng” mà còn phải “lật lá tìm sâu”, loại bỏ cái lạc hậu, lỗi thời.
Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ phải được
thực hiện một cách tự giác, chủ động. Con người xứ Nghệ phải xác định
được và đúng bảo tồn và phát huy cái gì? hạn chế và cải biến cái gì?
Trong giai đoạn hiện nay, tất yếu xứ Nghệ phải kết hợp giá trị văn hóa
truyền thống của mình với những giá trị văn hóa hiện đại của dân tộc và
nhân loại, hình thành nên những giá trị mới thúc đẩy sự phát triển.
Trong điều kiện tồn tại xã hội đã thay đổi thì con người nói chung,
người Nghệ nói riêng phải du nhập các khái niệm, tư tưởng, giá trị văn hóa
mới, hoặc bổ sung nội hàm cho các khái niệm, tư tưởng, giá trị văn hóa đã
có, để điều tiết hoạt động sống của mình phù hợp với đất nước và thời đại.
Vậy cho nên, người Nghệ tất yếu phải “mở cửa” để có thể chọn lọc, tiếp
thu những giá trị tinh hoa của các cộng đồng, dân tộc khác.
Vấn đề tiếp nhận các giá trị văn hóa khác bên ngoài, xư Nghệ cần tránh
hai khuynh hướng: Hoặc khép kín, “tự vệ” một cách thái quá; hoặc quá
nóng vội, thiếu tỉnh táo lựa chọn khi tiếp cận văn hóa bên ngoài.
4.1.2. Bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá truyền thống xứ Nghệ lấy
con người làm trung tâm và gắn liền với mục tiêu xây dựng nguồn nhân
lực chất lượng cao đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa
Thứ nhất, trong bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống,
con người là mục tiêu và luôn đóng vai trò quyết định.
Thứ hai, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống là để tạo

nên một thế hệ những người lao động “vưa hồng, vừa chuyên”,…
4.1.3. Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ
gắn liền với nâng cao dân trí, thực hiện dân chủ trong xã hội
Trong vấn đề này, nâng cao trình độ dân trí là sẽ phải hướng tới:
- Mỗi đơn vị và cán bộ làm công tác văn hóa phải thật sự tâm huyết,
trách nhiệm, có trình độ tương xứng.


- Cần tiếp tục nâng cao hiệu quả giáo dục của các tổ chức, đơn vị liên
quan. Các tổ chức, đơn vị này cần gương mẫu, làm đúng chính sách, tôn
trọng quyền làm chủ của nhân dân, lắng nghe nhân dân.
- Cần nhanh chóng hoàn thiện hệ thống giáo dục và đào tạo.
- Nâng cao dân trí luôn luôn gắn liền với sự hình thành đội ngũ trí thức
mới. Do đó, chúng ta cần đánh giá đúng năng lực và tạo điều kiện cho các
khả năng sáng tạo được sử dụng và phát triển.
Trong bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ,
việc thực hiện quyền dân chủ cần được quán triệt theo tinh thần sau:
- Mọi đường lối, chính sách bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa
truyền thống phải xuất phát từ nguyện vọng và lợi ích của nhân dân, được
nhân dân và các tổ chức chính trị, xã hội tham gia ý kiến.
- Các đơn vị, tổ chức trong thực hiện chính sách phải dân chủ, phải
chống tham ô lãng phí, vì đây đang là tệ nạn có nguy cơ làm rạn vỡ khối
đại đoàn kết, phá vỡ lòng tin với nhau, với chế độ. Cần coi trọng, ủng hộ
các hoạt động giám sát, phản biện xã hội.
- Trong sinh hoạt văn hóa, tư tưởng, mọi người được tự do thảo luận,
trình bày quan điểm cá nhân; hoạt động đối thoại giữa nhân dân và chính
quyền liên quan đến xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc được tiến hành thường xuyên.
- Việc thực hiện dân chủ trong bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa
truyền thống đòi hỏi phải xây dựng chế độ dân chủ từ cơ sở. Cần đẩy mạnh

tuyên truyền, giáo dục ý thức dân chủ, thực sự hướng về nhân dân, đến với
dân và nói cho dân nghe, nghe dân nói.
4.2. Giải pháp cơ bản để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa
truyền thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế
4.2.1. Xác định các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ được ưu
tiên để bảo tồn và phát huy trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế
Trên cơ sở chọn lọc, với cái nhìn khách quan, tổng thể, nhiều chiều và
có trọng tâm, xứ Nghệ cần xác định một bảng giá trị “không lệch lạc” của
mình với những nội dung và tình thần mới, cụ thể, đảm bảo phù hợp với
yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, hội nhập quốc tế. Đó là các giá trị: yêu
nước, cần kiệm và chịu khó, hiếu, khảng khái và bộc trực, và ý chí, nghị lực
bền bỉ, quyết liệt trong hành động. Ngoài ra, cần tiếp thu những yếu tố tích
cực từ văn hóa của các vùng miền, các quốc gia dân tộc khác để tạo nên sự
hài hòa, đa dạng trong phát triển của mình.


4.2.2. Tăng cường tuyên truyền, giáo dục các giá trị văn hóa truyền
thống xứ Nghệ và truyền thống lịch sử, truyền thống cách mạng
Trong giai đoạn hiện nay, tuyên truyền và giáo dục trong vấn đề này ở
xứ Nghệ cần xác định:
- Về mục tiêu, có thể xác định:
Một là, việc tuyên truyền giáo dục sẽ góp phần làm cho con ngưới xứ
Nghệ hiểu được những ưu trội cũng như hạn chế trong hệ thống các giá trị
văn hóa truyền thống của mình.
Hai là, việc tuyên truyền, giáo dục còn nhằm giới thiệu hình ảnh non
nước, con người xứ Nghệ; phổ biến rộng rãi cái hay, cái đẹp, cái tinh hoa
của văn hóa xứ Nghệ;
- Để đạt được mục tiêu đã vạch ra, đối tượng của việc tuyên truyền, giáo
dục càng nhiều càng tốt, như: người xứ Nghệ ở địa phương, người xứ Nghệ
xa quê, người các địa phương khác ở xứ Nghệ. Trọng tâm phải được xác

định là người xứ Nghệ ở trên chính quê hương của họ. Trong đó, cần có sự
quan tâm đặc biệt đến thế hệ trẻ - đối tượng luôn nhạy bén với cái mới.
- Về cách thức, nó cần thực hiện đồng bộ, có hệ thống, không chỉ thông
qua hình thức ở trường học, ở các hội nghị, cuộc thi, mà phải là một phong
trào có tính lan tỏa thực sự. Trách nhiệm này thuộc về toàn xã hội và được
triển khai trong các môi trường: gia đình, nhà trường và xã hội.
Đối với những người Nghệ ở xa quê thì việc tuyên truyền, giáo dục phải
được thực hiện với những hình thức khác, thông qua các địa chỉ khác
4.2.3. Tăng cường vai trò của pháp luật trong việc giữ gìn và phát
huy các giá trị văn hóa truyền thống xứ Nghệ trong thời kỳ đổi mới,
hội nhập quốc tế
Nâng cao vai trò của pháp luật trong bảo tồn và phát huy các giá trị văn
hóa truyền thống xứ Nghệ, cần:
- Xây dựng, hoàn thiện các văn bản pháp quy về văn hóa, hoạt động văn
hóa nhằm góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống,
tránh việc chạy theo lợi nhuận, thị hiếu tầm thường, hoặc tuyên truyền cho
chủ nghĩa cá nhân thực dụng, sùng ngoại, các tệ nạn xã hội khác.
- Cần thực hiện giáo dục pháp luật một cách thường xuyên, có hệ thống
nhằm tác động tới nhận thức của con người. Từ đó tạo cơ sở nâng cao đạo
đức lên trình độ duy lý pháp lý và khoa học, chuyển thói quen điều chỉnh
xã hội theo lệ, trên cơ sở sự cảm thông một cách chủ quan sang điều chỉnh
xã hội bằng pháp luật trên nguyên tắc công bằng và bình đẳng xã hội.
Việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo hành lang pháp lý
trong vấn đề này cần thực hiện các bước sau: