Đề tài tổng quan nguồn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi tại việt nam

Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................................................... 4
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ .................................................................................................................. 5
DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................................................... 5
CHƢƠNG I. TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2000-2008 QUA SỐ LIỆU
THỐNG KÊ .......................................................................................................................................... 8
1.

Tỷ trọng chăn nuôi trong nông nghiệp và giá trị sản xuất các ngành chăn nuôi ................... 8

2.

Số lƣợng vật nuôi và sản phẩm chăn nuôi ............................................................................... 9

3.

Kết luận .................................................................................................................................... 11

CHƢƠNG II. TÌNH HÌNH NHẬP KHẨU NGUYÊN LIỆU – THỨC ĂN CHĂN NUÔI .......... 13
1. SỐ LIỆU NHẬP KHẨU THỨC ĂN GIA SÖC VÀ NGUYÊN LIỆU CỦA VIỆT NAM
2010 ................................................................................................................................................. 14
2. CÁM NGUYÊN LIỆU NHẬP KHẨU ĐANG CHO THẤY NHỮNG DẤU HIỆU TĂNG
TRƢỞNG ĐỘT BIẾN TRONG HƠN HAI NĂM QUA. ................................................................ 17
CHƢƠNG III. TIỀM NĂNG NGUỒN NGUYÊN LIỆU THỨC ĂN CHĂN NUÔI VIỆT NAM
.............................................................................................................................................................. 20
1.

Đặc điểm khí hậu..................................................................................................................... 20

2.

Đặc điểm ngành công nghiệp chế biến thực phẩm, giết mổ gia súc .................................... 20

3.

Nguồn thức ăn chăn nuôi Việt Nam ....................................................................................... 20

3.1

THỨC ĂN XANH.............................................................................................................. 21

ĐỊNH NGHĨA ................................................................................................................................. 21
3.2

4.

CÁC LOẠI THỨC ĂN XANH .......................................................................................... 22

3.2.1

RAU BÈO..................................................................................................................... 22

3.2.3

Thân lá khoai lang........................................................................................................ 24

3.2.4

Lá sắn ( lá khoai mì ) ................................................................................................... 25

3.2.5

Cỏ hòa thảo................................................................................................................... 26

3.2.6

Cỏ voi ........................................................................................................................... 27

3.2.7

Ngọn mía ...................................................................................................................... 27

THỨC ĂN THÔ KHÔ ................................................................................................................ 28
4.1

ĐỊNH NGHĨA ..................................................................................................................... 28

4.2

CÁC LOẠI THỨC ĂN THÔ KHÔ ................................................................................... 28

1

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam

GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM

5

4.2.1

Rơm .............................................................................................................................. 28

4.2.2

Cây ngô sau khi thu bắp .............................................................................................. 28

4.2.3

Cỏ khô........................................................................................................................... 28

THỨC ĂN HẠT VÀ PHỤ PHẨM CHẾ BIẾN TỪ HẠT ........................................................ 29
5.1

Bắp........................................................................................................................................ 29

5.1.1
5.2

Thóc ...................................................................................................................................... 31

5.3

Tấm gạo................................................................................................................................ 32

5.4

Cám gạo ............................................................................................................................... 33

5.5

Hạt bông ............................................................................................................................... 34

5.5.1
5.6

7

Khô dầu bông ............................................................................................................... 34

Hạt bộ đậu ( đậu đỗ ) ........................................................................................................... 35

5.6.1

Đậu tƣơng ..................................................................................................................... 35

5.6.2

Khô dầu đậu tƣơng....................................................................................................... 35

5.6.3

Bã đậu nành .................................................................................................................. 37
Lạc (đậu phộng) ............................................................................................................... 37

5.7
6

Gluten ngô và thức ăn gluten ngô. .............................................................................. 31

THỨC ĂN CỦ QUẢ CUNG CẤP TINH BỘT ........................................................................ 38
6.1

Sắn (khoai mì)...................................................................................................................... 38

6.2

Khoai lang củ. ...................................................................................................................... 39

THỨC ĂN GIÀU PROTEIN NGUỒN GỐC ĐỘNG VẬT ..................................................... 40
7.1

Bột cá.................................................................................................................................... 40

7.2 Bột thịt xƣơng ........................................................................................................................... 41
7.3

Bột máu ................................................................................................................................ 42

7.4

Sản phẩm phụ của nghành chế biến tôm ............................................................................ 42

7.5

Sản phẩm của nghành chế biến sữa .................................................................................... 43

7.5.1
7.5.2
8

9

Sữa gầy ......................................................................................................................... 43
Whey ................................................................................................................................ 44

PHỤ PHẨM CỦA CÁC NGHÀNH CÔNG NGHIỆP KHÁC ................................................ 44
8.1

Bã bia.................................................................................................................................... 44

8.2

Rỉ mật ................................................................................................................................... 45

8.3

Bã sắn ................................................................................................................................... 45

THỨC ĂN CUNG CẤP CHẤT BÉO........................................................................................ 46

2

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466

Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
THỨC ĂN CUNG CẤP CHẤT KHOÁNG .......................................................................... 46

10

CHƢƠNG III. SƠ CHẾ NGUYÊN LIỆU THỨC ĂN CHĂN NUÔI ............................................ 49
1. CÔNG NGHỆ SẢN XUẤT BỘT CÁ CHĂN NUÔI QUY MÔ NHỎ TỪ HỖN HỢP
NHIỀU LOẠI CÁ TẠP ...................................................................................................................... 49
2.

CÔNG NGHỆ SẢN XUẤT THỨC ĂN CHO BABA ............................................................. 50

3.

CÔNG NGHỆ CHẾ BIẾN BỘT THỊT XƢƠNG ..................................................................... 51

4.

CÔNG NGHỆ CHẾ BIẾN BỘT MÁU GIA SÖC .................................................................... 52

5.

QUY TRÌNH CÔNG NGHỆ SẢN XUẤT BỘT KHOAI MÌ .................................................. 53

6.

QUY TRÌNH CÔNG NGHỆ CHẾ BIẾN BÃ KHOAI MÌ ...................................................... 54

7.

QUY TRÌNH SẢN XUẤT BẮP XAY ...................................................................................... 55

CHƢƠNG IV. CÁC CHẤT ĐỘC HẠI CÓ SẴN TRONG THỨC ĂN CHĂN NUÔI ................. 57
1.

Cyanglucoside (HCN)................................................................................................................. 57

2.

Axit amin phi protein (non protein amino acids)- axit amin bất thƣờng ................................ 59

3.

Chất mimosine............................................................................................................................. 59

4.

Chất canavanine, indospicine, homoarginine ............................................................................ 62

5.

Aflatoxin ...................................................................................................................................... 62

6.

Ochratoxin ................................................................................................................................... 63

CHƢƠNG V. PHỤ LỤC .................................................................................................................... 66

3

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tổng Quan Nguồn Nguyên Liệu Thức Ăn Chăn Nuôi Tại Việt Nam
GVHD: TS. TRầN BíCH LAM

DANH MC CC BNG
Bng 1. Giỏ tr sn xut nụng nghip theo giỏ thc t theo ngnh hot ng (t VN) ................. 8
Bng 2. Giỏ tr sn xut ngnh chn nuụi theo giỏ so sỏnh 1994 phõn theo vt nuụi v loi sn
phm (t VN) ..................................................................................................................................... 8
Bng 3. Bin ng s lng vt nuụi 2000-2008 (ngn con) ............................................................ 9
Bng 4. Phõn b n gia sỳc theo vựng sinh thỏi nụng nghip nm 2007 (%) ................................. 9
Bng 5. Sn lng sn phm ch yu ca ngnh chn nuụi .............................................................. 9
Bng 6. Sn lng sn phm chn nuụi tớnh theo u ngi hng nm ......................................... 10
Bng 7. S liu nhp khu nguyờn liu thc n chn nuụi ca Vit nam nm 2010 ..................... 15
Bng 8. Thnh phn hoỏ hc ca mt s cõy thc n xanh ph bin mc di nc v trờn cn,
v b u v ho tho ......................................................................................................................... 22
Bng 9. Thnh phn dinh dng ca mt s loi rau mung trờn th gii (%) .............................. 24
Bng 10. Thnh phn húa hc ca thõn lỏ khoai lang ...................................................................... 25
Bng 11. Thnh phn axit amin ca c v lỏ khoai lang (% theo protein thụ) ............................... 25
Bng 12. Thnh phn húa hc ca lỏ sn .......................................................................................... 26
Bng 13. Thnh phn axit amin ca c v lỏ sn (% theo protein) ................................................. 26
Bng 14. Thnh phn húa hc ca cỏc thnh phn ngn mớa (%) ................................................... 27
Bng 15. Thnh phn axit amin (% theo protein) ............................................................................. 31
Bng 16. Nng sut sn lng lỳa nc ta..................................................................................... 32
Bng 17. Thnh phn húa hc ca mt s loi go v ph ph phm ch bin go (%................. 33
vt cht khụ) ........................................................................................................................................ 33

Bng 18. Giỏ tr dinh dng v t l tiờu hoỏ ca khụ du bụng .................................................... 34
Bng 19: Sn xut u tng Vit Nam t 2005 - 2011 .................................................................. 35
Bng 20. Thnh phn húa hc ca u tng v ph phm (% vt cht khụ) ................................ 36
Bng 21. Thnh phn axit amin ca khụ du u tng (g/100 g protein) ..................................... 37
Bng 22. Din tớch - nng sut - sn lng lc ( u phng ) .......................................................... 37
Bng 23. Din tớch - nng sut - sn lng sn ................................................................................ 38
Bng 24. Din tớch - nng sut - sn lng khoai lang .................................................................... 39
Bng 25. Mc b sung ti a cỏc sn phm ph git m vo khu phn n (%) cỏc nc EU
.............................................................................................................................................................. 40
Bng 26. Quy nh cht lng bt cỏ ................................................................................................ 41
Bng 27. Thnh phn húa hc ca ph phm ch bin tụm (% vt cht khụ) ................................ 42
Bng 28. Thnh phn axit amin thit yu ca sn phm ph ch bin tụm so vi bt cỏ (g 16 g-1
N) ......................................................................................................................................................... 42
Bng 29. nh hng ca phng phỏp sn xut ti giỏ tr dinh dng ca sa gy ..................... 43
Bng 30. Thnh phn dinh dng bó bia t ht ng cc (g/kg vt cht khụ) ................................. 44
Bng 31. Thnh phn húa hc v giỏ tr ca bó bia (% vt cht khụ) ............................................. 45
Bng 32. Thnh phn húa hc ca cỏc loi r mt Vit Nam (%) ................................................... 45
Bng 33. Ngun thc n b sung khoỏng ......................................................................................... 47
Bng 34. nh hng ca phng phỏp nung n cht lng ca bt xng................................ 51

4

SVTH: Nguyễn Lê Thành Minh MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
Bảng 35. Thành phần protein trong sản phẩm .................................................................................. 52
Bảng 36. Phân bố HCN trong sắn củ ................................................................................................. 57
Bảng 37. Phân bố HCN trong lá sắn (mg/100g tƣơi) ....................................................................... 57

Bảng 38. Ảnh hƣởng của phƣơng pháp chế biến tới hàm lƣợng HCN trong lá sắn .............. 57
(mg/100g tƣơi) .................................................................................................................................... 57
Bảng 39. Ảnh hƣởng của phƣơng pháp làm khô đến hàm lƣợng HCN trong bột lá sắn ............... 58
(ppm) ................................................................................................................................................... 58
Bảng 40. Ảnh hƣởng của phƣơng pháp chế biến đến hàm lƣợng HCN trong sắn củ .................... 58
Bảng 41. Hàm lƣợng aflatoxin trong một số thức ăn dùng cho chăn nuôi ở Việt Nam ................. 63
Bảng 42. Hàm lƣợng aflatoxin thay đổi theo mùa ở các tỉnh phía Nam ......................................... 63

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1. Chuyển hóa cyanogenesis và cyanide trong cơ thể ngƣời (Hans Rosling, 1994) .. 58
Sơ đồ 2. Cấu trúc và chuyển hoá của thyrosine để tạo thành noradrenaline bình thƣờng
trong cơ thể động vật (D’Mello,1991)............................................................................................... 60
Sơ đồ 3. Chuyển hoá mimosine trong dạ cỏ (D’Mello, 1991) ......................................................... 61

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1. Trang trại chăn nuôi gà công nghiệp .................................................................................... 13
Hình 2. Nhập khẩu thức ăn gia súc qua các tháng năm 2009 và 2010 ........................................... 14
Hình 3. Nhập khẩu thức ăn gia súc và nguyên liệu 5 tháng đầu năm 2010 .................................... 15
Hình 4. Bèo hoa dâu ........................................................................................................................... 23
Hình 5. Bèo tấm cánh nhỏ .................................................................................................................. 23
Hình 6. Rau muống ............................................................................................................................. 24
Hình 7. Rau lang ................................................................................................................................. 24
Hình 8. Lá khoai mì (lá sắn) .............................................................................................................. 25
Hình 9. Cỏ hòa thảo ............................................................................................................................ 26
Hình 10. Cây mía đƣờng .................................................................................................................... 27
Hình 11. Rơm - rạ ............................................................................................................................... 28
Hình 12. Diện tích – sản lƣợng ngô Việt Nam ................................................................................. 30
Hình 14. Hạt lúa .................................................................................................................................. 32
Hình 15. Hạt tấm gạo.......................................................................................................................... 32

Hình 16. Cám gạo ............................................................................................................................... 33
Hình 17. Bông vải ............................................................................................................................... 34
Hình 18. Đậu tƣơng ............................................................................................................................ 35
Hình 19. Bã đậu nành ......................................................................................................................... 37
Hình 20. Đậu phộng (lạc) ................................................................................................................... 37

5

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
Hình 21. Khoai mì (củ sắn) ................................................................................................................ 38
Hình 22. Củ khoai lang....................................................................................................................... 39
Hình 23. Cơ cấu sản phẩm theo sản lƣợng thủy hải sản .................................................................. 40
Hình 24. Bột cá ................................................................................................................................... 41
Hình 25. Bột thịt xƣơng...................................................................................................................... 41
Hình 26. Bã bia ................................................................................................................................... 44
Hình 27. Rỉ mật ................................................................................................................................... 45
Hình 28. Bã khoai mì.......................................................................................................................... 45
Hình 29. Máy nghiền sử dụng búa..................................................................................................... 50
Hình 30. Máy trộn............................................................................................................................... 50
Hình 31. Các gốc glucoside ............................................................................................................... 57

6

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466

Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM

CHƯƠNG I
TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI
VIỆT NAM

7

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
CHƢƠNG I. TÌNH HÌNH CHĂN NUÔI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2000-2008 QUA SỐ
LIỆU THỐNG KÊ
Theo Cục Chăn nuôi, mục tiêu phát triển chăn nuôi giai đoạn 2009 - 2015 là đƣa
tỷ trọng chăn nuôi trong nông nghiệp lên 38%; tốc độ tăng trƣởng đạt 6 - 7%/năm; sản lƣợng
thịt xẻ các loại đạt 4,3 triệu tấn, trong đó thịt lợn chiếm 65%, gia cầm 31%, thịt trâu, bò 3%;
trứng đạt 11 tỷ quả; sữa 700 ngàn tấn; bình quân đầu ngƣời đạt 46 kg thịt xẻ các loại/năm,
trứng 116 quả/năm, sữa 7,5 kg/năm; tỷ trọng thịt đƣợc giết mổ, chế biến công nghiệp đạt
khoảng 25%.
1. Tỷ trọng chăn nuôi trong nông nghiệp và giá trị sản xuất các ngành chăn nuôi
Bảng 1. Giá trị sản xuất nông nghiệp theo giá thực tế theo ngành hoạt động (tỷ VNĐ)
Chia ra
Năm
Tổng số
Trồng trọt
Chăn nuôi*
Dịch vụ

2000
129140.5
101043.7
24960.2 (19.3)
3136.6
2001
130177.6
101403.1
25501.4 (19.6)
3273.1
2002
145021.3
111171.8
30574.8 (21.1)
3274.7
2003
153955.0
116065.7
34456.6 (22.4)
3432.7
2004
172494.9
131551.9
37343.6 (21.6)
3599.4
2005
183342.4
134754.5
45225.6 (24.7)
3362.3

2006
197855.0
145807.7
48487.4 (24.5)
3559.9
2007
236935.0
175007.0
57803.0 (24.4)
4125.0
Dự kiến 2008
362824.3
259468.6
97859.2 (27.0)
5496.5
Tăng/năm (%)
22.62
19.60
36.51
9.40
*số trong ngoặc đơn là tỷ lệ so với tổng số (%)
Trong giai đoạn 2000-2008, giá trị sản xuất nông nghiệp tăng nhanh hàng năm (22,62%),
ngành chăn nuôi tăng nhanh hơn trồng trọt (36,51 so với 19,6%). Những năm gần đây (20052008), giá trị sản xuất ngành chăn nuôi tăng nhanh so giai đoạn 2000-2004 (24-27 so với 1921%/năm). Dự kiến năm 2008, giá trị sản xuất chăn nuôi đạt gần 98 nghìn tỷ VNĐ, chiếm 27%
tổng sản xuất ngành nông nghiệp. Nhƣ vậy để có con số 38%, ngành chăn nuôi phải phấn đấu
tích cực hơn trong giai đoạn mới.
Bảng 2. Giá trị sản xuất ngành chăn nuôi theo giá so sánh 1994 phân theo vật nuôi và loại
sản phẩm (tỷ VNĐ)
Trong đó
Năm
Tổng số

Gia súc
Gia cầm
SP không qua giết thịt
2000
18505.4 11919.7 64.4* 3295.7 17.8*
2802.0
15.1*
2001
19282.5 12298.3 63.8 3384.9 17.6
3106.4
16.1
2002
21199.7 13319.1 62.8 3712.8 17.5
3667.6
17.3
2003
22907.3 14419.6 62.9 4071.8 17.8
3900.6
17.0
2004
23438.6 16139.8 68.9 3456.1 14.7
3315.9
14.1
2005
26107.6 18581.7 71.2 3517.9 13.5
3469.0
13.3
2006
27907.4 20164.8 72.3 3619.3 13.0
3571.0

12.8
2007
29196.1 20920.5 71.7 3781.6 13.0
3928.5
13.5
Dự kiến 2008 30938.6 21778.9 70.4 4395.4 14.2
4187.6
13.5
Tăng/năm (%)
8.40
10.34
4.17
6.18

8

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
*Tỷ lệ so với tổng số (%)
Số liệu ở bảng 2 cho thấy rằng, tổng giá trị sản xuất chăn nuôi (tính theo giá so sánh 1994)
tăng 8,4% hàng năm (cao hơn dự kiến của Cục CN giai đoạn 2009-2015), trong đó sản phẩm từ
gia súc tăng nhanh hơn gia cầm (10,34 vs 4,17%). Điều này đúng với thực tế đã diễn ra vì ảnh
hƣởng của bệnh cúm gia cầm xảy ra 2004-2005.
2. Số lƣợng vật nuôi và sản phẩm chăn nuôi
Bảng 3. Biến động số lƣợng vật nuôi 2000-2008 (ngàn con)
Năm

Trâu

Bò

Lợn

Ngựa

Dê, cừu

2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Dự kiến 2008
Tăng/năm (%)

2897.2
2807.9
2814.5
2834.9
2869.8
2922.2
2921.1
2996.4
2897.7

0.0

4127.9
3899.7
4062.9
4394.4
4907.7
5540.7
6510.8
6724.7
6337.7
6,69

20193.8
21800.1
23169.5
24884.6
26143.7
27435.0
26855.3
26560.7
26701.6
4,03

126.5
113.4
110.9
112.5
110.8
110.5

87.3
103.5
121.0
-0,54

543.9
571.9
621.9
780.4
1022.8
1314.1
1525.3
1777.7
1483.5
21,59

Gia cầm
(Triệu con)
196.1
218.1
233.3
254.6
218.2
219.9
214.6
226.0
247.3
3,26

Số liệu ở bảng 3 cho thấy, ngoại trừ trâu và ngựa, số lƣợng các loại vật nuôi còn lại đều tăng

hàng năm (3,26-21,59%). Theo đó số lƣợng dê, cừu tăng nhanh nhất (21,59% năm). Đàn dê, cừu
tăng là tín hiệu tốt cho ngƣời chăn nuôi nhƣng các nhà hoạch định chính sách cần quan tâm để có
sự phát triển một cách bền vững. Đàn lợn và bò tăng đều qua các năm, mặc dù dịch bệnh (lỡ
mồm- long móng, tai xanh..) đã xảy ra. Đàn gia cầm tăng nhanh trong giai đoạn 2000-2003
(9,5%/năm) và giảm nhanh do dịch cúm đã xảy ra năm 2004. Dự kiến đến 2008, đàn gia cầm vẫn
chƣa phục hồi so với trƣớc khi có dịch (97% so với 2003).
Bảng 4. Phân bố đàn gia súc theo vùng sinh thái nông nghiệp năm 2007 (%)
Lợn
Trâu
Bò
Gia cầm
Đồng bằng Sông Hồng (ĐBSH)
27,3
5,9
12,2
28,4
Trung du, miền núi phía Bắc (MNB)
20,9
56,6
16,2
22,9
Duyên hải miền Trung (DHMT)
23,2
31,1
42,0
22,1
Tây nguyên (TN)
5,5
2,8
11,2

3,6
Đông Nam bộ (ĐNB)
8,9
2,3
8,1
5,4
Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBCL)
14,2
1,3
10,3
17,6
Số liệu ở bảng 4 cho thấy, phần lớn vật nuôi phân bố tập trung ở phía Bắc và duyên hải miền
trung. Hơn 50% gia cầm tập trung khu vực phía Bắc (Đồng bằng sông Hồng và Nam bộ), và
Duyên hải miền trung và ĐBCL chiếm gần 40% số gia cầm cả nƣớc. Phân bố tƣơng tự cũng xãy
ra với đàn lợn, với gần 50% tổng đàn ở phía Bắc và gần 40% tập trung ở DHMT và ĐBCL. Đại
gia súc tập trung chủ yếu ở Nam bộ và DHMT (58,2% đối với bò, 87,7% đối với trâu).
Bảng 5. Sản lƣợng sản phẩm chủ yếu của ngành chăn nuôi
Sản
Sản
Sản
Sản
Sản
Năm
lƣợng
lƣợng
lƣợng
lƣợng
lƣợng

9

Trứng
gia

Sản
lƣợng

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466

Sản
lƣợng


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
thịt trâu
hơi xuất
chuồng

thịt
bò hơi
xuất
chuồng

sữa
tƣơi

thịt lợn
hơi xuất
chuồng

51458
64703
78453
126697
151314
197679
215953
234438
262160

Ngàn
tấn
1418.1
1515.3
1653.6
1795.0
2012.0
2288.3
2505.0
2663
2771

thịt
gia
cầm
hơi
giết,
bán
Ngàn

tấn
292.9
308.0
338.4
372.7
316.4
321.9
344.4
358.8
417.0

Đơn vị

Tấn

Tấn

Tấn

2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Dự kiến 2008
Tăng/năm
(%)

48415
49230
51811
53061
57458
59800
64317
67507
71543

93819
97780
102454
107540
119789
142163
159463
206145
227196

6,0

17,75

cầm

Triệu
quả
3771.0

4022.5
4530.1
4852.0
3939.0
3948.5
3969.5
4465.8
4937.6

51,13

11,88

5,25

3,88

mật
ong

kén
tằm

Tấn

Tấn

5958
7321
11401

12758
10701
13591
16747
15659
9960

7153
10866
12124
11582
12323
11475
10413
10110
7746

8,38

1,0

Tất cả các sản phẩm chăn nuôi đều tăng (Bảng 5). Sản lƣợng sữa tăng nhanh trong giai đoạn
2000-2007. Mặc dù số lƣợng bò và lợn tăng hàng năm thấp (4-7%) nhƣng sản lƣợng thịt hơi tăng
hàng năm của các nhóm này rất cao (17,75% đối với bò, 11,88% đối với lợn). Điều này cho thấy
chất lƣợng (khối lƣợng bán ra) đàn lợn và bò tăng. Số lƣợng gia cầm giảm trong giai đoạn 20042008 và vì vậy, sản lƣợng trứng và thịt gia cầm giảm theo. Tuy nhiên tính chung cả kỳ, sản
lƣợng trứng và thịt gia cầm vẫn tăng (3,88 và 5,25%, tƣơng ứng).
Bảng 6. Sản lƣợng sản phẩm chăn nuôi tính theo đầu ngƣời hàng năm
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Dự kiến 2008
Dân số (triệu
77,64 78,69 79,73 80,90 82,03 83,11 84,14 85,17

86,21
ngƣời)
Sản lƣợng thịt
trâu hơi xuất
0.62 0.63 0.65 0.66 0.70 0.72 0.76 0.79
0.83
chuồng (kg)
Sản lƣợng thịt
bò hơi xuất
1.21 1.24 1.29 1.33 1.46 1.71 1.90 2.42
2.64
chuồng (kg)
Sản lƣợng sữa
0.66 0.82 0.98 1.57 1.84 2.38 2.57 2.75
3.04
tƣơi (kg)
Sản lƣợng thịt
lợn hơi xuất
18.27 19.26 20.74 22.19 24.53 27.53 29.77 31.26
32.14
chuồng (kg)
Sản lƣợng thịt
gia cầm hơi giết, 3.77 3.91 4.24 4.61 3.86 3.87 4.09 4.21
4.84
bán (kg)
Trứng gia cầm
48.57 51.12 56.82 59.97 48.02 47.51 47.18 52.43
57.27
(quả)

10

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
Sản lƣợng sản phẩm chăn nuôi tính trên đầu ngƣời tăng dần ngoại trừ trứng gia cầm (Bảng 6).
Sản lƣợng thịt lợn hơi chiếm tỷ lệ gần 75% tổng lƣợng thịt sản xuất ra tính theo đầu ngƣời. Năm
2007, sản lƣợng thịt hơi sản xuất ra trên đầu ngƣời 38,7kg, 2,75 kg sữa tƣơi và 2,6 kg trứng và
ƣớc tính năm 2008, tƣơng ứng là 40,5kg, 3,04 kg và 57,27 quả. Nếu tính 100% sản phẩm tiêu thụ
nội địa thì mỗi ngƣời Việt Nam tiêu thụ khoảng 40 kg thịt hơi, 3 kg sữa và 3 kg trứng hàng năm.
Nếu quy đổi từ thịt hơi sang thịt tinh (trâu 30%, bò 35%, lợn 60%, gia cầm 35%) thì một ngƣời
tiêu thụ khoảng 19-20kg thịt hàng năm. Nhƣ vậy, ngành chăn nuôi cần phải có chiến lƣợc tốt hơn
để đạt đƣợc con số 46kg thịt xẻ và 116 quả trứng cho một ngƣời mỗi năm.
3. Kết luận
Nhìn từ góc độ những con số về phát triển chăn nuôi giai đoạn 2000-2008, chúng ta thấy rằng
phải có những chính sách phát triển ngành và biện pháp cụ thể mới đạt đƣợc mục tiêu mà Cục
Chăn nuôi đã đƣa ra cho giai đoạn 2009-2015. Trƣớc hết, chính sách về đầu tƣ, tín dụng, đất đai
và thuế là hết sức quan trọng. Tiếp theo, sự hợp tác của ngƣời chăn nuôi để đủ sức đƣơng đầu
với chất lƣợng sản phẩm và vệ sinh an toàn thực phẩm, các loại dịch bệnh ngày càng phát triển
phức tạp và với sự cạnh tranh "sống còn" khi thị trƣờng tự do thƣơng mại mở rộng.
Nông dân chăn nuôi nhỏ cũng đã đến lúc phải thay đổi tƣ duy kinh tế, thay đổi cung cách làm
ăn, cần phải sớm hình thành những tổ chức phù hợp và có sự liên kết bền chặt hơn trong mối
quan hệ "nhiều nhà". Trong đó, các nhà khoa học sẽ hỗ trợ tối đa KHKT, ngân hàng và các tổ
chức tín dụng sẽ cung ứng hoặc điều tiết kịp thời cơ cấu vốn đầu tƣ, nhà doanh nghiệp sẽ đảm
nhiệm các khâu quan trọng về cung cấp vật tƣ và đảm bảo đầu ra… Nhà nƣớcphải thể hiện vai
trò tổ chức, quản lý theo luật định và giám sát các khâu công việc của tất cả "các nhà" có mối
liên kết nêu trên.

11

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM

CHƯƠNG II
TÌNH HÌNH NHẬP KHẨUTHỨC
ĂN CHĂN NUÔI & NGUYÊN LIỆU

12

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
CHƢƠNG II. TÌNH HÌNH NHẬP KHẨU NGUYÊN LIỆU – THỨC ĂN CHĂN NUÔI
Theo đánh giá của Cục Quản lý cạnh tranh,
những khó khăn mà các doanh nghiệp trong ngành
đang gặp phải là do nƣớc ta còn thiếu các ngành công
nghiệp mạng lƣới để hỗ trợ cho sản xuất thức ăn
chăn nuôi nhƣ ngành công nghiệp cung cấp nguyên
liệu thô cũng nhƣ công nghiệp phụ trợ cho chế biến.
Mặc dù sản lƣợng thức ăn chăn nuôi của nƣớc
ta tăng đều qua các năm nhƣng vẫn không đáp ứng
đủ nhu cầu trong nƣớc.

Hình 1. Trang trại chăn nuôi gà công
nghiệp

Với quy mô thị trƣờng lên tới gần 60.000 tỷ đồng/năm, nhƣng do sản xuất thức ăn chăn
nuôi trong nƣớc mới chỉ đáp ứng đƣợc khoảng 50% nhu cầu, nên lƣợng nhập khẩu mặt hàng này
hàng năm vẫn rất lớn.
Số liệu thống kê của Hiệp hội Chăn nuôi Việt Nam cho thấy, cả nƣớc hiện có 256 doanh
nghiệp sản xuất và kinh doanh thức ăn chăn nuôi. Trong đó có 225 doanh nghiệp có nhà máy chế
biến thức ăn chăn nuôi gia súc, gia cầm. Số còn lại là các doanh nghiệp chỉ kinh doanh thƣơng
mại mặt hàng này. Năm 2008, tổng doanh thu của toàn ngành là khoảng 50.000 tỷ, sang năm
2009 con số này đã là gần 60.000 tỷ đồng.
Tuy nhiên, theo đánh giá của Cục Chăn nuôi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn)
thì sản xuất trong nƣớc tăng nhƣng vẫn chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu tiêu thụ. Cơ quan này còn dự
báo nhu cầu về thức ăn chăn nuôi của thị trƣờng nội địa trong giai đoạn 2009-2020 sẽ tăng
khoảng 8-9%/năm. Nhƣng theo uớc tính sản lƣợng thức ăn chăn nuôi của toàn ngành năm 2010
cũng chỉ là 10,6 triệu tấn và năm 2011 là 11,3 triệu tấn. Nhƣ vậy, hàng năm lƣợng thiếu hụt vào
khoảng 4-5 triệu tấn. Để đáp ứng nhu cầu trên thị trƣờng, trong một vài năm tới dự kiến giá trị
nhập khẩu thức ăn chăn nuôi vẫn khoảng từ 300- 400 triệu USD/năm.
Nguyên nhân khiến ngành này đã và vẫn tiếp tục phải nhập khẩu với giá trị lớn đƣợc chỉ
ra trong Báo cáo đánh giá cạnh tranh trong 10 lĩnh vực của nƣớc ta do Cục Quản lý cạnh tranh
(Bộ Công Thƣơng) tiến hành là vì lƣợng cung thức ăn chăn nuôi sản xuất trong nƣớc mới chỉ đáp
ứng đƣợc 50% nhu cầu. Song không chỉ nhập khẩu thành phẩm, ngành này còn đang phải nhập
khẩu nguyên liệu đầu vào phục vụ cho sản xuất lên tới khoảng 30%.
Hiện hầu hết các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi đều phải nhập khẩu nguyên
liệu để sản xuất. Đơn cử nhƣ Công ty TNHH Chăn nuôi CP Việt Nam năm 2009 giá trị nhập
khẩu nguyên liệu chiếm tới 70% doanh thu.
Theo đánh giá của Cục Quản lý cạnh tranh, những khó khăn mà các doanh nghiệp trong
ngành đang gặp phải là do nƣớc ta còn thiếu các ngành công nghiệp mạng lƣới để hỗ trợ cho sản
xuất thức ăn chăn nuôi nhƣ ngành công nghiệp cung cấp nguyên liệu thô cũng nhƣ công nghiệp
phụ trợ cho chế biến. Do vậy, việc sản xuất phụ thuộc rất nhiều vào nguyên liệu đầu vào của thế

13

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
giới. Chính điều này đã khiến giá thành các sản phẩm thức ăn chăn nuôi ở nƣớc ta thƣờng cao
hơn các nƣớc trong khu vực từ 15-20%.
Thêm vào đó, thị trƣờng thức ăn chăn nuôi lại không có sự tham gia của khối doanh
nghiệp nhà nƣớc, các doanh nghiệp có quy mô lớn trong ngành đều là các đơn vị có vốn đầu tƣ
nƣớc ngoài. Hiện nay hầu hết các tập đoàn sản xuất thức ăn chăn nuôi lớn trên thế giới đều đã có
mặt ở nƣớc ta nhƣ CP Group (Thái Lan), Cargill (Hoa Kỳ), NewHope (Trung Quốc)… Còn các
công ty cổ phần và trách nhiệm hữu hạn của Việt Nam đều là các loại hình doanh nghiệp nhỏ và
vừa.
1. SỐ LIỆU NHẬP KHẨU THỨC ĂN GIA SÚC VÀ NGUYÊN LIỆU CỦA VIỆT
NAM 2010
Theo số liệu thống kê, năm 2010 Việt Nam đã nhập khẩu 2,1 tỷ USD thức ăn gia súc và
nguyên liệu, chiếm 2,5% trong tổng kim ngạch nhập khẩu của cả nƣớc, tăng 23,06% so với
năm 2009.

Hình 2. Nhập khẩu thức ăn gia súc qua các tháng năm
2009 và 2010

14

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466

Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM

Hình 3. Nhập khẩu thức ăn gia súc và nguyên liệu 5 tháng
đầu năm 2010
Trong quý cuối năm 2010, thì tháng 12 là tháng có kim ngạch nhập khẩu thức ăn gia súc
và nguyên liệu ít nhất với 182,1 triệu USD, giảm 3,35% so với tháng liền kề trƣớc đó và giảm
13,1% so với tháng 10/2010.
Nếu nhƣ quý IV Achentina là thị trƣờng chính cung cấp mặt hàng này cho Việt Nam, thì
nay tiếp tục giữ vị trí này trong năm 2010 với kim ngạch 510,9 triệu USD, chiếm 23,5% trong
tổng kim ngạch nhập khẩu mặt hàng, tăng 13,21% so với năm 2009, trong đó tháng 12 Việt Nam
nhập khẩu thức ăn gia súc từ thị trƣờng này với 36,7 triệu USD, tăng 77,21% so với tháng
11/2010.
Đứng thứ hai về thị trƣờng cung cấp thức ăn gia súc và nguyên liệu cho Việt Nam trong
năm 2010 là Ấn Độ với kim ngạch nhập trong tháng 12/2010 là 49,8 triệu USD, giảm 0,9% so
với tháng liền kề trƣớc đó. Tính chung cả năm 2010 Việt Nam đã nhập khẩu trên 412 triệu USD
thức ăn gia súc và nguyên liệu từ thị trƣờng Ấn Độ, giảm 12,35% so với năm 2009.
Nhìn chung nhập khẩu mặt hàng thức ăn gia súc và nguyên liệu của Việt Nam từ các thị
trƣờng trong năm 2010 đều tăng trƣởng về kim ngạch, chỉ có một số thị trƣờng giảm đó là:
Trung quốc, hàn Quốc, Nhật Bản, Anh, Áo, Đức…
Đáng chú ý về thị trƣờng Thái Lan, tuy không phải là thị trƣờng chủ đạo cung cấp thức
ăn gia súc và nguyên liệu cho Việt Nam, nhƣng nếu so với năm 2009 thì là thị trƣờng nhập khẩu
tăng cao nhất. Tháng 12 năm 2010 Việt Nam đã nhập khẩu 7,2 triệu USD thức ăn gia súc và
nguyên liệu từ thị trƣờng Thái Lan, tăng 37,68% so với tháng 11, nâng kim ngạch nhập khẩu mặt
hàng này từ thị trƣờng Thái Lan năm 2010 lên 86,5 triệu USD, tăng 122,76% so với năm 2009.
Bảng 7. Số liệu nhập khẩu nguyên liệu thức ăn chăn nuôi của Việt nam năm 2010
Thị trƣờng
Năm 2010
Năm 2009
Tăng giảm

Tháng
Tăng giảm
KN năm
12/2010
KN T12 so
2010 so với

15

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
với T11

2009 (%)

(%)
Tổng KN

182.184.196

-3,35

+23,06

Achentina

36.728.301

510.958.349

451.348.613

+77,21

+13,21

Ấn độ

49.840.863

412.003.942

470.041.747

-0,90

-12,35

Hoa Kỳ

15.590.724

356.584.524

176.012.637

+29,24

+102,59

Trung Quốc

12.104.458

97.544.073

140.894.114

+43,07

-30,77

Thái Lan

7.255.433

86.539.603

38.848.134

+37,68

+122,76

Indonesia

7.924.136

54.892.035

35.952.898

+93,10

+52,68

Italia

1.484.019

38.088.001

35.037.477

-48,31

+8,71

Tiểu Vƣơng
quốc Ạâp
Thống nhất

2.433.184

36.463.210

21.435.948

+55,28

+70,10

Đài Loan

2.298.116

36.314.999

25.083.439

-5,21

+44,78

Hàn Quốc

1.685.820

19.829.106

23.035.438

-21,95

-13,92

Chilê

159.200

19.040.502

21.748.602

-72,79

-12,45

Canada

1.642.739

18.557.471

8.554.929

+79,64

+116,92

Oxtrâylia

3.813.241

17.734.240

8.789.792

+711,83

+101,76

Philipin

1.646.312

17.538.054

12.692.715

-15,55

+38,17

Pháp

1.259.316

15.173.739

12.501.257

+7,79

+21,38

Xingapo

1.727.598

14.860.193

10.328.467

-12,58

+43,88

Malaixia

1.822.968

14.815.689

9.056.232

+71,34

+63,60

Bỉ

473.415

6.335.585

4.854.012

-41,59

+30,52

HàLan

471.164

6.319.979

5.110.147

+2,99

+23,68

16

2.172.515.739 1.765.454.986

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
Tây Ban Nha

421.334

4.848.613

3.910.637

+9,83

+23,99

Nhật Bản

187.558

4.446.261

5.098.119

+78,10

-12,79

Anh

847.875

3.570.945

4.019.015

+339,98

-11,15

Áo

600.415

3.058.006

5.319.092

+145,78

-42,51

Đức

266.981

1.555.715

4.481.790

-9,90

-65,29

2. CÁM NGUYÊN LIỆU NHẬP KHẨU ĐANG CHO THẤY NHỮNG DẤU HIỆU
TĂNG TRƢỞNG ĐỘT BIẾN TRONG HƠN HAI NĂM QUA.
Số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam cho thấy kim ngạch nhập khẩu các
loại cám nguyên liệu của cả nƣớc trong bốn tháng đầu năm nay đạt 35,43 triệu đô la Mỹ, tăng

16,65 triệu đô la Mỹ (tƣơng đƣơng tăng 89%) so với cùng kỳ năm ngoái và tăng 18,76 triệu đô la
Mỹ (tƣơng đƣơng tăng 113%) so với cùng kỳ năm 2008. Nếu chỉ tính riêng trong tháng 4-2010,
nhập khẩu tiểu ngành này của Việt Nam đạt 8,66 triệu đô la Mỹ, lần lƣợt tăng 3,1 và 2,63 triệu
đô la Mỹ (tƣơng đƣơng tăng 56% và 44%) so với cùng kỳ năm 2009 và 2008.
Các số liệu trên là minh chứng rõ ràng nhất cho xu hƣớng bùng nổ trong nhập khẩu cám.
Trong cơ cấu nhập khẩu của tiểu ngành cám nguyên liệu, cám mì nhiều năm gần đây vẫn chiếm
tỷ lệ lớn với khoảng 70-75%, tiếp đến là cám từ cây họ đậu và một số loại cám từ họ ngũ cốc
khác. Bốn tháng đầu năm nay, kim ngạch nhập khẩu cám mì của Việt Nam đạt 25,85 triệu đô la
Mỹ, tăng 9,8 triệu đô la Mỹ (tƣơng đƣơng tăng 61%) so với cùng kỳ năm 2009.
Nguyên nhân khiến cám mì thƣờng chiếm tỷ trọng lớn nhƣ trên là do nguyên liệu này
hiện nay nƣớc ta chƣa có khả năng tự cung ứng. Trong khi đó, mỗi năm sản xuất lúa gạo của
chúng ta có thể cung cấp cho ngành công nghiệp thức ăn chăn nuôi khoảng 5-6 triệu tấn phụ
phẩm, chính là cám gạo, một trong những nguồn nguyên liệu quan trọng bổ sung calories cho
các sản phẩm thức ăn chăn nuôi. Do đó, lƣợng cám gạo Việt Nam phải nhập khẩu thƣờng ở mức
rất thấp, chiếm chƣa đến 1% tổng kim ngạch nhập khẩu các loại nguyên liệu thức ăn chăn nuôi.
Theo số liệu chính thức của hải quan Việt Nam, các nhà xuất khẩu cám lớn nhất sang Việt Nam
trong năm 2009 là Indonesia (33,15%), Sri Lanka (31,32%), và Ấn Độ (20,72%).
Tỷ lệ này trong bốn tháng đầu năm nay lần lƣợt là: 12,81%, 25,82% và 21,71%.
Nhƣ vậy, sự thay đổi đáng kể nhất trên thị trƣờng cám nhập khẩu của Việt Nam xét về
yếu tố đối tác hiện nay chính là sự đánh mất vai trò của Trung Quốc. Nếu nhƣ từ năm 2008 trở
về trƣớc, Trung Quốc là đối tác xuất khẩu cám mì lớn nhất sang Việt Nam thì năm 2009, nƣớc
này đánh mất gần 40% thị phần.

17

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM

Bốn tháng đầu năm 2010, Trung Quốc không có tên trong danh sách các nhà cung cấp
cám mì cho Việt Nam, thay vào đó là Sri Lanka, Indonesia và Tanzania.
Sự bùng nổ nhập khẩu cám nguyên liệu của Việt Nam những năm gần đây, ngoài nguyên
nhân mở rộng quy mô ngành công nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi trên cả nƣớc, còn có một
nguyên nhân không kém phần quan trọng là tốc độ leo thang chóng mặt của giá cả các loại
nguyên
liệu
trong
nƣớc,
điển
hình
là
cám
gạo.
Cụ thể, kể từ tháng 6-2009, giá mặt hàng này hầu nhƣ luôn trong xu thế tăng và đặc biệt
tăng nhanh trong bốn tháng cuối năm. Tính đến cuối tháng 12-2009 giá cám bán lẻ tại An Giang
đã lên mức 5.250 đồng/ ki lô gam, tức là cao hơn 17,53% so với mức giá trung bình tháng 11,
cao hơn gần hai lần mức giá hồi đầu năm và cao hơn 2,1 lần mức giá cùng kỳ năm 2008.
Bên cạnh việc tăng giá do tác động liên đới từ các thị trƣờng nguyên liệu thay thế, giá
cám gạo trong nƣớc tăng cao còn từ nguyên nhân giá gạo hồi phục. Giá gạo xuất khẩu của Việt
Nam cuối quí 3 đã hồi phục khá mạnh sau các thƣơng vụ ký thêm với Philippines cũng nhƣ khi
thị trƣờng đón nhận thông tin Ấn Độ dự định tăng cƣờng nhập khẩu.
Bƣớc sang năm 2010, mặc dù đợt sốt giá đã có chiều hƣớng hạ nhiệt nhƣng nguy cơ tăng
giá vẫn tiềm ẩn tại hầu hết các thị trƣờng nguyên liệu nội địa. Riêng giá mặt hàng cám gạo trong
nƣớc tiếp tục tăng thêm 250-300 đồng/ ki lô gam trong tháng 6, lên mức 4.680-4.700 đồng/ ki lô
gam (cao hơn 7% so với giá trung bình tháng trƣớc đó và cao hơn 32% so với cùng kỳ năm
2009).
Đáng lƣu ý hơn nữa là chu kỳ tăng giá của mặt hàng cám nguyên liệu trong nƣớc thƣờng
bắt đầu từ đầu tháng 6 hàng năm và kết thúc vào thời điểm cuối năm, do vậy, không loại trừ khả
năng thị trƣờng có thể đón nhận một đợt tăng giá mới trong tƣơng lai không xa.

18

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM

CHƯƠNG III
TIỀM NĂNG NGUYÊN LIỆU
THỨC ĂN
CHĂN NUÔI

19

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
CHƯƠNG III. TIỀM NĂNG NGUỒN NGUYÊN LIỆU THỨC ĂN CHĂN NUÔI VIỆT
NAM
1. Đặc điểm khí hậu
Việt Nam là nƣớc có khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm, chịu ảnh hƣởng khá sâu sắc của chế độ
gió mùa châu Á, có sắc thái đa dạng với một mùa lạnh ở phía Bắc ( từ đèo Hải Vân trở ra ), và
khí hậu kiểu Nam Á ( Tây Nguyên, Nam Bộ ) cũng nhƣ với khí hậu có tính chuyển tiếp ở vùng
ven biển Trung bộ ( từ đèo Hải Vân trở vào ).
Nƣớc ta có khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm phân bố tƣơng đối đều ở các vùng trong nƣớc, với
tổng số giờ mặt trời chiếu sáng trong ngày cao, tổng lƣợng bức xạ lớn, tài nguyên nhiệt trên cả

nƣớc đƣợc xem là loại giàu và là nguồn năng lƣợng tự nhiên quan trọng bậc nhất đối với cây
trồng. khí hậu nông nghiệp nƣớc ta đƣợc chia thành hai miền Nam và Bắc với 7 vùng sinh thái
nông nghiệp khác nhau. Phía bắc thuộc miền khí hậu nhiệt đới có mùa đông lạnh đƣợc chia
thành ba vùng theo ba đới khí hậu. vùng núi cao trên 500m, vùng đồi núi thấp dƣới 500m, và
vùng đồng bằng. Vùng đồng bằng có tổng nhiệt độ năm tới 9000oC, thời gian nhiệt độ dƣới 20oC
kéo dài 3 – 4 tháng, thời gian khô hạn kéo dài 15 – 30 ngày. Thành phần cây trồng phong phú,
trong mùa đông một số cây trồng ngƣng phát triển. Phía Nam ( từ đèo Hải Vân trở vào ) thuộc
miền khí hậu nhiệt đới điển hình, không có mùa đông đƣợc chia thành ba vùng theo ba đới khí
hậu nhƣ miền Bắc. Vùng đồng bằng có tổng nhiệt trên 9000oC, thời gian khô hạn 3 -4 tháng.
Thành phần cây trồng nhiệt đới phong phú. Trong điều kiện có đủ nƣớc cây nông nghiệp phát
triển xanh tốt quanh năm.
2. Đặc điểm ngành công nghiệp chế biến thực phẩm, giết mổ gia súc
Ngành công nghiệp chế biến thực phẩm và giết mổ gia súc ở nƣớc ta trải dài khắp cả
nƣớc và đang trên đà tăng trƣởng và phát triển mạnh. Do đó nguồn phế, phụ phẩm của ngành này
rất phong phú và đa dạng, việc tận dụng nguồn phụ phẩm này dùng làm thức ăn chăn nuôi sẽ góp
phần giảm giá thành, tăng lọi nhuận, tạo công ăn việc làm cho ngƣời lao động. Và hơn nữa sẽ
hạn chế đƣợc nguồn phụ phẩm chế biến thức ăn chăn nuôi phải nhập khẩu từ nƣớc ngoài.





Phải kể đến là nghành chế biến thủy – hải sản: chế biến tôm đông lạnh, chế biến
fillet cá ba sa, cá tra, sản xuất cá ngừ, cá trích đóng hộp.
Ngành công nghiệp sản xuất dầu ăn: cung cấp các loại khô dầu mè, khô dầu đậu
nành, khô dầu dừa, khô dầu đậu phộng…
Ngành công nghiệp xay xát: cung cấp lúa, gạo, cám…
Ngành công nghiệp giết mổ: cung cấp da, lông, móng, xƣơng, máu…

3. Nguồn thức ăn chăn nuôi Việt Nam

Trên lãnh thổ Việt Nam tồn tại nhiều hệ thống canh tác đa dạng, cho nên nguồn thức ăn
gia súc cũng rất đa dạng và phong phú. Hệ thống canh tác lúa nƣớc và hệ thống canh tác cây
trồng cạn là hai hệ thống chính sản xuất nguồn thức ăn giàu tinh bột. Với hơn 20 triệu tấn thóc từ
hệ thống canh tác lúa nƣớc, hàng năm có 3 triệu tấn cám và tấm là nguồn thức ăn năng lƣợng cổ

20

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
truyền cung cấp cho đàn lợn và gia cầm. Hệ thống canh tác cây trồng cạn, trồng các loại hoa màu
nhƣ Bắp, sắn, khoai lang, khoai sọ, kê… Bắp là loại cây trồng lâu đời có nhiều tiềm năng mở
rộng diện tích gieo trồng và tăng năng suất. Đầu thế kỉ XX các nƣớc Đông Dƣơng đã xuất khẩu
ngô sang Pháp để làm thức ăn gia súc, thời gian 10 năm qua diện tích trồng bắp tăng 30%, hiện
diện tích trồng bắp trên cả nƣớc đã đạt gần 2 triệu ha. Việc sử dụng rộng rãi các giống bắp lai,
với 6 vùng trồng tập trung, cùng với sắn, khoai lang tạo ra lƣợng lớn nguồn cung cấp nguyên liệu
cho nghành chăn nuôi ở Việt Nam. Hệ thống canh tác cây trồng cạn không chỉ sản xuất nguồn
thức ăn giàu tinh bột mà còn sản xuất các loại đậu đỗ, đậu tƣơng, lạc, vừng, bông. Hạt cây có dầu
ngắn ngày là nguồn thức ăn giàu protein đa dạng của chăn nuôi. Hệ thống canh tác cây công
nghiệp dài ngày có liên quan đến nguồn thức ăn giàu protein còn có cây dừa và cây cao su. Việt
Nam hiện có 3 triệu ha trồng dừa và 5 triệu ha trồng cao su.
Hệ thống canh tác vƣờn ao có năng suất cao, tạo ra nguồn rau xanh đủ loại thích hợp với
mọi mùa vụ. Việt Nam có 1 triệu km2 lãnh hải, 314,000 ha mặt nƣớc và 56,000 ha đầm hồ. Với
tài nguyên mặt nƣớc nhƣ vậy, chăn nuôi lại có thêm nguồn thức ăn thủy sinh trong đó đáng giá
nhất phải kể đến là nguồn thức ăn động vật. Để vƣợt qua sự hạn chế về đất, ngƣời nông dân Việt
Nam đã thực hiện thâm canh tăng vụ, xen vụ, gối vụ. Do đó tạo nguồn thức ăn phong phú cho
con ngƣời và nhiều phụ phẩm dùng cho chăn nuôi. Ƣớc tính hàng năm có 20 triệu tấn rơm, 10
triệu tấn thân cây bắp già, dây khoai lang, dây lạc, dây đậu tƣơng… Với việc mở rộng các nhà

máy chế biến hoa quả sẽ có thêm nguồn phụ phẩm nhƣ bã dừa, bã vỏ cam, chanh…
Thiên nhiên Việt Nam thuận lợi cho việc sản xuất thức ăn chăn nuôi, nhƣng cùng với
những thuận lợi thì cũng có những khó khăn trong giai đoạn sau thu hoạch và bảo quản. Khai
thác và sử dụng có hiệu quả cao các các chính phẩm và phụ phẩm của hệ thống canh tác đa dạng
nói trên là nhiệm vụ lớn của những ngƣời làm nghiên cứu cũng nhƣ những ngƣời làm công tác
quản lí. Việt Nam không có những cách đồng bằng phẳng và bát ngát nhƣ những nƣớc khác. Cỏ
tự nhiên mọc trên các trảng cỏ ở trung du và miền núi, còn ở đồng bằng cỏ mọc ven đê và ven
bãi các con sông lớn, dọc bờ ruộng, đƣờng đi và trong các ruộng màu. Các trảng cỏ tự nhiên vốn
hình thành từ đất rừng do kết quả của quá trình khai thác lâu dài không hợp lí đất đồi núi ( thói
quen đốt rừng làm nƣơng rẫy ). Theo nhiều tài liệu công bố đất có trảng cỏ ở nƣớc ta lên tới
5,026,400 ha. Một đặc điểm phổ biến là trên các trảng cỏ và bãi cỏ tự nhiên rất hiếm cỏ họ đậu,
chỉ có hòa thảo thân bò, tầm thấp chiếm vị trí độc tôn.
3.1 THỨC ĂN XANH
ĐỊNH NGHĨA
Tất cả các loại cỏ trồng, cỏ tự nhiên, các loại rau xanh cho gia súc sử dụng ở trạng thái tươi,
xanh bao gồm: rau muống, bèo hoa dâu, lá bắp cải, su hào, cỏ tự nhiên, cỏ trồng như cỏ voi và
cỏ sả, bèo tấm, rau dừa nước, rau dền, rau lấp, thân lá khoai lang...
Thức ăn thô xanh ở nƣớc ta rất đa dạng, phong phú bao gồm các loại cỏ xanh, thân lá, ngọn
non của các loại cây bụi, cây gỗ đƣợc sử dụng trong chăn nuôi. Thức ăn xanh chứa 60 – 85 %
nƣớc, đôi khi còn cao hơn nhiều. Chất khô trong thức ăn xanh có hầu hết các chất dinh dƣỡng

21

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tổng Quan Nguồn Nguyên Liệu Thức Ăn Chăn Nuôi Tại Việt Nam
GVHD: TS. TRầN BíCH LAM
cn thit cho ng vt v d tiờu húa. Gia sỳc nhai li cú th tiờu húa trờn 70% cỏc cht hu c
trong thc n xanh. Thc n xanh cũn cha protein d tiờu húa, giu vitamin, khoỏng a lng,

vi lng, ngoi ra cũn cha cỏc hp cht cú hot tớnh sinh hc cao.
Thnh phn dinh dng trong thc n xanh ph thuc vo tng loi cõy trng, iu kin khớ
hu, th nhng, k thut canh tỏc, giai on sinh trngCõy c bún nhiu phõn m thỡ
hm lng protein cng cao, nhng cht lng protein gim vỡ lm tng hm lng ni t phi
protein nh nitrat, amit.
Nhỡn chung thc n xanh nc ta rt phong phỳ v a dng, nhng hu ht ch sinh trng
vo mựa ma, cũ mựa ụng v mựa khụ thỡ thiu ht nghiờm trng.
Bng 8. Thnh phn hoỏ hc ca mt s cõy thc n xanh ph bin mc di nc v trờn
cn, v b u v ho tho

3.2 CC LOI THC N XANH
3.2.1 RAU BẩO
nc ta cú nhiu sụng ngũi, ao h thun li cho s phỏt trin ca cỏc loi rau bốo v
rong to nh rau mung, bốo tm, bốo cỏi, lc bỡnh, bốo dõu v cỏc loi rong tol ngun thc
n chn nuụi c s dng rng rói nhiu vựng ca nc ta. Rau bốo cú nhiu caroten, vitamin

22

SVTH: Nguyễn Lê Thành Minh MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
nhóm B, C giàu các khoáng đa lƣợng nhƣ Kali, Canxi, một số khoáng vi lƣợng nhƣ mangan,
sắt…Một số rau bèo, rong tảo có khả năng tích tụ nhiều khoáng chất từ môi trƣờng, trong số đó
có một số kim loại nặng độc hại. Do vậy cần lƣu ý rau bèo sinh trƣởng trên các nguồn nƣớc thải
công nghiệp, nƣớc thải sinh hoạt có chứa nhiều nguyên tố độc hại. Nhƣợc điểm chung của rau
bèo chứa nhiều nƣớc 90 – 95%, giá trị năng lƣợng thấp, không thể sử dụng với tỷ lệ cao trong
khẩu phần vật nuôi có năng suất cao.
Đặc điểm chung của rau bèo là hàm lƣợng chất khô thấp từ 6 – 10% nên giá trị tạo năng

lƣợng thấp. Tuy nhiên trong chất khô lại tƣơng đối giàu protein thô 16 – 17%, giàu khoáng đa
lƣợng và khoáng vi lƣợng 10 – 15%. Xét đến hàm lƣợng acid amin, rau bèo đáp ứng đƣợc nhu
cầu của lợn và gia cầm về histidine, isoleucin, tryptophan, thừa arginine, leucine, phenylalanine,
tyrosine, nhƣng thiếu methyonine. Lysine trong rau bèo tƣơng đối giàu chiếm 4 – 6% protein thô.
Các nguyên tố khoáng có nhiều trong rau bèo là Canxi
Nhƣợc điểm cơ bản của rau bèo là dễ gây nhiễm bệnh ký sinh trùng đƣờng ruột cho gia
súc.
Một số loại bèo có giá trị dinh dƣởng cao, tiềm năng cho nghành chăn nuôi với sản lƣợng
cao nhƣ: bèo hoa dâu, bèo tấm cánh nhỏ. Việt Nam là nƣớc có kinh nghiệm sản xuất hai loại bèo
này trên ruộng lúa. Ruộng thả bèo hoa dâu thƣờng là chân ruộng chủ động nƣớc. Nhân dân ta
thƣờng kết hợp cấy bèo khi trồng lúa. Sau khi cấy lúa đƣợc 10 ngày, tiến hành thả bèo trên 1/10
diện tích ruộng, sau 6 – 7 ngày thì san bèo thƣa ra, bón phân phosphate. Nhờ thả bèo hoa dâu mà
ruộng lúa hạn chế cỏ mọc, ngăn sự bốc hơi nƣớc, tăng độ mùn.

Hình 4. Bèo hoa dâu

3.2.2

Hình 5. Bèo tấm cánh nhỏ

Rau muống
Danh pháp khoa học: Ipomoea aquatica
Thành phần hóa học

23

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466


Tổng Quan Nguồn Nguyên Liệu Thức Ăn Chăn Nuôi Tại Việt Nam

GVHD: TS. TRầN BíCH LAM
Rau mung cú 92% nc, 3,2% protit, 2,5% gluxit, 1% xenluloza, 1,3% tro. Hm lng
mui khoỏng cao: canxi, phtpho, st. Vitamin cú caroten, vitamin C, vitamin B1 , vitamin
PP, vitamin B2 .
Bng 9. Thnh phn dinh dng ca mt s loi rau mung trờn th gii (%)

Tim nng
Vit Nam rau mung c trng v s dng tng
i rng rói nhiu vựng vỡ cú kh nng cho nng sut v giỏ
tr dinh dng cao, cú th trng trờn nhiu loi t khỏc nhau
nh trờn t khụ, m, sỡnh ly hoc ngp nc, sinh trng
nhanh trong mựa ma, kộm chu lnh, c s dng rng rói
trong chn nuụi( nht l chn nuụi ln).
3.2.3

Thõn lỏ khoai lang
Danh phỏp khoa hc: Ipomoea batatas
Hỡnh thỏi

Hỡnh 6. Rau mung

Khoai lang l loi cõy thõn tho dng dõy leo sng lõu
nm, cú cỏc lỏ mc so le hỡnh tim hay x thựy chõn vt, cỏc hoa cú
trng hp v kớch thc trung bỡnh. R c n c cú hỡnh dỏng
thuụn di v thon, lp v nhn nhi cú mu t , tớm, nõu hay
trng. Lp cựi tht cú mu t trng, vng, cam hay tớm.
Khoai lang ngoi mc ớch trng ly c l chớnh, cũn
trng cung cp thc n thụ xanh cho vt nuụi. Khoai lang nu
c chm súc tt cú kh nng tỏi sinh nhanh, thu ct c nhiu
ln trong nm v cho nng sut cao. Giỏ tr dinh dng ca thõn

lỏ khoai lang nu thu hoch non s t mc khỏ. Protein trong
thõn lỏ t trung bỡnh 15 16% cht khụ, x thụ khong 16
17% thp hn nhiu so vi c hũa tho, õy l ngun thc n rt
tt cho gia sỳc d dy n.

Hỡnh 7. Rau lang

Bt lỏ khoai lang l ngun protein v xanthophyl trong khu phn gia cm. Xanthophyl
v ò-caroten trong bt lỏ lm cho mu lũng trng v da g tt hn. Trong khi ú, s dng
10% thõn lỏ khoai lang lm tng tng trng v gim chi phớ thc n v gim t l cht v cũi
cc ca ln con.

24

SVTH: Nguyễn Lê Thành Minh MSSV 60701466


Tæng Quan Nguån Nguyªn LiÖu Thøc ¡n Ch¨n Nu«i T¹i ViÖt Nam
GVHD: TS. TRÇN BÝCH LAM
Bảng 10. Thành phần hóa học của thân lá khoai lang

Bảng 11. Thành phần axit amin của củ và lá khoai lang (% theo protein thô)

3.2.4

Lá sắn ( lá khoai mì )
Danh pháp khoa học: Manihot esculenta
Đặc điểm

Lá sắn trong nguyên liệu khô 100% chứa đựng

24,2% đƣờng và tinh bột 24,2%, 24% protein, 6% chất
béo, 11% xơ, 6,7% chất khoáng, 350 ppm
xanhthophylles (Yves Froehlich, Thái Văn Hùng 2001).
Chất đạm của lá sắn có khá đầy đủ các acid amin cần
thiết, giàu lysine nhƣng thiếu methionine.

Hình 8. Lá khoai mì (lá sắn)

Tuy rất giàu protein ( 24% chất khô ) nhƣng trong lá sắn có chứa nhiều glucosid linimarin,
trong cơ thể vật nuôi dƣới tác dụng của enzyme sẽ tạo thành acid hydrocyanua (HCN) rất độc
đối với gia súc nhất là heo và gia cầm. Các giống sắn ngọt có 80-110 mg HCN/kg lá tƣơi, các
giống sắn đắng chứa 160-240 mg HCN/kg lá tƣơi. Do đó lá sắn đƣợc sử dụng rất hạn chế chƣa tớ
5% cho gia súc trƣởng thành. Đặc biệt thƣờng bổ sung vào khẩu phần của các loại gà đẻ thƣơng
phẩm để cải thiện màu sắc lòng đỏ trứng. Lƣợng độc tố trong giống sắn ngọt thƣờng thấp hơn so
với giống sắn đắng. Phơi nắng hoặc ủ chua có thể làm giảm đáng kể lƣợng độc tố trong lá sắn.
việc bổ sung acid amin methyonin vào khẩu phần ăn sẽ hạn chế một phần tác hại của độc tố.

25

SVTH: NguyÔn Lª Thµnh Minh – MSSV 60701466