Xây dựng hệ thống bài tập vật lý phần điện học lớp 11 THPT theo định hướng phát triển năng lực (NCKH)

L IC
V i lòng bi

c, chúng tôi xin chân thành c

Phòng Qu n lý Khoa h

i h c Sài Gòn, cùng v i quý th

h c Sài Gòn và các th y cô
t n tình

u,
i

a bàn thành ph H

ng d n chúng tôi trong su t quá trình nghiên c u.
c bi t, chúng tôi xin chân thành c
ih

trong su t quá trình th c hi n và

n, gi ng
ng d n tr c ti p cho chúng tôi
tài nghiên c u này.
Tác gi


M CL C
................................................................................................................1

L IC

M C L C ....................................................................Error! Bookmark not defined.
B N TÓM T T .............................................................................................................4
DANH SÁCH CÁC CH

VI T T T .........................................................................6

DANH SÁCH CÁC B NG ...........................................................................................7
, HÌNH..............................................................................8
U ........................................................................................................9

PH N I: M

PH N II: N I DUNG .................................................................................................12
C N NGHIÊN C U ....................12

LÝ LU N V V

C..............................................................................................................12
1.1 Khái ni

c ............................................................................................12

1.2 Phân lo

c..............................................................................................13
c chung.............................................................................................13

ng l

c thù trong môn V t lý:...........................................................16

1.3 C

c...............................................................................................23

1.4 Hình thành và phát tri

c cho h c sinh THPT .................................24

1.4.1 S c n thi t c a vi c hình thành và phát tri
c cho h c sinh
THPT......................................................................................................................24
c cho h c sinh THPT ..26

1.4.2 Các bi n pháp hình thành và phát tri

2. BÀI T P V T LÝ VÀ BÀI T P V
NG PHÁT
TRI
C ....................................................................................................34
2.1 Bài t p V t lý ......................................................................................................34
2.1.1 Vai trò và ch

a bài t p V t lý trong d y h c............................34

2.1.2 Phân lo i bài t p V t lý ...............................................................................36
2.2 Bài t p V

ng phát tri

c .......................................37

2.2.1 Khái ni m......................................................................................................37
m .......................................................................................................37
2.2.3 S c n thi t c a vi c xây d ng bài t p phát tri

c.....................38

2.2.4 Quy trình xây d ng h th ng bài t p V
ng phát tri n
c..................................................................................................................39
3. TH C TR NG C A VI C HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI
3.1 M

C 40

o sát ..............................................................................................40

3.2 N i dung kh o sát...............................................................................................41
3.3 Ph

o sát .......................................................................................43


ng kh o sát .............................................................................................43
3.5 K t qu kh

c tr ng.........................................................43
NG H TH NG BÀI T P V T LÝ PH
NH CNG PHÁT TRI
C .....................44

L

1. M C TIÊU D Y H C PH

N H C ........................................................44

NH
C C N HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N CHO
H C SINH KHI H C XONG PH
N H C..................................................50
............................................................................................50
4. CÁC BI N PHÁP S

D NG H TH NG BÀI T
NG
C TRONG D Y H C V T LÝ ....................................63

PH N III: K T LU N VÀ KI N NGH .................................................................65
3.1 K t lu n ...............................................................................................................65
3.2 Ki n ngh .............................................................................................................65
TÀI LI U THAM KH O...........................................................................................66
.....................................................................................................................67
.......................................................................................................................67
Ph l c 2 .......................................................................................................................86
Ph l c 3 .....................................................................................................................101

Ph l c 4 .....................................................................................................................107
Ph l c 5 .....................................................................................................................117


B N TÓM T T
TÀI NGHIÊN C U KHOA H C SINH VIÊN
XÂY D NG H TH NG BÀI T P V T LÝ PH

NH C

NG PHÁT TRI

C

L P 11 THPT

Mã s : SV2016-01

1. V

nghiên c u (v

, tính c p thi t)

Ngh quy t 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 H i ngh
m

n, toàn di n giáo d

i

t ra yêu c u m i cho giáo d c nói

chung và d y h c v

cung c p tri th c, rèn luy n k

mà còn ph i phát tri

i h c. Khái ni

c, c

c,

ch c d y h c và h th ng bài t p b tr nh m hình thành, phát
tri

c cho h
m

c nhi u nhà nghiên c u yên tâm, là v n
u nghiên c

c

ng phát tri
v các v

cc

trên. Vì v

c k ho

im

i h c thì c n có thêm nhi u nghiên c u

ng nghiên c u c

tài là r t c n thi t và mang tính

th c ti n.
2. M

u/m c tiêu nghiên c u
Xây d ng h th ng bài t p V t lý THPT ph

thành và b

n h c - l p 11 nh m hình

c cho h c sinh.

3. Nhi m v /n i dung nghiên c u/câu h i nghiên c u
- Nghiên c u lý lu n v bài t p v
- Nghiên c u lý lu n v

y h c bài t p v t lý.

c, hình thành và b

i h c.

- Xây d ng h th ng bài t p v t lý ph n nhi t h c l
ng phát tri

nh

c.

- Th c nghi

u qu c a h th ng bài t

xây

d ng.
4. Ph

nghiên c u
-

tri

u lý lu n: tham kh o tài li
c h c sinh.

-

c: x lý s li u th c nghi m.

n vi c phát


5. K t qu nghiên c u (

a các k t qu ) và các s n ph m (Bài báo khoa

h c, ph n m m máy tính, quy trình công ngh , m u, sáng ch
- H th ng bài t p v t lý ph
tri

nh cl

u có)
ng phát

c.
- Bi n pháp t ch c b
y d ng.

c cho h c sinh thông qua h th ng bài t p


DANH SÁCH CÁC CH
CH

VI T T T

VI T T T

THPT

Trung h c Ph thông

SGK

Sách giáo khoa

NXB

Nhà xu t b n

NL

c


DANH SÁCH CÁC B NG
STT
1

TÊN B NG
B ng 1: B

c thù môn V t lý

B ng 2: B

3

B ng 3: B

c th c nghi m (N)

4

B ng 4: B

c tìm ki

5

B ng 5: B

c cá th (C)

n s d ng ki n th c V t lý (K)

i thông tin (T)

B ng 6: Chu n ki n th
Giáo d

17
21
21

o

7
8

c c th hóa t

l c chung

2

6

TRANG

22
23

V t lý 11 c a B

45
51

B ng 8: B ng giá tr IC ph thu c vào th i gian

92


, HÌNH
STT

1

TÊN

, HÌNH

TRANG

khái quát quy trình xây d ng h th ng bài t p V t
lý

ng phát tri

2

t ng h p l

3

v

c
n

ng h

40
69

c bi t c a t

ng

118

4

Hình 1: Hình nh th c t v nam châm ch U

53

5

Hình 2: Hình nh th c t b

53

6

Hình 3: Hình nh th c t d ng c c n thi t cho thí nghi m

55

7

Hình 4: Hình

57

8

Hình 5: Hình bi u di

9

Hình 6: Hình mô t ba b n ph ng

10

Hình 7: Hình bi u di

11

Hình 8: Hình bi u di n ba b n kim lo i A, B, C

81

12

Hình 9: Hình nh pin trong th c t

82

13

Hình 10: Hình mô t

14

Hình 11: Hình mô t

15

Hình 12: Hình nh v s m sét

105

16

Hình 13: Hình nh minh h a qui t c bàn tay trái

109

17

Hình 14: Hình

18

Hình 15: Hình nh g i ý v

nt

ng h

trong th c t
ng tác d ng t i M

74
75

t trong t

n dây d n hình t di

u

u

u ki n

80

92
97

t trong t
ng V t lý

u

120
122


PH N I: M

U

1. T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U THU

TÀI

C
T

c có s xem xét, c i t
ng phát tri

u theo

c. Tuy nhiên không ph i qu
pc

rõ
ts

trình thi t k

c c n có

NewZealand, Pháp...M t s

c tuyên b

h

c khác, tuy không tuyên b

c,

t k theo

n c th

ng này

c, Ph n Lan.
Vi t Nam, trong nh
h i nh p qu c t , t

ib ic

phát tri n xã h i ngày càng nhanh, v i nh ng bi

ng, yêu c
d

n ch

im

t ch c ho

ng ngu n nhân l

c t m quan tr ng c a vi

i m i ho

t

i m i ki

y h c, trong nh

p trung ch

i liên t c

i v i m i cá nhân ngày càng cao thì vi
ng quy

c. Nh n th

ng

Giáo d

o

ng giáo d c, nh m t o ra s chuy n bi

ng d y h c, góp ph n nâng cao ch

ng giáo d c trong

nv
ng

trung h c.
2. LÝ DO CH

TÀI

Tr i qua nhi u công cu

i m i trong giáo d c, thông tin và tri th c luôn

c xem là tài s n vô giá, h u ích c a m i qu c gia. Ngày nay, giáo d
m
ch có ch

i, m i qu c gia ti n b

c không

n t i nh ng kinh nghi m l ch s xã h i c a th h

sau, mà quan tr ng là trang b cho m
c trong m i cá nhân, phát tri
h ct

ng xuyên, h c t p su

c

cc

c t p, tìm cách phát tri n

i t i, thích

c v i m t xã h i

ih

c nh ng yêu

quy t 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 H i ngh
im

n, toàn di n Giáo d

giáo d c nói chung và d y h c V t lý
luy n k

c cho th

i m i giáo d c là m t vi c làm h t s c c n thi t và c p bách.

Bên c
khóa XI v

c xem là

i phát tri

t ra yêu c u m i cho
cung c p tri th c, rèn
i h c. Khái ni

c, c u


ch c d y h c và h th ng bài t p b tr nh m hình
thành, phát tri

c cho h c sinh THP

quan tâm, là v

m

c nhi u nhà nghiên c u

u nghiên c

c p.

ng phát tri
nh

a th k

Giáo d

ng phát tri

h c, chú tr

n nhi u t
ng giáo d c qu c t .

c nh

m b o ch

u ra c a vi c d y

c v n d ng tri th c trong nh ng tình hu ng th c ti n, nh m

chu n b

c gi i quy t các tình hu ng c a cu c s ng và ngh

nghi p. Thông qua
c; th hi

t qu h c t
cm

giáo d

c mô t chi ti t và có th

ti n b c a h c sinh m t cách liên t
ng phát tri

c k ho c
l cc

c có th h u ích cho vi

im

i m i giáo d c.
ng phát tri

i h c thì c n có thêm nhi u nghiên c u, tài li

h tr cho giáo viên,

có k ho ch gi ng d y phù h
d ng m t h th ng các bài t p
ng phát tri

ng v i vi c d y h c và ki

c là m t vi c làm h t s c c n thi t mang tính th c ti n.

c t m quan tr ng c a v
tài:

c xây

này, nên chúng tôi ch

ng h th ng bài t p V t lý ph

nh c

ng nghiên c u

l

nh

ng phát tri
3. M C TIÊU NGHIÊN C U
Xây d ng h th ng bài t p V t lý ph
thành và b

n h c - l p 11 THPT nh m hình

c cho h c sinh.

4. CÁCH TI P C N
tài ti p c n tr c ti p ch

V t lý l p 11 ph

n h c hi n nay, mà

c th là h th ng các bài t p. D a vào tài li u t p hu
c a B Giáo d
lý

tham kh o v

c chuyên bi t c a b môn V t

ng h th ng các bài t p phù h p v i các lo

c này.


U
nghiên c

-

tài này, chúng tôi ti n hành s d

u lý lu n: tham kh o tài li

u

n vi c phát tri n

c h c sinh.
NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U
ng nghiên c u
H th ng bài t p V t lý ph
tri

nh c-l

ng phát

c.

6.2 Ph m vi nghiên c u
tài ch kh o sát h th ng bài t p V t lý ph

n h c l p 11 THPT.

7. N I DUNG NGHIÊN C U
- Nghiên c u lý lu n v bài t p V t lý
- Nghiên c u lý lu n v

c, hình thành và b

- Xây d ng h th ng bài t p V t lý ph
tri

c.

y h c bài t p V t lý.

nh cl

i h c.
ng phát


PH N II: N I DUNG
LÝ LU N V V
1.

C N NGHIÊN C U

C

1.1 Khái ni

c
u nhà khoa h c nghiên c

-

c là kh

mv

c, ch ng h n:

ng các yêu c u ph c h p và th c hi n thành công

nhi m v trong m t b i c nh c th (OECD*, 2002). [13]
-

c là các kh

n th c v n có

gi i quy t các v

cá nhân hay có th h c

t ra trong cu c s

a

trong nó tính s

m xã h

d ng m t cách thành công và có trách nhi m các gi

có th s
ng tình hu ng

i (Weinert, 2001) [13]
-

c là kh

h

n d ng nh ng ki n th c, kinh nghi m, k

và

ng m t cách phù h p và có hi u qu trong các tình hu

ng

c a cu c s ng. (Quebec-

c là s

[1,13]

ng t ng h p các ki n th

ng thú, ni
nh

c tính cá nhân

th c hi n m t lo i công vi c trong m t b i c nh

nh (B giáo d

im

o, 2015,

giáo d c ph thông, ban hành theo quy

a Th

ng

Chính ph ; Trang 5)
-

m c a cá nhân th hi n m

m t cách thành th c và ch c ch n

-

a t này- bao hàm không ch

c

c tính hình thành và phát tri n nh quá trình h c t p, rèn
c, T p chí

i. (Hoàng Hòa Bình

ih

n

n bách khoa Hà N i)

- Là m t lo i thu c tính v i s m r

luy n c

T

m t hay m t s d ng ho

bách khoa Vi t Nam, 2002, t p 3, NXB T

tính b m sinh mà c nh

thông th o- t c là có th th c hi n

m TPHCM, s 6, 2015, trang 71)
c (Competence) c a h c sinh là kh

n d ng t ng h p các ki n th

vào gi i quy t các tình hu ng h c t p và th c ti
ph m c th , có th quan sá
Lí lu n d y h c hi
ih

c (Bernd Meier, Nguy
i m i m c tiêu, n

c nh ng s n
ng, 2014,
y h c,

m Hà N i)

* OECD là tên vi t t t c a T ch c H p tác và Phát tri n Kinh t (Organization for Economic Cooperation
and Development), thành l

T ch c H p tác Kinh t Châu Âu (OEEC)


-

c là s k t h p ph c t p c a ki n th

m

i th hi

cho phép

ng hi u qu c a h trong cu c s ng ( Fred Paas & Tamara

van Gog & John Sweller, 2010 Pre-and InTeaching

Efficacy

Beliefs.

Educational

Research

Review,

Vol.

11

(14),

pp 1344-1350)
T

ng nh
c là kh

n d ng nh ng ki n th c, k

vi c gi i quy t các tình hu
1.2 Phân lo

k x o c a cá nhân vào

c k t qu có ch

c

Phân lo

c là m t v

r t ph c t p. K t qu ph thu c vào quan

m và tiêu chí phân lo
l cc

tk

c có th th y 2 lo
c c th

ng

ng ti p c
c chung và n

c

c thù). [1]

c chung
Khái ni

c chung
n, thi t y

vi

ng trong xã h

môn h

i có th s ng và làm

c hình thành và phát tri n do nhi u

n nhi u môn h c.
Phân lo

c chung

Có r t nhi

m khác nhau v vi c phân lo

li u này chúng tôi d

c chung. Trong tài

m c a tài li u T p hu n giáo viên c a B giáo d c
[1]

ct h c
B n thân ph

c nhi m v h c t p m t cách t giác, t hoàn thi n

b n thân, không quá l thu
l ct h

ms

c th hi n qua vi c: l p và th c hi n k ho ch h c t p nghiêm túc, n

n p, th c hi n các cách h c, hình thành cách ghi nh riêng, phân tích nhi m v h c t p
l a ch n các ngu n tài li u phù h

m

n bài

sách giáo khoa,

sách tham kh

thông tin có ch n l c b ng ghi tóm t t v

chi ti t, b ng b

khái ni m, b ng, các t khóa, ghi chú bài gi ng c a giáo viên theo

các ý chính, tra c u tài li u

ng theo yêu c u c a nhi m v h c t p.


c t h c còn th hi n qua vi c: nh

u ch nh nh ng sai sót, h n

ch c a b n thân khi th c hi n các nhi m v h c t p thông qua l i góp ý c a giáo viên,
b n bè, ch

ng tìm ki m s h tr c

i khác khi g

c t p.

c gi i quy t v
c các tình hu ng trong h c t p, tìm ra nh ng tình hu ng
có v

u các thông tin liên quan và t

cùng th c hi

ng gi i quy

ng gi i quy t. Cu i
ng gi i quy t t

t.

c sáng t o
B n thân ph i có nh

ng sáng t o riêng, không ph thu

i

khác trong quá trình gi i quy t các tình hu ng trong h c t p và cu c s ng. Khi g p
m t tình hu ng th c ti n trong cu c s ng, ph i bi
nhi u ngu n khác nhau. S

nh và làm rõ thông tin t

ng d a trên các ngu

hi u, lên k ho ch th c hi n.

u quan tr ng

ng l c sáng t o là vi c phát hi n y u

t m i, y u t c a riêng b n thân và không quá lo l ng v

ng.

c t qu n lý
c t qu n lý th hi
hi n qua vi c: nh

c l p cao trong vi c qu

c các y u t

c bi u

ng c a b n thân, ki m ch

c c m xúc c a b n thân trong các tình hu ng khác nhau.Ý th
c a mình, xây d ng và th c hi

c quy n l i và

c k ho ch nh

cm

nh n ra và có ng x phù h p v i nh ng tình hu ng không an toàn. T
u ch nh nh

p lý c a b n thân trong h c t p và trong cu c

s ng hàng ngày.
M

c t qu n lý còn th hi n

vi c t

c hình th c a

b n thân so v i chu n v chi u cao, cân n ng, nh n ra nh ng d u hi
n d y thì, có ý th

ng, rèn luy n và ngh

nâng cao s c kh e, nh n ra và ki
kh e và tinh th

ic ab n

c nh ng y u t

ng x u t i s c

ng s ng và h c t p.

c giao ti p
c b i c nh h i nh p hi n nay, m i cá nhân ph i t trang b cho b
p t t. Và vi

u bi

t ra m

c th c hi
p và hi

c
c vai trò quan tr ng c a vi

tm c

c khi giao ti p. Trong quá trình giao ti p c n khiêm t n, l ng nghe tích c c


trong giao ti p, nh

c b i c nh giao ti

ti p. C n chú ý di

c

ng m t cách t tin, th hi

ng giao

c bi u c m phù h p v i

ng và b i c nh giao ti p.

c h p tác
Vi c t l p là r t quan tr

t vài tình hu ng c a cu c s ng thì

chúng ta không th gi i quy t t t công vi c mà không c n s tr giúp c a các cá nhân
giúp

thu c hoàn toàn, mà chúng ta ph i

h p tác m

ng và vì l i ích chung. M

h p tác t

c

ng có nh ng bi u hi

c giao các nhi m v ,

xu t m

p tác khi

c lo i công vi c nào có th hoàn thành t t nh t

b ng h p tác theo nhóm v i quy mô phù h p. Bi t trách nhi m, vai trò c a b n thân
trong nhóm ng v i công vi c c th , phân tích nhi m v c a c

các ho

ng ph i th c hi n, tro

nhi m t t nh

t

c ho

c
ng mình có th

m

xu t cho nhóm phân công.

N

u c n nh n bi

m, kh

a t ng thành

t qu làm vi c nhóm, d ki n phân công t ng thành viên trong nhóm
các công vi c phù h p. Ch
u ch

y ho

u hoàn thành ph n vi

ng chung, chia s , khiêm t n h c h i các thành viên

trong nhóm. Bi t d a vào m
m

c giao, góp

t ng k t ho

ng chung c a nhóm, nêu

c, m t thi u sót c a cá nhân và c a c nhóm.
c s d ng công ngh thông tin và truy n thông.
Hi n nay, công ngh hi

Th

t nhi u cho cu c s ng c a chúng ta.
c kh

d ng các công ngh hi

v y chúng ta ph i bi t l a ch n nh ng công ngh phù h p v i kh
Ví d

a b n thân.

i bi t s d ng các ch

tin, chia s

a Internet. S d ng các thi t b

v c th , nh n bi t các thành ph n c a h th

i, vì

u thông
th c hi n các nhi m
n, s d

c các ph n

m m h tr h c t p thu
* ICT là c m t
công ngh thông tin
ng là m t thu t ng
nh n m nh vai trò c a truy n thông h p nh t và s k t h p c a vi n thông. ICT bao g m t t c
n
k thu
cs d
x lý thông tin và tr giúp liên l c, bao g m ph n c ng và m ng máy tính,
n tho i
ti n truy n thông, t t c các lo i x lý âm thanh và video
u khi n d a trên truy n t i và m ng và các ch
sát.

c s d ng ngôn ng .
c s d ng ngôn ng
hay n i dung chi ti

c th hi n qua vi c: nghe hi u n i dung chính

i tho i, chuy n k , l i gi i thích, cu c th o lu n, nói
u và nh

trình h c t

c n i dung ch

thu

c hi u n i dung chính hay n i dung chi ti

vi

n v nh ng ch

n, tài li u ng n,

quen thu c ho

tóm t t n i dung chính c

t

n ng

u, hi u t v ng thông d

u và ng

cs d

c kh u ng và bút ng ,

thông qua các ng c

cc

p c a các

lo i câu tr n thu t, câu h i, câu m nh l nh, câu c m khán, câu kh

nh, câu ph

u ki n.
Ngoài ra, trong b i c nh qu c t hóa hi n nay, m i cá nhân c n trang b cho b n
thân m t v n ki n th c ngo i ng c n thi t.
c tính toán
c tính toán là m

c thi t y u c a m

i, nó giúp ít trong

cu c s ng l n trong h c t p và nghiên c u.
S d ng các phép tính (c ng, tr

trong h c t p và trong

cu c s ng, hi u và có th s d ng các ki n th

c tính trong

các tình hu ng quen thu c.
M t cá nhân c n ph i bi t s d

c các thu t ng , kí hi u toán h c, tính

ch t các s và c a các hình h c, s d

c th ng kê toán h c trong h c t p và

trong m t s tình hu

n hàng ngày, hình dung và có th v phác th
c tính ch

bi u di

n c a chúng. Hi u và

c m i quan h toán h c gi a các y u t trong các tình hu ng h c t p và
is

d

áp d ng vào cu c s ng. S d

c máy tính c m tay trong h c t
us d

c các d ng c

, tính, s

cs

c

tính toán trong h c t p.

1.2.2

c thù trong môn V t lý:
Ngoài nh

th

i

m riêng c

c th

c chung, t ng môn h c

c sinh phát tri n t
trong vi c phát tri

trong vi c phát tri

ng ph thông v i nh
c

c ngôn ng , môn Toán có

c suy lu n logic, môn V t lý

trong vi c


phát tri

c th c nghi m,

c c th có th

nh quá trình h c môn h c c th

cg

c phát tri n t t
c

c thù c a môn

h
Trong lí lu
nh

c ti n, t n t

m chính trong vi

c thù cho t ng môn h c. M t là, xây d

trên các bi u hi n c

nh
c thù d a

c chung trong môn h c c n xây d ng. Hai là, xây d ng

c thù d

mc

c c n xây d ng.

c

c thù b ng cách c th

m 1: Xây d

c

chung
cách ti p c n này, t nh
nh

nh xem

c chung có nh ng bi u hi
c

c thù. Ví d

nào trong môn h c, và g

c t h c có bi u hi n c th trong môn V t lý là: T

tìm ki m thông tin v các hi

ng, ng d ng, ki n th c V t lý; T

tin c y c a ngu n thông tin; T
tóm t t và h th

c các nhi m v h c t p

nhà; T

c các ki n th c thu nh

c

c thù trong môn V t lý. V i cách ti p c n này, chúng ta có th k ra các bi u hi n c
th c

c chung

B ng 1: B
STT

c

trong môn h c V t lý
c thù môn V t lý

c Bi u hi n c
chung

c c th hóa t

c chung [1]

c chung trong môn V t lý
c thù c a môn V t lý)

c làm ch và phát tri n b n thân:
1

c

h c

t

-L

c k ho ch t h

u ch nh cho h

c

hi n k ho ch m t cách có hi u qu .
- Tìm ki m thông tin v c u t o, nguyên t c ho
ng d

t.

-

cm

-

c câu h i v hi

- Tóm t

-T

chính xác ngu n thông tin.
ng, s v t quanh ta.

c tr ng tâm c a n i dung V t lý b t kì.

- Tóm t t thông tin b
bi

ng c a các

khái ni m, b ng

kh
t câu h i, thi t k

tr l i cho các câu h

n hành thí nghi


2

c bi t quan tr

c gi i quy t v

c th c nghi m.

c nh ng câu h i v hi

c bi t quan di
tr ng

là

NL

ng t nhiên: Hi

u ki n di n ra hi
ng trong hi

i

ng t nhiên có m i quan h v

gi i quy t v n th nào? Các d ng c có c u t o và nguyên t c ho
b ng con th nào?
ng

th c -

nghi m

ng gi i quy t khác nhau.

hay - Ti n hành gi i quy t các câu h i b ng suy lu n lí thuy t ho c

còn g i là NL kh o sát th c nghi m.
th c nghi m)

- Khái quát hóa rút ra k t lu n t k t qu
-

3

tin c y và k t qu

c.
c.

c sáng - Thi t k
t o

ki m tra gi thuy t

(ho c d
- L a ch
- Gi

mt
c bài t p sáng t o.

- L a ch
4

c

ng gi i quy t v

t

m t cách t

c thù

qu n lí
c v quan h xã h i:
5

c giao - S d
ti p

6

-L

mô t hi

ng

c b ng và mô t b ng s li u th c nghi m

-V

th t b ng s li

-V

thí nghi m

c

- Mô t

thí nghi m

-

p lu n logic, bi n lu n k t qu .

c h p - Ti n hành thí nghi m theo nhóm
tác

- Ti n hành thí nghi m theo các khu v c khác nhau
c công c
c

7

c ngôn ng V t lý

c s

c này s

c hình thành trong quá trình hình

d ng m t s

ph n m m chuyên d ng (maple,

trên)
d ng - S

công ngh thông tin

mô hình hóa quá trình V t lý.


và

truy n

thông - S d ng ph n m m mô ph

mô t

ng V t lý

(ICT)
8

c s

d ng - S d ng ngôn ng khoa h c, b ng bi

ngôn ng

di n t

quy lu t V t lý
-

9

th

c tính toán

c hi

th , b ng bi u m t cách khoa h c.

- Mô hình hóa quy lu t V t lý b ng các công th c toán
h c
- S d ng ki n th c toán h

hình thành ki n th c m i

hay h qu t nh ng ki n th

m 2: Xây d

c thù d

c thù môn h c V t lý

V i cách ti p c n này, chúng ta s d
nh n th c và vai trò c a môn h

cho môn h

c thù n

i v i th c ti

th

V t lý nói chung và môn V t lý
c

n các hi

nghiên c u ch

c thù

ng THPT nói riêng có nh ng

ng - quy lu t t

c nghi m; vai trò ch y u là giúp h c sinh

khám phá th gi i v t ch t, t

phù h p và có nh ng nh ng sáng

t o c th trong cu c s ng. T nh
mà môn V t lý có nhi

k

c c th

trong vi c hình thành và phát tri n cho h

c gi i quy t v
ct h

t.

ch

c th c nghi

ct

sáng t

c gi i thích hi

c quan sát,
ng V t lý

c hình thành, phát tri

m t ch nh th là r

u trùng l p. Ch ng h

hi n thí nghi m, b n thân các em ph i có k
lý, ph i có k

c sinh th c
n m b t hi

x lý s li

c tính
b trùng l

ti p t c chia nh

c th c nghi

n

c thành ph n, r i g

c

m gi

c thành ph n.
c nhi

Th y S , Áo, B

ng V t
u hi n

c

thành ph

c

pc

c trên th gi

c,

V t lý
c thành ph

n s d ng ki n


th c V t lý

n th c V t lý

ng l

i thông tin,

Vi t Nam, nhi u nhà nghiên c u giáo d
ng này. Có th k

c thù V t lý

ng h

+ Tác gi Nguy n

c 3 h p ph

c (tên g i c a tác gi

c thành ph n), là: H p ph n nghiên c u lý thuy t; H p ph n
th c hi n thí nghi m; H p ph
th , tác gi

i và b o v k t qu . M i h p ph

nh các thành t , ch s

cc

ng.

+ Tác gi Ph m Xuân Qu

c thành ph n

n ki n th c V t lý

c thành ph

nh n th c V t lý

c thành ph

n giao ti p trong V t lý;

c thành ph

c thành ph n

c tác gi ch

c thành ph n c th

tác gi báo cáo t i h i th

y h c V t lý

c

ng phát tri

i

c phát tri n trong d y h c tích h p - m t trong các
xây d
trên

tài

ct
li u

KMK,

a

Kultusministerkonferenz

(2005c).

Beschlüsse

der

Kultusministerkonferenz: Bildungsstandards im Fach Physik für den Mittleren
Bildungsabschluss. Beschluss vom 16.12.2004.
+ Theo B giáo d

o (Tài li u t p hu
ng phát tri

ng d n d y h c và ki

c h c sinh c p THPT, 2014)

môn V t lý g

c thành ph n sau:

n s d ng ki n th c V t lý
(t

c thù
c thành ph n liên

c thành ph n v

c th c nghi

c

thành ph
(C). M

c thành ph
c thành ph

c ch

Trong nghiên c

n cá nhân
c thành ph n c th .
c thành ph n là:

n s d ng ki n th c V t lý
nghi
(C). Trong t
nh ng ch s

c tìm ki

g l c cá th

c thành ph
ng v i t ng c

c th c

nh các c
.

và


n s d ng ki n th c V t lý (K): Là nh
l cc ab

i h c trong vi c huy

ng, s d ng các ki n th

trên l p ho c thông qua tr i nghi m th c t c a cu c s
t ra trong nh ng tình hu
n s d ng ki n th c mô t
B ng 2: B

c

gi i quy t nh ng v

ng và ph c t p c

is

c liên

i d ng n
n s d ng ki n th c V t lý (K)

c M

Hành vi
c nh ng ki n th c V t lý

[K1] Tái hi n ki n

c h c.

th c

c ki n th c V t lý

c.

+ Hi u n i dung nh ng ki n th
hi n.
+ L a ch
l c liên quan

n s

d ng

ng ki n th

[K2] Hi u và v n vào gi i quy t v
d ng ki n th c

trong h c t p.

+ V n d ng thành công các ki n th
vào gi i quy t v

ki n th c V t

+ Xác l

lý

c

c

trong h c t p.

c m i quan h gi a ki n th c

t và ki n th c m i.

(K)

+ Gi

c các hi

t b ng các ki n th
[K3] Chuy n t i ki n +
th c vào th c ti n

ng ngoài th c
c.

ng d ng ki n th c V t lý

nguyên lý ho

suy di n

ng c a thi t b th c t .

+ Nh n ra các mâu thu n trong th c t v i lí
thuy

c.

c th c nghi m (N): Là m
môn h c V t lý

c th c nghi

th c, k

c hi u là kh

nh

nhau, t

n d ng ph i h p ki n

ng th

n quy lu t ho

B ng 3: B

c thù quan tr ng c a

cv

u ki n khác

c n nghiên c u.

c th c nghi m (N)
c M

Hành vi

[N1] Phát hi n ra v n + Quan sát, nh n ra v

c n nghiên c u


l c

th c

V t lý t

tình t hi

nghi m

hu ng th c t , t thí

(N)

nghi m.

ng V t lý.
t ra câu h

phát hi n.
xu t nh ng + D

gi

n v

thuy

gi i v

quy t v

ng câu tr l

n

V t lý phát hi n.

V t lý

m i phát hi n.
+ Thi t k

thí nghi m.

+ L a ch

mt i

+ Ti n hành thành công thí nghi m.
[N3]

Ti n hành thí

nghi m ki m tra và

k t lu n.

c giá tr , bi t ghi k t qu thí
nghi m m t cách khoa h c.
+ Bi t x lí s li u thí nghi m (v
tính trung bình, sai s

th ,

tìm ra quy

lu t.
+ Ch

cy ut

n k t qu

thí nghi m, t

xu t cách kh c

ph c.
i thông tin (T): Là nh

c tìm ki
n kh

m, ch n l

B ng 4: B

c tìm ki

Hành vi
Tìm ki m và

l a ch n thông tin

+ Bi t cách s d ng các công c tìm ki m

+ L a ch n và

i thông

(T)

c thông tin mu n tìm ki m.

thông tin.

l c tìm ki m,

tin

i thông tin c a h c sinh.
i thông tin (T)

c M
[T1]

c liên

tin c y c a thông

tin.
[T2] Di
tin

t thông + Di

cv

V t lý b ng ngôn

ng V t lý.
+ Nh

c thông tin v v

V t lý


có phù h p v i ngôn ng di

tc aV t

lý
+ Phân bi

c các thu t ng V t lý và

thu t ng

trong cu c s ng.

i thông

i khác hi

tin

cv n

V t lý.
+ Bi t th o lu n nhóm, trình bày, tranh lu n
trong nhóm.
+ Có th di

i thông tin theo

nhi u cách khác nhau.
l c cá th (C): Là nh
c l p ho

ng c a b

B ng 5: B

c

i khác.

c cá th (C)
c M

Hành vi

[C1] T chuy n hóa
ki n th c thành h
th ng cho b n thân.

l c cá th

+ T xác l

c h th ng ki n th

h c.
+ T s p x p ki n th c m i vào h th ng
ki n th

c

(C)

n kh

hi n có c a
b n thân.

+ T mô t

c h th ng ki n th c c a b n

thân.
+ Nhìn nh

c các khi m khuy t c a

b n thân v ki n th

V t lý.

[C3] T lên k ho ch + Bi t xây d ng k ho ch phù h p v i b n
và th c hi n k ho ch

V t lý.

b n + Bi t th c hi n k ho

v ch ra.

thân.
1.3 C

c
hình thành và phát tri

c a chúng. Có nhi u lo

cc

nh các thành ph n và c u trúc

c khác nhau. Vi c mô t c u trúc và các thành ph n
u trúc chung c

c mô t là s k t h p c a 4


c thành ph

c xã h i và

c cá th . [1]
-

c hi n các nhi m v

kh

t qu chuyên môn m

xác v m

cl

c ti p nh n qua vi c h c n i dung chuyên môn và ch

y u g n v i kh

n th c và tâm lý v

-

ng.
i v i nh

ng m

ng có k ho

nh

ng vi c gi i quy t các nhi m v và v

bao g
tâm c

n th c là kh

p nh n, x

trình bày tri th

c h c thông qua vi c h

n th và
n- gi i quy t v n

.
-

c xã h

cm

ng x xã h

ng tình hu ng giao ti p

ng nhi m v khác nhau trong s ph i h p ch t ch

v i nh

c ti p nh n qua vi c h c giao ti p.

-

c cá th

c nh

ng gi i h n c a cá nhân, phát tri
ho ch phát tri n cá nhân, nh

i phát tri

u, xây d ng và th c hi n k

m, chu n giá tr

và hành vi ng x

i

c ti p nh n qua vi c h c c m xúc-

c và

ng t ch u trách nhi m.
1.4 Hình thành và phát tri

c cho h c sinh THPT

1.4.1 S c n thi t c a vi c hình thành và phát tri
iv

c cho h c sinh THPT

y h c theo truy n th ng vi c giáo d c ch y u d a vào n i

dung/ ch

(content or topic based approach) ho c là

Ti p c n n i dung là cách ti p c n nêu ra m t danh m
c/môn h

c là t

u vào
tài, ch

c am t

nh và tr l i câu h i: Chúng ta mu n

h c sinh bi t và hi u (know-what) cái gì?
Cách ti p c n này ch y u d a vào yêu c u n i dung h c v n c a m t môn khoa
h

ng mang tính "hàn lâm", n ng v lý thuy t và tính h th ng, nh t là khi
i thi t k
u ki n c

-

n ti
i h c.

m c a d y h c theo truy n th ng:

n phát tri n, nhu c u, h ng thú và


Truy n th
-

i h c nh ng tri th c mang tính khoa h c và có h th ng.
m d y h c theo truy n th ng:

Xã h i ngày càng phát tri n nên tri th

i và l c h u nhanh chóng, vi c quy

nh c ng nh c nh ng n

c cung c p trong sách

giáo khoa và quá trình ti p thu
hi

ng nhanh chóng b l c h u so v i tri th c

i.

Vi c ki

y u d a trên ki m tra kh
ng vào kh

n tri th c mà không

n d ng tri th c trong nh ng tình hu ng th c ti n.
u, thi

ng, ch y u th c hi n

ng các bài vi t d ng t lu n, tr c nghi m khách quan, v
s nhàm chán trong h c t

c c a h c sinh.

y h c mang tính th
ph m giáo d c là nh

n kh

i mang tính th

ng d ng nên s n

ng, h n ch kh

o và

ng.
y h c ti p c
ra (Outcome-based Education
Ti p c n k t qu

p c n d a vào k t qu
OBE)

u ra là cách ti p c n nêu rõ k t qu - nh ng kh

c sinh mong mu
ng

u

c vào cu i m

n h c t p trong nhà

m t môn h c c th ". Nói cách khác, cách ti p c n này nh m tr l i câu h i:

Chúng ta mu n h c sinh bi t và có th làm (know-

c nh ng gì? Ch không

ch bi t và hi u (know-what).
-

m d y h c theo ti p c

T

u ki n qu n lý ch

c:
ng k t qu

nh, nh n m

cv n

t

ck t

d ng c a h c sinh.
Hình thành cho h c sinh kh
qu h c t p phù h p v i b n thân.
c thi t k , t ch c giúp h c sinh có th chia s
tr

c k t qu h c t p t t.
ih ct

T

n nhau h

dùng h c t

Các khoá h c và tài li u h c t

ng.
i di n cho t

c h c sinh.
p v i các m

nh rõ.