Nghiên cứu kỹ thuật bảo quản và xác định một số tiêu chuẩn hạt giống của cây Phay (Duabanga grandiflora Roxb.ex DC) tại trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N V N THU T
Tên

tài:

NGHIÊN C U K THU T B O QU N VÀ XÁC

NH M T S

TIÊU CHU N H T GI NG C A CÂY PHAY (Duabanga grandiflora
Roxb.ex DC) T I TR

NG

I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
Khoá h c

: Chính quy

: Lâm nghi p
: Lâm nghi p
: 2011 - 2015

Thái Nguyên - 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGUY N V N THU T
Tên

tài:

NGHIÊN C U K THU T B O QU N VÀ XÁC

NH M T S

TIÊU CHU N H T GI NG C A CÂY PHAY (Duabanga grandiflora
Roxb.ex DC) T I TR

NG

I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
Khoá h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính quy
: Lâm nghi p
: Lâm nghi p
: 2011 - 2015
: Th.S Lê S H ng

Thái Nguyên - 2015


i

L IC M
Sau m t th i gian dài h c t p t i tr

N
ng, ngoài nh ng ki n th c v lý

thuy t, m i sinh viên r t c n có c h i làm quen v i th c t

tr

ng làm vi c

sau khi ra

b ng . Chính vì v y, th c t p t t nghi p cu i khóa là m t

khâu r t quan tr ng trong quá trình h c t p c a m i sinh viên nh m h th ng
l i toàn b l

ng ki n th c ã h c, v n d ng lý thuy t vào th c ti n, b

c

u

làm quen v i ki n th c khoa h c.
Xu t phát t quan i m ó,
nhi m khoa Lâm Nghi p và
ti n hành nghiên c u

cs

ng ý c a nhà tr

c bi t là s giúp

ng, Ban ch

c a Th.S Lê S H ng em

tài: “Nghiên c u k thu t b o qu n và xác

nh

m t s tiêu chu n h t gi ng c a cây Phay (Duabanga grandiflora Roxb.ex
DC) t i tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên”.

Trong th i gian th c t p em ã nh n
cô giáo trong khoa Lâm nghi p
em trong su t quá trình làm

c s giúp

t n tình c a các th y

c bi t là th y giáo Lê S H ng ã h ng d n

tài.

Cu i cùng em xin g i l i c m n chân thành t i t t c các th y cô giáo,
các phòng ban và gia ình, b n bè ã giúp
Do th i gian và trình

em hoàn thành

có h n, nên ch c ch n

kh i nh ng thi u sót. Em r t mong nh n
cô giáo, ý ki n óng góp c a b n bè

tài này.

tài này không th tránh

c nh ng ý ki n ch b o c a các th y
tài này

c hoàn thi n h n.

Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, tháng 05 n m 2015
Sinh viên

Nguy n V n Thu t


ii

L I CAM OAN
Tôi xin cam oan khóa lu n t t nghi p: “Nghiên c u k thu t b o
qu n và xác nh m t s tiêu chu n h t gi ng c a cây Phay (Duabanga
grandiflora Roxb.ex DC) t i tr ng
i h c Nông Lâm Thái Nguyên” là
công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân tôi, công trình

c th c hi n
d i s h ng d n c a Th.s Lê S H ng trong th i gian t tháng 6/2014 n
11/2014. Nh ng ph n s d ng tài li u tham kh o trong khóa lu n ã
c nêu
rõ trong ph n tài li u tham kh o. Các s li u và k t qu nghiên c u trình bày
trong khóa lu n là quá trình i u tra hoàn toàn trung th c, n u có sai sót gì tôi
xin ch u hoàn toàn trách nhi m và ch u m i hình th c k lu t c a khoa và nhà
tr ng ra.
Thái Nguyên, tháng ... n m 2015
XÁC NH N C A GVHD
ng ý cho b o v k t qu
tr c H i ng khoa h c!

Th.s Lê S H ng

Ng

i vi t cam oan

Nguy n V n Thu t

XÁC NH N C A GV CH M PH N BI N
xác nh n ã s a ch a sai sót sau khi H i ng ánh giá ch m.
(Ký, h và tên)


iii

DANH M C CÁC B NG
B

B
B
B
B
B
B
B

ng 3.1: B
ng 3.2: B
ng 4.1: K
ng 4.2: K
ng 4.3: S
ng 4.4: K
ng 4.5: S
ng 4.6: B

ng s p x p các tr s quan sát phân tích ph ng sai 1 nhân t ........... 17
ng phân tích ph ng sai 1 nhân t ANOVA ...................................... 19
t qu v kích th c qu ..................................................................... 21
t qu v s h t trong 1g h t gi ng ...................................................... 23
qu trong 1kg qu ............................................................................. 23
t qu v
thu n h t gi ng ............................................................... 24
c s ng c a h t Phay sau 1 tháng b o qu n ......................................... 25
ng phân tích ph ng sai 1 nhân t ..................................................... 27

B ng 4.7: B ng sai d t ng c p xi xj cho t l n y m m .................................... 28
B ng 4.8: B ng phân tích ph

ng sai 1 nhân t ..................................................... 29

B ng 4.9: B ng sai d t ng c p xi xj cho t l n y m m .................................... 29
B ng 4.10: S c s ng c a h t Phay sau 2 tháng b o qu n ....................................... 30
B ng 4.11: B ng phân tích ph ng sai 1 nhân t ................................................... 32
B ng 4.12: B ng sai d t ng c p xi xj cho t l n y m m .................................. 33
B ng 4.13: B ng phân tích ph

ng sai 1 nhân t ................................................... 34

B ng 4.14: B ng sai d t ng c p xi xj cho t l n y m m .................................. 34
B ng 4.15: S c s ng c a h t Phay sau 3 tháng b o qu n ....................................... 35
B ng 4.16: B ng phân tích ph ng sai 1 nhân t ................................................... 37
B ng 4.17: B ng sai d t ng c p xi xj cho t l n y m m .................................. 37
B ng 4.18: B ng phân tích ph

ng sai 1 nhân t ................................................... 39

B ng 4.19: B ng sai d t ng c p xi xj cho t l n y m m .................................. 39
B ng 4.20: S c s ng c a h t Phay sau 4 tháng b o qu n ....................................... 40
B ng 4.21: B ng phân tích ph ng sai 1 nhân t ................................................... 42
B ng 4.22: B ng sai d t ng c p xi xj cho t l n y m m .................................. 43
B ng 4.23: B ng phân tích ph

ng sai 1 nhân t ................................................... 44

B ng 4.24: B ng sai d t ng c p xi xj cho t l n y m m .................................. 44
B ng 4.25: S c s ng c a h t Phay sau 5 tháng b o qu n ....................................... 45
B ng 4.26: B ng phân tích ph ng sai 1 nhân t ................................................... 47
B ng 4.27: B ng phân tích ph ng sai 1 nhân t ................................................... 48

B ng 4.28: B ng sai d t ng c p xi xj cho t l n y m m .................................. 49


iv

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 3.1: Hình nh tách h t ................................................................................... 13
Hình 3.2: Hình nh cân h t .................................................................................... 14
Hình 4.1: Hình nh qu .......................................................................................... 22
Hình 4.2: Bi u

th hi n s c s ng c a h t gi ng Phay sau 1 tháng b o qu n ..... 26

Hình 4.3: Bi u

th hi n s c s ng c a h t gi ng Phay sau 2 tháng b o qu n ..... 31

Hình 4.4: Bi u

th hi n s c s ng c a h t sau 3 tháng b o qu n ......................... 36

Hình 4.5: Bi u

th hi n s c s ng c a h t sau 4 tháng b o qu n ......................... 41

Hình 4.6: Bi u

th hi n s c s ng c a h t sau 5 tháng b o qu n ......................... 46

v

DANH M C CÁC T

CTTN

: Công th c thí nghi m

CT

: Công th c

VI T T T

: T ng
PTPSMNT

: Phân tích ph

KM

: Ki m nghi m

TB

: Trung bình

ng sai m t nhân t

vi

M CL C
PH N 1. M
1.1.

U ...................................................................................... 1

tv n

............................................................................................ 1

1.2. M c ích nghiên c u ............................................................................ 2
1.3. M c tiêu nghiên c u............................................................................ 2
1.4 . Ý ngh a c a

tài................................................................................ 2

PH N 2. T NG QUAN

IT

NG NGHIÊN C U ............................. 3

2.1. C s khoa h c .................................................................................... 3
2.2. Nh ng nghiên c u trên th gi i ............................................................ 7
2.3. Nh ng nghiên c u
PH N 3.

IT

Vi t Nam............................................................. 8

NG, N I DUNG, PH

NG PHÁP NGHIÊN C U 12

3.1.

it

3.2.

a i m và th i gian nghiên c u ...................................................... 12

3.2.1.

ng và ph m vi nghiên c u ..................................................... 12

a i m nghiên c u .................................................................... 12

3.2.2. Th i gian nghiên c u ................................................................... 12
3.3. N i dung nghiên c u .......................................................................... 12
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u .................................................................... 12

3.4.1. Ph

ng pháp ngo i nghi p ........................................................... 12

3.4.2. Ph

ng pháp n i nghi p .............................................................. 15

PH N 4. K T QU VÀ PHÂN TÍCH K T QU ................................... 21
4.1. Xác

nh m t s ch tiêu c a h t gi ng Phay ...................................... 21

4.1.1. K t qu v kích th
4.1.2. Tr ng l
4.1.3.

ng và s l

c qu ............................................................ 21
ng qu , h t ................................................ 23

thu n h t gi ng....................................................................... 24

4.2. K t qu nghiên c u v

nh h

ng c a ph

ng pháp b o qu n

ns c

s ng c a h t gi ng cây Phay ..................................................................... 25


vii

4.2.1. K t qu nghiên c u c a ph

ng pháp b o qu n khô mát và khô

l nh v i h t cây Phay sau 1 tháng. ......................................................... 25
4.2.2. K t qu nghiên c a ph

ng pháp b o qu n khô mát và khô l nh v i

h t cây Phay sau 2 tháng ........................................................................ 30
4.2.3.K t qu nghiên c u c a ph

ng pháp b o qu n khô mát và khô l nh

v i h t cây Phay sau 3 tháng.................................................................. 35
4.2.4. K t qu nghiên c u c a ph

ng pháp b o qu n khô mát và khô

l nh v i h t cây Phay sau 4 tháng b o qu n ........................................... 40
4.2.5. K t qu nghiên c u c a ph

ng pháp b o qu n khô mát và khô

l nh v i h t cây Phay sau 5 tháng b o qu n ........................................... 45
PH N 5. K T LU N ................................................................................. 51
5.1. K t lu n.............................................................................................. 51
5.2. Ki n ngh ........................................................................................... 52
TÀI LI U THAM KH O


1

PH N 1. M
1.1.

U

tv n
T o gi ng cây là khâu vô cùng quan tr ng trong tr ng r ng và

ngành Lâm nghi p.
môi tr

ng ph c v

ph c v xây d ng và tái thi t nh ng khu c nh quan
i s ng con ng

c n thi t. Hi n nay có nhi u ph
ph

iv i

i thì vi c t o gi ng là m t khâu h t s c

ng pháp thu hái và b o qu n h t gi ng nh :

ng pháp b o qu n khô, b o qu n m, b o qu n l nh…..Và có 2 ph

pháp nhân gi ng ph bi n ó là ph

ng pháp nhân gi ng vô tính và ph

pháp nhân gi ng h u tính. Nhân gi ng h u tính phù h p v i

ng
ng

c tính c a nhi u

loài cây tr ng, nhân gi ng h u tính em l i hi u qu cao mà giá thành th p d
ti n hành, cây con
ph

ng pháp

c t o ra thích ng r ng v i i u ki n ngo i c nh ây là

c s d ng r ng rãi trong th i gian qua. Cây Phay (Duabanga

grandiflora Roxb.ex DC), h B n Sonneratiaceae, b : Sim Myrtales. Cây g
cao t i 35m,

ng kính 80 - 90cm, g c có b nh nh . V nh n màu xám

h ng. Cành ngang

u r xu ng. Lá

n, m c

i, hình thu n, uôi hình tim,

u có m i tù, dài 12 - 17cm, r ng 6 - 12cm. Cu ng ng n, kho ng 0,5cm, mép
lá cong. Lá kèm nh .C m hoa chùy

u cành. Hoa l n màu tr ng. Cánh ài

4 - 7, ch t th t dày, màu xanh. Cánh tràng 4 - 7, m ng, màu tr ng hay tr ng
vàng. Nh nhi u, x p thành vòng, ch nh qu n, màu tr ng. B u hình nón, g n
li n v i ài, có 6 - 8 ô, m i ô nhi u noãn; qu nang hình c u, màu nâu en,
n t 4 - 8 m nh. H t nh nhi u, 2
0,458. L c kéo ngang th

u có uôi dài. G r n, n ng, t tr ng

17kg/cm2, l c nén d c th

343kg/cm2, o n

869kg/cm2, h s co rút 0,24 - 0,37, dùng trong ki n trúc, óng
ình. Cây sinh tr

ng nhanh, tái sinh h t t t. Hoa tháng 5 - 6. Cây m c r ng

kh p các t nh mi n B c. Th
m, a
Dâu da

t sâu mát ho c
t....

dùng gia

ng m c

chân núi, ven khe su i, ven các khe

t có l n á. M c l n v i các loài: Vàng anh, V ,


2

Cây Phay hi n nay ch a

c gây tr ng nhi u, là cây a sáng m c

nhanh. Cây h u h t ch m c ngoài t nhiên do qu chín r i r ng và g p i u
ki n th i ti t thu n l i thì m c thành cây tuy nhiên cây ch m c v i s l
ít và ch t l

ng

ng cây không cao. Bên c nh ó hi n nay ch a có nghiên c u

nào c th c ng nh ch a có m t b n h
qu n và gieo

ng d n nào v vi c thu hái, b o

m loài cây này.

Xu t phát t vi c mu n tìm hi u v ph

ng pháp thu hái, b o qu n và

nhân gi ng cây Phay tôi ti n hành nghiên c u: “Nghiên c u k thu t b o
nh m t s tiêu chu n h t gi ng c a cây Phay (Duabanga

qu n và xác

grandiflora Roxb.ex DC) t i tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên”.

1.2. M c ích nghiên c u
K t qu nghiên c u là c s cho b o qu n h t gi ng, ch
gi ng trong gieo

ng ngu n h t

m cây Phay.

1.3. M c tiêu nghiên c u
- Xác nh
- Bi t

c ph

ng pháp b o qu n phù h p.

c m t s ch tiêu c a h t gi ng Phay.

1.4 . Ý ngh a c a

tài

- Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c.
+ Giúp cho sinh viên làm quen v i th c t s n xu t bi t áp d ng lý
thuy t vào th c t , tích l y kinh nghi m cho b n thân

áp d ng vào công

vi c sau này.
+ K t qu nghiên c u là c s khoa h c cho các nghiên c u ti p theo và
xây d ng

c ph

ng pháp thu hái qu , b o qu n h t, gieo h t.

- Ý ngh a trong th c ti n.
K t qu nghiên c u v n d ng vào s n xu t
Phay b ng h t.

b o qu n và nhân gi ng cây


3

T NG QUAN

PH N 2
IT
NG NGHIÊN C U

2.1. C s khoa h c
- Thu hái h t và xác nh tiêu chu n h t gi ng, b o qu n và nhân gi ng có vai
quan tr ng trong ch ng trình c i thi n gi ng cây r ng gi ng

cung c p h t

ho c hom cành cho tr ng r ng trên quy mô l n và cho các b
gi ng theo các ph

c c i thi n

ng th c sinh s n thích h p.

Th i i m thu ho ch khi h t chín vì n u thu ho ch s m nh h
n ng su t ch t l

ng

n

ng h t gi ng, thu ho ch mu n t n th t h t l n do h t chín

qu v m t h t ho c h h ng h t ngay trên cây. Th i i m thu ho ch r t quan
tr ng và c n

m b o nguyên lý chung sau ây: Ch t l

ng h t gi ng

c bi t

s c s ng và kh n ng n y m m, n ng su t h t gi ng, thu n ti n cho ph i s y,
ch bi n (tr i n ng và khô).
Ch bi n qu hay h t gi ng là
l

thu

c nh ng h t gi ng s ch, có ch t

ng cao, d b o qu n và x lý khi ti n hành ch bi n nh ch bi n s b ,

v n chuy n hay gieo h t. Công ngh ch bi n bao g m m t s ph
kh n ng áp d ng c a ph
th

c chia thành 7 b
1) Làm s ch s b :

ng pháp,

ng pháp này khác nhau. Công ngh ch bi n có

c sau ây:
i v i các lo i qu và h t có nhi u m nh v n, cành,

ho c các qu lép v.v
2) C t tr sau thu ho ch:

i v i các lo i qu còn ti p t c chín sau thu

ho ch ho c c n s y qua ch tách h t
3) Tách h t:

i v i nh ng qu

gi ng (và ôi khi là m t ph n c a qu )

ã

c thu ho ch nh ng ch riêng h t
c c t gi và em gieo. N u v t li u

gieo tr ng ch là h t gi ng thì ph i ti n hành tách h t kh i qu , th t qu .
4) Lo i qu và h t có cánh: Lo i b nh ng ph n th a nh gai, áo h t và lông.

4

5) Làm s ch: Lo i b các lo i qu và h t l n v i các ph n khác c a qu
nh lá, cành, h t lép, h t l và v .
6) Phân lo i h t:
kích th

i v i các lo i h t thay

c. Phân lo i h t

7)

i u ch nh

v n có

m b o cho lô h t

m phù h p:

c trên

m tiêu chu n ph i i u ch nh ti p

ng pháp nhân gi ng em l i hi u qu cao và

c áp d ng ph bi n c trong và ngoài n

M t khác trong công tác gieo

tr ng, tùy vào

u.

ng h t gi ng trong quá trình ch bi n.

Nhân gi ng b ng h t là ph
ã

ng và

i v i các lo i h t mà sau các b

m cao h n ho c th p h n

t tiêu chu n cho qu n lý ch t l

ng

i nhi u v kh i l

c trong su t th i gian qua.

m vi c x lý h t gi ng là m t khâu quan

c i m sinh lý, c u t o v h t c a m i h t gi ng khác nhau thì vi c

x lý h t c ng khác nhau. X lý kích thích h t gi ng là tác

ng

ng lo t lên

l ng h t gi ng c n gieo nh m di t m m m ng sâu b nh có trong lô h t, gi m thi t
h i quá trình gieo

m. Có nhi u ph ng pháp x lý kích thích h t gi ng khác nhau

nh là x lý b ng nhi t

, b ng thu c hóa h c, b ng tia phóng x , b ng c gi i,…

Quá trình n y m m c a h t gi ng chia ra làm 3 giai o n g i nhau:
+ Giai o n v t lý: H t hút n
hi u

c và tr

ng lên làm cho v h t n t ra, d u

u tiên c a n y m m ( t t c các h t lép, h t ch t
+ Giai o n sinh hóa: D

h p và
sinh tr

u hút n

c).

i tác d ng c a nhi t và m ho t tính men, hô

ng hóa t ng lên, các ch t d tr

c s d ng và chuy n

n vùng

ng.

+ Giai o n sinh lý: S phân chia và l n lên c a các t bào làm cho r
m m và ch i m m âm ra ngoài h t thành cây m m (L
Quang Tr

ng, 2007).

Các lo i h t khác nhau thì ph
c vào

ng Th Anh và Mai

ng pháp x lý kích thích khác nhau, c n

dày c a v h t, tinh d u trong h t

l a ch n ph

ng pháp x lý.

5

Phay là cây có h t r t nh và m m vì v y h t c n ngâm v i nhi t
thích h p m i có th n y m m

c nên trong x lí c n có ph

ng pháp x lí

thích h p.
Theo b Lâm nghi p [5] cây con
cây gi ng

m ph i

mb o

c l a ch n có nh ng ph m ch t t t phù h p v i i u ki n t

nhiên, khí h u,

t ai

chúng.

c h t gi ng

ph i

c t o ra t các v n

có

c th c hi n tr

gi m b t s c nh tranh c a các loài cây khác v i
m b o ch t l

ng thì vi c phân tích

s ch

c tiên, b i vì t t c nh ng ki m nghi m ti p theo

u

s d ng thành ph n h t s ch.
-

thu n là t l ph n tr m gi a tr ng l ng h t thu n (h t s ch) ch a trong

m u ki m nghi m và t ng tr ng l ng các thành ph n c a m u ki m nghi m.
Trong quá trình phân tích

thu n, m u h t

c phân ra thành 3 thành

ph n: h t thu n, t p ch t và h t khác.
+ H t thu n: là h t c a chính lô h t

c ki m nghi m, g m:

- H t ã chín, còn nguyên v n.
- H t nh , v nh n nheo, h t ch a chín.
- H t ã m c m m tr

c lúc ki m nghi m.

- H t b v , có kích th c ph n còn l i l n h n 1/2 kích th

c h t ban

u.

- H t có v t b nh
+ T p ch t: Ph n t p ch t bao g m các thành ph n sau:
- Các tàn d vô c :

t, á, s i, cát,…

- H t b tróc toàn b ph n v h t.
- M nh v c a h t có kích th

c nh h n 1/2 kích th

c ban

u c a h t.

- Cánh h t, m nh lá, m nh v n v cây, v qu , cành con, bào t n m,
tr ng sâu, h t th i …
+ H t khác: H t các loài cây khác [6]


6

- Hàm l

ng n

c c a h t gi ng có liên quan r t ch t ch

c a h t trong quá trình b o qu n. Do ó c n ki m tra hàm l
tr

n s c s ng

ng n

cc ah t

c khi em b o qu n.
B o qu n h t gi ng
Sau khi óng bao th c hi n b o qu n và kinh doanh h t gi ng. Nh ng cây

tr ng h t gi ng có th tiêu th trong th i gian ng n b o qu n h t gi ng trong
nh ng kho chuyên d ng. Nh ng h t gi ng tiêu th trong th i gian dài vài tháng,

vài n m c n

c b o qu n trong kho mát ho c kho l nh và

Nh ng y u t

nh h ng

+ Các y u t môi tr
nh h

ng

n ch t l

m th p.

n tu i th h t gi ng trong quá trình b o qu n:

ng trong quá trình chín, n u môi tr

ng h t gi ng, ví d

ng b t thu n

i u ki n nóng và khô s rút ng n

th i gian chín.
+ H t ch a chín s m t s c s ng nhanh trong quá trình b o qu n h n h t chín.
+ H t thu ho ch trong th i gian nhi t

và m

cao d n

n nhi m

n m b nh gây h i h t trong quá trình b o qu n.
+ H t b t n th

ng v h t s gi m s c s ng nhanh trong b o qu n.

+ C u trúc v h t c ng nh h

ng

n kh n ng b o qu n, h t v c ng

àn h i t t h n v m ng.
+ H t ch a d u d n

n h t n y m m nhanh h n h t ch a tinh b t

(Bonner và c ng s 1994, Stubsgaard, 1992).
+ H t không x lý tr

c khi b o qu n d b côn trùng và n m gây h i.

+ Các i u ki n b o qu n nh

i u ch nh

qu n là nh ng y u t quan tr ng nh t nh h

ng

m, nhi t

không khí b o

n tu i th h t gi ng.

Nguyên lý b o qu n d a trên nh ng y u t chính làm m t s c s ng h t
gi ng trong quá trình b o qu n là:
kh ng khí (oxy).

m h t,

m môi tr

ng b o qu n,


7

Các y u t trên nh h
h n trong h t

ud n

ng

n hô h p c a h t trong b o qu n, n u cao

n h h ng h t gi ng

Theo Homes và Buszewicz 1958 và Ph m Hoài
có th

nh ngh a là s gi gìn nh ng h t s ng trong th i gian t khi thu hái

n khi gieo

m.

- R t ít khi ngày gieo
th

c 1992 b o qu n h t

m t t nh t trùng v i ngày thu hái t t nh t mà

ng ph i b o qu n h t gi ng trong nh ng kho ng th i gian khác nhau, có

th là:
+ B o qu n
tr ng r ng
gieo

n 1 n m, khi mà vi c s n xu t h t gi ng và công vi c

c th c hi n

u

n hàng n m nh ng c n ph i

i

n th i v

m t t nh t.
+ B o qu n 1-5 n m hay lâu h n khi loài cây có chu kì sai qu là vài 3 n m

và ph i thu hái

h t trong n m

c mùa

d tr cho nh ng n m m t mùa.

+ B o qu n dài h n nh m m c ích duy trì ngu n gen, th i gian b o
qu n có th thay

i tùy thu c vào tu i th c a h t c a loài cây, vào i u ki n

b o qu n nh ng th

ng là hàng ch c n m

i v i nh ng lo i h t d b o

qu n.[1]
2.2. Nh ng nghiên c u trên th gi i
T c

phát tri n nhanh chóng c a n n kinh t toàn c u và khu v c ã làm cho

môi tr ng ô nhi m, r ng suy gi m v di n tích và ch t l ng,
tr c ti p d n

i s ng s c kho con ng i.

h c v l nh v c nông lâm nghi p
nghi p ã và ang l l c

c bi t là s

c bi t nh h ng

ng tr c tình hình ó các nhà khoa
óng góp c a các nhà khoa h c lâm

tìm ra nh ng ph ng pháp t o gi ng cây m i óng góp

vào ngân hàng gi ng ngày càng ch t l ng.
T th k XVIII - XIX ã có nh ng ý t

ng v nghiên c u gi ng cây lâm

nghi p và s n xu t gi ng cây r ng c ng nh nhân gi ng sinh d
k XX các n

c

B c Âu nh

c, Thu

i n,

ng.

an M ch là nh ng n

u th
c có


8

n n Lâm Nghi p phát tri n m nh c ng ã xu t hi n nh ng công trình nghiên
c u v kh o nghi m xu t x , ch n gi ng, lai gi ng, xây d ng v
b ng cây gép cho các lo i Thông, D

n gi ng

ng và S i D .

Trong nh ng n m 1980 nhi u l p t p hu n v c i thi n gi ng cây r ng
d

i s b o tr c a t ch c l
c m cho các n

ng th c và nông nghi p th gi i (FAO) ã

c ang phát tri n. N m 1925

Placervile thu c bang

California ã thành l p tr m ch n gi ng cây r ng Edly [7].
Trong nh ng n m 1950 có hàng lo t cu n sách v ch n gi ng cây r ng
ã

c xu t b n

cây r ng

ic

nhi u n

c trên th gi i trong ó có cu n “ Ch n gi ng

ng” 1951 c a Syrach Lasen

c ánh giá là công trình có

giá tr nh t lúc ó( Lê ình Kh , 2001).
Nghiên c u v s l
( Tectona grandis L.)

ng và kích c h t trái cây n y m m b ng g t ch
c t ch c t i Mae Tha v

n gi ng, Mae Tha qu n,

c a Lampang t nh và phòng thí nghi m h t gi ng, C c Lâm nghi p Hoàng
gia, Bangkok.
2.3. Nh ng nghiên c u
N

Vi t Nam

c ta r ng tr ng ch i dài trên di n tích r ng l n, cây r ng s ng lâu

n m, trình

c gi i hoá trong s n xu t, nhân l c, v n

u t có h n. R ng

sau khi tr ng ít có i u ki n ch m sóc, do ó công tác gi ng có t m quan
tr ng

c bi t. Có th nói gi ng là m t nh ng khâu quan tr ng nh t, có ý

ngh a quy t

nh

Nh ng n m tr

ns nl

ng ch t l

c th i kì

ng r ng tr ng.

i m i chúng ta ch a ánh giá úng t m quan

tr ng và vai trò to l n c a công tác gi ng trong s n xu t lâm nghi p. S quan
tâm c a công tác gi ng lúc b y gi ch y u là làm sao có
cho r ng tr ng, h u nh ch a coi tr ng

n ch t l

không rõ ngu n g c xu t s , thu hái sô b , d n
kém, n ng xu t th p ph bi n ch

s l

ng gi ng

ng gi ng. S d ng gi ng
n r ng tr ng có ch t l

t 5 - 10m3/ha/n m.

ng

n nh ng n m g n


9

ây chúng ta m i b t
l

u chú tr ng

n khâu s n xu t gi ng n ng xu t, ch t

ng r ng ã t ng lên 30 - 70m3/ha/n m. N m 1998 B Lâm nghi p (c ) ã

cho quy t

nh ban hành: Quy ph m xây d ng r ng gi ng và v

Trong ó có quy

nh rõ các tiêu chu n v ch n l c gi ng xu t x gi ng và

cây gi ng c ng nh các ph
gi ng, v

n gi ng.

ng th c kh o nghi m gi ng và xây d ng r ng

n gi ng. B nông nghi p và phát tri n nông thôn ã có ch

trình t ng c

ng

ng n ng l c gi ng cây tr ng, v t nuôi và lâm nghi p. Công tác

tuy n ch n, lai t o, nhân gi ng b ng mô hom

c phát tri n gi m d n vi c

tr ng r ng b ng gi ng sô b , không rõ ngu n g c, t ng t l gi ng có ch t
l

ng cao.
T n m 1980 - 1985, Nguy n Minh

ng [11] và nhi u tác gi khác

c ng có nh ng nghiên c u chi ti t v gieo

m và tr ng r ng sao d u

r ng

mi n ông Nam B .
T nh ng n m 2000 tr v

ây n

c ta

y m nh các công trình nghiên

c u v k thu t lâm sinh nh m mang l i hi u qu v n r ng cùng các chính
sách h p lý c a nhà n

c.

Các chuyên gia thu c Vi n

ng d ng công ngh v a nhân gi ng thành

công hai loài lan hài quý: Hài H ng ( c h u VN) và Hài Tam
ông D

ng) b ng ph

o( ch u

ng pháp gieo h t trong ng nghi m.

Trung tâm khoa h c s n xu t lâm nghi p Tây B c xây d ng h
k thu t gieo

m t khâu thu hái h t gi ng, b o qu n h t gi ng, x lý h t

gi ng, k thu t gieo

m và ch m sóc cây con.

Cu n sách “Gi ng cây r ng”, “Lâm sinh 1”, “ Lâm sinh 2”, “ H
k thu t tr ng cây nông lâm nghi p cho
m cây b n

ng d n

ng d n

ng bào mi n núi”, “T ch c gieo

a ph c v m c tiêu phuc h i r ng”… Và hàng lo t các bài

lu n v n, luân án,

tài, chuyên

nghiên c u v nhân gi ng v gieo

m.

Nh ng cu n sách này có nói v các khâu chính và các k thu t c n thi t trong


10

công tác gieo

m t khâu xây d ng v

n

m, kh o nghi m gi ng, b o

qu n h t gi ng và hàng lo t các nghiên c u v cách th c s lý

m i lo i h t

gi ng khác nhau. Nghiên c u t l n y m m c a m i lo i h t, công th c phân
phù h p…
Cu n sách “Tr ng r ng” h

ng d n k thu t b o qu n h t gi ng c a m t

s loài cây nh :
+ K thu t b o qu n h t gi ng Thông nh a (Pinus merkusii J.et De
Vries): B o qu n khô
thùng g , m i thùng

nhi t

th

ng, h t

ng 20-30 kg,

c

ng trong chum v i ho c

n i thoáng mát, ph

th duy trì s c s ng c a h t t i a không quá 1 n m. N u
n

nh 5- 10% có th duy trì s c s ng c a h t

ng th c này có
c gi

nhi t

n vài ba n m.

+ K thu t b o qu n h t gi ng H i (Illicium verum Hook.F.):
B o qu n h t trong cát m
a vào b o qu n là 32-35%, h t

nhi t
c tr n

bình th

ng.

m c a h t khi

u v i cát có

m 15-16% theo

t l 1 h t + 2 cát (theo th tích). H t b o qu n

c ánh thành t ng lu ng,

cao không quá 20cm, b r ng lu ng t 80-100cm. Không
ho c m a d t. Trong quá trình b o qu n 3-5 ngày
khô ph i b sung thêm n

c. Ph

lu ng h t b n ng

o h t 1 l n, n u cát b

ng th c b o qu n này có th duy trì s c

s ng c a h t 75-100 ngày.
B o qu n trong túi PE
và

c gi

nhi t

nhi t

th p: cho h t vào trong túi PE hàn kín

5-10oC, ph

ng th c này có th duy trì s c s ng c a

h t lâu h n.
B o qu n trong h m hàm ch: ào các h m hình hàm ch
h

ng

các s

ông n i râm mát, áy h m d c ra phía ngoài. M i h m ào

n

i
b o

qu n 4-5 kg h t (40x40x40cm). R i 1 l p cát dày 2-3cm sau ó cho h t ã
tr n cát lên trên, ti p ó ph m t l p cát dày 3cm lên trên, xung quanh h m
v yd uh a

ch ng ki n,

y kín mi ng h m. Trong quá trình b o qu n,


11

ki m tra

nh k trong 2 tháng

1 l n. Ki m tra m i, ki n,

u 15 ngày /1 l n. Sang tháng th ba, 7 ngày
mc ah t

b sung k p th i. B o qu n nh

v y kho ng 70-80 ngày thì h t n t nanh.
T tc

u nh m m c ích tìm ra ph

cho m i lo i cây

ng pháp gieo

t hi u qu t t c v ch t l

ng, s l

m thích h p nh t

ng và thu

cl i

nhu n cao l i nhanh nh t. Ngoài ra còn áp ng cho nhu c u nghiên c u, th
nghi m cho công tác nghiên c u áp d ng khoa h c tiên ti n.
2.4. M t s thông tin v loài cây Phay
- Cây Phay có tên khoa h c là Duabangagrandiflora Roxb.ex DC, h
B n Sonneratiaceae, b : Sim Myrtales.
- Phân b : Cây m c r ng kh p các t nh mi n B c. Th
núi, ven khe su i, ven các khe m, a
v i các loài: Vàng anh, V , Dâu da
-

t sâu mát ho c

ng m c

chân

t có l n á. M c l n

t....

c i m sinh h c và sinh thái h c:

+ Cây g cao t i 35m,
màu xám h ng. Cành ngang
+ Lá

n, m c

ng kính 80 - 90cm, g c có b nh nh . V nh n
u r xu ng.

i, hình thu n, uôi hình tim,

u có m i tù, dài 12 -

17cm, r ng 6 - 12cm. Cu ng ng n, kho ng 0,5cm, mép lá cong. Lá kèm nh .
+ C m hoa chùy

u cành. Hoa l n màu tr ng. Cánh ài 4 - 7, ch t th t

dày, màu xanh. Cánh tràng 4 - 7, m ng, màu tr ng hay tr ng vàng. Hoa tháng
5 –6. Nh nhi u, x p thành vòng, ch nh qu n, màu tr ng. B u hình nón, g n
li n v i ài, có 6 - 8 ô, m i ô nhi u noãn; qu nang hình c u, màu nâu en,
n t 4 - 8 m nh.
+ H t nh nhi u, 2

u có uôi dài.

+ G r n, n ng, t tr ng 0,458. L c kéo ngang th 17kg/cm2, l c nén
d c th 343kg/cm2, o n 869kg/cm2, h s co rút 0,24 - 0,37, dùng trong ki n
trúc, óng

dùng gia ình. Cây sinh tr

ng nhanh, tái sinh h t t t.

12

IT
3.1.

it
i t

PH N 3
NG, N I DUNG, PH
NG PHÁP NGHIÊN C U

ng và ph m vi nghiên c u
ng nghiên c u là h t cây Phay

trong phòng có nhi t

ng và b o qu n trong ng n mát c a t l nh

8oC.

có nhi t
3.2.

bình th

c b o qu n trong i u ki n

a i m và th i gian nghiên c u

3.2.1.

a i m nghiên c u

Tôi ti n hành th c hi n

tài t i tr ng

i h c Nông Lâm Thái nguyên

3.2.2. Th i gian nghiên c u
Th i gian b t

u th c hi n: 06/2014

Th i gian k t thúc theo dõi là: 12/2014
3.3. N i dung nghiên c u
- Nghiên c u k thu t thu hái, ph ng pháp tách h t ra kh i qu và xác nh
m t s ch tiêu v tiêu chu n h t gi ng cây Phay.
- Nghiên c u nh h
3.4. Ph

ng pháp b o qu n h t gi ng cây Phay.

ng pháp nghiên c u
tài s d ng ph

-

qu nghiên c u ã có tr
c u

ng c a ph

tài s d ng ph

ng pháp nghiên c u k th a có ch n l c các k t
c có liên quan

n

tài.

ng pháp nghiên c u th c nghi m, k t qu nghiên

c ánh giá, so sánh b ng phân tích ph

ng sai 1 nhân t trong toán

h c th ng kê trong lâm nghi p.
3.4.1. Ph

ng pháp ngo i nghi p

3.4.1.1. Thu hái, tách h t ra kh i qu và xác

nh m t s ch tiêu h t gi ng

Thu hái qu

- Nghiên c u nh h

ng c a th i gian thu hái: Theo dõi m u s c qu

xác

nh th i i m thu hái phù h p, v qu chuy n t màu xanh sang màu nâu xám.


13

Qu

c thu hái vào lúc chín r trên các cây m

ã có t 2 n m sai qu tr

lên.Th i gian qu Phay chín vào kho ng th i gian t ngày 12/6
Cách thu hái: Trèo lên cây ho c
qu chín, tuy t
- Ch n

i không

ng d

n ngày 25/6 .

i dùng cù neo, móc gi t chùm

c b cành.

a i m thu hái h t: Ch

n- B c K n.

- Chu n b d ng c thu hái.
- Thu hái qu .
- X lý qu , h t sau khi thu hái.
- V n phòng ph m: gi y, bút, tài li u tham kh o, th

c o, b ng bi u.

Tách h t ra kh i qu
- Sau khi thu hái qu , ti n hành
n ng nh cho khô v

u, ph i hong ngoài

thu n ti n cho tách h t.

- Chu n b d ng c

tách h t: Giá, r , sàng, g y, túi

- Ti n hành tách h t: Dùng tay
tách ph n h t v i v sau ó có th dùng r

Xác

cho qu chín

ng,…..

tách h t ho c dùng g y, que

p

l c h t và t p v t.

Hình 3.1: Hình nh tách h t
nh m t s ch tiêu h t gi ng

- Chu n b d ng c cân o

m: th

c k , cân

ng h , cân i n t , gi y,

bút, ….
nh ,

o kích th

c qu :

ng kính gi a qu .

dài qu ,

ng kính

u to,

ng kính

u


14

- Cân tr ng l
l

ng qu , h t: Cân t ng tr ng l

ng qu thu hái

ng h t sau khi tách, s gam h t c n b o qu n, cân tr ng l

ki m nghi m

-

xác

ng các m u

ng h t/ qu .

Hình 3.2: Hình nh cân h t
ng qu trong 1kg qu , m s h t trong 1g h t.

ms l

- Xác

nh s l

c, t ng

nh

thu n h t gi ng.

T t c s li u

c ghi l i

x lý tính toán

3.4.1.2. B o qu n h t gi ng
H t sau khi
c tách ra kh i qu , ti n hành ph i n ng theo các công
th c thí nghi m:
- Công th c I: Ph i 1 n ng
- Công th c II: Ph i 2 n ng
- Công th c III: Ph i 3 n ng

- Công th c IV: Ph i 4 n ng
- Công th c IV: Ph i 5 n ng
Ti n hành b o qu n h t gi ng theo các công th c b ng 2 ph
+ Ph
th

ng pháp:

ng pháp1: Ti n hành b o qu n kín trong i u ki n khô mát thông

ng (1).
+ Ph

duy trì nhi t

ng pháp 2: Ti n hành b o qu n kín trong ng n mát c a t l nh
kho ng 8oC (2).


15

nh k 1 tháng 1 l n l y h t t (1) và (2)

ki m tra s c s ng c a h t.

Theo dõi, ghi chép ki m tra s h t n y m m, tính toán xác nh s c s ng c a h t.
3.4.2. Ph

ng pháp n i nghi p

Sau khi thu th p s li u, ti n hành x lý, tính toán:
- Kích th

c trung bình c a qu (Ltb):
L1 + L2 + L3 +….. + Ln

Ltb (cm) =
n
Trong ó: L1 (n): Kích th
-

Tr ng l

c qu 1( n)

ng trung bình (Mtb):

M1 + M2 + M3 + …..+ Mn
Mtb (g) =
n
Trong ó: M1 (n): Tr ng l
-S l

ng m u ki m nghi m 1(n)

ng h t qu trung bình (Ntb):
N1 + N2 + N3 + …..+ Nn

Ntb =

(h t, qu )
n

Trong ó: N1 (n): S l
kh i l

ng h t, qu c a m u 1 (n)

thu n là t l ph n tr m gi a kh i l
ng m u ki m nghi m,
thu n

c xác

ng h t thu n khi t so v i

nh theo công th c:

c tính theo công th c sau ây:
Tr ng l

thu n (%) =

ng h t thu n (g)
x 100(%)

T ng kh i l
K1 + K2
K=
2

ng các thành ph n c a m u KN (g)


16

Trong ó:

K1(2) là

thu n c a m u ki m nghi m 1 và 2

K là

thu n c a lô h t;

A là kh i l

ng h t t t (g/1000 h t);

B là kh i l

ng h t x u (g);

C là kh i l

ng t p v t (g);

- T l n y m m: là t s ph n tr m gi a s h t n y m m cho cây m m
bình th

ng so v i t ng s h t em ki m nghi m.
P=

n
100%
N

P là t l n y m m t ng t
n là s h t n y m m t ng t
N là s h t ki m nghi m m i t
- T ng h p s li u và nh p vào máy vi tính
- Phân tính và x lý s li u trên excel :
+ Các ch s th ng kê nh ch s trung bình

c th c hi n b ng ph n

m m excel v i hàm sum( ), hàm average( )….
+
dùng ph
nghi m

ki m tra xem m c
ng pháp phân tích ph

nh h

ng c a m i công th c b o qu n tôi

ng sai 1 nhân t

ki m tra k t qu thí

c x p x p nh trình t trong m u b ng

Trong ó tôi coi:
- Nhân t A là công th c thí nghi m (CTTN)
Gi s nhân t A

c chia làm a (a công th c thí nghiêm) c p khác

nhau, m i c p các tr s quan sát l p lai (bi) l n, k t qu
m u b ng sau:

c s p x p vào