Nghiên cứu một số biện pháp phòng trừ bệnh hại chính cây mỡ trong giai đoạn vườn ươm tại Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
----------------------------

NÔNG TH HU

“NGHIÊN C U M T S BI N PHÁP PHÒNG TR B NH H I CHÍNH
CÂY M (MANGLETIA GLAUCA BL.) TRONG GIAI O N V
T I TR

NG

N

I H C NÔNG LÂM - THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
Khóa h c

: Chính quy
: Lâm nghi p
: Lâm nghi p
: 2011 - 2015

Thái Nguyên, n m 2015

IH C

M


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
----------------------------

NÔNG TH HU

“NGHIÊN C U M T S BI N PHÁP PHÒNG TR B NH H I CHÍNH
CÂY M (MANGLETIA GLAUCA BL.) TRONG GIAI O N V
T I TR

NG

N

I H C NÔNG LÂM - THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành

L p
Khoa
Khóa h c
Gi ng viên h
Khoa Lâm nghi p - Tr

: Chính quy
: Lâm nghi p
: K43 - LN - N01
: Lâm nghi p
: 2011 - 2015

ng d n: TS.
ng

IH C

ng Kim Tuy n

i H c Nông Lâm Thái Nguyên

Thái Nguyên, n m 2015

M


i

L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u khoa h c c a b n thân
tôi, các s li u và k t qu nghiên c u trình bày trong khóa lu n là quá trình
i u tra trên th c

a hoàn toàn trung th c, khách quan.

Thái Nguyên, tháng 05 n m 2015
Xác nh n c a giáo viên h

ng d n

ng ý cho b o v k t qu tr
H i

ng khoa h c

TS.

ng Kim Tuy n

Ng

i vi t cam oan

c

Nông Th Hu

Xác nh n c a giáo viên ch m ph n bi n
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên ã s a sai sót

sau khi h i

ng ch m yêu c u.

(ký, ghi rõ h tên)


ii

L IC M

N

k t thúc khóa h c 2011 - 2015 t i tr
Nguyên,
Tr

ng

ng

i h c Nông lâm Thái

c s nh t trí c a khoa Lâm nghi p, tôi ti n hành th c t p t i
i h c Nông Lâm Thái Nguyên. V i s c g ng h t s c c a b n

thân c ng v i s giúp

h

ng d n t n tình c a cô giáo, tôi ã hoàn thành

b n khóa lu n t t nghi p c a mình. Nh ng do trình

có h n và th i gian

th c t p ng n nên b n khóa lu n c a tôi không th tránh kh i nh ng thi u sót.
Tôi r t mong
nghi p

cs

óng góp ý ki n c a các th y cô giáo và các b n

b n khóa lu n c a tôi

c hoàn ch nh h n.

Tôi xin bày t lòng bi t n t i ban giám hi u Tr

ng

i h c Nông

lâm Thái Nguyên, n i ã g n bó v i tôi su t 4 n m h c t p và tu d
thành ng

ng

ng tr

i có ích cho xã h i. Tôi c ng xin bày t lòng bi t n t i ban ch

nhi m khoa Lâm nghi p, n i ã tr c ti p ào t o chúng tôi. Tôi xin chân
thành c m n t t c các th y cô trong Khoa Lâm nghi p ã dìu d t, giúp
tôi, cho tôi nh ng ki n th c khoa h c m i và d y tôi cách làm ng
c bi t, cho tôi g i lòng bi t n sâu s c t i cô giáo TS.
ng

i ã tr c ti p h

ng d n t n tình

i có ích.

ng Kim Tuy n,

tôi hoàn thành khóa lu n t t nghi p

này. Cu i cùng tôi xin chân thành c m n các cán b , công nhân viên Trung
tâm Lâm nghi p mi n núi phía B c - Tr
Nguyên, ã t o m i i u ki n

ng

i H c Nông Lâm Thái

tôi có th hoàn thành khóa lu n t t nh t.

Xin chân thành c m n!

Thái Nguyên, tháng 05 n m 2015
Sinh viên

Nông Th Hu


iii

DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 2.1. M t s y u t khí h u t tháng 8/2014

n tháng 3 n m 2015 t i t nh Thái

Nguyên .................................................................................................. 19
B ng 4.1: M c

h i c a b nh l c r cây M qua các l n i u tra ..................... 32

B ng 4.2: M c

h i c a b nh cháy lá cây M qua các l n i u tra ..................... 35

B ng 4.3: M c

h i c a b nh thán th lá M qua các l n i u tra ...................... 37

B ng 4.4: Th ng kê các loài b nh h i cây m

v

n

m .................................... 39


iv

DANH M C CÁC HÌNH
Trang
Hình 4.1: nh b nh l c r cây m ...................................................................... 32
Hình 4.2: Bi u

bi u di n m c

h i c a b nh l c r cây m qua các l n i u

tra .......................................................................................................... 33
Hình 4.3: nh b nh cháy lá cây m ....................................................................... 34
Hình 4.4: Bi u

bi u di n m c

h i c a b nh cháy lá M qua các l n i u tra .............. 35

Hình 4.5: nh b nh thán th lá cây M ................................................................. 37
Hình 4.6: Bi u

bi u di n m c

h i c a b nh thán th lá m qua các l n i u tra

............................................................................................................... 38


v

M CL C
Trang
L I CAM OAN ........................................................................................... i
L I C M N ................................................................................................ ii
DANH M C CÁC B NG ............................................................................ iii
DANH M C CÁC HÌNH ............................................................................. iv
M C L C ..................................................................................................... v
U ......................................................................................... 1

Ph n 1: M
1.1.

tv n

............................................................................................... 1

1.2. M c tiêu nghiên c u ................................................................................ 3
1.3. Ý ngh a khoa h c và th c ti n ................................................................. 3
Ph n 2: T NG QUAN V N

NGHIÊN C U ....................................... 5

2.1. C s khoa h c ........................................................................................ 5

2.2. C s khoa h c c a vi c i u tra thành ph n b nh h i ........................... 10
2.3. C s khoa h c c a vi c phòng tr d ch h i t ng h p............................ 11
2.4. Tình hình nghiên c u trên th gi i và Vi t Nam .................................... 12
2.4.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i ...................................................... 12
2.4.2. Tình hình nghiên c u

Vi t Nam ...................................................... 14

2.5. T ng quan khu v c nghiên c u.............................................................. 17
2.5.1. i u ki n t nhiên c a khu v c nghiên c u ........................................ 17
2.5.2. i u ki n dân sinh- kinh t xã h i ...................................................... 19
2.6. Tài nguyên
Ph n 3:

t ....................................................................................... 21

I T

NG, N I DUNG

A

I M VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ........................................................................................... 22
3.1.
3.1.1.

it
it

ng và ph

ng pháp nghiên c u .................................................. 22

ng nghiên c u ......................................................................... 22

3.1.2. Ph m vi nghiên c u ............................................................................ 22


vi

3.2. N i dung nghiên c u ............................................................................. 22
3.3.

a i m và th i gian nghiên c u .......................................................... 22

3.3.1.

a i m nghiên c u........................................................................... 22

3.3.2. Th i gian nghiên c u .......................................................................... 22
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u ....................................................................... 23

3.4.1. Ph

ng pháp k th a s li u có ch n l c ............................................ 23

3.4.2. Ph

ng pháp i u tra quan sát tr c ti p .............................................. 23

3.4.3, Th ng kê thành ph n b nh h i cây M trong giai o n v

n

m ..... 27

Ph n 4: K T QU VÀ PHÂN TÍCH K T QU ..................................... 28
4.1.

c tính chung c a cây con và tình hình v

4.1.1.

m tr

c khi i u tra .... 28

c tính chung c a cây con ................................................................ 28

4.1.2. Tình hình v sinh v
4.2. Xác
trong v

n

n

m và k t qu

nh lo i b nh h i và ánh già m c
n

i u tra s b ........................ 30
gây h i

i v i cây M con

m............................................................................................ 31

4.2.1. B nh l c r cây M ......................................................................... 31
4.2.2. B nh cháy lá cây M .......................................................................... 34
4.2.3. B nh thán th lá m ........................................................................... 36
4.3. Th ng kê thành ph n b nh h i cây M con t i v

n

m ..................... 39

4.4. M t s t n t i và m t s bi n pháp phòng tr b nh h i ch y u

iv i

cây M t i khu c c nghiên c u..................................................................... 40
4.4.1. M t s t n t i trong quá trình s n xu t cây gi ng t i a bàn nghiên c u .. 40

4.4.2.

xu t bi n pháp phòng tr chung

i v i b nh y u

v

n

mt i

khu v c nghiên c u ...................................................................................... 41
4.4.3.
v

n

c i m phát sinh, phát tri n c a m t s b nh h i chính cây m
m và

xu t bi n pháp phòng tr ................................................... 47

Ph n 5: K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................... 50
5.1. K t lu n ................................................................................................. 50


vii

5.2. Ki n ngh ............................................................................................... 52

TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 53


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
R ng là tài nguyên quý giá c a nhân lo i, là m t b ph n quan tr ng

c a môi tr
loài ng

ng s ng và có nh h

ng r t l n

n

i s ng s n xu t c a xã h i

i. Trong th c t , ngoài vi c cung c p g , c i, em l i nhi u l i ích to

l n khác v m t xã h i và b o v môi tr

ng sinh thái, r ng còn cung c p các

lo i lâm s n, là m t trong nh ng ngành ngh

óng góp cho s thay

i, phát

tri n c a n n kinh t qu c dân.
Cùng v i s phát tri n m nh m c a xã h i thì n n kinh t n
thay

i t ng ngày t ng gi theo chi u h

ng i lên. S thay

c ta c ng

i ó di n ra

các ngành ngh khác nhau, các l nh v c khác nhau. Xã h i ngày càng phát
tri n thì nhu c u c a con ng

i ngày càng cao h n. Cùng v i s phát tri n

chung c a ngành kinh t thì ngành Lâm nghi p c ng không n m ngoài quy lu t
ó. Vì v y òi h i các nhà qu n lý ph i nghiên c u, cân nh c khi thi t k xây
d ng m t ch

ng trình b t k nào ó ph i

m b o s hài hoà gi a l i ích kinh

t v i các l i ích khác c a xã h i.
Hi n nay di n tích r ng ang
vi c b o v môi tr
vi c t ng tr

c ngành Lâm nghi p qu n lý, ngoài

ng sinh thái thì r ng n

ng kinh t c a

tn

c,

c ta ã góp ph n quan tr ng vào

ng th i cung c p cho chúng ta l

ng

lâm s n ph c v cho nhu c u c a nhân dân. M t trong nh ng lâm s n quan
tr ng mà r ng mang l i cho con ng

i là g , g

ngành xây d ng, tr m , ch bi n b t gi y, s i,
nay di n tích r ng và

ch t l
các lo i

t r ng c a n

c s d ng trong các
dùng gia ình...nh ng hi n

c ta ang b thu h p v c s l

ng. Vi c khai thác quá m c, chuy n

i

t khác (tr ng tr t, ch n nuôi, nhà ,

ng và

t r ng không h p lý thành
t r ng làm n

ng r y...)

cùng v i s gia t ng dân s quá trình ô th hóa hay nh n th c còn h n ch


2

c a con ng

i ã làm cho tài nguyên r ng b suy gi m nghiêm tr ng. Tr

th c tr ng ó

ng và nhà n

c

c ta ã có nhi u bi n pháp thi t th c nh m

gi m tình tr ng khai thác ngu n tài nguyên r ng b a bãi, ti p t c ph xanh
di n tích

t tr ng

i núi tr c, ti n hành tr ng r ng phòng h

u ngu n,

tr ng r ng s n xu t t p trung... Tr ng r ng s n xu t t p chung áp ng

c

nhu c u v nguyên li u g cho các nhà máy gi y, nhà máy s i, các nhà máy xí
nghi p ch bi n ván d m và cung c p nguyên li u cho các nhà máy ch bi n
g khác.
Tuy nhiên, khi th c hi n tr ng r ng trên m t di n tích l n, s l
nhi u và tr ng thu n loài thì v n

ng cây

sâu b nh h i di n ra nhi u và có th gây

thành d ch h i nguy hi m là i u khó tránh kh i. Do ó,

t

c k t qu t t

trong vi c tr ng r ng thì vi c t o ra cây gi ng t t, kh e m nh, không sâu h i,
không m m b nh là m t i u c c k quan tr ng trong công tác gi ng và vi c
qu n lý cây con trong giai o n v

n

m là r t c n thi t.

Ngày nay, nhi u nhà nghiên c u cho r ng t n th t do b nh gây ra l n
h n r t nhi u l n t n th t do các tác h i t nhiên khác, nó làm cho cây y u và
th m chí là ch t hàng lo t. Theo tài li u th ng kê c a C c Lâm v n

cM

n m 1952, trong nh ng thi t h i t nhiên, giá tr t n th t do:
B nh cây r ng gây ra chi m: 45%
Sâu h i: 20%
Cháy r ng: 17%
ng v t + khí h u: 18%
Các lo i b nh ph bi n

v

n

m hiên nay g m b nh th i c r cây

con, b nh r m lá thông, b nh ph n tr ng lá keo, b nh g s t keo, b nh
b ch àn, thán th lá m ... ã làm cho ch t l

m lá

ng cây gi ng gi m sút áng k

và vi c áp d ng các bi n pháp k thu t phòng tr hi n nay ch a có hi u qu
t t.Vì v y, vi c nghiên c u tìm ra nguyên nhân gây b nh, tri u ch ng và nh


3

h

ng c a môi tr

ng

n s phát sinh, phát tri n b nh cây t

bi n pháp phòng tr b nh cho cây con
Trên

v

n

ó

ra các

m là r t c n thi t.

a bàn t nh Thái Nguyên hi n nay các loài keo, keo lai (Acacia

hybrid) và M (Mangletia glauca BL.) là nh ng loài cây tr ng chính,
tr ng v i di n tích l n và t p trung. Tuy nhiên trong giai o n v
m th

ng b nhi u lo i b nh gây h i nh b nh thán th lá,

th i c r … Làm nh h
xu t v

ng

ns l

ng, ch t l

t ch t l

ng cây gi ng tr

c khi

góp ph n s n

ng cao ph c v cho công tác tr ng r ng t i Thái

Nguyên thì vi c i u tra xác

nh nguyên nhân gây b nh, nghiên c u quá

trình phát sinh, phát tri n c a b nh và
cây con giai o n v

m cây

m lá, cháy lá,

n, gây nên nh ng thi t h i cho s n xu t lâm nghi p.

xu t cây con

n

c

n

xu t bi n pháp phòng tr b nh h i

m là r t c n thi t.

Xu t phát t th c t trên, và nguy n v ng mu n óng góp m t ph n nh
c a b n thân trong vi c tìm ra các bi n pháp phòng tr m t s lo i b nh h i ch
y u cây m con trong v

n

m, chúng tôi ti n hành nghiên c u

tài:

“Nghiên c u m t s bi n pháp phòng tr b nh h i chính cây m trong giai
o nv

n

m t i Tr

ng

i h c Nông Lâm - Thái Nguyên”

1.2. M c tiêu nghiên c u
Xác

nh

c các lo i b nh h i và v t gây b nh cây m .

ánh giá

c tình hình b nh h i cây con

giai o n v

n

m

v i cây m .
xu t các bi n pháp phòng tr m t s b nh h i chính trên cây m
rong giai o n v

n

m.

1.3. Ý ngh a khoa h c và th c ti n
* Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
- C ng c ki n th c ã h c, b sung ki n th c chuyên môn.

i


4

-

i u tra b nh h i giúp tôi n m v ng ph

cây con trong v

n

ng pháp i u tra b nh h i

m.

- Vi c nghiên c u
b nh h i cây m con

v

tài là c s
n

xu t bi n pháp phòng tr các

m.

- Bi t cách t ng h p, phân tích

vi t m t báo cáo khoa h c.

* Ý ngh a trong th c ti n s n xu t
- Quá trình thu th p s li u giúp tôi h c h i và làm quen v i th c t
s n xu t.
- Quá trình nghiên c u giúp tôi n m b t
v

n

xu t
tr

m mà các
phòng tr

xu t mà

a ra có th

ng d ng vào th c ti n s n

b nh h i cho cây con trong v

ng t t, nâng cao ch t l

tr ng r ng s n xu t.

tài

c tình hình b nh h i

n

m giúp cây sinh

ng c a cây con gi ng và áp ng

c m c tiêu


5

Ph n 2
T NG QUAN V N

NGHIÊN C U

2.1. C s khoa h c
Khoa h c b nh cây

c hình thành và phát tri n do òi h i c a nhu

c u c u s n xu t cây nông nghi p và do quá trình
và con ng

u tranh gi a thiên nhiên

i, gi a ý th c h duy tâm và duy v t. Ngay t

tr ng tr t, nhân dân lao

u c a l ch s

ng thông qua th c t s n xu t và nh ng kinh

nghi m c a mình ã phát hi n và phòng tr m t s b nh h i nguy hi m (Tr n

V n Mão,1997) [5].
B nh cây r ng là m t lo i tác h i c a t nhiên, nó tác
h

ng

n sinh tr

ng và phát tri n không bình th

ng và gây nh

ng c a cây r ng, th m

chí làm cho cây b ch t và gây ra nh ng t n th t v kinh t và sinh thái.
N

c ta c ng ã t ng x y ra các lo i b nh d ch nguy hi m nh b nh

khô cành b ch àn
Hu 500 ha,

ng Nai làm cho 11.000 ha cây b khô,

Th a Thiên

Qu ng Tr trên 50 ha. B nh khô xám thông, b nh r m lá thông,

b nh khô ng n thông, b nh th i c r thông, b nh vàng lá sa m c, b nh khô
cành cây phi lao, b nh khô héo tr u, b nh ch i x tre lu ng, b nh tua m c

qu , b nh s c tím tre lu ng… ã uy hi p nghiêm tr ng hàng ngàn ha r ng và
nh h

ng

n s n xu t lâm nghi p

n

c ta. (C m nang ngành Lâm nghi p,

2006) [1].
Theo cách hi u thông th
b b nh, sinh tr

ng, b nh cây là khoa h c nghiên c u v cây

ng và phát tri n không bình th

ng vì nh ng lý do sinh v t

c ng nh không ph i sinh v t. B nh cây là k t qu tác

ng c a 3 y u t :

ngu n b nh, cây tr ng và i u ki n bên ngoài. Cách hi u trên giúp chúng ta
n m

c n i dung và th c ch t c a b nh cây

m c

t ng cá th . Tuy

nhiên trong th c t s n xu t cách hi u trên ây ch a cho phép gi i quy t m t
cách có c s nh ng tr

ng h p c th v b nh cây.


6

Trong ho t

ng th c t c a mình, ng

gi i quy t các nhi m v có liên quan

i làm công tác b nh cây ph i

n nh ng t p oàn có cây l n, vi sinh

v t gây b nh, trong nh ng kho ng không gian nh t
l n, v i tác

ng c a nhi u y u t khí h u,

nh, th

ng là khá r ng

t ai khác nhau.

Khoa h c b nh cây có các nhi m v chính:
Nghiên c u b nh h i cây trên c s
làm cho n ng su t cây tr ng

ó xác

m c cao nh t và n

nh các bi n pháp b o v
nh.

Góp ph n phát huy tác d ng c a gi ng cây có n ng su t cao và các
bi n pháp k thu t tr ng tr t tiên ti n: Bón phân, ch
cao…Trong s n xu t không
Gi i quy t v n

n

c, m t

b nh h i phát tri n và gây thành d ch.

v b nh cây góp ph n t o i u ki n cho vi c hình

thành các vùng chuyên canh, nh t là nh ng cây có giá tr kinh t l n (

ng

H ng D t, 1979) [2].
hoàn thành các nhi m v trên, khoa h c b nh cây có các n i dung:
Nghiên c u và xác
th

nh nguyên nhân gây b nh: Nghiên c u b nh

ng r t nhi u và ph c t p, trong th c t nhi u tr

ng h p cùng m t

nguyên nhân nh ng gây ra nh ng bi u hi n b nh r t khác nhau, ng
nh ng tr

c l i có

ng h p nhi u nguyên nhân cùng gây ra m t tri u ch ng b nh r t

gi ng nhau. M t bi u hi n b nh có th có m t ho c m t s nguyên nhân ch
y u và m t s nguyên nhân th y u. Nh m l n vai trò và v trí các lo i nguyên
nhân có th d n

n nh ng k t lu n và hành

ng sai l m. Có xác

nh úng

nguyên nhân gây b nh thì các công vi c ti p t c sau ó m i có c s ch c

ch n và chính xác. Mu n phòng tr b nh, b o v cây có hi u qu , tránh lãng
phí và các h u qu tiêu c c khác, không th không xác
b nh (

ng H ng D t, 1979) [2].

nh nguyên nhân gây


7

Phát hi n các quy lu t phát sinh, phát tri n và hình thành c a d ch b nh
cây: B nh cây phát sinh và phát tri n theo nh ng quy lu t nh t
lu t ó ph thu c vào tình tr ng và

nh. Các quy

c i m c a t p oàn vi sinh v t gây

b nh, cây ch và i u ki n bên ngoài. Khoa h c b nh cây ph i n m
quy lu t ó. Công tác d tính, d báo và phòng tr
này m i

m b o k t qu t t

Nghiên c u xác

c(

c các

u ph i d a trên quy lu t

ng H ng D t, 1979) [2].

nh các bi n pháp phòng tr b nh: Phòng tr b nh

cây có th ti n hành theo nhi u cách khác nhau, m i cách có nh ng u i m
và nh

c i m c a nó. Vì v y m i ph

cao nh t trong nh ng i u ki n nh t
pháp riêng r th

ng không

ng pháp th

ng ch phát huy tác d ng

nh. Trong th c t s n xu t, nh ng bi n

m b o, b o v t t cây ch ng b nh và c n ph i

ph i h p nhi u bi n pháp khác nhau m i gi i quy t

c b nh. Nhi m v c a

khoa h c b nh cây là tìm ra các h th ng t ng h p các bi n pháp b o v cây

ch ng b nh (

ng H ng D t, 1979) [2].

Do tính ch t n náu c a v t gây b nh nên con ng

i th

ng coi nh

nh ng t n th t do b nh gây ra, th c ra nh ng t n th t do b nh gây ra còn g p
nhi u l n nh ng tác h i t nhiên khác. Theo tài li u th ng kê c a c c ki m
lâm m n m 1952 trong nh ng thi t h i t nhiên thì giá ch t n th t do b nh
gây ra chi m 45%, trong ó sâu h i chi m 20%, cháy r ng chi m 10%, các
nhân t khí h u và

ng v t chi m 18%(Tr n V n Mão, 1997) [5].

giai o n v
cây con còn b

nh h

d b nhi m b nh. N

n

m cây ang trong giai o n sinh tr

ng l n t môi tr

ng m nh và

ng bên ngoài nên th i gian này cây

c ta l i có khí h u gió mùa, nóng m m a nhi u ã t o

i u ki n cho n m m c và các vi sinh v t phát tri n. Trong quá trình b nh cây
b bi n

ng v m t sinh lý, gi i ph u và hình thái gây ra nh ng tác h i

v i cây

v

n

m,r ng tr ng và r ng t nhiên, s thay

(Ngô Th H i, 2011) [4].

i

i di n ra liên t c


8

Hi n nay thành ph n b nh h i v

lá, b nh h i
ch ng và

thân và b nh h i

n

m ph bi n ch y u là b nh h i

r . M i lo i b nh

u có

c i m, tri u

c i m xâm nhi m lây lan khác nhau.
i v i b nh h i lá

B nh h i lá là nhóm b nh ph bi n nh t
th

ng có s l

i v i cây tr ng, chúng

ng l n và phân b r ng. B nh h i lá có nhi u tri u ch ng

b nh khác nhau nh : ph n tr ng,g s t,

m lá, b hóng, xo n lá, ch y lá, khô

lá, sùi lá...N m là v t gây b nh chi m s l

ng nhi u nh t trong các v t gây

b nh h i lá (n m, vi khu n, micoplasma, nh n, t o).
S lây lan c a v t gây b nh h i lá th

ng lá gió, m a và côn trùng.

B nh h i lá lây lan xâm nhi m nhanh do t ch c t bào lá m m,m ng
nhi u l khí kh ng, th y kh ng nên v t gây b nh d xâm nh p, th i gian
b nh th

ng ng n (ch t 10- 20 ngày), bên c nh ó di n tích ti p xúc c a lá

i v i môi tr

ng l i r t l n nên b nh h i r t d phát tri n thành d ch, nó

không ch gây h i n ng

v

b nh h i lây nên là r t l n (
M t s b nh h i lá th

n

m mà còn c r ng m i tr ng nên t n th t do

ng Kim Tuy n, 2005) [12].
ng g p là: b nh r m lá thông, b nh g s t lá

keo, b nh ph n tr ng lá keo...
i v i b nh h i thân cành
B nh h i thân cành không ph bi n nh b nh h i lá do v cây dày và t
bào hóa g c ng nh ng b nh này r t nguy hi m vì nó làm cho cây con, cây
tr

ng thành sau khi b b nh

u có th ch t khô. B nh không th hi n rõ nh

b nh h i lá vì m t m t chúng có th i gian

b nh lâu (t 1-2 tháng

n m) m t khác do tính ch t ph c t p c a v t gây b nh d n

n 1-2

n.

B nh h i thân cành do nhi u v t gây b nh t o nên và ph

ng th c lây

lan c a b nh h i thân cành c ng khác nhau: b nh do n m, vi khu n lây lan
nh gió, m a, côn trùng; b nh do virus, micoplasma l i nh côn trùng trích

hút, cây ký sinh nh chim n h t...(Tr n V n Mão, 1997) [5].
B nh này ít phát thành d ch, và th

ng gây nên b nh mãn tính do v t

gây b nh qua ông qua h ngay trên v t b nh (

ng Kim Tuy n, 2005) [12].


9

M t s b nh h i thân cành th

ng g p là: B nh loét thân cành b ch

àn, b nh ch i x tre lu ng...
i v i b nh h i r
So v i b nh h i lá và b nh h i thân thì b nh h i r th

ng gây nên

thi t h i l n nh t m c dù nó không xu t hi n ph bi n b ng. Do r là b
ph n cung c p ch t dinh d

ng và giá

c a cây nên khi cây nhi m b nh

thì nó làm cho cây ch t hàng lo t.

B nh h i r thì có nhi u nh ng ch y u là b nh h i r
b nh m c g

n

m và

r ng tr ng. Nguyên nhân gây b nh c a b nh h i r th

ng do

n m vi khu n, virus tuy n trùng... (

ng Kim Tuy n, 2005) [12].

Kh nh ng lây lan c a b nh h i r th
Hay thông qua con ng
lây lan b ng ph

i ho c d ng c làm ph

ng th c ch

ng do chuy n cây con i xa.
ng th c lây lan. M t s loài

ng nh s i n m bò lan trong

h i r lây lan nh ti p xúc r cây. S l
nh dòng n

v

t, nh b nh

ng l n vi khu n và bào t n m lây lan

c ch y...

Trong th c t s n xu t, nh ng bi n pháp riêng r th

ng không

m

b o, b o v t t cây ch ng b nh và c n ph i ph i h p nhi u bi n pháp khác
nhau m i gi i quy t

c b nh. Nhi m v c a khoa h c b nh cây là tìm ra

các h th ng t ng h p các bi n pháp b o v cây ch ng b nh (

ng H ng

D t, 1979) [2].
Th c ch t công tác phòng tr b nh cây không ch nh m tiêu di t ngu n
b nh. Vi c làm ó ch có ý ngh a khi b o v
n ng su t, gi n ng su t cây
Ph

ng h

m c cao nh t và

c cây, góp ph n làm t ng
t hi u qu kinh t cao nh t.

ng ch y u c a công tác b o v th c v t là tác

khác nhau trong m t h th ng h p lý có c s và c n c
khi n toàn b sinh qu n
sinh tr

ng các bi n pháp
y

, nh m i u

ng ru ng, r ng cây, t o i u ki n cho cây tr ng

ng t t nh t, b nh h i không th phát tri n

c,

m b o t o ra kh i


10

l

ng nông lâm s n cao nh t, có ph m ch t t t nh t. Cho

b nh cây ã

t

n ng h n ch

n nay, khoa h c

c nhi u k t qu l n, và ã có h th ng ki n th c có kh
n m c th p nh ng tác h i c a b nh cây. Tuy nhiên, nh ng

ki n th c ó ch có th tr thành s c m nh th c t , khi nh ng ng
s n xu t n m v ng
ngày (

c nó, và v n d ng t t trong ho t

i tr c ti p

ng s n xu t hàng

ng H ng D t, 1979) [2].

2.2. C s khoa h c c a vi c i u tra thành ph n b nh h i
B nh cây r ng là m t lo i tác h i t nhiên vô cùng ph bi n. B nh h i
th

ng làm cho cây r ng sinh tr

ng kém, l

ng sinh tr

ng h ng n m c a

cây g gi m xu ng, m t s b nh h i có th làm cho cây ch t, th m chí có th
ch t hàng lo t . N
b ch àn
ha,

c ta ã t ng x y ra các lo i b nh h i nh b nh khô cành

ng Nai làm cho 11.000 ha cây b khô,

Th a Thiên-Hu 500

Qu ng tr trên 50 ha. B nh khô xám thông, b nh r m lá thông, b nh khô

ng n thông, b nh th i c r thông, b nh vàng lá sa mu, tua m c qu … ã gây
nh ng uy hi p nghiêm tr ng

n s n xu t lâm nghi p n

c ta. H ng n m

chúng gây ra nh ng t n th t r t l n cho n n kinh t . Không nh ng th , chúng
còn gây ra nh h

ng

giai o n v
và cây con còn b

n môi tr
n

nh h

cây d b nhi m b nh. N

ng sinh thái. (Tr n V n Mão, 1997) [5].

m, cây con ang trong th i gian sinh tr
ng l n t môi tr

ng m nh

ng bên ngoài nên th i gian này

c ta có khí h u nhi t

i gió mùa, nóng m m a

nhi u là y u t t o i u ki n thu n l i cho n m m c và các vi sinh v t phát
tri n. Cây b b nh quá trình thay

i v sinh lý ó là nguyên nhân c a s thay

i v gi i ph u và hình thái gây ra nh ng tác h i
r ng tr ng và r ng t nhiên, s thay
trình thay

n

m,

i ó di n ra liên t c. Cây b b nh, quá

i v sinh lí là nguyên nhân c a s thay

thái c ng chính là b nh th hi n

i v i cây con v

i v gi i ph u và hình

tri u ch ng. M i m t lo i b nh

tr ng và tri u ch ng riêng bi t khác nhau và là c n c quan tr ng
oán b nh cây (Tr n V n Mão, 2003) [6].

u có

c

ta ch n

11

Do th c v t và v t gây b nh
quanh nên c hai

u b môi tr

u ch u tác

ng c a môi tr

ng kh ng ch . Tính ch ng ch u c a cây và

tính xâm nhi m c a v t gây b nh tùy thu c vào i u ki n môi tr
nhau thì khác nhau. Trong quá trình tác
b nh n u i u ki n môi tr

ng xung
ng khác

ng l n nhau gi a cây và v t gây

ng thu n l i cho cây ch và không thu n l i cho

v t gây b nh, quá trình gây b nh có th kéo dài ho c ng ng l i. N u i u ki n
môi tr

ng thu n l i cho v t gây b nh thì quá trình gây b nh s phát tri n

thu n l i. (

ng Kim Tuy n, 2005) [12].

2.3. C s khoa h c c a vi c phòng tr d ch h i t ng h p
M c ích cu i cùng c a khoa h c b nh cây là tìm ra nh ng bi n pháp
có hi u qu , có l i v m t kinh t , nh m h n ch tác h i c a b nh, b o v cây,
làm cho cây sinh tr

ng, phát tri n cho n ng su t và ch t l

ng t t.

Phòng trù b nh cây g m nhi u bi n pháp khác nhau. Có nh ng bi n
pháp có tác d ng phòng, b o v cây, có bi n pháp có tác d ng tr m t lo i
b nh c th . Chúng bao g m 6 bi n pháp ch y u: k thu t lâm nghi p (g m
các bi n pháp canh tác, t ch c và qu n lý kinh doanh r ng), ch n gi ng cây
ch ng ch u b nh, ki m d ch th c v t, sinh v t h c, v t lý c gi i và hóa h c.
Phòng tr ph i trên nguyên t c t ng h p, toàn di n và ch
ng. Bi n
pháp t ng h p là áp d ng nhi u ph

ng pháp khác nhau trong m t h th ng

hoàn ch nh và h p lý. Trong h th ng ó các bi n pháp b sung cho nhau,
phát huy k t qu l n nhau t o nên nh ng tác
huy m c cao nh t các

ng và s c m nh t ng h p phát

c i m có ích c a cây, lo i tr tác h i c a b nh. T ng

h p còn nh m phát huy

n m c cao m i i u ki n có th có

xu t, không gi i h n trong nh ng lo i bi n pháp nh t
ch t và chi u h

ng tác

ng lên cây, tác

nh nào ó. Do tính

ng c a các bi n pháp khác nhau cho nên khi áp

d ng m t h th ng g m nhi u bi n pháp s nh m tác
b nh, tác

các c s s n

ng lên môi tr

ng lên vi sinh v t gây

ng s ng c a cây và vi sinh v t

gây b nh. H th ng bi n pháp t ng h p b o v cây ch ng b nh c n

c áp


12

d ng m t cách phân hóa phù h p v i i u ki n c th t ng n i và t ng lúc.
Áp d ng phân hóa trên c s khoa h c, có phân tích
lu t sinh thái c a t ng

a ph

ng,

y

các y u t và quy

m b o cho h th ng t ng h p nâng cao

c hi u qu kinh t và thi t th c.
Công tác phòng tr b nh cây ch có th
khi

c ti n hành m t cách ch

ng. Ch

m b o mang l i k t qu t t
ng tr

c h t là dung nhi u bi n

pháp tác

ng khác nhau, i u khi n toàn b h sinh thái

lo i tr

c tác h i c a b nh cây, t o ra n ng su t cây tr ng cao nh t. Mu n

i u khi n

c ph i n m ch c

i m c ng nh nh
Ch

ng ru ng làm sao

c i m c a cây, n m

c i m. Trên c s

canh tác, phân bón, ch

n

c

y

các u

ó dùng các bi n pháp khác nhau:
c…phát huy

n m c cao nh t tính

ch ng ch u c a b nh cây.
Nh v y,

lo i tr tác h i c a b nh cây ph i ti n hành trên các h

phòng bênh, tránh b nh, tiêu di t vi sinh v t gây b nh, b i d

ng:

ng cây sau khi

b b nh.
2.4. Tình hình nghiên c u trên th gi i và Vi t Nam
2.4.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i
Nh ng nghiên c u v b nh trên th gi i b nh cây r ng ã

cb t

u

nghiên c u trên 150 n m nay, là m t môn khoa h c còn r t non tr nh ng s
c ng hi n cho công tác nghiên c u khoa h c, ph c v cho

i s ng s n xu t

th c ti n c a các nhà b nh cây h t s c to l n.
N m 1847

châu Âu, Robert Hartig (1839-1901) là ng

i

t n n

móng cho vi c nghiên c u môn khoa h c b nh cây r ng. Ông ã phát hi n ra
s i n m n m trong g và công b nhi u công trình nghiên c u,
thành môn khoa h c không th thi u

c. K t

ó

n nay ã tr

n nay trên th gi i ã

có nhi u nhà khoa h c nghiên c u v b nh lý cây r ng nh : G.H.Hapting nhà
b nh lý cây r ng ng

i M trong 30 n m nghiên c u b nh cây (1940-1970),

13

ã

t n n móng cho công vi c i u tra ch ng lo i và m c

b h i liên quan

t i sinh lý, sinh thái cây ch và v t gây b nh (Tr n V n Mão, 1997 ) [5].
Nh ng n m
trung vào vi c xác

th p k 50 c a th k XX, nhi u nhà b nh cây ã t p
nh loài, mô t nguyên nhân gây b nh và i u ki n phát

sinh, phát tri n c a b nh.

c bi t

các n

nghiên c u các lo i b nh h i cây r ng
r ng các n

c nhi t

c nhi t

i, L. Roger (1953) ã

c mô t trong cu n sách b nh cây

i (Phytopathologie des pays chauds). Trong ó có m t

s b nh h i lá c a thông, keo, b ch àn (Roger,1953) [14].
John Boyce n m 1961 xu t b n sách B nh cây r ng (Forest pathology)
ã mô t m t s b nh h i cây r ng. Cu n sách này
n

c xu t b n

nhi u

c nh : Anh, M , Canada(John Boyce,1961) [13].
N m 1953 Roger ã nghiên c u m t s b nh h i trên cây b ch àn và

keo. G.F. Brown (ng

i Anh, 1968) c ng

keo. Nhi u nhà nghiên c u c a

n

c p

n m t s

b nh h i

, Malaysia, Philipin, Trung Qu c c ng

c công b nhi u lo i n m b nh gây h i các loài keo nh các công trình c a
Vannhin, L. Rogen (1953). Spauding (1961), Peace (1962), Bakshi (1964).
T i h i ngh l n th III nhóm t v n nghiên c u và phát tri n c a các loài
Acacia, h p t i

ài Loan cu i tháng 6 n m 1964 nhi u

i bi u k c các t

ch c Qu c t nh CIFOR (Trung tâm nghiên c u Lâm nghi p Qu c t ) c ng
ã

c p

n các v n

sâu b nh h i các loài Acacia ( ào H ng Thu n,

2008) [9].
N m 1988-1990 Benergee R. ( n
tr ng Keo lá tràm

) ã xem xét nghiên c u vùng

Kalyani Nadia và ã phát hi n n m b hóng Oidium sp.

gây h i trên cây non t 1-15 tu i. Florece E.J và
c u Lâm nghi p Kerela

n

ng nghi p

vi n Nghiên

ã phát hi n ra b nh ph n h ng do n m

Corticium salmonicolor gây h i trên vùng tr ng A. auricuformis bang Kerela,
t cây ch t kho ng 10% ( ào H ng Thu n, 2008) [9].


14

Trong th c t có m t s n m b nh ã

c phân l p t m t s loài keo.

ó là n m Glomerella cingulata gây b nh
Uromycladium robinsonii gây b nh r s t

A. simsii; n m

m lá

lá gi loài A. melanoxylon; n m

Oidium sp. có trên các loài A. mangium và A. auriculiformis
nh ng loài A. confusa ( ài Loan t

ng t )

a ph

Trung Qu c

ng l i không b b nh

(Nguy n Hoàng Ngh a, 2006) [7].
Các nghiên c u v các lo i b nh
khá

y

keo Acacia c ng ã

vào cu n sách “C m nang b nh keo nhi t

Nam Á và n

i

ct ph p

Ôxtrâylia,

ông

” (A Manual of Diseases of Tropical Acacias in Australia,

South-east Asia and India. Old et al., 2000) trong ó có các b nh khá quen
thu c ã t ng g p
b nh

n

c ta nh b nh b nh ph n tr ng (Powdery mildew),

m lá, b nh ph n h ng và r ng ru t (Heart rot) (Nguy n Hoàng

Ngh a, 2006) [7].
2.4.2. Tình hình nghiên c u
B nh cây

Vi t Nam

Vi t Nam r t ph bi n, các cây tr ng ít nhi u

Song khoa h c b nh cây c ng nh khoa h c b nh cây r ng n
b t

u b b nh.
c ta l i

c

u mu n h n so v i th gi i. M c dù trong th i k thu c Pháp, m t s

nhà khoa h c b nh cây ã có nh ng công trình nghiên c u

n các lo i n m

gây b nh cây r ng, cây g và cây c nh, nh ng môn khoa h c b nh cây r ng
có i u ki n phát tri n t nh ng n m

u c a th p k 60 (Tr n V n Mão,

2003) [6].
N m 1960, khi i u tra b nh cây r ng
Th My ã

c p

mi n Nam Vi t Nam, Hoàng

n m t s b nh h i lá, ch y u là b nh g s t, ph n tr ng,

n m b hóng… có th nói t sau cách m ng tháng 8/1945 nh t là t ngày
mi n B c hoàn toàn gi i phóng (1945), n
nghi p l n xã h i ch ngh a. V i ph

c ta xây d ng m t n n nông - lâm

ng th c s n xu t t p trung thì ph

pháp b o v cây ch ng sâu b nh có nhi u thu n l i h n tr

ng

c, s n xu t có k


15

ho ch, có t p trung t ch c, cho phép t ng b

c xây d ng n n p cho công

tác b nh cây, t o i u ki n i sâu tìm hi u nguyên nhân gây b nh, ch

ng

các bi n pháp phòng tr .
Cùng v i s giúp
quan nghiên c u, cho

t n tình c a các chuyên gia n
n nay chúng ta ã có th bi t

c ngoài và các c
c g n 1000 loài n m

gây b nh cho g n 100 loài cây r ng; trong ó có kho ng 600 loài n m m c
g , trên 300 loài n m h i lá, h i thân, h i cành, h i r ; trên 50 loài cây r ng b
b nh

m c

H c li u -

nghiêm tr ng và ã có nh ng công trình S hóa b i Trung tâm
i h c Thái Nguyên 28 nghiên c u c th . Trên c s n m v ng

quy lu t phát sinh phát tri n c a b nh cây, nh ng nhà nghiên c u b nh cây
r ng c ng

xu t bi n pháp phòng tr .

T n m 1971 v i nhi u công trình nghiên c u c a mình, Tr n V n Mão
ãb t

u công b m t s b nh cây nh qu , tr u, h i… ông ã xác

c nguyên nhân gây b nh, i u ki n phát b nh và ph
m t s b nh h i lá. Các tác gi Nguy n S Giáo,

nh

ng pháp phòng tr

Xuân Quý, Ph m Xuân

M nh… ã nghiên c u trên lá keo phát hi n ra m t s lo i b nh h i nh :
Cháy lá, ph n tr ng (Tr n v n Mão,1997) [5].
Nhi u chuyên gia n

c ngoài nh

n

,M

ã t ng

n Vi t Nam

nghiên c u v b nh h i lá keo nh : Hodge (1990), Zhon (1992), Sharma
(1994) và công b trong báo cáo chuyên
n

b nh cây

Hà N i. Hi n nay

c ta ã có các c quan v lâm nghi p có các b ph n chuyên trách v

phòng tr sâu b nh h i nh Vi n khoa h c lâm nghi p Vi t Nam, vi n i u
tra quy ho ch r ng và các trung tâm b o v r ng (Tr n V n Mão, 1997) [5].
Ngày nay khoa h c b nh cây ngày càng phát tri n m nh m nó áp ng
nhi u cho s n xu t n
h

ng

n ch t l

c nhà. Khi cây con b b nh h i không nh ng nh

ng r ng tr ng sau này mà còn gi m t l gieo

m làm

cho cây y u và ch t hàng lo t nên không có bi n pháp phòng tr thì nhi u


16

b nh còn lây lan

n các cây

r ng tr ng làm gi m t l s ng c a cây r ng

(Tr n V n Mão,1993) [5].
Nghiên c u khoa h c b nh c y hi n nay càng
vì vi c tìm hi u
v n

c tính sinh v t h c, sinh thái h c c a m i lo i b nh là m t

h t s c c n thi t.
Chính vì th nh ng n m g n ây ã có nhi u

tr

c chú tr ng nhi u h n

ng

tài t t nghi p sinh viên

i h c Nông Lâm Thái Nguyên i sâu vào nghiên c u các lo i sâu

b nh và các bi n pháp phòng tr góp ph n nâng cao hi u qu cây con

v

n

m [11], [8], [10].
Nguy n V n Ti n n m 1999 sau m t th i gian i u tra thành ph n sâu
b nh h i ã k t lu n r ng

cùng m t môi tr

ng có b nh t ng lên và có b nh

gi m xu ng do tính ch t thích nghi v i môi tr

ng c a v t gây b nh. Ngô

Thúy Qu nh (2011) cho r ng b nh th i c r sau khi cây con n y m m m t
tháng là b nh h i n ng nh t, giai o n sau do i u ki n th i ti t thay
s c ch ng ch u c a cây con giai o n sau t t h n giai o n tr
gi m d n.

keo khi nhi t

t ng,

m gi m, l

i và

c nên b nh

ng m a ít, m a d n kéo

dài s t o i u ki n t t cho b nh ph n tr ng phát tri n m nh...
* Tình hình nghiên c u b nh h i cây m
Cây m (Manglietia glauca BL.)

c phân b và tr ng t p trung

vùng ông B c nh : L ng S n, Cao B ng, Hà B c, B c C n, Thái Nguyên,
Hà Giang. Ngoài ra m còn
c tr ng H ng S n - Hà T nh.
M là cây g th

ng xanh cao 25 -30m,

tròn th ng có màu xám b c, lá

ng kính 50 - 60cm, thân

n m c cách, hoa l

ng tính màu tr ng ph t

vàng, h t nh n bóng có mùi th m.
M thích h p v i nhi t
2000mm,
n

t 20 - 24oC, l

ng m a hàng n m là 1400 -

m không khí trên 80%, phù h p v i lo i

c, giàu mùn và thành ph n c gi i nh .

t t t sâu m, thoát