Nghiên cứu một số đăc điểm tái sinh rừng tự nhiên trạng thái Iia tại xã Nậm Búng huyện Văn Chấn tỉnh Yên Bái (Khóa luận tốt nghiệp)

`
TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG

I H C NÔNG LÂM

KHU T V N C

NGHIÊN C U M T S

NG

C I M TÁI SINH R NG T

NHIÊN

TR NG THÁI IIA T I XÃ N M BÚNG, HUY N V N CH N, T NH YÊN BÁI

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
Khóa h c

: Chính quy
: Lâm nghi p
: Lâm nghi p
: 2011 - 2015

Thái nguyên, n m 2015

IH C


`
TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG

I H C NÔNG LÂM

KHU T V N C

NGHIÊN C U M T S

NG

C I M TÁI SINH R NG T

NHIÊN

TR NG THÁI IIA T I XÃ N M BÚNG, HUY N V N CH N, T NH YÊN BÁI

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành

L p
Khoa
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính quy
: Lâm nghi p
: K43 – LN N02
: Lâm nghi p
: 2011 - 2015
: PGS.TS Tr n Qu c H ng

Thái nguyên, n m 2015


i
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u

c l p c a b n thân tôi.

Các s li u, k t qu trình bày trong lu n v n t t nghi p là hoàn toàn trung
th c và ch a t ng
tr

c ai công b trong b t k các ti u lu n, lu n v n nào

c ây.

Thái Nguyên, tháng 5 n m 2015
Xác nh n c a GVHD

Ng

(Ký, ghi rõ h và tên)

ng ý cho b o v k t qu
Tr

ch i

i vi t cam oan

ng khoa h c!

(Ký, ghi rõ h và tên)

PGS.TS. Tr n Qu c H ng

Khu t V n C

ng

XÁC NH N C A GIÁO VIÊN CH M PH N BI N
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên
ã s a ch a sai sót sau khi h i
(Ký, h và tên)

ng ch m yêu c u!

ii
L IC M

hoàn thành khóa lu n này tr
giám hi u nhà tr
giáo ã truy n

c tiên tôi xin chân thành c m n Ban

ng, Ban ch nhi m khoa Lâm nghi p, c m n các th y cô
t cho tôi nh ng ki n th c quý báu trong su t quá trình h c

t p và rèn luy n t i tr
Tôi

N

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên.

c bi t xin chân thành c m n s h

ng d n t n tình, s quan tâm

sâu s c c a th y giáo Tr n Qu c H ng ã giúp
th c t p

tôi trong su t th i gian

tôi hoàn thành khóa lu n t t nghi p này.

Tôi xin chân thành c m n các cán b c a ki m lâm huy n V n Ch n,
t nh Yên Bái, UBND xã N m Búng huy n V n Ch n ã giúp
ki n thu n l i cho tôi trong quá trình th c t p t i
ình anh Ph m Minh Tu n ã giúp

n i n

a ph

và t o i u

ng. Cám n gia

cho tôi trong xu t quá trình

th c t p t i ây.
Cu i cùng tôi xin bày t s bi t n t i gia ình, b n bè và nh ng ng
thân ã quan tâm giúp

tôi trong su t quá trình th c t p.

Trong quá trình nghiên c u do trình

, ki n th c có h n nên khóa lu n

không tránh kh i nh ng thi u xót và h n ch . Tôi r t mong nh n

óng góp ý ki n c a các th y cô giáo và các sinh viên
lu n

i

cs

tôi hoàn thành khóa

c t t h n.
Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, tháng 05 n m 2015
Sinh viên

Khu t V n C

ng


iii
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 4.1. Hi n tr ng tr ng phân b r ng và

t r ng t i khu v c nghiên c u

..................................................................................................... 33
B ng 4.2. T thành và m t
B ng 4.3. M t

cây g tr ng thái r ng IIa t i Xã N m Búng ........ 34

t ng cây g tr ng thái IIa t i xã N m Búng ..................... 36

B ng 4.4. T thành cây tái sinh tr ng thái r ng IIa t i xã N m Búng............ 39
B ng 4.5. M t

cây tái sinh tr ng thái r ng IIa t i xã N m Búng .............. 40

B ng 4.6. Ch s

a d ng sinh h c r ng ph h i tr ng thái IIa t i xã N m

Búng ............................................................................................. 42
B ng 4.7. Ch t l

ng và ngu n g c cây tái sinh tr ng thái IIa t i xã N m

Búng ............................................................................................. 43
B ng 4.8. Phân b s cây theo c p chi u cao r ng tr ng thái IIa t i xã N m
Búng ............................................................................................. 45
B ng 4.9. Phân b loài theo c p chi u cao tr ng thái r ng ph c h i IIa t i xã
N m Búng .................................................................................... 47
B ng 4.10. Phân b cây tái simh theo m t ph ng ngang ............................... 48
B ng 4.11. Cây b i, th m t

i tr ng thái r ng IIa t i xã N m Búng ............. 49

B ng 4.12. Hình thái ph u di n
B ng 4.13. Ch t l

B ng 4.14. nh c a

t .............................................................. 50

ng tái sinh r ng ph c h i IIa t i xã N m Búng ............. 51
tàn che

n tái sinh t nhiên t i xã N m Búng ......... 53

B ng 4.15. nh h

ng c a con ng

B ng 4.16: nh h

ng c a

i

n tái sinh ....................................... 54

ng v t t i kh n ng tái sinh ............................ 54


iv
DANH M C HÌNH
Trang
S

2.1. Ph

ng pháp nghiên c u khái quát .............................................. 26

S

2.2. Hình d ng b trí OTC d ng b n (ODB) ....................................... 27

Hình 4.1. M t

trung bình cây/ha t i xã N m Búng................................... 38

Hình 4.2. Bi u

m t

Hình 4.3. Bi u

phân b s l

Hình 4.4. Bi u

phân b loài theo c p chi u cao ....................................... 47

Hình 4.5. Ch t l

ng cây tái sinh r ng ph c h i IIa t i xã N m Búng .......... 52

cây tái sinh ........................................................... 42
ng cây tái sinh theo c p chi u cao ............. 46

v
DANH M C CH

OTC

: Ô tiêu chu n

ODB

: Ô d ng b n

QXTV

: Qu n xã th c v t

CT

: Công th c

CTV

: Cây tri n v ng

VI T T T

QLDABV&PTR : Qu n lý d án b o v và phát tri n r ng
TPCG

: Thành ph n c gi i

vi
M CL C
Trang
L I CAM OAN ........................................................................................... i
L I C M N ................................................................................................ ii
DANH M C CÁC B NG ............................................................................ iii
DANH M C HÌNH ...................................................................................... iv
DANH M C CH

VI T T T ...................................................................... v

M C L C .................................................................................................... vi
U ....................................................................................... 1

PH N 1: M
1.1.

tv n

1.2. M c tiêu

............................................................................................... 1
tài ......................................................................................... 3

PH N 2: T NG QUAN CÁC V N
2.1. T ng quan v n

NGHIÊN C U ........................... 4

nghiên c u .................................................................. 4

2.1.1. C s khoa h c c a v n

nghiên c u ................................................. 4

2.1.2. Nghiên c u ngoài n

c......................................................................... 5

2.1.3. Nghiên c u trong n

c ......................................................................... 9

2.2. T ng quan khu v c nghiên c u.............................................................. 18
2.2.1. i u ki n t nhiên khu v c nghiên c u .............................................. 18
2.2.2. Tình hình kinh t - xã h i khu v c nghiên c u.................................... 22
PH N 3:

I T

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN

C U ............................................................................................................ 24
3.1.

it

ng, ph m v , th i gian,

a i m nghiên c u .............................. 24

3.2. N i dung nghiên c u ............................................................................. 24
3.2.1. Nghiên c u hi n tr ng phân b và các i m ch y u c a tr ng thái IIa
t i xã N m Búng huy n V n Ch n ............................................................... 24
3.2.2. Nghiên c u

c i m c u trúc t ng cây cao

các tr ng thái r ng IIa.. 24

3.2.3. Nghiên c u

c i m tái sinh t nhiên tr ng thái IIa ........................... 24


vii
3.2.4.

xu t m t s bi n pháp k thu t lâm sinh cho các tr ng thái r ng

ph c h i IIa .................................................................................................. 25
3.3. Ph

ng pháp nghiên c u ....................................................................... 25

3.3.1.Ph

ng pháp t ng quát ........................................................................ 25

3.3.2. Ph

ng pháp thu th p s li u .............................................................. 26

PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ......................... 33
4.1. Hi n tr ng phân b và các

c i m ch y u c a tr ng thái IIa t i N m

Búng............................................................................................................. 33
4.1.1.
4.2.

c i m c u trúc t ng cây g ............................................................ 34
c i m tái sinh t nhiên c a r ng ph c h i IIa................................... 38

4.2.1.

c i m c u trúc t thành cây tái sinh............................................... 39

4.2.2.

c i m c u trúc m t

4.2.3. ánh giá ch s
4.2.4. Ch t l

và t l cây tái sinh tri n v ng .................... 40

a d ng sinh h c (Shannon-Weaver) ......................... 42

ng và ngu n g c cây tái sinh ................................................. 43

4.3. Nghiên c u quy lu t phân b cây tái sinh .............................................. 44
4.3.1. Phân b s cây theo c p chi u cao ...................................................... 44
4.3.2. Phân b loài theo c p chi u cao .......................................................... 46
4.3.3. ánh giá phân b cây tái sinh theo m t ph ng ngang.......................... 48
4.4. nh h

ng c a y u t nhân t

n tái sinh t nhiên .............................. 49

4.4.1. nh h

ng c a cây b i, th m t

4.4.2. nh h

ng c a l p

4.4.3. nh h

ng c a y u t

4.4.4. nh h

ng c a

4.4.5. nh h

ng c a y u t con ng

4.4.6. nh h

ng c a

4.5.

a

i

n tái sinh ................................... 49

n tái sinh r ng............................................. 50
a hình

tàn che

n tái sinh r ng ................................ 51

n tái sinh t nhiên.................................. 53
i

n tái sinh r ng ............................. 54

ng v t t i kh n ng tái sinh. ................................... 54

xu t m t s bi n pháp cho r ng ph c h i tr ng thái IIa t i xã N m

Búng............................................................................................................. 55


viii
PH N 5: K T LU N, T N T I,

NGH ............................................ 58

5.1. K t lu n ................................................................................................. 58
5.2. T n t i ................................................................................................... 59
5.3. Ki n ngh ............................................................................................... 59
TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 60
PH L C


1
PH N 1
M
1.1.

U

tv n
R ng là tài nguyên quý giá và có th tái t o

vai trò to l n

i v i con ng

i không ch

cc an

c ta. R ng có

Vi t Nam mà còn toàn th gi i

cung c p ngu n g , c i, i u hòa khí h u, t o ra oxy, i u hòa n
xói mòn, r a trôi … B o v môi tr

ng, là n i c trú c a

c, ch ng

ng th c v t và

tàng tr các ngu n gen quý hi m. M t r ng gây ra h u qu nghiêm tr ng,
nh ng di n tích

t tr ng

i núi tr c t ng, là nguyên nhân gây ra hi n t

xói mòn, r a trôi, l l t, hán hán, m t di n tich canh tác, m t i s

ng

a d ng

sinh h c. M c dù di n tích r ng tr ng c ng t ng trong nh ng n m g n ây,
song r ng tr ng th

ng có c u trúc không n

nh, vai trò b o v môi tr

phòng h kém. H u h t, r ng t nhiên c a Vi t Nam ù b tác
ng theo hai h
d ng).

ng,

ng, s tác

ng chính ó là ch t ch n (ch t cây áp ng yêu c u s

ây là l i khai thác hoàn toàn t do, ph bi n

các vùng có

ng bào

dân t c thi u s sinh s ng (l y g v làm nhà, làm c i …). Cách th hai là
khai thác tr ng nh : phá r ng làm n

ng r y, khai thác tr ng cây công

nghi p, phá r ng t nhiên tr ng r ng công nghi p… Trong hai cách này, cách
th nh t r ng v n còn tính ch t
ki t v tr l

ng và ch t l

t r ng, k t c u r ng b phá v , r ng nghèo

ng, nh ng v n có kh n ng ph c h i. V i cách

khai thác th hai, r ng hoàn toàn b m t tr ng, khó có kh n ng ph c h i.
Vai trò c a r ng r t to l n, th nh ng trong nh ng n m v a qua di n tích
r ng t nhiên c a chúng ta ngày càng gi m sút v c s l

ng và ch t l

ng.

Theo th ng kê c a Liên H p Qu c, hàng n m trên th gi i có 11tri u ha b
phá h y, riêng khu v c Châu Á Thái Bình D
r ng b phá h y, t

ng d

ng hàng n m có 1,8 tri u ha

ng m i ngày m t i 500 ha r ng nhi t

i.

Vi t


2

Nam, trong vòng 50 n m qua, di n tích r ng b suy gi m nghiêm tr ng. N m
1943

che ph c a r ng là 43%,

nhân ch y u d n
n

n n m 1993 ch còn 26%. Nguyên

n m t r ng la do chi n tranh, khai thác b a bãi,

t

ng làm r y[5].
N m Búng là xã thu c huy n V n Ch n, t nh Yên Bái.

ây là m t c a

ngõ c a vùng Tây B c Vi t Nam. N i ây r ng ã b thoái hóa nghiêm tr ng
do tác

ng c a con ng

i và thiên nhiên, hi n tr ng r ng ã thay

Nh ng n m g n ây r ng và
r ng ph c h i ã
c ng
tr

t r ng ã

i nhi u.

c giao cho h gia ình. Do ó,

c t ng d n v di n tích và bên c nh ó ch t l

ng r ng

c c i thi n. Chúng gi vai trò quan tr ng trong quá trình b o v môi

ng, là n i c trú c a

ng th c v t và l u tr các ngu n gen quý hi m.

Chính vì v y c n có nh ng gi i pháp thích h p nh m ph c h i l i r ng,
r ng có th phát huy t i a nh ng vai trò c a nó
sinh thái môi tr

ng và kinh t cho ng

nhà lâm nghi p có th ch

k thu t tác

c l i ích v m t

i dân s ng quanh khu v c.

c i u này thì chúng ta ph i hi u bi t
thái r ng. Do ó c u trúc r ng

mb o

y

làm

quy lu t ssoongs c a h sinh

c xem là c s quan tr ng nh t giúp các

ng trong vi c xác l p các k ho ch và bi n pháp

ng chính xác vào r ng

qu n lý, kinh doanh r ng

c lâu

b n h n.
Tr
giúp

m t s

c th c ti n ó,
c a giáo viên h

cs

ng ý c a khoa Lâm nghi p cùng v i s

ng d n tôi ti n hành th c hi n

tài: “Nghiên c u

c i m tái sinh r ng t nhiên tr ng thái Iia t i xã N m Búng

huy n V n Ch n t nh Yên Bái” làm c s khoa h c cho vi c nghiên c u v
di n th và a d ng sinh h c. T

ó

xu t m t s gi i pháp nh m ph c h i

r ng ph c v cho công tác nghiên c u khoa h c, b o t n tài nguyên, a d ng
sinh h c và phát tri n s n xu t lâm nghi p

a bàn nghiên c u.


3
1.2. M c tiêu

-

ánh giá

tài
c i n c u trúc t ng cây cao và kh n ng tái sinh t nhiên

trong m t s ki u th m th c v t
n

tr ng thái r ng t nhiên ph c h i sau

ng r y.
-

xu t m t s bi n pháp k thu t nh m

i lên ph c h i r ng

y nhanh quá trình di n th

xã N m Búng huy n V n Ch n t nh Yên Bái.


4
PH N 2
T NG QUAN CÁC V N

2.1. T ng quan v n

NGHIÊN C U

nghiên c u

2.1.1. C s khoa h c c a v n

nghiên c u

Ph c h i r ng: Ph c h i r ng

c hi u là quá trình tái t o l i r ng trên

nh ng di n tích ã b m t r ng. Theo quan i m sinh thái h c thì ph c h i
r ng là m t quá trình tái l i m t h sinh thái mà trong ó cây g là y u t c u
thành ch y u.

ó là m t quá trình sinh

a ph c t p g m nhi u giai o n và

k t thúc b ng s xu t hi n m t th m th c v t cây g b t
ình Lý, 1995) [9].

tái t o l i r ng ng

khác nhau tùy theo m c

tác

u khép tán (Tr n

i ta có th s d ng các gi i pháp

ng c a con ng

i là: ph c h i nhân t o

(tr ng r ng), ph c h i t nhiên và ph c h i t nhiên có tác
ng

ng c a con

i (xúc ti n tái sinh).
C u trúc r ng: Là s s p x p t ch c n i b c a các thành ph n sinh

v t trong h sinh thái r ng mà qua ó các loài có

c i m sinh thái khác

nhau có th cùng sinh s ng hòa thu n trong m t kho ng không gian nh t

nh

trong m t giai o n phát tri n c a r ng. C u trúc r ng v a là k t qu v a là
s th hi n các m i quan h

u tranh sinh t n và thích ng l n nhau gi a các

thành ph n trong h sinh thái v i nhau và v i môi tr

ng sinh thái. C u trúc

r ng bao g m c u trúc sinh thái, c u trúc hình thái và c u trúc tu i.
Loài u th : Là m t loài ho c các nhóm có nh h
qu n xã, quy t

nh s l

ng, kích th

v y, nó có nh h
trong qu n xã.

ng

i u ch nh, vào quá trinhg trao

ng gi a qu n xã v i môi tr
n môi tr

ng, t

nh len

c, n ng su t và các thông s c a

chúng. Loài u th tích c c tham gia vào s
i v t ch t và n ng l

ng xác

ng xung quanh. Chính vì

ó nh h

ng

n các loài khác


5
2.1.2. Nghiên c u ngoài n

c

Tái sinh r ng, ph c h i r ng là m t trong nh ng n i dung quan tr ng
nh t c a nghành Lâm nghi p. L ch s nghiên c u tái sinh r ng trên th gi i
ã tr i qua hàng tr m n m nh ng v i r ng nhi t
hành ch y u t nh ng n m 30 c a th k tr

iv n

này

c ti n

c tr l i ây. Nghiên c u v tái

sinh r ng là nh ng nghiên c u r t quan tr ng làm c s cho các bi n pháp k
thu t lâm sinh xây d ng và phát tri n r ng. Tái sinh r ng là m t quá trình

sinh h c mang tính

c thù c a h sinh thái, nó

có kh n ng tái s n xu t m r ng n u con ng

m b o cho ngu n tài nguyên
in mb t

c quy lu t tái

sinh và i u khi n nó ph c v cho kinh doanh r ng. Vì v y, tái sinh r ng tr
thành v n

then ch t trong vi c xác

nh các ph

ng th c kinh doanh r ng.

K t qu nghiên c u c a các công trình nghiên c u v tái sinh r ng t nhiên
tren th gi i r t nhi u, tôi nêu m t s nghiên c u và
- Nghiên c u v

c tóm t t nh sau:

c i m tái sinh:

Tái sinh (Regeneration) là m t thu t ng ch kh n ng t tái t o, hay s
h i sinh t m c

t bào

n m t qu n l c sinh v t trong t nhiên, các tác gi

nh Jordan, Peter và Allan (1998) s d ng thu t ng này

di n t s l p l i

c a quân xã sinh v t gi ng nh nó ã xu t hi n trong t nhiên. Tái sinh r ng
(Forestry degeneration) c ng
r ng. V
hai

c i m tái sinh, theo Van steenis (1956),

i tán

i v i r ng nhi t

i có

c i m tái sinh ph bi n là tái sinh phân tán liên t c và tái sinh v t (tái

sinh l tr ng). Hai
th y

mô t s tái t o c a l p cây con d

c i m này không ch th y

c r ng th sinh-m t

it

r ng nguyên sinh mà còn

ng r ng khá ph bi n

nhi u n

c nhi t

i [1].
Theo Aubresville (1938), nghiên c u tái sinh t nhiên

r ng nhi t

i

Châu Phi, ông cho r ng “Cây con c a loài cây u th trong r ng m a có th
c c hi m”. T thành loài cây m

t ng trên và t thành cây tái sinh

t ng


6

d

i th

ng khác nhau r t nhi u. Trong khi ó nghiên c u c a Davi, Ri Sa

(1993), Bead (1964) và RôLê (1969)
xu t hi n hi n t

r ng nhi t

i Nam M nh n

nh s

ng tái sinh t i ch và liên t c c a các loài cây và t thành

loài cây có th gi nguyên không

i trong m t th i gian dài [6]. S khác

nhau c a hai tác gi này có th lý gi i: n i tác gi quan sát, khi ó r ng ch a
t t i giai o n n
ng

nh, t thành loài cây ch a n

nh v thành ph n loài và

c l i.

Theo quan i m c a các nhà nghiên c u thì hi u qu c a tái sinh r ng
c xác

nh b i m t

i m phân b . S t

, t thành loài, c u trúc tu i, ch t l

ng

ng cây con,

c

ng hay khác bi t gi a l p cây con và t ng cây g

c nhieuf nhà khoa h c quan tâm nh Mibbre-ad (1930), Richards (1952),
Baur G.N (1964) và Rollet (1969) [9].
- Nghiên c u v nhân t
Các nhân t

nh h

ng

nh h

ng

n tái sinh

c phân tích và chia thành hai nhóm:

Nhóm nhân t sinh thái nh h
không có s can thi p c a con ng

n tái sinh:
ng

n tái sinh và ph c h i r ng

i Baur G.N, 1962; Anden.S (1981) [1].

Theo Aubresville [5], trong các nhóm y u t sinh thái phát sinh qu n th
th c v t, nhóm y u t khí h u-th y v n là nhóm y u t ch

o, quy t

nh

hình thái và c u trúc c a các ki u th m th c v t. Nhóm khí h u-th y v n g m
các y u t quan tr ng nh t là nhi t

, ánh sáng, l

ng m a,

m, ch

gió,…
khép tán c a qu n th

nh h

ng tr c ti p

c a cây con. Antel.S (1981) ch ng minh
th

nm t

y t i u cho s phát tri n bình

ng c a cây g là 0,6-0,7. V.G.Karpov (1969) còn kh ng

tán c a qu n th

nh h

ng tr c ti p

và s c s ng

nm t

nh “

khép

và s c s ng c a cây con”.

Ngoài nh ng nhân t sinh thái, thì trong tái sinh r ng các nhân t nh : Th m
t

i, cây b i,

ng v t n h t c ng có nh h

ng rõ r t

Xannikov (1976), Vipper (1973), Mishra và Shama (1994).

n tái sinh t nhiên


7
Khi nghiên c u phân tích nh h

ng c a các nhân t sinh thái

sinh t nhiên. Trong ó nhân t ánh sáng (thông qua
mc a

t, k t c u qu n th , cây b i, th m t

Baur G.N cho r ng, trong r ng nhi t
n phát tri n c a cây con, còn

i

n tái

tàn che c a r ng),
c

c p th

ng xuyên.

i s thi u h t ánh sáng nh h

i v i s n y m m nh h

ng

ng này không

rõ ràng [9].
Nhóm nhân t sinh thái nh h
can thi p c a con ng

ng

n tái sinh và ph c h i r ng có s

i. Các nhà lâm h c nh : Gorxenhin (1972, 1976);

Beel p (1982) ã xây d ng thành công nhi u ph

ng th c tái sinh và ph c

h i r ng nghèo ki t; áng chú ý là m t s công trình nghiên c u c a Maslacof
E.L (1981) v “ph c h i r ng trên các khu khai thác”, Mêlêkh p I.C (1966)
v

“ nh h

ng c a cháy r ng t i quá trình tái sinh ph c h i r ng”,

Pabedinxkion (1966) v “ph

ng pháp nghiên c u quá trình ph c h i r ng”.

Myiawaki (1993), Yu cùng các c ng s (1994), Goosem và Tucker (1995),
Sun và c ng s (1995), Kooyman (1996) c ng ã
nh m ph c h i h sinh thái r ng ã b tác

ng

a ra nhi u h
vùng nhi t

ng ti p c n

i. K t qu ban

u c a các nghiên c u này ã t o nên nh ng khu r ng có c u trúc và lam
t ng m c

a d ng v loài. Tuy nhiên, h n ch c a chúng là không th áp

d ng trên quy mô r ng, b i các yêu c u v nhân công và các ngu n l c khác
trong quá trình th c hi n (D n theo Ph m V n i n, 2006).
- Nghiên c u v
Có nhi u ph

i u tra, ánh giá tái sinh t nhiên
ng pháp khác nhau

d ng b n theo h th ng v i di n tích ô o

xác

nh m t

cây tái sinh nh : ô

m i u tra tái sinh t 1-4m2 . Do

di n tich ô nh nên vi c o i m g p nhi u thu n l i nh ng s l
l n và tr i

ng ô ph i

u trên di n tích khu r ng m i ph n ánh trung th c tình hình

tái sinh r ng. Richards P.W (1952) ã t ng k t viêc nghiên c u tái sinh trên
các ô d ng b n và phân b tái sinh

r ng nhi t

i.

gi m sai s trong khi


8
th ng kê tái sinh t nhiên, Barnard (1955) ã
tra chu n oán” mà theo ó kích th

ngh m t ph

ng pháp “ i u

c ô o i m có th thay

i theo t ng

giai o n phát tri n c a cây tái sinhowr tr ng thái r ng khác nhau. Richards
P.W (1952) và Barnard (1974) t ng k t các k t qu nghiên c u v tái sinh t
nhiên ã nhân xét: Trong các ô kích th
ít phân b Poison [1].

c nh có phân b d ng c m, m t s

Châu Phi trên c s các d li u thu th p

(1954), Barnard (1955) xác

nh cây tái sinh trong r ng nhi t

c n ph i b xung b ng tr ng r ng nhân t o, ng
c u tái sinh t nhiên r ng nhi t
(1956), có nh n

nh, d

c Taylor
i thi u h t

c l i m t s tác gi nghiên

i Châu Á nh Bara (1954), Budowski

i tán r ng nhi t

sinh có giá tr kinh t , nên vi c

i nhin chung có

l

xu t các gi i pháp lâm sinh

ng cây tái
b o v cây

tái sinh d

i tán r ng là r t c n thi t. Nh nh ng nghiên c u này nhi u bi n

pháp tác

ng vào l p cây tái sinh ã

c xây d ng và em l i hi u qu

áng

k (d n theo Nguy n Duy Chuyên, 1995).
- Ph

ng th c lâm sinh liên quan

V n
các ph
ích

tái sinh r ng nhi t

i

n tái sinh ph c h i r ng
c th o lu n nhi u nh t là hi u qu c a

ng th c x lý lâm sinh liên quan

n tái sinh c a các loài cây m c

các ki u r ng. T k t qu nghiên c u ki u tái sinh các nhà lâm sinh ã

xây d ng thành công nhi u ph

ng th c ch t tái sinh nh : Công trình c a

Bernard (1954, 1959), Wyatt Smith (1961, 1963) v i ph
doanh r ng

u tu i

(1954), Jones (1960) ph

Mã Lai; Nicholson (1958)

i tán

Nijeria và

ng th c ch t d n nâng cao vòm lá

Andamann; Donis và Maudouz (1951, 1954) v i ph
t ng trên

B c Borneo; Taylor

ng th c ch t d n tái sinh d

Gana; Barnarji (1959) v i ph

ng th c kinh

ng th c

ng nh t hóa

java[18].

Các ph

ng th c lâm sinh cho ph c h i và phát tri n r ng t nhiên có

hai d ng chinh: (i) Duy trì c u trúc r ng t nhiên không

u tu i b ng cách


9
l i d ng l p th m th c v t t nhiên hi n có và s thu n l i v
nhiên

i u ki n t

th c hi n tái sinh t nhiên, xúc ti n tái sinh t nhiên, ho c tr ng b

xung. Ngoài ra còn có th s d ng ph
ám, ph

ng th c ch t ch n t ng cây hay t ng

ng th c c i thi n qu n th và ch t nuôi d

ng r ng t nhiên

d n

d t r ng có c u trúc g n v i c u trúc c a r ng t nhiên nguyên sinh. (ii) Tác
ng r ng theo h

ng

u tu i, có m t hay m t s loài cây b ng ph

ch y u là c i bi n t thành r ng t nhiên, t o l p r ng
t nhiên
i; ph

u tu i, nh các ph

ng th c

u tu i b ng tái sinh

ng th c ch t d n tái sinh d

i tán r ng nhi t

ng th c c i t o r ng b ng ch t tr ng tr ng l i; ph

ng th c tr ng

r ng k t h p v i nông nghi p (Taungia).
- Nh ng t n t i trong nghiên c u
Nghiên c u

các n

c trên th gi i cho th y, vì còn thi u nh ng nghiên

c u c th v tái sinh cho t ng tr ng thái th c v t khác nhau,
nhau mà nh ng bi n pháp k thu t lâm sinh th
c áp d ng m t cách hình th c và không

ng không
t

v trí khác

c áp d ng ho c

c hi u qu nh mong

mu n. Bên c nh ó, các y u t v kinh t - xã h i nh y c m nh t v i các gi i
pháp ph c h i r ng th

ng liên quan

n chính sách v quy n s h u và s

d ng r ng, chia sr l i ích t r ng, thi u tài nguyên, s tham gia c a c ng

ng trong qu lý r ng. Vì v y, trong m t s tr

ng h p, ng

tr ng nh ng gi i pháp kinh t - xã h i h n là các nghiên c u v

i ta ã coi
c i mt

nhiên c a th c v t…
2.1.3. Nghiên c u trong n

c

Vi t Nam, tái sinh r ng ã
k 60 c a th k tr
- Nghiên c u v

c quan tâm nghiên c u t nh ng th p

c. K t qu nghiên c u có th tóm t t nh sau:
c i m tái sinh r ng

Các k t qu nghiên c u

c Nguy n V n Th

tình hình tái sinh r ng t nhiên c a m t s khu r ng

ng (1991) t ng k t v

mi n B c Vi t Nam;


10
hiên t

ng tái sinh d

i tán r ng c a m t s loài cây g

không mang tính chu k , s phân b cây tái sinh không
chi u cao <20cm chi m u th rõ r t so v i l p cây

ã ti p di n liên t c,
y

, s cây m có

l p kích th

nhau. Nh ng lo i cây g m m, u sáng m c nhanh có khuynh h

c khác
ng phát

tri n m nh và chi m u th trong l p cây tái sinh. Nh ng lo i vây g c ng,
sinh tr

ng ch m chi m t l th p và phân b t ng m ng.[12]

Nguy n V n Tr

ng (1983) ã nghiên c u m i quan h gi a l p cây tái

sinh v i t ng cây g và quy lu t ào th i t nhiên d
xét: c n ph i thay
v a nuôi d

i cách khai thác r ng cho h p lý v a cung c p

ng và tái sinh

c r ng. Mu n

t c trong i u ki n quy lu t t nhiên ho t
d

i ph i nhi u h n l p cây k ti p nó

hi n
t

c trong r ng t nhiên n

ng tái sinh liên t c ã

cs

cg ,

m b o cho r ng phát tri n liên

ng thì rõ ràng lá s l

ng l p cây

phía trên. i u ki n này không th c

nh mà ch có trong r ng chu n có hi n
i u ti t khéo léo c a con ng

V Ti n Hinh (1991), nghiên c u
nhiên

i tán r ng. Ông nh n

i. [13]

c i m quá trình tái sinh c a r ng t

H u L ng (L ng S n) và vùng Ba Ch (Qu ng Ninh) ã nh n xét: h

s t thành tính theo % s cây c a t ng tái sinh và t ng cây cao có liên h
ch t ch . a ph n các loài có h s t thành t ng cây cao càng l n thì h s t
thành t ng tái sinh c ng v y[4].
Lê

ng T n –

H u Th (1995) nghiên c u th m th c v t tái sinh

trên

t sau n

ng r y t i S n La qua 3 giai o n phát tri n: giai o n I (tu i

t 4

n 5), giai o n II (tu i t 9

nh n xét: Trong 15 n m
s l

ng loài

n 10), giai o n III ( tu i t 14

u , th m th c v t tái sinh trên

t sau n

n 15) và
ng r y có

u t ng lên qua các giai o n phát tri n. Sau 3 giai o n phát

tri n th m th c v t tái sinh trên
th t thành r t rõ ràng, l

t sau n

ng t ng tr

ng r y th hi n m t quá trình thay

ng c a th m th c v t không cao[9].


11
C n c vào ngu n gi ng, ng

i ta phân chia thành 3 m c

tái sinh: (i)

tái sinh nhân t o, (ii) tái sinh bán nhân t o(xúc ti n tái sinh t nhiên), (iii)tái
sinh t nhiên.theo Phùng Ng c Lan (1986) [8], bi u hi n

c tr ng c a tái

sinh r ng là s xu t hi n m t s h cây c a nh ng loài cây

nh ng n i còn

hoàn c nh r ng, còn Tr n Xuân Thi p (1995) cho r ng, n u thành ph n cây
tái sinh gi ng nh thành ph n cây

ng thì ó là quá trình thay th m t th h

cây này b ng m t th h cây khác.
Nh v y, c i m c b n c a quá trình là l p cây con
t h t và ch i s n có, k c trong tr
- Nghiên c u v nhân t

nh h

u là ngu n g c

ng h p tái sinh nhân t o.
ng

n tái sinh

Theo Thái V n Tr ng (1978) ã xây d ng quan ni m “sinh thái phát sinh
qu n th ” trong th m th c v t r ng nhi t

i và v n d ng

xây d ng bi u

phân lo i th m th c v t r ng Vi t Nam. Theo tác gi c a m t công trình
nghiên c u v th m th c v t mà không

c p

n hoàn c nh thì ó là m t

công trình hình th c, không có l i ích th c ti n. trong các nhân t sinh thái thi
ánh sáng là nhân t quan tr ng kh ng ch và i u khi n

sinh t nhiên c

r ng nguyên sinh và r ng th sinh. [14]

Khu tán r ng ch a thay
nh ng bi n

c quá trình tái

i thì t h p các loài cây tái sinh không có

l n và không di n th m t cách tu n hoàn trong không gian và

theo th i gian mà di n th theo nh ng công th c tái sinh có quy lu t nhân qu
gi a sinh v t và môi tr

ng.

M t s tác gi trong n

c ã nghiên c u v m i quan h gi a

kh n ng tái sinh t nhiên c a th c v t: Ngô Quang
Xuân Hoàn (1994) nghiên c u m t
sau n

cá th và s l

a hình và

ê, Lê V n Toán, Ph m
ng loài cây ph c h i

ng r y b hóa t i Con Cuông-Ngh An; Lâm Phúc C (1996) nghiên

c u

Púng Luông-Yên Bái; Phùng T u Bôi-Tr n Xuân Thi p (1997) nghiên

c u

vùng B c Trung B .


12

M t khác, theo Thái V n Tr ng m t ki u th m th c v t có xu t hi n hay
không tr
nh

c h t ph thu c vào khu h th c v t

ó và i u ki n khí h u th

ng thích h p. vi c tái sinh ph c h i l i r ng trên

t ch a có r ng ngoài

viêc b chi ph i b i khu h th c v t thì nó còn ch u nh h
cách t n i ó

n các khu r ng lân c n. Th c v t có kh n ng t phát tán

gieo gi ng ho c gieo gi ng nh gió, nh n
phát tán

ng b i kho ng

c, nh

ng v t. Vì v y, ph m vi

gieo gi ng c a b t kì cách th c nào c ng không ph i là vô h n,

nên kho ng cách càng xa thì kh n ng tái sinh c a th c v t càng kém vì càng
xa thì m t

h t gi ng

a

n càng th p. Ph m Ng c Th

ng (2011) ã

nghiên c u m i quan h gi a kho ng cách t ngu n gi ng t nhiên
v c tái sinh trên
tái sinh

t sau canh tác n

n khu

ng r y và k t lu n: “Kho ng cách t n i

n ngu n cung c p gi ng càng xa thì m t

và s loài cây tái sinh

càng th p”.
inh Quang Di p (1993) nghiên c u tái sinh t nhiên
Easup,

c L c k t lu n:

t

i, i u ki n l p

l

ng và ch t l

tàn che c a r ng, th m m c,

a, l a r ng là nh ng nhân t có nh h
ng cây con tái sinh d

nguyên nhân gây nên hi n t
b m t

r ng Kh p vùng

t, tác gi nh n

dày c a th m
ng l n

ns

i tán r ng, trong ó l a r ng là

ng cây ch i. V quy lu t phân b cây trên

nh khi t ng di n tích lên thì l p cây tái sinh có

phân b c m.
Tr n Ng Ph
mùa lá r ng th
con ng

ng (1970), khi nghiên c u v ki u r ng nhi t

ng xanh ã có nh n xét: “R ng t nhiên d

i khai thác ho c làm n

cu i cùng là s hình thành

i tác

im a
ng c a

ng r y, l p i l p l i nhi u l n thì k t qu

t tr ng,

i núi tr c. N u chúng ta

th m th c

v t hoang dã t nó phát tri n l i thì sau m t th i gian dài tr ng cây b i, tr ng
c s có chuy n d n v i nh ng d ng th c bì cao h n thông qua quá trình tái
sinh t nhiên và cu i cùng r ng khí h u s có th ph c h i d
gi ng r ng khí h u ban

u” [10].

i d ng g n


13
Tr n Ng Ph

ng (2000) khi nghiên c u các quy lu t phát tri n rùng t

nhiên mi n B c Vi t Nam ã nh n m nh quá trình di n th th sinh c a r ng
t nhiên nh sau: “Tr

ng h p r ng t nhiên có nhi u t ng khi t ng trên già

c i, tàn l i r i tiêu vong thì t ng k ti p s thay th ; tr

ng h p n u ch có

m t t ng thì trong khi nó già c i m t l p cây con tái sinh xu t hi n và s thay
th nó sau khi nó tiêu vong, ho c c ng có th m t th m th c v t trung gian
xu t hi n thay th , nh ng v sau d

i l p th m th c v t trung gian này s

xu t hi n m t l p cây con tái sinh l i r ng c trong t

ng lai và s thay th

thamt h c v t trung gian này, lúc b y gi r ng c ng s

c ph c h i [10].

Nghiên c u s bi n
tr ng thái t c bì

và t thành loài tái sinh trong các

t nh Qu ng Ninh, Nguy n Th H ng (2003) nh n xét trong

l p cây tái sinh t nhiên
oan gi m nh

ng v m t

r ng non ph c h i thành ph n loài cây a sáng c c

ng ch cho loài cây a sáng s ng

nh c và có

i s ng dài

chi m t l l n, th m chí trong t thành cây tái sinh ã xu t hi n m t s loài
ch u bóng s ng d

i tán r ng nh B a, Ngát. S có m t v i t n s khá cao

c a m t s loài a sáng

nh c và m t s loài ch u bóng là d u hi u chuy n

bi n tích c c c a di n th r ng. Tác gi k t lu n kh n ng tái sinh t nhiên
c a các tr ng thái th c v t có liên quan nhi u
thái hóa c a th m th c v t, ph

ng th c tác

nm t

che ph , m c

ng c a con ng

loài trong qu n xã. Qu ng Ninh r ng th sinh có m t

i vào t thành

tái sinh trung bình

v i các loài khá phong phú. Nh ng d ng th m m i ph c h i ho c

m c

thoái hóa ch a cao có kh n ng tái sinh t nhiên r t t t b ng các hình th c tái
sinh phong phú. Tuy nhiên, cây có tri n v ng thu c nhóm loài a sáng còn
chi m t l cao trong các qu n xã này.
Tìm hi u
v t cây g trên
Ng c Th

c i m quá trình tái sinh, di m th t nhiên c a th m th c
t b hóa sau canh tác n

ng r y

B c K n. Tác gi Ph m

ng (2003) cho r ng: t thành cây g ph thu c vào m c

thái

14
hóa

t. Phân b s cây tái sinh theo c p chi u cao có d ng m t

o n2

n giai o n 3 (t 3

n 6 n m),

n giai o n 5(12

nh, t giai
n 15 n m)

c mô t i b i phân b Weibull. Phân b s cây theo m t ph ng ngang d
7 n m là phân b c m, t 7
ti n d n

n phân b

n 15 n m là phân b ng u nhiên và có xu h

u. M t

i
ng

tái sinh gi m d n theo th i gian ph c h i.

T k t qu trên tác gi cho bi t n u sau n
không b phá ho i thì r ng th sinh

ng r y th m th c v t tái sinh

c ph c h i thông qua con

sinh t nhiên là thu n l i. Tuy nhiên, do t thành loài

ng tái

n gi n nên trong i u

ki n cho phép c n xúc ti n tái sinh t nhiên b ng bi n pháp tra d m h t gi ng,
phát dây leo b i r m, k t h p tr ng b xung cây có giá tr kinh t
giá tr kinh t

nâng cao n ng xu t ch t l

- Nghiên c u v

nâng cao

ng r ng.

i u tra, ánh giá tái sinh t nhiên

T 1962-1967 C c i u tra quy ho ch r ng (nay là Vi n i u tra quy
ho ch r ng) ã i u tra tái sinh t nhiên trên m t s vùng t nh Qu ng Bình,

Hà T nh, Ngh An, Yên Bái, Qu ng Ninh v i s t v n c a các chuyên gia
C Trung-Trung Qu c. Ph

ng pháp ti n hành là i u tra khu tiêu chu n i n

hình c a các tr ng thái r ng trên c s s d ng ô i u tra 2000 m2 di n tích
o

m tái sinh 100-125 m2 k t h p v i i u tra theo tuy n. D a vào các tài

li u ã thu th p ngoài r ng, các tác gi ti n hành phân tích, tính toán nh ng
ch tiêu cây
trên c s

ng và cây tái sinh, phân chia các lo i hình th c v t r ng và d a
ó nh n xét th c tr ng r ng, ánh giá tình hình tái sinh t nhiên và

xu t bi n pháp kinh doanh [6].
Trong th i gian t 1962-1969, Vi n i u tra-Quy ho ch r ng ã i u tra
tái sinh t nhiên theo các lo i “lo i hình th c v t u th ” r ng th sinh

Yên

Bái (1965), Hà T nh (1966), Qu ng Bình (1969) và L ng S n (1969).

áng

chú ý là k t qu
nh ng ph

i u tra tái sinh t nhiên

ng pháp o

vùng sông Hi u (1962-1964) b ng

m i n hình. T k t qu

i u tra tái sinh, d a vào


15
m t

cây tái sinh, V

ình Hu (1969) ã phân chia kh n ng tái sinh r ng

thành 5 c p: r t t t, t t, trung bình, x u, r t x u. Nhìn chung nghiên c u này
m i ch chú trong
C ng t k t qu

ns l

ng mà ch a

i u tra trên, V

c p

n ch t l

ng cây tái sinh.

ình Hu (1975) ã t ng k t và rút ra nh n

xét: tái sinh t nhiên r ng mi n B c Vi t Nam mang nh ng
c a r ng nhi t

i. D

i tán r ng nguyên sinh t thành loài cây tái sinh t

t nh t ng cây g ; d
giá tr và hi n t

ng

u trên m t

it

ó, tác gi

ã

ng r ng lá r ng, mi n B c

c ta.
Lê

ng T n (1993-1999), nghiên c u quá trình ph c h i t nhiên m t

s qu n xã th c v t sau n

ng r y t i S n La theo ph

tra ô tiêu chu n 400m2 cho các
n

c th hi n rõ nét t o nên s phân

t r ng. V i nh ng k t qu

xây d ng bi u ánh giá tái sinh cho các
n

ng

i tán r ng th sinh t n t i nhi u loài cây g m m kém

ng tái sinh theo ám

b s cây không

c i m tái sinh

ng r y và theo dõi ô

gi m d n t chân

hình và 3 c p

i lên

i t

ng pháp k t h p i u

ng là th m th c v t ph c h i sau

nh v 2000m2. Tác gi k t lu n :m t
nh

cây tái sinh

i. T h p loài cây u th trên ba ví trí

a

d c là gi ng nhau. S khác nhau chính là h s t thành các

loài trong t h p ó[9].
ánh giá vai trò tái sinh và ph c h i r ng t nhiên

các vùng mi n B c,

Tr n Xuân Hi p (1995) nghiên c u t p trung vào s bi n
ch t l

iv l

ng , ch t

ng c a tái sinh t nhiên và r ng ph c h i. Qua ó, tác gi k t lu n :

R ng ph c h i vùng

ông B c chi m trên 30% di n tích r ng hi n có, l n

nh t so v i các vùng khác. Kh n ng ph c h i hình thành các r ng v

n,

trang t i r ng dang phát tri n

các t nh trong vùng. R ng Tây B c ph n l n

di n tích r ng ph c h i sau n

ng r y, di n th r ng

nhóm cây a sáng ch u h n ho c r ng lá, kích th

nhi u vùng xu t hi n

c nh và nh là ch y u và

nhóm cây lá kim r t khó tái sinh ph c h i tr l i do thi u l p cây m …[3]