Nghiên cứu các giải pháp chủ yếu nhằm cải thiện sinh kế cho các hộ nông dân tại xã Nam Mẫu thuộc vùng đệm Vườn Quốc Gia Ba Bể (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

-----------

-----------

KHÓA LU N T T NGHI

H

o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Kinh t nông nghi p

Khoa

: Kinh t & PTNT

Khóa h c

: 2011 - 2015


I H C THÁI NGUYÊN

I H C NÔNG LÂM

-----------

-----------

KHÓA LU N T T NGHI
H

o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Kinh t nông nghi p

Khoa

: Kinh t & PTNT

Khóa h c

: 2011 - 2015
ng d n

Khoa Kinh t & PTNT -

i h c Nông Lâm


i

n t t nghi p: Nghiên c u các gi i pháp ch y u
nh m c i thi n sinh k cho các h nông dân t i xã Nam M u thu
n Qu c Gia Ba B
hi n d
tình hình th c ti

là công trình nghiên c u th c s c a b

m
c th c

nghiên c u lý thuy t, ki n th c chuyên ngành, nghiên c u kh o sát
is

ng d n khoa h c c

Các s li u b ng, bi u, và nh ng k t qu trong khóa lu n là trung th c, các nh n
t phát t th c ti n và kinh nghi m hi n có.
M t l n n a em xin kh

nh v s trung th c c a l

Thái Nguyên,ngày 8 tháng 6
Sinh viên

ii

L IC
V

mh

i hành, lý thuy t g n li n v i th c ti n nh m

giúp cho sinh viên n m v ng nh ng ki n th

c và v n d ng có hi u qu vào

th c ti n, m

oc

ng

u ph i tr i qua quá trình th c t p t t nghi p. Trong quá trình nghiên c u và vi t
lu

cs

ng d

c a nhi u t p th , cá

ng.

Em xin chân thành c

quan tâm d y b o c a các th y

cô giáo khoa

Kinh t & phát tri

i h c Nông Lâm Thái Nguyên, xin chân

thành c

huy n Ba B

n UBND xã Nam M u

t nh B

em hoàn thành khóa lu n m t cách t t nh t.
c bi t em vô cùng bi

y giáo

c ti p

ng d n, ch b o t n tình cho em trong quá trình th c t

em hoàn thành t t

khóa lu n t t nghi p này.

Trong quá trình th c t p m c dù b
gian có h

ts cc g

b n thân còn h n ch

i

u làm quen v i công tác

nghiên c u nên b n khóa lu n này không tránh kh i nh ng thi u sót. Em r t mong
nh
lu n c

cs

n c a các th y cô giáo và b
c hoàn thi

Thái Nguyên,ngày 8 tháng 6
Sinh viên

b n khóa


iii

DANH M C CÁC B NG
......................................................... 26

B ng 4.2:
4.3:

Tình hình s d

-2014 c a xã Nam M u............................ 25
......................................................... 29
................................................. 38
............................. 38
................................................................ 39
..................................................................... 39
....................................... 40
............................................ 42
........ 42
.......................................................................... 43
............................................................... 43
................................................................ 44
....................................................... 45

:

............................................ 49


iv

DANH M C CÁC T

VI T T T

TT
1
2

DT

3
4

GO

5

HQKT

6

HTX

7

IC

8

NS

9

Pr

10

TC

11

VA

12

VQG

13

UBND

Chi phí trung gian


v

M CL C
:

............................................................................................................................ 1

1.1. Tín

.......................................................................................................... 1

................................................................................................................. 2
...................................................................................................................... 2
...................................................................................................................... 2
.................................................................................................3
.................................................3
...................................................................................3
.............................................................................................. 4

1.5

............................................................................................................ 4
:

............................................................................. 5
............................................................................................................................. 5

các VQG ........................................................................................................................................... 5
.................................................... 6
.................................................................. 8
- xã
........................................................................................................................................ 9
........................................................................................................................ 14
................. 14
................. 15

..................................................................................... 16

..................................................................................................................................... 18
3:

....................... 19
........................................................................................ 19
......................................................................................................... 19


vi

............................................................................................................. 19
..................................................................... 19
........................................................................................................... 19
.......................................................................................................... 19
3.3

.............................................................................................................. 19

3.3.1

-

xã

.................................... 19
........................... 19
.................................................... 19

...................................................................................................................... 20
...................... 21
22
3.4

....................................................................................................... 22
............................................................................................................ 22
......................................................................................... 22
................................................... 24
:

............................................................ 25
................................................. 25
....................................................................................... 25
-

............................................................................ 27

..................................................................................................30
-

..........................37
............................. 38

4.2.1.

...................................................................... 38
......................................... 39
................................................. 42
................................................................... 42
..........................................43
........................................................... 44


vii

....................................................................... 44
.................................................. 45
............................................................................................. 46
..................................................................46
........................................... 47
:
................49
5.1. X

.....................49
......................... 52
.................................................................................................................................... 56
........................................................................................................... 58


1

1.1.
tài
và

.
thói quen
) gây

c
r

oc

.

6.478,94

p


2

C

VQG

N
cho

cao th

.
chúng tôi

Nghiên

1.2
1.

thu

ho

1.
xã
xã

các

xã

.


3

-

-P

các

xã

VQG

1.
1.3.1.
-

và b
vào

.
-

m.
1.
-

-

-


4

-

1.
-

-

-

1.

N

c

5

2

a. Khái ni

m
m là m t thu t ng

-

i m i, m c dù nguyên lý c

c s d ng trong 1 th i gian dài. Qu

c ti p c n t

nhi
ph

t s khái ni m v

m trên th gi i và trong

c [5].
-

[5].
m thành 2 lo i chính:
m có dân sinh s ng

m không có dân sinh s ng
V

m: n m li n k ngoài KBT, bao quanh KBT và không

thu c KBT.
nh ranh gi

m: G m ranh gi i phía bên trong và phía bên

m:
+ Ranh gi

m: là ranh gi i gi

bao quanh KBT.
+ Ranh gi
KBT v

m: là ranh gi i gi

t bao quanh

t không tr c ti p bao quanh KBT; ranh gi

c xác

nh b i các m c t nhiên ho
ng sô

it

ng s t, các con su i, h ch

ng mòn,


6

b.

quan t
-

Theo Võ Quý (1993, 1997)
ch

m g m:

Ch

m xã h i: Vi c qu

c p các s n ph m thi t y

m tr

c h t nh m cung

i v i cu c s ng c

s d ng nh ng sinh v t hoang dã c

c

m có t m quan tr ng th y u. Tuy

nhiên, vi c s d

c mâu thu n v i m c

tiêu chính c a khu b o t n.
Ch

m m r ng: Vi c qu

r ng ph m vi c

m nh m m

ng s ng có trong khu b o t

m r

m, nh

ng s ng c a các loài hoang dã có trong khu b o t n.
T

các ho

hi

m chính là khu v c di n ra s

ng kinh t dân sinh c a c

i l i ích gi a
ng

c a các lo i sinh v t hoang dã v n có trong khu b o t
l i.[6]
n sinh
a.
- Sinh k bao g
c n)và các ho

c, tài s n (d tr , ngu n l c, yêu c u và ti p

ng c

v ng khi nó cóth

b

n sinh s ng: sinh k ch b n

u v i và ph c h i sau các cú s c, duy trì ho c c i thi n

c và tài s n, và cung c

i sinh k b n v ng cho các th h k ti p;

i ích ròng chocác sinh k khác
trong ng n h n và dài h

c

c toàn c u,


7

, kinh
,

,

,
.

.
,

,

:

,

,

.

ên thiên nhiên [7].
b. K
- Khái ni m tài s n sinh k r t m m d o và tùy thu c vào b i c nh c th
c

ng m t cách c th các

tính ch t c

n sinh k . Nói chung, tài s n con n

th hi n k

hi u bi t, ki n c, kh

kh e t
i bao g m s
c

ng và ch

ng bi

i các chi

gi

c

ng c

c sinh k khác

h
ng. S

ng theo quy mô h

th ch t và tinh th

i)

ng và tình tr ng s c

i có kh
c m c tiêu sinh k c a h .

i (v

n con
ng và ch

ng

ng s c kh e

o, v.v. Tài s

i có th

báo v giáo d c, ki n th c b n
c. K
-

[6 ].

c di n


8

[6].
,
.
-

,
,
.
.
2.1.3.
a. Khái ni
, t p nh

th

i có quan h v

và m t s sinh ho t c n thi
có m

hay m
v i nh ng h có t

hàng huy t
ng.v.v.Tuy

ng h p m t s thành viên c a h không có h

hàng huy t th
-H

ch ng, h

ng h p này r t ít x y ra.
hay còn g
i

n là h là m

chung (cùng chung h kh u

xã h i bao g m m t
i

i tr lên, các thành viên trong h có th có hay không có

9

qu thu chi chung ho c thu nh p chung. H
ni m

, nh

ng nh t v i khái

i trong h

h huy t th ng,

có ho c không có quan

ng ho c hôn nhân ho c c hai.

b. K
- Là h
các ho

ng s n xu t ch y u c a h là nông nghi p.Ngoài

ng nông nghi p, h nông dân còn có th ti n hành thêm các ho
là các ho

ng

ng ph .

,c

.
,
.

c. K
-KN: Kinh t nông h là lo i hình kinh t
ch y u d

ng s n xu t

ng không thuê) và m

kinh t

c h t nh

a lo t hình

ng nhu c u c a h

im

chính là s n xu

n có s chú ý
s nxu

m

h n ch .Có m t th c t

c n có s phân bi t rõ ràng gi a kinh t h

trang tr i .

2.1.4.

VQG
B Chính tr ban hành Ngh quy t s 22-NQ/TW v m t s ch

chính sách l n phát tri n kinh t - xã h i mi n núi. C th hóa Ngh quy t quan
tr ng trên, hàng lo

c tri n khai

thôn mi n núi, vùng dân t c thi u s

n kinh t - xã h i

vùng cao phía B
- xã h

vùng nông
n kinh t

c bi

ng bào dân t c, mi n núi, biên gi i và

vùng

tr
c sinh ho

ng bào dân t c thi u s
m nghèo nhanh và b n v

quy t 30a), v.v. Bên c

t s n xu

t , nhà

is
i v i 62 huy n nghèo (Ngh
án h tr


10

-TTg (2003Vi t - Trung; Quy

i v i các xã biên gi i

-TTg (2007-

Vi t - Lào và Vi t Nam - Campuchia; các Quy
Chính ph th c hi

i v i các xã biên gi i

nh 24, 25, 26, 27 c a Th

n 2008 - 2010 v m t s

ng

chính sách h tr phát

tri n kinh t - xã h

c B , vùng B c

Trung B và Duyên H i Trung B , vùng Tây Nguyên, vùng

ng b ng sông C u

Long... V i h th ng chính sách dân t c và s c g ng, n l

ng

bào các dân t c, các ch

c không ch

thu

cs

chí, ngu n l c c

c s sáng t o, ý

i dân toàn xã h i. Nhi

c

c p y, chính quy n, M t tr n T qu
s tham gia c
gi

c

ng bào các dân t

n kinh t

n xu t kinh doanh gi

s

t xây d

, ph c p ti u h

ninh t qu

i
o v an

i, h

b n di n m o nông thôn vùng dân t c, mi

c bi

v ng.Phát huy truy n th ng cách m
bào dân t c - mi
y m nh s nghi
m

ng tin, ti p t

n
c c a dân t

ng

ng hành cùng nhân dân c

c

i m i, ti n hành c ng nghi p hoá, hi

c vì

c m nh, xã h i công b ng, dân ch

i dân

t c thi u s s ng d a vào ngu n tài nguyên thiên nhiên, tr i qua các th h
thành tích trong vi c gi và phát tri n th m th c v t. H bi t gi cây gì? Ch t cây
ng c
ch t t

th

c. Vì v y, ph

ng h

cm

y l i t p quán t t c a c

n
a

ng các chính sách chung [8]..
-

thu s d

-

t.

a Chính ph

r

h t

c

án 5 tri u ha
m

n qu c gia.
-

công b o v , qu

ng viên k p th i b ng v t ch
n qu c gia.

i v i các xã có


11

-

o, t p hu n cho cán b xã v

cb ov

c - Xây d ng m t quy ch qu
- Chính sách v

ng sinh h c v m t

m.
ng: V n trung và dài h

u

ki n và th t c, t ch c tín d ng nhân dân.
-

ng th ch t qu n trong c

c, xây d ng các

nhóm nông dân h t nhân trong làng b n, t ch c h p tác kinh t , giao quy n cho
c

ng qu n lý tài nguyên c
- Chính sách

ng thôn b n.

c dành cho v
-TTg

C

2011 - 2020
1. Ngân sách

m


12

Ngh

nh s

-

a Th

ng Chính ph v t ch c qu n lý h th ng r

c d ng.

-

u 34. Trách nhi m qu

m

1.

y ban nhân dân c p t nh, thành ph tr c thu

o

y

ban nhân dân c p huy n, c p xã th c hi n trách nhi
a) Tuyên truy n, v

m th c hi n các bi n pháp

h n xâm h i vào khu r

c d ng.

b) Qu n lý, s d ng tài nguyên r
và quy ho ch b o v và phát tri n r

c

c duy t.

c) Ph i h p v i Ban qu n lý khu r
d

nh hi n hành c

c d ng t ch c tri n khai th c hi n

m.
2. Ban qu n lý khu r

c d ng có trách nhi m

a) T ch c các bi n pháp thu hút c
lý khu r

m tham gia qu n

c d ng và th c hi n d

m.

b) Ph i h p v i y ban nhân dân c p xã l p và t ch c th c hi n d
m.
3. T ch c, h

c có các ho t
m có trách nhi m, quy n tham gia th c hi n, ph i h p qu n lý

d

m.
Quy

nh s

-

a Th

ng Chính ph v

2011

n r

c d

n

2020.
-

u 8. H tr phát tri n c

m các khu r

c d ng

c h tr
ng qu n lý r

n vùng

c d ng; m c h tr m i thôn b n là 40 tri

ng/thôn,

b
2. Kho

c chi cho các n

c

phát tri n s n xu t (khuy n nông, khuy n lâm, gi ng cây, gi ng con, thi t b ch
bi n nông lâm s n quy mô nh ); h tr v t li u xây d ng cho thôn b
công trình công c ng c a c
l

ng giao thông thôn b

cs

i v i các

n chi u sáng, thông tin liên


13

3. Ban qu n lý r

cd

c giao qu

nh

c a qu n lý kinh phí s nghi p kinh t hi n hành. D toán chi ti t h tr
i do thôn b n l p k ho
d ng ch trì, ph i h p v i

y ban nhân dân xã h p bàn v i t ng thôn b

phê duy t (không ph i l p d
ho ch, cam k t b o v r
t t, Ban qu n lý r
C
dân ch

xu t; Ban qu n lý r

c
ng

ho ch chi tiêu này ph i g n v i k
c d ng; thôn, b n nào th c hi n b o v r ng không

c d ng có quy n chuy n v n h tr cho thôn b n khác.
ch c giám sát th c hi n n i dung nà

nh v ch

.

*Chính sách t o v n
và phí vào ngân sách, t ng b c gi m ngu n tr c p ngân
sách t Huy n, T
c thu theo lu
nh, c n ch ng th t
thu thu

ng ngu n thu và t o ngu n thu m i, khai thác tri
các
ngu
n thu cho ngân sách các xã.
-Tranh th các d
c và các t ch c qu c
t
ng v
i pháp quan tr ng, c
ng l
ng các xã,
các ngành c a t nh và huy n cùng th c hi
c h t là làm t
b
xu
ng phát tri n c th (có quy ho
a bàn phát tri n có m c tiêu)
tranh th
ch c qu c t
ho
.
ng phát tri n s n xu
ng th i v
y m nh công tác khai thác
ngu n thu t qu
ng v n nhàn r i trong nhân dân thông qua g i ti n ti t
ki m, mua trái phi u kho b c, công trái, Th c hi n chính sách ti t ki
n
n xu t kinh doanh và xây d ng h t
.

ng t
a nhân dân b
ng ho c
ti n m t trong m t s h ng m
ng r ng s n xu t, xây d ng h th ng
giao thông nông thôn, h th ng thu l i, xây b sung phòng h c cho c p m u giáo
m m non và các công trình phúc l i.
- M r ng hình th c liên doanh, liên k t v i các t ch
c có ho
n phát tri n kinh t - xã h
a bàn các
tranh th v
n và khai thác tài nguyên thiên nhiên.
-


14

- Ngoài ti
nv
nh, c n tham kh o các k t
qu nghiên c
u ch nh m
ti p theo và phát huy t
cl
c
hi
a bàn nh m nâng cao hi u qu
i quan tâm l n nh t c
u qu kinh t và

l i nhu n, b t kì
c nào, s n xu t hay xây d
h t ng. Khi hi u qu
nv n
vào càng l n. Do v y trong su t quá trình s n
xu t luôn t
n l i, an toàn có hi u qu .
2.2.1. N
- Trung Qu c là m

t th gi i x p x 1,13 t . Theo th ng

kê, di n tích r ng c a Trung Qu c t ng c ng là 10.137 t m2 v i t l
13,29% chi m 3% di n tích toàn th gi
Qu c, dân t c Dai

t ph r ng là
c Trung

i ti ng là thông minh v n d ng thiên nhiên m t

cách tinh vi và kinh t . Trong th i gian dài th c hi n các lo
n di

ng,tìm ra cái gi ng trong các
th ng hai ch

phân lo

giáo d c con

cháu h cách s d ng các lo i cây t

id

trào phúng và các câu t c ng do t

l i. Ví d khi thu ho

có th c

dài,nh ng câu t c ng

l

dài nh t
n tre ch a

d ng tài nguyên th c v t m t cách thích h p,b n v ng trong th i

gian dài, dân t

n canh tác riêng c a h

u ra

l i ích c a vi c b o v r ng:không có r
không

c thì

t thì không có th

s s

n cây làm b n giàu lên trong th i gian ng

tr c làm th h sau này nghèo kh b

- Nhi

ng v

ng sinh h c.
c trên th gi

có nh ng kinh nghi m trong vi c ph i h p gi
c qu
In

i

[7].

ng sinh thái có
b o t n và th

ng qu

a

n qu c gia và khu b o t n thiên nhiên.

v n có 13 b

ph n c truy n c a h v n t n t i.

c v
ng

khu b o t n Nerfu

cs n

Zambia luangua, các c ng


15

c quy n th c hi n vi

n truy n th ng.

n

i quy n l

i

qu c gia Sagarmtha t

dân t c Sherpa và thu hút h

n qu c gia theo ch

i gác

r ng [7]..
Các d n ch ng trên cho ta th y r ng vai trò to l n c a c

a

g vi c b o v rung và khu b o t n. H gi gìn nh ng tri th c b
ng t nguy n b o v

a vô

ng m t cách b n v ng.

2.2.2. N
Vi t Nam kinh nghi m gi i quy t v

u v y chúng ta

ng c a nó trong c ng tác b o v khu b o t n thiên nhiên.

n qu c gia Ba Vì gi i quy t v

mb

t vùng

m ho c khoán b o v cho nhân dân, xây d ng làng sinh thái. M
ho

ng này là nh

i s ng c

a nh ng

i dân s

m, gi m

ng c a h vào khu b o t n.
n qu c gia Yok Don coi tr ng vi c chuy n giao k thu t nông lâm k t h p
i dân s
cán b k thu

m. Nh ng k
cc v

ng d n k th t canh tác nông lâm

nghi p, th c hi n d

h 327 ( Nguy n Bá Thu 1997 )

Ngoài ra, còn có r t nhi u các d

n khai t

m t s khu b o t n: B ch Mã, Nam Cát Tiên, Pù Mát, K G
v

m, r t linh ho t trong khu d tr
S tham gia c

Mã. Ví d

p và

xã L c Bì là m t ví d

Thôn Khe Su n m trong ranh gi i c

i quy t
n qu c gia.

cb ot

thôn Khe Su

m

n qu c gia B ch

n hình c a s thành công.

n qu c gia B ch Mã có t i 70% dân

trong thôn khai thác r ng t nhiên b t h p pháp v i th
kinh t , dân trí th

is

m, n
B

o v r ng cho toàn b c

n qu c gia ch n
nhân r

n qu c gia
c nhân dân ng h .


16

n tích r ng nh n b o v

c hi

c nhi u k t qu , 98% dân s

i t ngh r

tr

n, tr ng

nd

b o v r ng, c
Th

u. Ngoài nh n khoán

ng Khe Su còn tham gia vào ho

ng du l ch sinh thái

thác

ng [3].
y, mô hình b o t

n qu c gia B ch Mã có s tham gia c

dân t i thôn Khe Su có th

i

t mô hình t t, không nh ng áp d ng

n qu c gia B ch Mã mà còn có th áp d ng

n qu c gia Ba B ,hi n nay có

c m t xã Nam M u n m trong khu b o v nghiêm ng t.
Kinh nghi m m t s

n qu

y rõ vai trò c c

kì quan tr ng trong vi c k t h p m t cách th c s gi a ban qu n lí khu b o t n v i
các chính quy

ng các già làng, già b n tham gia.

u này c n th c hi n mang tính nguyên t c là g n li n quy n l i c

i dân

m v i vi c b o t n tài nguyên, b o t n h sinh thái, b o t n n
hóa c a t ng s c t

n rõ quy n l i h

ng th

c th

c

i v i khu b o t n thiên nhiên [5]
t

-T o ra sinh k

ng bào dân t c thi u s , giúp c

ng

phát tri n công b ng và b n v ng b ng vi c phát tri n d ch v du l ch sinh thái g n
v i b o v môi

ng có s tham gia c

-V i s k t n i c a d
các d ch v
ho

ng này s

i s d ng

i nh n các phí chi tr này s th c hi n các

ng và s ph i h p trong vi c khai thác, b o v d ch v môi
c hai bên t nguy n cam k t và ghi nh b ng h

quá trình tri n khai các ho

ng c th . Trong

ng t i vùng h Ba B , cán b

tr ng tuyên truy n v mô hình chi tr d ch v
ng tr c ti

ng.

n m t th ng nh

ng s là bên tr

ng B o v

i dân và c

ng r ng t nguy

i

i dân các thôn n

n qu c gia

Ba B , thành viên h i nhà sàn xã Nam M u, các xã viên HTX xu

n Qu c gia

Ba B [5].
-