Đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam trong thời kỳ hội nhập WTO

Header Page 1 of 237.

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ


PHẠM TUYÊN

ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI Ở VIỆT NAM
TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP WTO

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ

HÀ NỘI - 2010

Footer Page 1 of 237.


Header Page 2 of 237.

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRUNG TÂM ĐÀO TẠO, BỒI DƯỠNG GIẢNG VIÊN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ


PHẠM TUYÊN

ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI Ở VIỆT NAM
TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP WTO

Chuyên ngành:
Mã số:

Kinh tế chính trị
60 31 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ

Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ VĂN YÊN

HÀ NỘI - 2010

LỜI CAM ĐOAN

Footer Page 2 of 237.


Header Page 3 of 237.

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới
sự hướng dẫn của TS. Vũ Văn Yên.
Các số liệu, tài liệu nêu ra trong luận văn là trung thực, đảm bảo
tính khách quan, khoa học. Các tài liệu tham khảo có nguồn gốc xuất
xứ rõ ràng.
Hà Nội, ngày 29 tháng 01 năm 2010.
Tác giả luận văn

Phạm Tuyên

Footer Page 3 of 237.

Header Page 4 of 237.

MC LC
M U .................................................................................................................................... 1
Chng 1. Đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài trong WTO Tác động và
bài học kinh nghiệm ..................................................................................... 6
1.1. Khái quát chung về FDI, WTO. ........................................................................... 6
1.1.1.

Khái quát chung về WTO. ...................................................................... 6

1.1.2.

Khái quát chung về FDI ........................................................................ 14

1.1.3. Một số quy định của WTO điều chỉnh lĩnh vực FDI .............................. 21
1.2. Những cơ hội, thách thức trong thu hút FDI thời kỳ hội nhập

WTO ..................................................................................................................... 24
1.2.1.

Những cơ hội thu hút FDI khi Vit Nam là th nh viên
ca WTO .............................................................................................. 24

1.2.2.

Những thách thức trong thu hút FDI khi Vit Nam là th nh
viên WTO ............................................................................................... 32

1.3. Bài học kinh nghiệm thu hút FDI của một số n-ớc khi đã là thành viên
của WTO .............................................................................................................. 42
1.3.1. Kinh nghiệm thu hút FDI của một số n-ớc ............................................. 42
1.3.2. Bài học kinh nghiệm thu hút FDI............................................................. 45
Chng 2. Thực trạng thu hút FDI của Việt Nam từ khi gia nhập WTO ... 47
2.1. ảnh h-ởng của các định chế WTO đến FDI tại Việt Nam............................... 47
2.1.1.

Những cam kết của Việt Nam khi gia nhập WTO ảnh h-ởng
đến FDI ................................................................................................... 47

2.1.2.

Tác động của một số định chế WTO tới FDI tại Việt Nam................ 51

2.2. Thực trạng thu hút và sử dụng FDI của Việt Nam ............................................. 62
2.2.1.

Tổng quan về FDI của Việt Nam tr-ớc khi hội nhập WTO .............. 62

2.2.2.

FDI Việt Nam từ khi hội nhập WTO ................................................... 67

2.3. Đánh giá chung và bài học kinh nghiệm trong thu hút FDI tại Việt
Nam thời kỳ Hội nhập WTO .............................................................................. 73

Footer Page 4 of 237.

2.3.1.

Đánh giá chung ...................................................................................... 73

2.3.2.

Bài học kinh nghiệm trong thu hút FDI khi gia nhập WTO ............. 79


Header Page 5 of 237.

Chng 3. Quan điểm, ph-ơng h-ớng và giải pháp thu hút đầu t- trực
tiếp n-ớc ngoài ở Việt Nam .................................................................... 81
3.1. Quan điểm, định h-ớng thu hút FDI trong giai đoạn hiện nay ....................... 81
3.1.1.

Quan điểm thu hút FDI......................................................................... 81

3.1.2.

Định h-ớng thu hút FDI ....................................................................... 82

3.2. Ph-ơng h-ớng thu hút FDI trong giai đoạn hiện nay ...................................... 84
3.2.1.

Theo ngành, sản phẩm .......................................................................... 84

3.2.2.

Theo đối tác chiến l-ợc .......................................................................... 87

3.2.3.

Theo vùng, lãnh thổ ............................................................................... 90

3.3. Một số giải pháp thu hút FDI trong thời gian tới ................................................ 90
3.3.1.

Về môi tr-ờng pháp lý........................................................................... 91

3.3.2.

Về công tác quản lý nhà n-ớc ............................................................... 92

3.3.3. Về thủ tục hành chính ............................................................................... 94
3.3.4. Về kết cấu hạ tầng ..................................................................................... 96
3.3.5. Về lao động, đào tạo nguồn nhân lực ....................................................... 97
3.3.6. Về xúc tiến đầu t- ...................................................................................... 99
KT LUN ........................................................................................................................... 100
DANH MC TI LIU THAM KHO .............................................................................. 102

Footer Page 5 of 237.


Header Page 6 of 237.

BNG QUY C CH VIT TT TRONG LUN VN
FDI

Foreign Direct Investment - Đầu t- trực tiếp n-ớc ngoài

ODA

Official Development Assistance - Viện trợ phát triển chính thức

TNCs

Transnational National Companies - Các công ty xuyên quốc gia

M&A

Mergers and Acquisitions - Sáp nhập và mua lại

G7

Nhóm 7 n-ớc công nghiệp phát triển nhất của thế giới

WTO

World Trade Organization - Tổ chức Th-ơng mại Thế giới

AFta

Asean Free Trade Area - Khu vực Th-ơng mại tự do ASEAN

NaFta

North American Free Trade Agreement - Hiệp định Th-ơng mại tự do
Bắc Mỹ

ASEAN

Association of the South-East Asian Nations - Hiệp hội các quốc gia
Đông Nam á

Nies

Các nền kinh tế mới công nghiệp hoá

EU

European Union - Liên minh châu Âu

APEC

Asia Pacific Economy Cooperation - Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu á Thái Bình D-ơng

ASEM

Diễn đàn hợp tác á - Âu

UNCTAD

ủy ban Th-ơng mại và Phát triển Liên hiệp quốc về

Jica

Japan International Cooperation Agency - Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật
bản

TBCN

T- bản chủ nghĩa

CNXH

Chủ nghĩa xã hội

USD

Đồng Đô - la Mỹ

GDP

Tổng sản phẩm quốc nội

Footer Page 6 of 237.


Header Page 7 of 237.

MỞ ĐẦU
l. Lý do chọn đề tài
Ngày 17 tháng 11 năm 2006, Đại hội đồng Tổ chức Thương mại Thế
giới (WTO) đã thông qua Quy chế thành viên chính thức thứ 150 cho Việt
Nam. Đây không những là dấu mốc mới trong tiến trình tích cực và chủ
động hội nhập quốc quốc tế của nước ta, là sự ghi nhận của cộng đồng quốc
tế về những nỗ lực vượt bậc của Việt Nam trong tiến trình đổi mới, cải cách
và mở cửa mà còn là một minh chứng sống động chứng tỏ Việt Nam đã trở
thành đối tác tin cậy của các quốc gia trên thế giới.

Việc gia nhập WTO đưa đến nhiều cơ hội nhưng cũng đem lại những
thách thức cho nước ta trong quá trình phát triển kinh tế nói chung và
trong thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) nói riêng. Hiện nay, nhiều
quốc gia, nhiều tổ chức tài chính quốc tế và đặc biệt là các công ty xuyên
quốc gia đang nắm trong tay lượng tư bản khổng lồ và có nhu cầu đầu tư ra
nước ngoài. Đây là điều kiện thuận lợi đối với các quốc gia đang thiếu vốn
và có nhu cầu đầu tư lớn. Do vậy, việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài
đã trở thành vấn đề quan trọng đối với nhiều nước trên thế giới, nhất là các
nước đang phát triển trong đó có Việt Nam.
Nhận thức được những lợi ích to lớn của nguồn vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài, cho nên trong những năm thực hiện đường lối đổi mới, chuyển
đổi từ kinh tế kế hoạch hoá sang kinh tế thị trường định hướng XHCN,
Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định chủ trương phải thực hiện tích cực các
hoạt động thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài để phục vụ cho quá trình
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Những chủ trương này đã được cụ
thể hoá bằng các văn bản pháp luật để thực hiện. Qua hơn 20 năm triển
khai thực hiện, liên tục bổ sung và hoàn thiện Luật đầu tư nước ngoài, Việt
Nam đã đạt được nhiều thành công lớn trong việc thu hút đầu tư trực tiếp

Footer Page 7 of 237.


Header Page 8 of 237.

nước ngoài, góp phần không nhỏ vào quá trình giữ vững ổn định chính trị,
phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, cải thiện, nâng cao mức sống dân
cư, từng bước đưa Việt Nam hoà nhập vào sự phát triển chung của thế giới.
Việc Việt Nam gia nhập WTO đã tạo ra những điều kiện thuận lợi
hơn trong thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Sau ba năm gia
nhập WTO, đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam đã có những bước tăng

trưởng mạnh mẽ cả về số lượng, chất lượng, loại hình và quy mô đầu tư.
Theo Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), trong năm 2007,
nước ta đã thu hút được 20,3 tỷ USD FDI, mức cao nhất so với các năm
trước đó. Năm 2008, số vốn FDI đăng ký tại Việt Nam năm 2008 ước đạt
trên 74,5 tỷ USD, tăng hơn 200% so với năm 2007, vốn giải ngân đạt
khoảng 11,5 tỷ USD, tăng 43,2% so với năm 2007. Trong năm 2009, vốn
đầu tư đăng ký vào Việt Nam ước đạt 21,48 tỷ USD và vốn thực hiện ước
đạt 10 tỷ USD [7], [8], [9].
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động đầu tư trực
tiếp nước ngoài từ năm 2007 đến nay cũng bộc lộ những mặt yếu kém, hạn
chế, làm suy giảm dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Đồng thời bối cảnh
bên ngoài và điều kiện bên trong nền kinh tế đang đặt ra những thách thức
mới. Để nâng cao hơn nữa hiệu quả hợp tác đầu tư trực tiếp nước ngoài,
phục vụ chiến lược phát triển kinh tế đất nước trong thời kỳ hội nhập WTO
thì việc nghiên cứu, tìm hiểu những cơ hội, thách thức đặt ra trong việc thu
hút FDI, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm thu hút FDI kể từ khi Việt Nam
gia nhập WTO là vấn đề cấp thiết có ý nghĩa thực tiễn.
Do vậy, tôi chọn đề tài: ''Đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam trong
thời kỳ hội nhập WTO” làm Luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Hiện nay, FDI là đối tượng nghiên cứu của nhiều nhà kinh tế và học
giả nổi tiếng trên thế giới và Việt Nam. Hội nghị Liên hợp quốc về Thương

Footer Page 8 of 237.


Header Page 9 of 237.

mại và Phát triển (UNCTAD) hàng năm đều công bố Báo cáo đầu tư thế giới
(World Investment Report) tổng hợp, phân tích, đánh giá và dự báo xu

hướng vận động FDI trên toàn thế giới.
Tại Việt Nam, cũng đã có rất nhiều các cuốn sách, đề tài khoa học,
luận án, luận văn, các báo cáo và bài viết, của các nhà khoa học đề cập đến
vấn đề FDI và hội nhập WTO như:
TSKH. Trần Nguyễn Tuyên (2005): Việt Nam gia nhập WTO - thời cơ,
thách thức và những giải pháp cần thực hiện; Nguyễn Thuỷ Nguyên (2006):
WTO “Thuận lợi và thách thức cho các doanh nghiệp Việt Nam; PGS,TS. Tô
Huy Rứa (2005): Tác động của tiến trình gia nhập WTO đối với nền kinh tế
Việt Nam; TS. Lê Xuân Bá (2006): Tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài
tới tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam; TS. Nguyễn Về Hoàng (2006): Kinh tế,
pháp luật về đầu tư quốc tế và những vấn đề đặt ra với Việt Nam khi gia nhập
WTO; Trần Xuân Tùng (2005): Đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam Thực trạng và giải pháp; TS Nguyễn Kim Bảo (2006): Gia nhập WTO Trung
Quốc làm gì và được gì; Nguyễn Việt Hưng (2004): Những giải pháp chủ yếu
nhằm thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam; Nguyễn Văn
Thanh (2006): Thành viên WTO thứ 150, bài học từ các nước đi trước;
Nguyễn Văn Tuấn (2005): “Đầu tư trực tiếp nước ngoài với phát triển kinh tế
ở Việt Nam”
Và rất nhiều các đề tài khoa học khác liên quan đến vấn đề này được
trình bày trong danh mục tài liệu tham khảo. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn
chưa có đề tài nào nghiên cứu khái quát và tổng hợp hoạt động nguồn vốn
FDI kể từ khi Việt Nam gia nhập WTO.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
* Mục đích:

Footer Page 9 of 237.


Header Page 10 of 237.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.

Về Thuý Anh (2006), Đầu tư trực tiếp nước ngoài của Nhật Bản ở Việt
Nam, Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị, Đại học Quốc gia, Hà Nội.

2.

Ban Kinh tế Trung ương (2003), Những chủ trương và giải pháp cơ
bản nhằm thu hút mạnh hơn và sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư
trực tiếp nước ngoài theo tinh thần Nghị quyết Đại hội IX, Đề tài khoa
học cấp Bộ, Hà Nội.

3.

Bộ Thương mại (2006), Thời cơ và thách thức khi Việt Nam gia nhập tổ
chức Thương mại thế giới WTO, Nxb. Lao động Xã hội, Hà Nội.

4.

Bộ Thương mại (2006), Bộ Văn kiện các cam kết của Việt Nam gia
nhập tổ chức Thương mại thế giới WTO, Nxb. Lao động Xã hội, Hà
Nội.

5.

Nguyễn Kim Bảo (2006), Gia nhập WTO Trung Quốc làm gì và được gì,
Nxb. Thế giới, Hà Nội.

6.

Lê Văn Châu (1995), Vốn nước ngoài và chiến lược phát triển kinh tế ở
Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.

7.

Cục Đầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2007), Tổng quan về
dòng FDI tại Việt Nam (1988 - 2006), Hà Nội.

8.

Cục Đầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2007), Báo cáo tình
hình FDI tại Việt Nam năm 2006, Hà Nội.

9.

Cục Đầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2008), Báo cáo tình
hình FDI tại Việt Nam năm 2007, Hà Nội.

10. Cục Đầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2009), Báo cáo tình
hình FDI tại Việt Nam năm 2008, Hà Nội.
11. Cục Đầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2009), Báo cáo tình
hình FDI tại Việt Nam năm 2009, Hà Nội.

Footer Page 10 of 237.


Header Page 11 of 237.

12. Mai Ngọc Cường (2000), Hoàn thiện chính sách và tổ chức thu hút đầu

tư trực tiếp của nước ngoài ở Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà
Nội.
13. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ VIII, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
14. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ IX, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
15. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
16. Đảng Cộng sản Việt Nam (2004), Các Nghị quyết của Trung ương
Đảng 2001 - 2004, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
17. Nguyễn Thị Như Hà (2007), “Cải thiện môi trường đầu tư nhằm thu
hút FDI của TNCs”, Tạp chí Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương, “số
25, trang 38, 39“, Hà Nội.
18. Nguyễn Bá Hiền (2004), Đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam Thực trạng và một số giải pháp nhằm đẩy mạnh thu hút vốn đầu tư trực
tiếp nước ngoài, Luận văn tốt nghiệp cao cấp lý luận chính trị, Học
viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
19. Nguyễn Về Hoàng (2006), Kinh tế, pháp luật về đầu tư quốc tế và những
vấn đề đặt ra với Việt Nam khi gia nhập WTO, Nxb. Thanh niên, Hà
Nội.
20. Nguyễn Việt Hưng (2004), Những giải pháp chủ yếu nhằm thu hút vốn
đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam, Luận văn tốt nghiệp cao cấp lý
luận chính trị, Học viện Chính trị quốc gia, Hà Nội.
21. IMF (1993), Balance of payment manual, Fith Edition, Washington
DC.
22. JICA (2003), The study on FDI promotion strategy in The Socialist
Republic of Vietnam (final report), Hà Nội.

Footer Page 11 of 237.

Header Page 12 of 237.

23. V.I.Lênin (1978), Toàn tập, tập 36, Nxb. Tiến bộ, Matxcơva.
24. V.I. Lênin (1975), Toàn tập, tập 43, Nxb. Tiến bộ, Matxcơva.
25. V.I. Lênin (1975), Chủ nghĩa đế quốc - Giai đoạn tột cùng của chủ
nghĩa tư bản, Nxb. Tiến bộ, Matxcơva.
26. Nguyễn Thuỳ Linh (2006), Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam
sau khủng hoảng kinh tế tài chính Châu Á, Luận văn Thạc sĩ, Hà Nội.
27. Lê Bộ Lĩnh (2002), Hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Hà Nội và
thành phố Hồ Chí Minh, Nxb. Khoa học Xã hội, Hà Nội.
28. Về Chí Lộc (1997), Giáo trình đầu tư nước ngoài, Nxb. Giáo dục, Hà
Nội.
29. Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam (2007), Nxb. Chính trị quốc gia,
Hà Nội.
30. Nguyễn Thuỷ Nguyên (2006), WTO Thuận lợi và thách thức cho các
doanh nghiệp Việt Nam, Nxb. Lao động Xã hội, Hà Nội.
31. Tô Huy Rứa (2005), Tác động của tiến trình gia nhập WTO đối với nền
kinh tế Việt Nam, Nxb. Thế giới, Hà Nội.
32. Nguyễn Huy Thám (1999), Kinh nghiệm thu hút vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài ở các nước ASEAN và vận dụng vào Việt Nam, Luận án
Tiến sĩ Kinh tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
33. Nguyễn Văn Thanh (2007), Thành viên WTO thứ 150 bài học từ các
nước đi trước, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
34. Trương Đoàn Thể (2004), Hoàn thiện quản lý Nhà nước các doanh
nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Hà Nội, Nxb. Chính trị
quốc gia, Hà Nội.
35. Thời báo kinh tế Việt Nam (2005), Việt Nam - Tiềm năng và cơ hội đầu tư,
“số 8, trang 14”, Hà Nội.
36. Thời báo kinh tế Việt Nam (17/1/2008), FDI thời WTO, Hà Nội.
37. Lê Minh Toàn (2004), Tìm hiểu đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, Nxb.

Footer Page 12 of 237.


Header Page 13 of 237.

Chính trị quốc gia, Hà Nội.
38. Nguyễn Văn Tuấn (2005), Đầu tư trực tiếp nước ngoài với phát triển
kinh tế ở Việt Nam, Nxb.Tư pháp, Hà Nội.
39. Nguyễn Anh Tuấn (2007), “Chuyển giao công nghệ qua FDI: thực tiễn
ở một số nước đang phát triển và Việt Nam”, Tạp chí Nghiên cứu kinh
tế, “số 344, tr.51-67”, Hà Nội
40. Nguyễn Anh Tuấn (2005), Giáo trình kinh tế đối ngoại Việt Nam, Nxb.
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
41. Trần Xuân Tùng (2005), Đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam Thực trạng và giải pháp, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội.
42. UNCTAD (1998-2003), Worl Investment Report, New York and Geneva.
43. UNCTAD (2004-2008), Worl Investment Report, New York and Geneva.
44. Uỷ ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế (2006), Tìm hiểu tổ chức
thương mại thế giới, Hà Nội.
45. Nguyễn Trọng Xuân (2002), Đầu tư trực tiếp nước ngoài với công cuộc
công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở Việt Nam, Nxb. Khoa học xã hội, Hà
Nội.
46. Website: www.mpi.gov.vn
47. Website: www.dei.gov.vn
48. Website: www.gso.gow.vn
49. Website: www.hapi.gov.vn
50. Website: www.hanoi.gov.vn
51. Website: www.vneconomy.com.vn
52. Website: www.fia.mpi.gov.vn
53. Website: www.fdiworldental.org

54. Website: wto.nciec.gov.vn
55. Website: www.mof.gov.vn
56. Website: www.moit.gov.vn

Footer Page 13 of 237.