Ảnh hưởng của sự phát triển đô thị đến sử dụng đất nông nghiệp và đời sống người dân tại thị trấn Bắc Sơn, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn giai đoạn năm 2010 2014 (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (7.8 MB, 73 trang )
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
-----------0o0----------
D
Tên
NG TH H NH
tài:
NH H
NG C A S
T NÔNG NGHI P VÀ
PHÁT TRI N Ô TH
I S NG NG
NS
D NG
I DÂN TH TR N B C S N,
HUY N B C S N, T NH L NG S N GIAI O N 2010 - 2014
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o
Chuyên ngành
: Chính quy
:
a chính môi tr
Khoa
Khóa h c
IH C
: 2011 – 2015
Thái Nguyên, n m 2015
ng
I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
-----------0o0----------
D
Tên
NG TH H NH
tài:
NH H
NG C A S
T NÔNG NGHI P VÀ
PHÁT TRI N Ô TH
I S NG NG
NS
D NG
I DÂN TH TR N B C S N,
HUY N B C S N, T NH L NG S N GIAI O N 2010 - 2014
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o
: Chính quy
Chuyên ngành
:
a chính môi tr
Khoa
Khóa h c
Gi ng viên h
IH C
ng
Nguyên
: 2011 – 2015
ng d n : GS TS. Nguy n Th
Thái Nguyên, n m 2015
ng
i
L IC M
N
Th c t p t t nghi p là giai o n h t s c quan tr ng trong toàn b quá trình h c
t p, rèn luy n c a m i sinh viên. V i ph
ng châm “h c i ôi v i hành, lý thuy t
g n li n v i th c ti n”, th c t p t t nghi p s giúp cho sinh viên c ng c và h
th ng hóa l i toàn b ki n th c ã h c, áp d ng m t cách sáng t o, linh ho t vào
th c t nh m nâng cao n ng l c chuyên môn
sau khi ra tr
ng có th
áp ng
c nhu c u c a xã h i.
c s nh t trí c a BGH nhà tr
ti n hành th c hi n
nông nghi p và
tài: “ nh h
i s ng ng
ng, BCN khoa Qu n lí tài nguyên em ã
ng c a s phát tri n ô th
n s d ng
t
i dân t i th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh
L ng S n giai o n n m 2010 - 2014”.
hoàn thành khóa lu n này, bên c nh s n l c c g ng c a b n thân, em ã
nh n
c r t nhi u s giúp
c a th y giáo h
xin bày t lòng bi t n chân thành
nguyên và các th y cô giáo trong tr
ng d n và c quan ch qu n. Em
n các th y cô giáo trong khoa Qu n lí tài
ng
i h c Nông Lâm Thái Nguyên. Em xin
chân thành c m n UBND Th tr n B c S n, Phòng TN
,
cho em
khóa lu n này.
xin g i l i c m n sâu s c t i th y giáo GS.TS. Nguy n Th
h
c bi t em
ng ã ch b o và
ng d n em trong quá trình nghiên c u.
Do th i gian có h n, kinh nghi m và trình
c a b n thân còn h n ch nên
khóa lu n t t nghi p c a em không tránh kh i nh ng thi u sót. Em r t mong nh n
c nh ng ý ki n óng góp ý c a các th y cô và các b n
tài c a em
hoàn thi n h n.
Xin trân tr ng c m n!
L ng s n, ngày
tháng
n m 2014
Sinh viên
D
ng Th H nh
c
ii
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 2.1: Dân s
ô th và t l % dân s s ng
khu v c ô th n m 1970, 1990 và
2025 ...................................................................................................................... 7
B ng 2.2: Dân s
ô th
các n
c kinh t phát tri n qua các n m ................................ 8
B ng 4.1: C c u hi n tr ng s d ng
B ng 4.2: Tình hình bi n
ng
t th tr n B c S n n m 2014 ........................... 26
t ai c a th tr n B c S n t n m 2010
nn m
2014 .................................................................................................................... 31
B ng 4.3: K t qu giao
t th tr n B c S n giai o n 2010 – 2014 .......................... 32
B ng 4.4: Di n tích, c c u
t nông nghi p
n n m 2014 ......................................... 34
B ng 4.5: M t s thông tin c b n v các ch h .......................................................... 35
B ng 4.6. Thu nh p bình quân c a h t 2010- 2014 .................................................... 36
i thu nh p do tác
ng c a ô
th hóa ................................................................................................................. 38
B ng 4.8: Tình hình ngh nghi p c a h tr
B ng 4.9: K t qu
c và sau ô th hóa .................................. 39
ào t o ngh và gi i quy t vi c làm .................................................. 40
B ng 4.10: Các lo i tài s n trong gia ình ng
i nông dân ............................................ 41
B ng 4.11: Tình hình s d ng ngu n ti n b i th
B ng 4.12: Thay
B ng 4.13: Tác
ng
t ai c a h ............................ 42
i thu nh p c a h qua quá trình ô th hóa ...................................... 44
ng c a ô th hóa
n xã h i và môi tr
ng...................................... 45
iii
DANH M C HÌNH
Trang
Hình 4.1. B n
th tr n B c S n.................................................................................... 17
Hình 4.2: Lao
ng th tr n B c S n giai o n 2010-2014 ............................................ 24
Hình 4.3: C c u s d ng ti n b i th
ng
t ai c a h ............................................... 42
iv
DANH M C CÁC KÍ HI U VI T T T
Kí hi u
Tên vi t t t
CNH
TH
ô th hoá
H H
TN&MT
Tài nguyên và môi tr
KD – DV
Kinh doanh - d ch v
KT – XH
-
SXKD
SXNN
TTCN
UBND
U ban nhân dân
XHCN
PT T
Phát tri n ô th
GPMB
Gi i phóng m t b ng
ng
v
M CL C
Trang
L I C M N....................................................................................................................... i
DANH M C CÁC B NG ................................................................................................. ii
DANH M C HÌNH ........................................................................................................... iii
DANH M C CÁC KÍ HI U VI T T T ........................................................................ iv
M C L C ........................................................................................................................... v
U .............................................................................................................. 1
Ph n 1: M
1.1. Tính c p thi t c a
tài ............................................................................................... 1
1.2. M c tiêu nghiên c u..................................................................................................... 2
1.2.1. M c tiêu t ng quát .................................................................................................... 2
1.2.2. M c tiêu c th .......................................................................................................... 3
1.3. Ý ngh a c a
tài ......................................................................................................... 3
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U.................................................................................. 4
2.1. C s khoa h c c a
tài ............................................................................................ 4
2.1.1. C s pháp lý ............................................................................................................. 4
2.1.2. C s lý lu n và th c ti n ......................................................................................... 5
2.2. Th c ti n ô th hóa ..................................................................................................... 7
2.2.1. Tình hình ô th hóa trên th gi i ............................................................................. 7
2.2.2. ô th hóa m t s n
c phát tri n trên Th gi i .................................................. 8
2.3. Nghiên c u trong và ngoài n
i s ng con ng
cv
ô th hoá và tác
ng c a nó
n
t ai và
i ............................................................................................................ 10
IT
3.1.
ng và ph m vi nghiên c u ............................................................................. 13
3.1.1.
it
it
NG, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U ......... 13
Ph n 3:
ng nghiên c u ............................................................................................. 13
3.1.2. Ph m vi nghiên c u................................................................................................. 13
3.2.
a i m và th i gian ti n hành nghiên c u ............................................................. 13
3.3. N i dung nghiên c u .................................................................................................. 13
vi
i u ki n t nhiên, kinh t xã h i và tình hình s d ng
3.3.1.
t Th tr n B c s n,
huy n B c S n, t nh L ng S n ......................................................................................... 13
3.3.2. ánh giá nh h
ng c a s phát tri n ô th t i qu n lý, bi n
ng s d ng
t
trên a bàn th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n ....................................... 14
3.3.3. ánh giá nh h
ng c a s phát tri n ô th t i
i s ng c a ng
i dân trên
a
bàn th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n ..................................................... 14
3.3.4. Thu n l i, khó kh n và
t nông nghi p và nâng cao
3.4. Ph
xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý, s d ng
i s ng ng
i dân tr
c s phát tri n c a ô th . ........ 14
ng pháp nghiên c u ........................................................................................... 14
3.4.1. Ph
ng pháp thu th p tài li u s li u ..................................................................... 14
3.4.2. Ph
ng pháp x lý s li u ...................................................................................... 15
3.4.3. Ph
ng pháp ch n i m nghiên c u ..................................................................... 15
3.4.4. ph
ng pháp chuyên gia ......................................................................................... 16
Ph n 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................................ 17
4.1. i u ki n t nhiên, kinh t xã h i và tình hình s d ng
t th tr n B c S n huy n
B c S n t nh L ng S n ..................................................................................................... 17
4.1.1. i u ki n t nhiên c a th tr n B c S n ................................................................ 17
4.1.2.
c i m kinh t xã h i ......................................................................................... 20
4.1.3. Nh n xét chung v
tr
i u ki n t nhiên - tài nguyên thiên nhiên và c nh quan môi
ng ................................................................................................................................. 25
4.1.4. Tình hình s d ng
4.2. ánh giá nh h
t t i th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n....... 25
ng c a s phát tri n ô th t i qu n lí
t ai trên a bàn th tr n
B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n ......................................................................... 29
4.2.1.
ánh giá nh h
ng c a s phát tri n ô th t i qu n lí
t ai t i th tr n B c
S n ...................................................................................................................................... 29
4.2.2.
ánh giá nh h
hình s d ng
4.3.
ng c a s phát tri n ô th t i bi n
ng s d ng
t và tình
t nông nghi p ........................................................................................... 30
ánh giá nh h
ng c a s phát tri n ô th t i
i s ng c a ng
i dân trên
a
bàn th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n ..................................................... 35
vii
4.3.1. nh h
ng c a s phát tri n ô th
n thu nh p và vi c làm c a ng
4.3.2 nh h
ng c a s phát tri n ô th
n
4.4. Thu n l i, khó kh n và
t nông nghi p và nâng cao
i s ng xã h i c a ng
i dân .... 35
i dân .............. 41
xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý, s d ng
i s ng ng
i dân tr
c s phát tri n c a ô th .......... 45
4.4.1. Thu n l i .................................................................................................................. 45
4.4.2. Khó kh n.................................................................................................................. 47
4.4.3. M t s gi i pháp c b n nh m t ng c
t ai và
ng vai trò qu n lý c a Nhà n
xu t các gi i pháp trong s d ng
t, nâng cao
c
iv i
i s ng h nông dân
trong quá trình ô th hóa th tr n B c S n. ..................................................................... 49
PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................................... 54
5.1. K t lu n ....................................................................................................................... 54
5.2. M t s ki n ngh ......................................................................................................... 56
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................. 58
1
Ph n 1
M
1.1. Tính c p thi t c a
U
tài
t ai là ngu n tài nguyên vô cùng quý giá và có t m quan tr ng r t l n
v i
i s ng con ng
i và xã h i, là s n ph m c a s tác
y u t t nhiên và kinh t xã h i.
s n xu t
c bi t, là
it
ng
t là n i di n ra các ho t
ng th i c a nhi u
ng s ng, là t li u
ng c a các m i quan h s n xu t trong các l nh v c s
d ng
t ai. Nó gi vai trò r t quan tr ng trong phát tri n kinh t xã h i.
còn là
a i m, là n n t ng, là c s cho m i ho t
tn
i
t ai
ng phát tri n kinh t xã h i c a
c.
Ngày nay, xã h i phát tri n, dân s t ng nhanh kéo theo nh ng òi h i ngày
càng t ng v l
h i. Con ng
ng th c và th c ph m, ch
i ã tìm m i cách
ngày càng t ng ó. Các ho t
khai thác
t ai nh m th a mãn nh ng nhu c u
ng y ã làm cho di n tích
h n v di n tích ngày càng b thu h p,
b n v ng trong s d ng
c ng nh các nhu c u v v n hóa, xã
ng th i làm gi m
qu
t m i và các lo i
t nông nghi p l i r t h n ch . Do v y, nh h
t nông nghi p là r t l n,
s d ng qu
thái và phát tri n b n v ng ang tr thành v n
nhà khoa h c trên th gi i
nghi p là ch y u nh
tri n ô th
màu m và gi m tính
t. Ngoài ra, v i quá trình ô th hoá làm cho qu
nghi p ngày càng gi m, trong khi kh n ng khai hoang
chuy n sang
t nông nghi p v n có
n s d ng
c bi t quan tâm.
t khác
ng c a ô th hóa
n
t h p lý theo quan i m v sinh
mang tính ch t toàn c u,
iv im tn
i s ng ng
c các
c có n n kinh t nông
Vi t Nam, nghiên c u, ánh giá nh h
t nông nghi p và
t nông
ng c a s phát
i dân càng tr nên c n
thi t h n bao gi h t.( Nguy n ình C , 1997) [4]
Th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n là th tr n
ông B c n
v it c
mi n núi phía
c ta, ang trong quá trình ô th hoá, công nghi p hoá và hi n
i hoá
nhanh. Quá trình phát tri n ô th di n ra trên bình di n r ng, ã làm bi n
i b m t kinh t , v n hoá, xã h i và ki n trúc c a c huy n.
2
ó, t c
Hoà theo xu th
t i quá trình s d ng
phát tri n ô th
Th Tr n có nh ng thay
ã làm cho di n tích
i áng k : Di n tích
v c nông thôn b thu h p d n nh
chóng, quan h kinh t
t ô th c ng
ng. Quan h s d ng
v
t ra ngoài t m ki m soát c a Nhà n
t nông nghi p t i
t cho s n xu t nông nghi p
ng cho di n tích
tr
v n
ng m nh m
t nông nghi p t i huy n B c S n nói chung và th tr n B c
S n nói riêng. Quá trình phát tri n ô th
d ng
ã và ang nh h
t khu ô th t ng lên nhanh
c ti n t hóa theo quy lu t c a kinh t th
t ô th có nh ng phát sinh ph c t p mà nhi u khi ã
c ó là tình tr ng t ý chuy n m c ích s
t trái phép, s quá t i c a h t ng k thu t ô th , ô nhi m môi tr
ut …
khu
c bi t, ô th phát tri n không úng
nh h
ng, m c tiêu c a Nhà
n
c do công tác xây d ng và qu n lý quy ho ch ch a t t. Giá c
tr
ng b t
ng s n có nh ng bi n
ng, thi u
t ô th trên th
ng r t ph c t p, gây ra nh ng khó kh n cho
phát tri n kinh t - xã h i. Do bi n
ng c a quan h s d ng
t trong quá trình
phát tri n ô th , tình hình chính tr xã h i c ng có nh ng bi u hi n x u nh :
Kho ng cách giàu nghèo ngày càng l n do ô th hoá, tình tr ng khi u ki n ngày
càng gia t ng,
c bi t khi u ki n trong l nh v c
Xu t phát t th c ti n trên,
Tài nguyên, Tr
ng
cs
ng ý c a Ban ch nhi m khoa Qu n lý
i h c Nông Lâm Thái Nguyên, d
t n tình c a th y giáo GS.TS. Nguy n Th
“ nh h
ng
t ai chi m t l l n.
ng c a s phát tri n ô th
is h
ng d n tr c ti p,
ng, em ti n hành nghiên c u
n s d ng
t nông nghi p và
tài:
i s ng
i dân t i th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n giai o n n m
2010 - 2014”.
1.2. M c tiêu nghiên c u
1.2.1. M c tiêu t ng quát
ánh giá nh h
i s ng ng
lý, s d ng
th trên
i dân
ng c a s phát tri n ô th
t
ó
n s d ng
t nông nghi p và
xu t m t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu qu n
t nông nghi p và nâng cao
i s ng ng
i dân tr
a bàn th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n.
c s phát tri n ô
3
1.2.2. M c tiêu c th
-
ánh giá th c tr ng c a s phát tri n ô th trên
a bàn th tr n B c S n,
huy n B c S n, t nh L ng S n.
-
nh h
ng c a s phát tri n ô th
n qu n lý, s d ng
t nông nghi p
th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n.
-
nh h
ng c a s phát tri n ô th
n
i s ng ng
i dân trên
a bàn th
tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n.
-
a ra m t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu qu n lý, s d ng
nghi p và nâng cao
i s ng ng
i dân tr
c s phát tri n ô th trên
tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n,
lý nhà n
ng th i t ng c
t nông
a bàn th
ng công tác qu n
c trong nh ng n m t i nh m xây d ng huy n B c S n có k t c u h t ng
kinh t , xã h i, có môi tr
hóa và hi n
i hóa
1.3. Ý ngh a c a
tn
ng ô th trong s ch góp ph n
y m nh công nghi p
c.
tài
- Ý ngh a khoa h c: Góp ph n óng góp xây d ng c s khoa h c v
giá nh h
ng c a s phát tri n ô th
s ng, vi c làm c a ng
xu t chính sách t ng c
t nông nghi p, góp ph n nâng cao
t nh L ng S n và các
t nông nghi p và
i
i dân.
- Ý ngh a th c ti n:
d ng
n qu n lý, s d ng
ánh
a ph
i s ng ng
ng có i u ki n t
ng t .
ng hi u qu qu n lý, s
i dân cho huy n B c S n,
4
Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c c a
tài
2.1.1. C s pháp lý
2.1.1.1. Các v n b n c a Trung
- C n c Lu t
t ai ngày 26 tháng 11 n m 2003.
- C n c Ngh
Chính ph h
nh s 181/2004/N -CP ngày 29 tháng 10 n m 2004 c a
ng d n thi hành Lu t
- C n c Ngh
Chính ph v b i th
- C n c Ngh
ph quy
tr và tái
ng
t ai.
nh s 197/2004/N -CP ngày 03 tháng 12 n m 2004 c a
ng thi t h i, h tr tái
nh c khi Nhà n
c thu h i
t.
nh s 69/2009/N -CP ngày 13 tháng 08 n m 2009 c a Chính
nh b sung v quy ho ch s d ng
t, giá
t, thu h i
t, b i th
ng, h
nh c .
- C n c Ngh
nh s 42/2009/N -CP ngày 07 tháng 5 n m 2009 c a Chính
ph v vi c phân lo i ô th .
- C n c Thông t s 10/2008/TT-BXD ngày 22 tháng 04 n m 2008 c a B
Xây d ng h
ng d n v
ánh giá, công nh n khu ô th m i ki u m u.
- C n c Thông t s 14/2009/TT-BTNMT ngày 01 tháng 10 n m 2009 c a
B Tài nguyên và Môi tr
trình t , th t c thu h i
ng quy
t, giao
nh chi ti t v b i th
t, cho thuê
ng, h tr , tái
nh c và
t.
2.1.1.2. Các v n b n c a t nh L ng S n
- Quy t
nh s 33/2008/Q -UBND ngày 22 tháng 12 n m 2008 c a UBND
t nh L ng S n v vi c quy
nh h n m c giao
t , h n m c công nh n
t
trên
a bàn t nh L ng S n.
- Quy t nh s 09/2012/Q -UBND ngày 20 tháng 04 n m 2012 c a UBND t nh
L ng S n v vi c ban hành quy nh c ch , chính sách b i th
khi nhà n c thu h i
t trên a bàn t nh L ng S n.
ng, h tr và tái nh c
5
2.1.2. C s lý lu n và th c ti n
2.1.2.1. ô th
Vi t Nam, theo i u 6 ngh
nh s 42/2009/N /CP [6] ngày 07 tháng 5
n m 2009 c a chính ph v vi c phân lo i ô th , có tiêu chu n c b n v phân lo i
ô th , vi c phân lo i
t i n m tr
c xem xét, ánh giá trên c s hi n tr ng phát tri n ô th
c li n k n m l p d án phân lo i ô th ho c th i i m l p
án phân
lo i ô th , bao g m :
1. Ch c n ng ô th : Là trung tâm t ng h p ho c trung tâm chuyên ngành, c p
qu c gia, c p vùng liên t nh, c p t nh, c p huy n ho c là m t trung tâm c a vùng trong
t nh có vai trò thúc
y s phát tri n kinh t - xã h i c a c n
c ho c m t vùng lãnh
th nh t nh.
2. Quy mô dân s toàn ô th t i thi u ph i
3. M t
th và
t 4 nghìn ng
dân s phù h p v i quy mô, tính ch t và
i tr lên.
c i m c a t ng lo i ô
c tính trong ph m vi n i thành, n i th và khu ph xây d ng t p trung c a
th tr n.
4. T l lao
ng phi nông nghi p
n i th , khu v c xây d ng t p trung ph i
c tính trong ph m vi ranh gi i n i thành,
t t i thi u 65% so v i t ng s lao
ng.
5. H th ng công trình h t ng ô th g m h th ng công trình h t ng xã h i
và h th ng công trình h t ng k thu t:
a)
có m c
b)
i v i khu v c n i thành, n i th ph i
c
u t xây d ng
ng b và
hoàn ch nh theo t ng lo i ô th .
i v i khu v c ngo i thành, ngo i th ph i
m ng h t ng và b o
m yêu c u b o v môi tr
c
u t xây d ng
ng b
ng và phát tri n ô th b n v ng.
6. Ki n trúc, c nh quan ô th : Vi c xây d ng phát tri n ô th ph i theo quy
ch qu n lý ki n trúc ô th
c duy t, có các khu ô th ki u m u, các tuy n ph
v n minh ô th , có các không gian công c ng ph c v
i s ng tinh th n c a dân
c
ô th , có t h p ki n trúc ho c công trình ki n trúc tiêu bi u và phù h p v i môi
tr
ng, c nh quan thiên nhiên.
6
2.1.2.2. ô th hóa
ô th hóa là m t quá trình phát tri n v dân s
ô th , s l
ng và quy mô ô
th c ng nh v các i u ki n s ng theo ki u ô th . Trong quá trình TH
phát tri n v l
ng và ch t
u có s
các ô th c ng nh các i m dân c nông thôn (v c
c u kinh t , c c u dân c , c c u t ch c xã h i và không gian quy ho ch – ki n
trúc, hình thái xây d ng,…).
Các nhà khoa h c thu c nhi u b môn ã nghiên c u quá trình
ra không ít
báo t
nh ngh a cùng v i nh ng
TH và
a
nh giá v quy mô, t m quan tr ng và d
ng lai c a quá trình này.
“ ô th hóa là ti n trình kinh t - xã h i th hi n b ng vi c t ng dân thành
th , t p trung m t s l
ng l n con ng
i t i các thành ph ,
c bi t là t i nh ng
siêu ô th , b ng vi c ph bi n l i s ng thành th t i toàn b h th ng dân c c a c
m t vùng r ng l n.
Siêu ô th hóa (super-urbanization) là vi c t ng dân thành th m t cách
không th ki m soát và d n
n quá t i cho môi tr
ng thiên nhiên, phá v s cân
b ng sinh thái.
ô th hóa gi t o (false urbanization) là tình tr ng i n hình t i các n
ang phát tri n. Trong b i c nh này s
ô th hóa v a không g n v i vi c phát tri n
các ch c n ng thành ph , v a liên quan t i vi c “lôi” ng
thôn, d n
n vi c phân b l i m t cách t
Siêu ô th hóa
tr ng cho các n
c
ng
c tr ng cho các n
i dân ra kh i vùng nông
i c dân nông nghi p.
c phát tri n còn s
c ang phát tri n. Vi t Nam ang ph i
TH gi t o
c
i m t v i tình tr ng TH
gi t o và TH theo chi u r ng ch không theo chi u sâu.”
(theo báo t m nhìn tri th c & phát tri n ra ngày 15/7/2012) [14]
Tóm l i,
TH là quá trình bi n
i và phân b các l c l
ng s n xu t trong
n n kinh t qu c dân, b trí dân c , hình thành, phát tri n các hình th c và i u ki n
s ng theo ki u ô th
hi n
ng th i phát tri n ô th hi n có theo chi u sâu trên c s
i hoá c s v t ch t k thu t.
7
2.2. Th c ti n ô th hóa
Ti n trình
TH g n bó ch t ch v i s phát tri n c a l ch s nhân lo i. Quá
trình này m i là s n ph m c a n n v n minh, v a là
kì di u mà nhân lo i ã
i v i Vi t Nam, m t n
ch m trong l ch s
t
ng l c c a nh ng b
c ti n
c trong m y thiên niên k qua.
c nông nghi p truy n th ng v i th c t
ang b c vào th i k m i c a n n kinh t th tr
ô th hóa th p và
ng, th i k CNH –
H H, vi c nghiên c u tìm hi u di n bi n c a quá trình ô th hóa trên th gi i càng có ý
ngh a to l n c v m t nh n th c, lý lu n c ng nh giá tr th c ti n.
2.2.1. Tình hình ô th hóa trên th gi i
ô th hoá là hi n t
t ng,
c bi t là
ng mang tính toàn c u và di n ra v i t c
ngày m t
các qu c gia kém phát tri n. Theo các chuyên gia nghiên c u v
TH thì trong ti n trình ô th hóa t n a sau th k XX có chung m t
giai o n
u, t l dân s
ô th trên t ng dân s th p và t c
c i m là:
phát tri n dân s
ô th nhanh, nhanh h n r t nhi u so v i các qu c gia phát tri n. D
i ây là d n
ch ng v quá trình TH :
B ng 2.1: Dân s
ô th và t l % dân s s ng
khu v c ô th
n m 1970, 1990 và 2025
Dân s
ô th
(tri u ng
Khu v c
% dân s
i)
ô th
1970
1990
2025
1970
1990
2025
Toàn th gi i
1352
2282
5187
37
43
61
Các n
654
1401
4011
25
34
57
Các n c kém phát tri n nh t
38
103
532
13
20
44
Các n
615
1298
3479
26
36
59
689
881
1177
67
73
84
c ang phát tri n:
c khácCác n
kinh t phát tri n
c
(Ngu n: violet.vn ) [13]
Hi n t i t l
90% và 80%
TH
châu Á là 35%, châu Âu 75%, châu Phi 45%, B c M
M La Tinh. Theo báo cáo c a Liên h p qu c, trong 1/4 th k t i,
vi c t ng dân s h u nh s ch di n ra
kém phát tri n.
các thành ph mà ph n l n thu c các n
n n m 2030, h n 60% dân s th gi i s ng
các ô th .
c
8
2.2.2. ô th hóa
M c
m ts n
TH cao
c phát tri n trên Th gi i
t t c các n
Niudilân, Tây Âu, B c M có m c
lên. Còn khu v c
v i các n
c kinh t phát tri n. Các n
c: Ôxtrâylia,
TH cao, t l dân s
t t 80% tr
ông và Nam Âu m c
c kinh t phát tri n là các n
ô th
TH còn th p, trong ó th p nh t so
c
ông Âu: 63% dân s s ng
khu v c
ô th .
B ng 2.2: Dân s
ô th
Dân s
Khu v c
n
các n
c kinh t phát tri n qua các n m
ô th (tri u ng
i)
% dân s
ô th
1950
1970
2025
1950
1970
2025
452
698
1177
54,3
67
84
7,5
13
27
74,6
84
90
Châu Âu
223,9
311
458
56,2
67
85
Nh t B n
42
74
109
50,3
71
86
B cM
106,1
167
307
63,9
74
85
Liên Xô
62,4
133
277
41,5
57
----
c kinh t phát tri n
Úc- Niudilân
(Ngu n: violet.vn) [13]
Cùng v i s khác bi t v trình
TH gi u các n
dàng, s thay
c.
châu Âu có th nh n ra s khác bi t v m c
im c
qu c gia c ng có s bi n
TH trung bình
m ts n
ph m vi ô th mà ph i bao g m c
TH cao, ngay trong cùng
c cho th y TH không
c bó h p trong
a bàn nông thôn. Chúng ta còn ph i phát tri n
i ô th h p lý, xây d ng các ô th có quy mô v a ph i, g n k t v i h
th ng ô th v tinh. Ngay t
CNH - H H
tn
k ho ch xây d ng
lý n
nm c
TH d
i theo t ng vùng lãnh th .
Tóm l i, kinh nghi m
m ng l
phát tri n v kinh t là s khác bi t v m c
c th i,…
bây gi , chúng ta ph i g n
TH v i quá trình
c. Khi làm quy ho ch phát tri n m t thành ph c th c n có
ng b v nhà , k t c u h t ng, h th ng d ch v , h th ng x
9
2.2.3. Quá trình ô th hóa
Vi t Nam
* Th i k ti n công nghi p (tr
ô th hóa phát tri n mang
c th k XVIII)
c tr ng c a n n v n minh nông nghi p. Các ô
th phân tán quy mô nh phát tri n theo d ng t p trung, c c u
ô th lúc b y gi ch y u là hành chính, th
(C m Bá Th
n gi n. Tính ch t
ng nghi p, ti u th th
ng nghi p.
ng, 2009) [9]
* Th i k công nghi p (
n n a th k XX)
Các ô th phát tri n m nh, song song v i quá trình CNH. Cu c cách m ng
công nghi p ã làm cho n n v n minh ô th phát tri n nhanh chóng, s t p trung
s n xu t và dân c
h n,
ã t o nên nh ng ô th l n và c c l n. C c u ô th ph c t p
c bi t là các thành ph mang nhi u ch c n ng khác nhau (n a sau th k XX)
nh th
ô thành ph c ng.
c tr ng c a th i kì này là s phát tri n thi u ki m
soát c a các thành ph . ( C m Bá Th
ng, 2009) [9]
* Th i kì h u công nghi p
S phát tri n c a công ngh tin h c ã làm thay
ph
i c c u s n xu t và
ng th c sinh ho t c a ô th . Không gian ô th có c c u t ch c ph c t p,
quy mô l n. H th ng dân c
ô th phát tri n theo c m và chu i.( C m Bá Th
ng,
2009) [9]
T ng quan v quá trình ô th hóa
Vi t Nam:
T n m 1990 các ô th Vi t Nam b t
kho ng 500 ô th l n nh (t l
u phát tri n, lúc ó c n
ô th hóa vào kho ng 17-18%),
s này lên 649 và n m 2003 là 656 ô th . Tính
n nay, c n
c m i có
n n m 2000 con
c ã có 770 ô th
bao g m:
- 2 ô th
c bi t: TP h Chí Minh, Hà N i
- 15 ô th lo i I nh H i Phòng, à N ng, C n Th , Hu …
- 16 ô th lo i II, 45 ô th lo i III, 66 ô th lo i IV và 626 ô th lo i IV
T l dân s
l
ô th hi n nay 35%,theo quy ho ch phát tri n
ó là 45% , B xây d ng d báo tyur l
chi m 50% dân s
ô th c n
chi m kho ng 52 tri u ng
i.
c,t ng
n n m 2020 t
ô th hóa c a Vi t Nam vào n m 2025
ng v i s dân c sinh s ng t i ô th
10
M c tiêu
ra cho nhu c u s d ng
t ô th n m 2025, nhu c u
d ng ô th kho ng 450.000 ha, chi m 1,4% di n tích t nhiên c n
85 m2/ng
i. ( C m Bá Th
V it c
c, trung bình
ng, 2009) [9]
phát tri n ô th và dân s
m t v i ngày càng nhi u v n
t xây
ô th nh v y, Vi t Nam s ph i
ph c t p n y sinh t quá trình ô th hóa
i
c bi t là
vùng nông thôn Vi t Nam.
2.3. Nghiên c u trong và ngoài n
ai và
i s ng con ng
cv
ô th hoá và tác
ng c a nó
n
t
i
Có r t nhi u công trình nghiên c u v các hình thái ô th và quá trình
TH
trên th gi i và khu v c.
T cu i th k XIX, Cerda - k s ng
Barcelone,
t ra thu t ng
i Catalan v quy ho ch thành ph
“urbanisacion” (sau này
“urbanization” – ô th hoá). Ông tin r ng
ã có trong ti ng Pháp:
TH là m t k ho ch và t n t i nhi u
nguyên lý c b n chi ph i s ki n thi t m t ô th . Ông c ng ý th c v t m quan
tr ng c a vi c qu n lý thành ph m t cách toàn di n v i s huy
ng k ho ch v
nhi u l nh v c c a qu n lý ô th (Bassan, Michel, 2001) [1]. Trong n a
XX, các nhà nghiên c u khoa h c ã có nh ng quy t
u th k
nh khác nhau v các mô
hình ô th . N m 1925, nhà xã h i h c Ernest Burgess (M ) ã em ra “mô hình làn
sóng i n”. Theo mô hình này thì thành ph ch có m t trung tâm và 5 vùng
ng
tâm.
ng
c i m chung c a mô hình ô th này là t t c các l nh v c
m r ng. “Mô hình thành ph
a c c”
vào n m 1945. Mô hình ch y u tính
tri n c a ph
c hai nhà
a lý Marris và Ullman
a ra
i các d ng ô th m i phát sinh do s phát
ng ti n giao thông (Bassand, Michel, 2001) [1]. Vào n m 1939, “mô
hình phát tri n theo khu v c” do chuyên gia
tính
u có xu h
a chính Hamer Hoyt
n các d ng ô th phát tri n v i s hi n
a ra ch y u
i hoá các quá trình giao thông và
nhi u thành ph n phát tri n theo ki u khu ph . Có th nói ây là h th ng hoàn
ch nh nh t vì nó ã tính
n các tr c giao thông l n.
Có nhi u quan i m khác nhau trong quá trình phát tri n ô th . Francois
Perrous v i quan i m “thuy t kinh t ch
t ng tr
ng”.
o” hay còn g i là “thuy t v các c c
11
Ông cho r ng ch
trung tâm ô th c a hai vùng có s phát tri n các ngành
công nghi p, có s c bành ch
Nông nghi p tr ng tâm ô th
phát tri n ô th l y t ng tr
ng m nh m i có kh n ng t ng tr
y là nh ng c c t ng tr
ng.
ng l n nh t.
ây chính là quan i m
ng kinh t làm tr ng tâm. Tuy nhiên, theo nghiên c u
c a David C. Korkn c n phát tri n ô th l y con ng
i làm trung tâm. Ông cho
r ng “phát tri n là m t ti n trình quá trình qua ó các thành viên c a xã h i t ng
c kh n ng cá nhân và
nh ch c a mình
nh ng thành qu b n v ng và
huy
ng các ngu n l c, t o ra
c phân ph i công b ng nh m c i thi n ch t l
ng
cu c s ng phù h p v i cu c s ng c a h ”
Trong n ng n m g n ây các ngành khoa h c xã h i và nhân v n c ng ã có
nh ng công trình nghiên c u v
ng kinh t xã h i và môi tr
TH
Vi t Nam.
ó là các nghiên c u v “tác
ng c a quá trình ô th hoá
i v i các vùng nông
thôn xung quanh các ô th l n”, nghiên c u “tri th c, thái
hành vi ng x c a
c ng
ng
iv iv n
rác th i, môi tr
Trong 20 n m qua, th c t
ch c phi chính ph , các tr
ã có khá nhi u nhà nghiên c u thu c các c quan, t
ng
i h c trong và ngoài n c
các thành ph Vi t Nam. M t s ch
xã h i công dân trong qu n lý môi tr
th , v n
ng ô th …”
nghiên c u ã
n ti n hành nghiên c u
c gi i thi u nh : Vai trò c a
ng ô th , các thành ph n tham gia vào quá
nghèo ói, di dân, tái nh c và quá trình h i nh p cu c s ng m i
ô
ô th .
Nhìn chung, nh ng nghiên c u ch y u t p trung t i hai thành ph l n Hà N i
và TP.HCM. M t s nghiên c u ã phân tích so sánh gi a hai thành ph ho c v i các
n
c láng gi ng. Th nh ng, cách ti p c n và c p
cho các d li u
Phát tri n
h
quan sát c a nhi u ngành khi n
c nghiên c u và ph bi n Vi t Nam b phân tán.
tr thành n
c công nghi p, các ô th Vi t Nam ang g i ra nhi u
ng nghiên c u òi h i các c p
quan sát và ti p c n phân tích khác nhau. Trong
công trình “ ô th Vi t Nam trong th i k quá
tâm: c n nghiên c u có h th ng v quá
” ã g i m nhi u ch
ô th
r t áng quan
làm n i b t nh ng nét
c áo c a
m i thành ph nh : Hà N i, TP.HCM và các thành ph lo i hai nh H i Phòng,
N ng, Hu . Các ch
à
n y sinh trong khuôn kh các chính sách ô th , các l nh v c quy
12
ho ch, thu h i
t ai,
n bù và tái nh c ; các chính sách trong l nh v c nhà
cho m c ích xã h i v n là nh ng l nh v c c n
nh ng tác
c u nhà
nh ng ch
ng c a quá
kinh t , c a t do hóa th tr
c a xã h i trong th i k
ô th hóa. Môi tr
r t thú v khi so sánh các v n
ói; giao thông ô th và s an toàn: Ph
ng
i nghèo, ng
Nh ng
liên quan
c nghiên c u sâu h n, nh t là
môi tr
ng nhà
ô th
iv i
và tri n v ng v nhu
ng ô th , di dân và nghèo ói là
ng v i tình tr ng di c và nghèo
ng ti n i l i, các t n n luôn là v n
l nc a
i thu nh p th p và c ng là gánh n ng cho h th ng y t .
tài nghiên c u này ã cung c p c s khoa h c cho các c quan
n vi c ho ch
nh cu c s ng, k ho ch và quá trình phát tri n ô th nói
trên và cu c s ng, quan h phát tri n kinh t - xã h i nói chung. Tháng 11/2004, b
xây d ng ã t ch c các h i ngh nh m trao
xóa ói, gi m nghèo
i chi n l
Vi t Nam, ây là m t chi n l
ang tích c c tri n khai th c hi n.
c phát tri n ô th g n v i
c quan tr ng mà Vi t Nam
13
Ph n 3
IT
3.1.
it
3.1.1.
NG, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U
ng và ph m vi nghiên c u
it
ng nghiên c u
-
t nông nghi p c a th tr n B c S n, huy n B c S n.
-
i s ng kinh t c a các h dân t i huy n B c S n.
3.1.2. Ph m vi nghiên c u
-
a bàn: Th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n.
- Các
3.2.
it
ng nghiên c u trong giai o n 2010 - 2014.
a i m và th i gian ti n hành nghiên c u
-
a i m: Th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n.
- Th i gian ti n hành: T 18/8/2014
n 30/11/2014.
3.3. N i dung nghiên c u
3.3.1.
i u ki n t nhiên, kinh t xã h i và tình hình s d ng
s n, huy n B c S n, t nh L ng S n
3.3.1.1.
i u ki n t nhiên c a th tr n B c S n
- V trí
-
a lí
c i m
a hình,
am o
- Khí h u
- Các ngu n Tài nguyên khác
- Th c tr ng môi tr
3.3.1.2.
ng
c i m kinh t , xã h i c a th tr n B c S n
- C c u kinh t
- T tr ng các ngành chính
- Phát tri n dân s và c c u lao
ng
t Th tr n B c
14
3.3.1.3. Nh n xét chung v
môi tr
i u ki n t nhiên - tài nguyên thiên nhiên và c nh quan
ng
3.3.1.4. Tình hình s d ng
- Tình hình s d ng
3.3.2.
ánh giá nh h
d ng
t trên
-
t t i th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n
t t i th tr n B c S n
ng c a s phát tri n ô th t i qu n lý, bi n
ng s
a bàn th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n
ánh giá nh h
ng c a s phát tri n ô th t i qu n lí
t c a th tr n B c
S n, huy n B c S n, t nh L ng S n.
-
ánh giá nh h
tình hình s d ng
trên
ng s d ng
t và
t nông nghi p
- ánh giá nh h
3.3.3.
ng c a s phát tri n ô th t i bi n
ng c a s phát tri n ô th t i c c u
ánh giá nh h
ng c a s phát tri n ô th t i
t nông nghi p
i s ng c a ng
i dân
a bàn th tr n B c S n, huy n B c S n, t nh L ng S n
3.3.3.1. nh h
ng c a s phát tri n ô th
n thu nh p và vi c làm c a ng
i) nh h
ng c a s phát tri n ô th
n thu nh p c a ng
i dân
ii) nh h
ng c a s phát tri n ô th
n vi c làm c a ng
i dân
ng c a s phát tri n ô th
n
3.3.3.2.
nh h
i) nh h
ng
n
ii) nh h
ng
n các v n
i dân
i s ng h gia ình
3.3.4. Thu n l i, khó kh n và
s d ng
i s ng xã h i c a ng
i dân
xã h i khác
xu t các gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý,
t nông nghi p và nâng cao
i s ng ng
i dân tr
c s phát tri n
c a ô th .
3.4. Ph
ng pháp nghiên c u
3.4.1. Ph
ng pháp thu th p tài li u s li u
Thu th p các thông tin, tài li u, s li u liên quan
n n i dung nghiên c u,
bao g m:
- Ph
ng pháp i u tra, thu th p s li u th c p: S li u th c p
th p t các phòng, ban, ngành c a
a bàn th tr n, huy n, các ngu n tài li u t sách
báo, t p chí, các công trình nghiên c u khoa h c có liên quan
hóa, s bi n
ng
t ai và v n
c thu
i s ng ng
i dân.
n quá trình ô th
15
- Ph
ng pháp i u tra, thu th p s li u s c p: S li u s c p
c thu th p
t vi c i u tra th c t th c tr ng quá trình ô th hóa, công nghi p hóa di n ra trên
a bàn và nh ng nh h
trong ó có v n
ng c a các quá trình này t i các l nh v c kinh t - xã h i,
s d ng
dân trong quá trình
t, bi n
ng s d ng
Ph
i
c
nh.
ng pháp x lý s li u
ng pháp th ng kê, so sánh: Là ph
trong phân tích
Ph
i s ng c a ng
TH, CNH thông qua i u tra b ng m u phi u i u tra
xây d ng theo các ch tiêu ánh giá nh t
3.4.2. Ph
t ai và
xác
nh m c
ng pháp
, xu th bi n
c s d ng ph bi n
ng c a các ch tiêu phân tích.
ng pháp này cho phép ta phát hi n nh ng i m gi ng nhau và khác nhau gi a
các th i i m nghiên c u ã và ang t n t i trong nh ng giai o n l ch s phát tri n
nh t
nh
ng th i giúp ta phân tích
Ph
ng pháp t ng h p: Là ph
các nh n xét mà khi s d ng các ph
c các
ng thái phát tri n c a chúng.
ng pháp liên k t th ng nh t toàn b các y u t ,
ng pháp có
c m t k t lu n hoàn thi n,
, v ch ra m i liên h gi a chúng, khái quát hoá các v n
3.4.3. Ph
trong nh n th c t ng h p.
ng pháp ch n i m nghiên c u
thu nh p s li u c n thuy t ph c cho
h nông dân b ng ph
tài nghiên c u, tôi ã i u tra các
ng pháp ph ng v n tr c ti p thành viên hi u bi t v nông
nghi p c a gia ình, ngoài ra có s
ình. Ch n 4 kh i ph làm
ph
óng góp ý ki n c a các thành viên trong gia
i di n i u tra (50 phi u): Kh i ph Tr n Phú, kh i
ng Ninh, kh i ph Minh Khai, kh i ph H ng Phong vì có m c
hóa, công nghi p hóa m nh. N i dung các câu h i ph c v cho
ô th
tài nghiên c u
theo các nhóm thông tin sau:
+ Nhóm thông tin chung v h nông dân
+ Nhóm thông tin v tình hình s d ng
c i u tra.
t và s n xu t nông nghi p c a h
nông dân.
+ Nhóm thông tin v tình hình
i s ng, vi c làm c a h nông dân.
+ Các câu h i m v ý ki n ánh giá v tình hình
nông dân.
y
i s ng, vi c làm c a h
16
Trong quá trình i u tra nông h chúng tôi k t h p quan sát, tìm hi u và trò
chuy n cùng ng
i dân
n mb t
tâm lý c a h khi b thu h i
3.4.4. ph
c th c tr ng tình hình d i s ng, vi c làm và
t.
ng pháp chuyên gia
Tham kh o ý ki n các chuyên gia, các cán b , lãnh
dân s n xu t và t ch c
i s ng có hi u qu cao sau khi b thu h i
v n tr c ti p theo các ch
mu n, nguy n v ng c a ng
các phi u i u tra.
o các c p, các nông
t qua ph ng
nghiên c u, xin ý ki n v các gi i pháp và mong
i dân
n m b t tình hình r ng h n so v i n i dung
