Nghiên cứu một số đặc điểm lâm học của loài Chò chỉ (Parashorea chinensis) tại khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu tỉnh Yên Bái (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------

PHÙNG KIM H I

NGHIÊN C U M T S

C I M LÂM H C C A LOÀI CHÒ CH

(PARASHOREA CHINENSIS) T I KHU B O T N THIÊN NHIÊN NÀ
H U T NH YÊN BÁI

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Qu n lý tài nguyên r ng

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011 – 2015

Gi ng viên h

ng d n : TS. H Ng c S n

Thái Nguyên - 2015


i

L I CAM OAN
Tôi xin cam oan r ng s li u và k t qu nghiên c u trong lu n v n này
là trung th c và không sao chép. Tôi c ng xin cam oan r ng m i s giúp
cho vi c th c hi n lu n v n này ã
trong lu n v n ã

c c m n và các thông tin trích d n

c ch rõ ngu n g c.

M t l n n a, tôi xin kh ng

nh v s trung th c c a l i cam k t trên.
Thái Nguyên, tháng 05 n m 2015

Xác nh n c a giáo viên h

ng d n

Ng

TS. H Ng c S n

Phùng Kim H i

ng ý cho b o v k t qu tr
H i

i vi t cam oan

c

ng khoa h c

Xác nh n c a giáo viên ch m ph n bi n
Giáo viên ch m ph n bi n xác nh n sinh viên ã s a sai sót
sau khi h i

ng ch m yêu c u.

(ký, ghi rõ h tên)


ii

L IC M

N

k t thúc khóa h c 2011 - 2015 t i tr
Nguyên,

ng

i h c Nông lâm Thái

c s nh t trí c a khoa Lâm nghi p, tôi ti n hành th c t p t i

KBTTN Nà H u t nh Yên Bái . V i s c g ng h t s c c a b n thân c ng v i
s giúp

h

ng d n t n tình c a th y giáo, tôi ã hoàn thành b n khóa lu n

t t nghi p c a mình. Nh ng do trình

có h n và th i gian th c t p ng n nên

b n khóa lu n c a tôi không th tránh kh i nh ng thi u sót. Tôi r t mong
cs

óng góp ý ki n c a các th y cô giáo và các b n

khóa lu n c a tôi

ng nghi p

b n

c hoàn ch nh h n.

Tôi xin bày t lòng bi t n t i BGH Tr

ng

i h c Nông lâm Thái

Nguyên, n i ã g n bó v i tôi su t 4 n m h c t p và tu d

ng tr thành ng

i

có ích cho xã h i. Tôi c ng xin bày t lòng tri ân t i BCN khoa Lâm nghi p,
n i ã tr c ti p ào t o chúng tôi. Tôi xin chân thành c m n t t c các th y
cô trong Khoa Lâm nghi p ã dìu d t, giúp
khoa h c m i và d y tôi cách làm ng

tôi, cho tôi nh ng ki n th c

i có ích.

n sâu s c t i th y giáo TS. H Ng c S n, ng
tình

c bi t, cho tôi g i lòng bi t
i ã tr c ti p h

ng d n t n

tôi hoàn thành khóa lu n t t nghi p này. Cu i cùng tôi xin chân thành

c m n các cán b ki m lâm KBTTN Nà H u t nh Yên Bái , ã t o m i i u
ki n

tôi có th hoàn thành khóa lu n t t nh t.
Xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, tháng 5 n m 2015
Sinh viên

Phùng Kim H i


iii

DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 1.1:

Hi n tr ng s d ng

t ai các xã vùng d án ........................... 16

B ng 4.1:

Các pha v t h u c a loài Chò ch t i KBTTN Nà H u .............. 34

B ng 4.2:

Phân b loài Chò ch theo

B ng 4.3:

H s t thành r ng c a các loài cây trong OTC n i có loài

cao t i KBTTN Nà H u .............. 36

Chò ch phân b theo IV% (

cao 728m, tr ng thái r ng

IIIA2) ........................................................................................... 38
B ng 4.4:

Công th c t thành r ng n i có loài Chò ch phân b theo
IV% (

B ng 4.5:

cao 728m, tr ng thái r ng IIIA2) .............................. 39

H s t thành r ng c a các loài cây trong OTC n i có loài
Chò ch phân b theo IV% (

cao 705m, tr ng thái r ng

IIIA2) ........................................................................................... 40
B ng 4.6:

Công th c t thành r ng n i có loài Chò ch phân b theo
IV% (

B ng 4.7:

cao 705m, tr ng thái r ng IIIA2) .............................. 41

H s t thành r ng c a các loài cây trong OTC n i có loài
Chò ch phân b theo IV% (

cao 746m, tr ng thái r ng

IIIA2) .......................................................................................... 42
B ng 4.8:

Công th c t thành r ng n i có loài Chò ch phân b theo
IV% (

B ng 4.9:

cao 746m, tr ng thái r ng IIIA2) .............................. 43

C u trúc m t

loài Chò ch phân b theo

cao t i KBTTN

Nà H u ........................................................................................ 45
B ng 4.10: M c

th

ng g p loài Chò ch t i KBTTN Nà H u ............... 46

B ng 4.11: M c

th

ng g p c a các loài trong lâm ph n i u tra .......... 47

B ng 4.12:

c tr ng khí h u t i KBTTN Nà H u ...................................... 48


iv

DANH M C CÁC HÌNH
Trang
Hình 3.1: S

các b

c ti n hành nghiên c u c a

tài ............................. 24

Hình 4.1: Hình thái thân cây Chò ch t i KBTTN Nà H u ............................. 30
Hình 4.2: Hình thái lá cây Chò ch t i KBTTN Nà H u ................................. 31
Hình 4.3: Hình thái hoa cây Chò ch ............................................................... 32
Hình 4.4: S loài và s loài tham gia vào trong công th c t thành ............... 44


v

DANH M C CÁC KÍ HI U VÀ CH

Vi t t t

Ngh a

D1.3

y

ng kính ngang ng c

Ha

Hecta

Hvn

Chi u cao vút ng n

N

S cây

ODB

Ô d ng b n

OTC

Ô tiên chu n

T

T t

TB

Trung bình

TT

Th T

X

X u

VI T T T

vi

M CL C
Trang
PH N 1: M
1.1.

U ....................................................................................................... 1

tv n

................................................................................................... 1

1.2. M c tiêu nghiên c u c a
1.3 Ý ngh a c a

tài. ................................................................. 2

tài. ...................................................................................... 2

PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U............................................................................ 4
2.1 T ng quan v tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c. .......................... 4

2.1.1 Trên th gi i ............................................................................................. 4
2.1.2.
2.2

Vi t Nam ............................................................................................. 7
i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i khu v c nghiên c u......................... 12

2.2.1.

c i mv

i u ki n t nhiên............................................................. 12

2.2.2.

c i m kinh t - xã h i khu v c nghiên c u ..................................... 17

2.2.3. Nh n xét, ánh giá thu n l i, khó kh n c a i u ki n t nhiên kinh t xã h i t i b o t n loài Chò ch ........................................................................ 21
PH N 3:
3.1.

it

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ....23

ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 23

3.2. N i dung nghiên c u ............................................................................... 23
3.2.1. Nghiên c u

c i m hình thái loài Chò ch t i khu v c nghiên c u... 23

3.2.2. Nghiên c u

c i m sinh thái và phân b loài cây Chò ch t i Khu b o

t n thiên nhiên Nà H u ................................................................................... 23
3.2.3.

xu t các gi i pháp b o v và phát tri n b n v ng loài cây Chò ch t i

Khu b o t n thiên nhiên Nà H u. .................................................................... 23
3.3 Ph

ng pháp nghiên c u.......................................................................... 24

3.3.1. Cách ti p c n và ph
3.3.2. Ph

ng pháp lu n nghiên c u. .................................. 24

ng pháp nghiên c u chung ............................................................ 24


vii

3.3.3. Ph

ng pháp i u tra c th .................................................................. 25

3.3.4. Ph

ng pháp n i nghi p ....................................................................... 28

PH N 4: K T QU NGHIÊN C U .......................................................................30
4.1.

c i m hình thái loài Chò ch t i Khu b o t n thiên nhiên Nà H u .... 30

4.1.1.

c i m hình thái thân, cành, lá cây Chò ch ...................................... 30

4.1.2.

c i m hình thái hoa, qu cây Chò ch ............................................. 32

4.1.3.

c i m v t h u cây Chò ch .............................................................. 33

4.2.

c i m sinh thái và phân b cây Chò ch t i Khu b o t n thiên nhiên

Nà H u............................................................................................................. 36
4.2.1.

c i m phân b loài cây Chò ch theo ai cao và tr ng thái r ng .... 36

4.2.2.

c i m c u trúc qu n xã n i có loài Chò ch phân b ...................... 37

4.2.3. M t s

c i m v hoàn c nh r ng n i có loài Chò ch phân b ........ 47

PH N 5: K T LU N KI N NGH ..........................................................................51
5.1. K t lu n .................................................................................................... 51
5.2. Ki n ngh .................................................................................................. 52
TÀI LI U THAM KH O ..........................................................................................54
I. Tài li u ti ng Vi t ........................................................................................ 54
II. Tài li u ti ng Anh ....................................................................................... 56


1

PH N 1
M
U
1.1.

tv n
R ng là tài nguyên quý giá, là m t b ph n quan tr ng c a môi tr

s ng, luôn g n li n v i

i s ng c a

ng

ng bào các dân t c mi n núi. R ng

không ch có giá tr v kinh t mà còn có ý ngh a r t l n trong nghiên c u
khoa h c, b o t n ngu n gen, b o t n a d ng sinh h c, i u hoà khí h u,
phòng h

u ngu n, h n ch thiên tai, ng n ch n s hoang m c hoá, ch ng

sói mòn, s t l

t, ng n ng a l l t,

m b o an ninh qu c phòng,

ng th i

r ng c ng t o c nh quan ph c v cho du l ch sinh thái, du l ch c ng

ng.

H D u (Dipterocarpaceae), là m t h th c v t i n hình c a r ng
nhi t

i

ông Nam Á, Có phân b r ng tr i su t khu v c t

n

n

Philippin, g m 13 chi và 470 loài. Trung tâm phân b c a các loài cây h D u
còn có c

Lào, Campuchia, Thái Lan, Vi t Nam, Myanmar và Trung Qu c

(Thái V n Tr ng, 1978 [27]). H sinh thái c a các loài cây h D u trên th
gi i nói chung và

Vi t Nam nói riêng ch u tác

nhân t phát sinh. Tác
t o nên s

ng r t mãnh li t b i các

ng này không ch chi ph i ph m vi phân b mà còn

a d ng v ki u r ng, v t h p cây u th t o thành nhi u tr ng

thái r ng khác nhau.
H sinh thái r ng cây h D u
r ng lá r ng th

khu v c phía B c ch y u là các ki u

ng xanh m a mùa nhi t

i mà t thành là các loài cây lá

r ng h 3 m nh v (Euphorbiaceae), h D (Fabaceae), H Xoan (Meliaceae),
h Cà phê (Rubiaceae), h B hòn (Sapindaceae), h
cây h

D u nh

u (Fabaceae). Các loài

cây Chò ch (Parashorea chinensis), Táu m t (Vatica

tonkinensis), Táu mu i, Chò nâu ch chi m m t t l r t nh trong c u trúc t
thành r ng t nhiên lá r ng th

ng xanh (Thái V n Tr ng, 1983 [27].


2

Cây Chò ch (Parashorea chinensis), m i

c nghiên c u

n

c ta

vào nh ng n m 1965 v i công trình nghiên c u c a Lê Vi t L c v “B

u i u tra th m th c v t r ng Cúc Ph

ng” Công trình ã ti n hành i u tra

47 ô tiêu chu n có di n tích 1000 m2 và 2000 m2 và ã xây d ng

cb n

phân b c a 11 lo i hình u th trong vùng nghiên c u cho th y
ph

Cúc

ng Chò ch là cây u th l p qu n trong lo i hình u th : Sâng – S u –

Chò ch - inh h

ng (Lê Vi t L c, 1964 [20]).

Chò ch mang nhi u
ti m n ng có th

c i m quan tr ng cho khoa h c và là loài cây

ng d ng trong lâm nghi p ô th , tr ng r ng hay có th phát

tri n nghiên c u, nh ng s phân b c a loài này t i khu b o t n còn ít
bi t

c

n. T th c ti n nêu trên, tôi ch n

tài: "Nghiên c u m t s

c

c i m

lâm h c c a loài Chò ch (Parashorea chinensis) t i khu b o t n thiên
nhiên Nà H u t nh Yên Bái"
” nh m góp ph n nâng cao hi u bi t,

xu t nh ng h

ng b o t n và

phát tri n loài cây có tri n v ng và hi m này t i Khu b o t n thiên nhiên Nà H u
1.2. M c tiêu nghiên c u c a
- Xác nh

c nh ng

- Xác

cm ts

nh

tài.

c i m hình thái và v t h u c a loài Chò ch .
c i m sinh thái c a loài Chò ch t i khu v c

nghiên c u.
-B

c

u

xu t các gi i pháp b o t n và phát tri n loài cây này

Khu b o t n thiên nhiên Nà H u.
1.3 Ý ngh a c a

tài.

- Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
+ Qua vi c th c hi n

tài s giúp sinh viên làm quen v i vi c nghiên

c u khoa h c, c ng c ki n th c ã h c, v n d ng lý thuy t vào th c t ; bi t
các thu th p, phân tích và x lý thông tin c ng nh k n ng ti p c n và làm
vi c v i c ng

ng thôn b n và ng

i dân.

3

+ B sung các thông tin khoa h c và là c s khoa h c cho các nhà
qu n lý.
- Ý ngh a trong th c ti n
+ Nghiên c u loài Chò ch (Parashorea chinensis), làm c s
h

ng b o t n và phát tri n loài t i KBT TN Nà H u T nh Yên Bái

xu t


4

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1 T ng quan v tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c.

2.1.1 Trên th gi i
2.1.1.1 Nghiên c u v c u trúc
Nghiên c u v c u trúc r ng
Các nghiên c u v c u trúc sinh thái c a r ng m a nhi t

i ã

c

Richards P.W (1933 - 1934), Baur. G.N. (1962 [1]), Odum (1978) [22], v.v...
ti n hành. Các nghiên c u này th

ng nêu lên quan i m, khái ni m và mô t

nh tính v t thành, d ng s ng và t ng phi n c a r ng.
Ngày nay, a d ng sinh h c ang
c bi t vi c b o v
qu c gia

u

c nhi u nhà khoa h c quan tâm,

a d ng sinh h c ã tr thành v n

qu c t mà m i

t vào v trí quan tr ng. Quan tr ng v l nh v c này là công

b o t n a d ng sinh h c

c thông qua t i H i ngh th

ng

Rio De Janeiro (1992) (Nguy n Bá Th , 1995 [30]). T i ây,
d ng sinh h c ã
t

c nêu m t cách

y

là:

c

nh toàn c u
nh ngh a v

a

a d ng sinh h c g m 3 y u

a d ng h sinh thái, a d ng loài và a d ng di truy n.

2.1.1.2. Nghiên c u

c i m sinh h c loài cây

Vi c nghiên c u sinh h c loài cây trong ó có các
và v t h u ã

c th c hi n t lâu trên th gi i.

ây là b

c i m hình thái

c

u tiên, làm

ti n

cho các môn khoa h c khác liên quan. Có r t nhiêu công trình liên

quan

n hình thái và phân lo i các loài cây. Nh ng nghiên c u này

t p trung vào mô t và phân lo i các loài, nhóm loài, ...Có th k
công trình r t quen thu c liên quan

n các n

u tiên

n m t vài

c lân c n nh : Th c v t chí

Hong Kong (1861), Th c v t chí Australia (1866), Th c v t chí r ng Tây B c


5

và trung tâm n

(1874), Th c v t chí n

7 t p (1872 – 1897), Th c v t

chí Mi n i n (1877), Th c v t chí Malaysia (1892 – 1925), Th c v t chí H i
Nam (1972 – 1977), Th c v t chí Vân Nam (1977), Th c v t chí Qu ng
ông, Trung Qu c (9 t p). S ra
ti n

i c a các b th c v t chí ã góp ph n làm

cho công tác nghiên c u v hình thái, phân lo i c ng nh

ánh giá tính

a d ng c a các vùng mi n khác nhau.
V v t h u h c: Ho t
quan sinh d

ng sinh h c có tính ch t chu k c a các c

ng và c quan sinh s n. Chu k v t h u c a cùng 1 loài phân b

các vùng sinh thái khác nhau s có s sai khác rõ r t.

i u này có ý ngh a

c n thi t trong nghiên c u sinh thái cá th loài và công các ch n t o gi ng.
Các công trình nh nêu trên c ng ã ít nhi u nêu ra các
hoa, qu và các

c tr ng v t h u c a t ng loài, nhóm loài.

2.1.1.3. Nghiên c u

c i m sinh thái h c loài cây

Vi c nghiên c u

c i m sinh h c, sinh thái c a loài làm c s

bi n pháp k thu t lâm sinh tác
kinh doanh r ng r t

xu t

ng phù h p nh m nâng cao hi u qu trong

c các nhà khoa h c quan tâm nghiên c u. Theo ó,

các lý thuy t v h sinh thái, c u trúc, tái sinh r ng
trong nghiên c u

c i m v chu k

c v n d ng tri t

c i m c a 1 loài c th nào ó.

Theo Odum E.P (1971) [35] ã hoàn ch nh h c thuy t v h sinh thái,

trên c s thu t ng h sinh thái (ecosystem) c a Tansley A.P (1935). Ông ã
phân chia ra sinh thái h c cá th và sinh thái h c qu n th . Sinh thái h c cá
th nghiên c u t ng cá th sinh v t ho c t ng loài, trong ó chu k s ng, t p
tính c ng nh kh n ng thích nghi v i môi tr

ng

c

c bi t chú ý.

Trung tâm Nông lâm k t h p th gi i (World Agroforestry Centre,
2006), Anon (1996), Keble và Sidiyasa (1994) ã nghiên c u

c i m hình

thái c a loài V i thu c (Schima wallichii) và ã mô t t

i chi ti t v

ng

c i m hình thái thân, lá, hoa, qu , h t c a loài cây này, góp ph n cung c p


6

c s cho vi c gây tr ng và nhân r ng loài V i thu c trong các d án tr ng
r ng (d n theo Hoàng V n Chúc, 2009 [7]).
V i thu c là loài cây tiên phong a sáng, biên

b r i rác

sinh thái r ng, phân

các khu v c phía ông Nam Châu Á. V i thu c xu t hi n

vùng r ng th p (phía Nam Thái Lan) và c

nhi u

các vùng cao h n (Nepal) c ng

nh t i các vùng có khí h u l nh. Là cây b n

a c a Brunei, Trung Qu c, n

, Lào, Myanmar, Nepal, Papua New Guinea, Phillipines, Thailand và Vi t
Nam (World Agroforestry Centre, 2006). V i thu c th
th t n i

t th p

n núi cao, phân b

và ngay c n i ng p n
lo i

c có

n

t phì nhiêu, t

r ng th sinh, n i

ng c , cây b i

m n nh . V i thu c có th m c trên nhi u

t v i thành ph n c gi i và

khô c n

ng m c thành qu n

phì khác nhau, t

tc nc ix

ng x u

i t t, có th th y V i thu c xu t hi n n i

l y. V i thu c là loài cây tiên phong sau n

m

ng r y (Laos tree seed project,

2006) (d n theo Hoàng V n Chúc, 2009) [7].

Nh v y, v i các công trình nghiên c u v lý thuy t sinh thái, tái sinh,
c u trúc r ng t nhiên c ng nh nghiên c u

c i m sinh h c, sinh thái

v i m t s loài cây nh trên ã ph n nào làm sáng t nh ng
tái sinh c a r ng nhi t

i nói chung.

ó là c s

i

c i m c u trúc,

l a ch n cho h

ng

nghiên c u trong lu n v n.
2.1.1.4. Nghiên c u v cây Chò ch
Nh ng nghiên c u v cây Chò ch trên th gi i không có nhi u. Tuy
nhiên, theo Wendy Jackson (B canh nông M ) thì h D u (Dipterocarpaceae)
phân b nhi u
h

vùng

ông Nam Á và r t nh y c m v i

t, ch u nh

ng sâu s c c a Cacbonnat canxi.
Theo Lecont ã nghiên c u và xu t b n cu n “Th c v t chí

D

ng”. Trong ó tác gi

ã xác

nh

c hai loài Chò ch là Parashorea

stelata và Parashorea chinensis. Hai loài cây này ã
Th c v t

ông

Vi t Nam. Chò ch phân b nhi u

c

a vào danh l c

Trung Qu c, Mi n i n thu c

7

khu h Malaysia t Nam di c lên B c. Chính vì v y mà các nghiên c u v
loài Chò ch t p trung nhi u

Trung Qu c.

Theo Guang xi (1974), ã nghiên c u vi c gây tr ng loài Chò ch
Trung Qu c và ã có nh ng thành công nh t

nh. N m 1988, nhà nghiên c u

Lin Chi c ng ã nghiên c u m t s sinh thái nh h

ng

n sinh tr

ng và

phát tri n c a cây Chò ch t i vùng Qu ng ông.
2.1.2.

Vi t Nam

2.1.2.1. Nghiên c u v c u trúc r ng
Vi c nghiên c u c u trúc r ng
gi

c p t i nh m

Vi t nam c ng ã

c r t nhi u tác

a ra gi i pháp lâm sinh phù h p, song tiêu bi u ph i k

n m t s công trình nghiên c u sau:
Theo Thái V n Tr ng (1963, 1970, 1978) [26] ã
trúc t ng nh : T ng v

a ra mô hình c u

t tán (A1), t ng u th sinh thái (A2), t ng d

i tán

(A3), t ng cây b i (B) và t ng c quy t (C). Ông ã v n d ng và c i ti n b
sung ph

ng pháp bi u

,m tc t

ng c a Davit - Risa

trúc r ng Vi t Nam, trong ó t ng cây b i và th m t

i

nghiên c u c u
c v phóng

v i t l nh h n và có ký hi u thành ph n loài cây c a qu n th
nh ng

c tr ng sinh thái và v t h u cùng bi u

hình. Bên c nh ó, ông còn d a vào 4 tiêu chu n

khí h u, v trí

i

i v i
a lý,

a

phân chia ki u th m th c

v t r ng Vi t Nam. ó là d ng s ng u th c a nh ng th c v t trong t ng cây
l p qu n,

tàn che c a t ng u th sinh thái, hình thái sinh thái c a nó và

tr ng mùa c a tán lá. V i nh ng quan i m trên, Thái V n Tr ng ã phân
chia th m th c v t R ng Vi t Nam thành 14 ki u. Rõ ràng các nhân t c u
trúc r ng

c v n d ng tri t

trong phân lo i r ng d a trên quan i m sinh

thái phát sinh qu n th .
V
c uv

a d ng t ng cây g
a d ng sinh h c,

ã có nhi u tác gi Vi t Nam quan tâm nghiên

c bi t là a d ng h th c v t,

u tiên ph i k

n


8

công trình nghiên c u “Th m th c v t r ng Vi t Nam” c a Thái V n Tr ng
(1963, 1978 [26]). Tác gi

ã t ng k t và công b công trình nghiên c u c a

mình v i 7004 loài th c v t b c cao có m ch thu c 1850 chi và 189 h
Nam. Ông ã nh n m nh s

Vi t

u th c a ngành th c v t h t kín (Angiospermae)

trong h th c v t Vi t Nam v i 6336 loài chi m 90,9%, 1727 chi chi m 93,5%
và 239 h chi m 82,7% trong t ng s taxon m i b c. Ti p theo là công trình
“B

c

u nghiên c u r ng Mi n B c” c a Tr n Ng Ph

ng (1963) [23]. Tác

gi chia r ng mi n B c Vi t Nam thành 3 ai v i 8 ki u.
2.1.2.2. Nghiên c u

c i m sinh h c loài cây

Ngoài nh ng tác ph m c

i n v th c v t nh “Flora Cochinchinensis“

c a Loureiro (1790) và “Flore Forestière de la Cochinchine” c a Pierre (18791907), thì t

u nh ng n m

u th k 20 ã xu t hi n m t công trình n i

ti ng, là n n t ng cho vi c nghiên c u v hình thái phân lo i th c v t, ó là B

th c v t chí

ông D

ng do H. Lecomte ch biên (1907-1952). Trong công

trình này, các tác gi ng

i pháp ã thu m u,

nh tên và l p khóa mô t các

loài th c v t b c cao có m ch trên toàn b lãnh th

ông D

ng, trong ó h

th c v t Vi t Nam có 7004 loài, 1850 chi và 289 h .
i v i m i mi n có nh ng tác ph m l n khác nhau nh

mi n Nam

Vi t Nam có công trình th m th c v t Nam Trung B c a Schmid (1974),
trong ó tác gi

ã ch rõ nh ng tiêu chu n

nhau là s phân hóa khí h u, ch

thoát n

h c k thu t ã xu t b n b sách “Cây c th
do Lê Kh K ch biên và
cho ra

i công trình

phân bi t các qu n xã khác
c khác nhau. Nhà xu t b n khoa
ng th y

mi n Nam Ph m Hoàng

Vi t Nam” g m 6 t p
(1970-1972) c ng

s 2 t p v “Cây c mi n Nam Vi t Nam”, trong ó

gi i thi u 5326 loài, trong ó có 60 loài th c v t b c th p và 20 loài rêu, còn
l i là 5246 loài th c v t có m ch, và sau này là “Cây c Vi t Nam” [12].
Ngoài ra, còn r t nhi u các b sách chuyên kh o khác, tuy không tách


9

riêng cho vùng Tây Nam B nh ng c ng ã góp ph n vào vi c nghiên c u a
d ng sinh h c th c v t chung, nh các b v Cây g r ng Vi t Nam (Vi n
i u tra qui ho ch, 1971-1988), Cây thu c Vi t Nam (Vi n d
Cây tài nguyên (Tr n ình lý và cs., 1993), Cây g kinh t

H p & Nguy n B i Qu nh, 1993), 100 loài cây b n
Qu ng Hà, 1997), Cây c có ích

c li u, 1990),
Vi t Nam (Tr n

a (Tr n H p & Hoàng

Vi t Nam (Võ V n chi và Tr n H p,

1999), Tài nguyên cây g Vi t Nam (Tr n H p, 2002) [17], v.v...G n ây
Vi n sinh thái và tài nguyên sinh v t c ng ã xây d ng và biên so n
t p chuyên kh o

n h riêng bi t.

c 11

ây là nh ng tài li u vô cùng quý giá góp

ph n vào vi c nghiên c u v th c v t c a Vi t Nam.
2.1.2.3. Nghiên c u
n

c i m sinh thái h c loài cây

c ta, nghiên c u v

c i m sinh thái h c c a các loài cây b n

a ch a nhi u, t n m n, có th t ng h p m t s thông tin có liên quan
v n

n

nghiên c u nh sau:
Theo Nguy n Bá Ch t (1996) [4] ã nghiên c u

bi n pháp gây tr ng nuôi d
v các

c i m lâm h c và

ng cây Lát hoa, ngoài nh ng k t qu nghiên c u

c i m phân b , sinh thái, tái sinh,... tác gi c ng ã

bi n pháp k thu t gieo
Theo Lê Ph

m cây con và tr ng r ng

i v i Lát hoa.

ng Tri u (2003) [32] ã nghiên c u m t s

v t h c c a loài Trai lý t i V
s k t qu nghiên c u v

n Qu c gia Cúc Ph

a ra m t s

ng, tác gi

c i m sinh
ã

a ra m t

c i m hình thái, v t h u và sinh thái c a loài,

ngoài ra tác gi còn k t lu n là: có th dùng hàm kho ng cách

bi u th phân

b N-D1.3, N-Hvn, các m i quan h H-D1,3, Dt-D1,3.
Theo Ly Meng Seang (2008) [25] ã nghiên c u m t s
h c c a r ng T ch tr ng

Kampong Cham Campuchia, ã k t lu n:

tu i khác nhau: Phân b N-D1,3
nh n, phân b N-H th

c i m lâm

ng có

các tu i

u có d ng m t

các

nh l ch trái và

nh l ch ph i và nh n, phân b N-Dt

u có


10

nh l ch trái và tù. Gi a D1,3 ho c Hvn so v i tu i cây hay lâm ph n luôn t n
t i m i quan h ch t ch theo mô hình Schumacher. Ngoài ra, tác gi c ng
ngh trong kho ng 18 n m
l n theo ph

u sau khi tr ng r ng T ch nên ch t nuôi d

ng 3

ng pháp c gi i, v i k dãn cách là 6 n m 1 l n.

Theo Nguy n Toàn Th ng (2008) [34] ã nghiên c u m t s
lâm h c c a loài D anh (Castanopsis piriformis) t i Lâm
có nh ng k t lu n rõ ràng v

c i m

ng. Tác gi

ã

c i m hình thái, v t h u, phân b , giá tr s

d ng, v t thành t ng cây g bi n

i theo ai cao t 17

n 41 loài, v i các

loài u th là D anh, V i thu c r ng c a, Du sam,....
Tóm l i, v i nh ng k t qu c a nh ng công trình nghiên c u nh
trên, là c s

tài l a ch n nh ng n i dung thích h p

v n d ng trong

tài nghiên c u

tham kh o

c i m sinh h c c a loài Chò ch t i

Khu B o T n Thiên Nhiên Nà H u.
2.1.2.4. Nghiên c u v cây Chò ch
Cây Chò ch (Parashorea chinensis), m i

c nghiên c u

n

c ta

vào nh ng n m 1965 v i công trình nghiên c u c a Lê Vi t L c (1964) [19]
v “B

c

u i u tra th m th c v t r ng Cúc Ph

ng” Công trình ã ti n

hành i u tra 47 ô tiêu chu n có di n tích 1000 m2 và 2000 m2 và ã xây d ng
cb n

phân b c a 11 lo i hình u th trong vùng nghiên c u cho th y

Cúc ph

ng Chò ch là cây u th l p qu n trong lo i hình u th : Sâng –

S u – Chò ch - inh h
Cúc Ph

ng (Lê Vi t L c, 1964 [19]. Các th m th c v t r ng

ng).

N m 1976, Tr m nghiên c u – VQG Cúc Ph

ng ã giao tr ng th 1 ha

r ng tr ng Chò ch và vào n m 1985, t i tr m nghiên c u – VQG Cúc Ph
ti n hành xây d ng v
ã

n th c v t. Trong danh l c vây tr ng

c gây tr ng và sinh tr

ó có Chò ch

ng r t t t (Tr m NC-VQG Cúc Ph

1985. Thi t k tr ng r ng Chò ch t i v

n th c v t VQG Cúc Ph

ng

ng, 1976,

ng).


11

Nghiên c u c a các tác gi Phùng Ng c Lan, Nguy n Ngh a Thìn,
Nguy n Bá Th (1987), ã x p cây Chò ch vào qu n th r ng r m nhi t
th

ng xanh m a mùa cây lá r ng ai th p,

r ng khu v c VQG Cúc Ph
Sâng, S u, inh h

t thoát n

i

c trong b ng phân lo i

ng. Trong nhóm này còn có các loài khác nh

ng.

Vào n m 1999, trong m t công trình nghiên c u v B o t n

a d ng

Sinh h c Nguy n Hoàng Ngh a, tác gi cho r ng Chò ch là 1 trong 40 loài
cây ang

ng tr

c nguy c tuy t ch ng mà nguyên nhân ch y u v n là hai

thác b a bãi, tàn phá môi tr
Theo phân h ng m c

ng sông và thu h p di n tích r ng t nhiên.

e do c a IUCN (1994) thì Chò ch thu c h ng

VU/cd (có nguy c b tuy t ch ng – Nguy n Hoàng Ngh a – Vi n Khoa h c
lâm nghi p Vi t Nam).
N m 2000, cây Chò ch c ng ã

c ti n hành tr ng th nghi m t i

VQG B ch Mã, c ng ã cho th y Chò ch có th sinh tr
nh h

ng t t trên

ng c a Cácbonnát Canxi.
Theo Ph m V n Hi u (2000), ã nghiên c u “B

m t s bi n d
ã xác

nh

cây Chò ch trong v

c

u nghiên c u

n th c v t VQG Cúc Ph

ng.

ng “Ph c h i và B o t n loài

Chò ch ” t i Thanh S n – Phú Th . D án ã t p hu n cho c ng
a ph

ng” qua ó

c m t s bi n d c a r ng tr ng cây Chò ch t i Cúc ph

UNDP n m 2002 ã th c hi n d án c ng

dân

t ch u

ng nhân

ng m t s bi n pháp k thu t Lâm sinh giúp cho loài Chò ch tái

sinh t nhiên, ch n gi ng và gieo tr ng loài Chò ch và ã tr ng

cm ts

di n tích r ng Chò ch h n giao v i m t s loài cây g có giá tr khác (D án
ph c h i và b o t n loài Chò ch . UNDP).
Vào n m 2002, Qu môi tr
d án “Xây d ng mô hình c ng

ng toàn c u (GEF) ã h tr và th c hi n
ng ph c h i và phát tri n cây Chò ch

huy n Thanh S n t nh Phú Th ”. Sau khi nghiên c u và kh o sát ã

a ra


12

c m t s nh n

nh ban

u r ng: cây Chò ch có th s ng thành qu n th

r ng và trong H Sinh thái ó, chúng có th c ng có nh ng vai trò khác nhau
trên nh ng l p

a khác nhau (D án xây d ng mô hình c ng

ng và phát

tri n cây Chò ch . GEF).
Chò ch có m t s

u i m nh thân th ng, cây l n, sinh tr

i nhanh, g t t và có giá tr kinh t và môi tr

ng cao nên Chò ch

ng t

ng

ã

c

m t s tác gi quan tâm nghiên c u. Tuy nhiên, các nghiên c u v loài Chò ch
m i ch là b

c

u, ch a

ng b và ch a d c s

xu t các bi n pháp k thu t gieo
v y mà vi c nghiên c u

ph c v cho vi c

m và gây tr ng trên di n tích l n. Chính vì

c i m sinh h c và sinh thái m t loài cây g l n có

giá tr cao nh Chò ch là h t s c c n thi t nh m ph c v cho m c tiêu gây
tr ng và B o t n loài cây này và nâng cao ch t l
phòng h
2.2

u ngu n hi n nay.

i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i khu v c nghiên c u

2.2.1.

c i mv

2.2.1.1 V trí

a lý,

i u ki n t nhiên
a gi i hành chính

Khu b o t n thiên nhiên Nà H u thu c
c a huy n V n Yên: xã Nà H u, xã
Th

ng c a r ng tr ng t i vùng

a ph n c a b n xã phía Nam

i S n, xã M Vàng và xã Phong D

ng. Khu BTTN cách trung tâm huy n 30km và có v trí
- T 104º23’

n 104º40’ kinh

-T

n 22º01’ v

21º50’

a lý nh sau:

ông

B c

+ Phía B c giáp các xã Xuân T m, Tân H p,

i Phác huy n V n Yên.

+ Phía ông giáp xã Vi n S n huy n V n Yên.
+ Phía ông – Nam giáp huy n Tr n Yên
+ Phía Nam giáp huy n V n Ch n
+ Phía Tây và Tây – Nam giáp huy n Mù Cang Ch i.
+ Phía Tây B c giáp huy n V n Bàn t nh Lào Cai

13

T ng di n tích t nhiên khu v c 4 xã là 43.850ha, chi m 31,6% t ng
di n tích (27 xã) toàn huy n.
2.2.1.2.

a hình -

a th

Khu b o t n thiên nhiên Nà H u n m trong vùng

a hình

i núi trung

bình và cao thu c l u v c sông H ng c a dãy Hoàng Liên S n. Nhìn toàn
c nh, các dãy núi cao ph bi n t 1000-1400m, ch y theo h

ng t Tây – B c

n ông – Nam và tho i d n v phía ông – B c. Cao nh t trong khu v c là
nh núi
Th

phía Nam, là i m ti p giáp ranh gi i gi a Nà H u – Phong D

ng và V n Ch n, cao kho ng 1783m. Ti p

n là

nh phía B c thu c

Núi Khe Vàng cao 1412m, là i m ti p giáp ranh gi i c a ba xã Xuân T m,
i S n và Phong D Th

ng.

Khu b o t n thiên nhiên Nà H u là
ch y theo h

ng B c

ba xã Nà H u,
D Th

ra sông H ng, ó là l u v c Ngòi Thia trên

i S n và M Vàng, l u v c th hai trên

a ph n

a ph n xã Phong

ng thu c Ngòi Hút. Phân chia gi a hai l u v c này chính là dãy núi

cao 1000m n i 2
v i Nà H u và
2.2.1.3.

u ngu n c a hai l u v c su i l n

nh cao nh t k trên, là ranh gi i gi a Phong D Th

ng

i S n.

a ch t, th nh

Theo tài li u

ng

a ch t mi n B c Vi t Nam n m 1984 cho bi t: Khu v c

KBT có quá trình hình thành và phát tri n

a ch t r t ph c t p. Toàn vùng có

c u trúc d ng n p l i. Nham th ch g m nhi u lo i và có tu i khác nhau n m
xen k .
c hình thành trong i u ki n

a ch t ph c t p v i nhi u ki u d ng

a hình và á m khác nhau, nên có nhi u lo i
v c. Ch y u g m các lo i

t Feralit v i t ng

t

c hình thành trong khu

t

c phong hoá t

tích, á mác ma và á vôi. Do khí h u nóng m t o nên t ng

á tr m

t dày v i các

khoáng v t khó phong hoá nh Th ch anh và Silíc. Thành ph n c gi i ch y u
t trung bình

n n ng.

Nh ng nhóm lo i

t chính có trong khu v c g m:


14

t alít có mùn trên núi cao,
d c l n, không

ng n

c hình thành trong i u ki n mát m,

c, t ng mùn nhi u, phân b trên các

trên 1400m, ch y u t p trung

phía Nam c a khu b o t n.

t feralit có mùn trên núi cao và núi trung bình,

c hình thành trong

i u ki n m mát, không có k t von và nhi u mùn. Nhóm lo i
t p trung

các ai
t feralit

nh núi cao

cao t 700m

t này phân b

n 1400m.

vàng phát tri n trên vùng

i và núi th p,

c hình

thành v i quá trình feralitic r t m nh và i n hình, màu s c ph thu c vào á
m và

m. Nhóm lo i

t này phân b ch y u

ph n c gi i t th t trung bình

n th t n ng, t ng

cao d

i 700m. Thành

t d y, ít á l n,

t ai

khá màu m , thích h p cho nhi u lo i cây tr ng.
t d c t chân

i và ven su i, là lo i

tác nông nghi p, phân b ch y u

l ng và b n

a.

t bi n

t t t, thích h p v i vi c canh

vùng th p d

i 400m ho c vùng thung

t có t ng dày, màu m .
i do tr ng lúa, là lo i

t b bi n

i do canh tác lúa n

c,

t chua, quá trình glây hoá m nh.
2.2.1.4. Khí h u th y v n
2.2.1.4.1. Khí h u
Khí h u khu v c Nà H u mang

c tr ng c a khí h u nhi t

Hàng n m có hai mùa rõ r t. Mùa m a t tháng t
nóng và m. Mùa khô t tháng 11

i núi cao.

n tháng 10, th i ti t

n tháng 3 n m sau, th i ti t l nh và khô.

Sau ây là s li u các ch tiêu khí h u c b n t i hai tr m quan tr c g n nh t là
tr m khí t

ng V n Ch n và L c Yên.

* Ch

nhi t:

Nhi t

trung bình n m bi n

Kcl/cm2 (n m trong vành ai nhi t

ng t 220C
i).

n 230C. T ng b c x 147


15

Mùa l nh ch u nh h
các tháng này th

ng c a gió mùa ông – B c, nhi t

i 200C, nhi t

ng d

th

trung bình

ng th p nh t vào thàng 1 hàng

n m v i trung bình là 15,10C.
Mùa nóng ch u nh h
m, m a nhi u. Nhi t
tháng 7, v i nhi t
* Ch
L

ng c a gió mùa

trung bình th

ông Nam, th i ti t luôn nóng

ng trên 250C, nhi t

cao nh t vào

n 280C.

trung bình tháng b y t 27,6

m a m:

ng m a trung bình n m t 1547mm

L c Yên, t p trung g n 90% l

V n Ch n

n 2126mm

ng m a vào mùa m a, hai thàng có l

ng

m a cao nh t là tháng 7 và tháng 8 hàng n m.
Mùa khô l

ng m a ch chi m h n 10% t ng l

ng m a c n m. H n

hán ít khi s y ra.
m không khí bình quân n m kho ng 84 – 86%.
2.2.1.4.2. Thu v n

V il

ng m a t

ng

40 ngày cho nên ngu n n
chính th

ng có n

c trong khu v c t

c quanh n m. L

nh s n xu t nông nghi p
ngòi, su i th

i cao và s ngày s

ng mù trong n m kho ng

ng

ng n

c

i d i dào. Các con su i
m b o cho sinh ho t c ng

các xã. Tuy nhiên, vùng th

ng ngu n các con

ng d c nên vào mùa m a có th x y ra l quét.

2.2.1.5. Hi n tr ng r ng và s d ng
Khu BTTN Nà H u

t

c thành l p theo Quy t

nh s 512/Q -UB

ngày 09/10/2006 c a UBND t nh Yên Bái v i di n tích 16950 ha n m trên
vàn các xã Nà H u,

i S n, Phong D Th

Hi n tr ng s d ng

ng, M Vàng.

t các xã trong vùng

c th ng kê (b ng 2.1):

a

16

B ng 1.1: Hi n tr ng s d ng

t ai các xã vùng d án
vt: ha

Xã

Nà
H u

i
S n

M
Vàng

D
Th ng

T ng

TT T ng di n tích t nhiên

5680,0

8389,0

9961,0

19280,0

43310,0

I

t nông nghi p

363,30

101,80

532,00

467,80

1464,90

1

t ru ng lúa, màu

55,70

53,20

39,10

174,40

322,40

2

tn

282,21

33,83

485,48

249,14

1050,66

3

t tr ng cây hàng n m khác

23,25

14,77

3,07

40,09

81,18

4

t tr ng cây lâu n m

2,14

0,00

4,35

4,17

10,66

II

t Lâm nghi p

4577,97 5400,89 6420,90 10539,69 26939,45

1

t r ng t

4492,57 4333,47 6055,00 10051,82 24932,86

2

t có r ng tr ng, r ng Qu

85,40

1067,42 365,90

487,87

2006,59

III

t

8,92

2,04

86,19

168,09

265,24

IV

t chuyên d ng

0,00

0,00

3,56

1,03

4,59

V

t ch a s d ng

729,81

2884,27 2918,35 8103,39

14635,82

1

t b ng ch a s d ng

0,00

0,00

34,78

2

t

718,04

2884,27 2907,39 8051,59

14561,29

3

t núi á không có r ng

11,77

0,00

39,75

Các lo i
t ai

ng r y

nhiên

nông thôn

i núi ch a s d ng

10,96
0,00

23,82
27,98

Ngu n: Chi c c Ki m lâm Yên Bái, 2013 [9]
Qua k t qu (b ng 2.1) cho th y:
B n xã khu v c nghiên c u có t ng di n tích 43310ha, chi m 31,6%
t ng di n tích c a toàn huy n (27xã). Di n tích
ch a s d ng là 41500ha, chi m 95,8%.
d ng làm n

t Lâm nghi p và

t

t nông nghi p ch y u

i núi
cs

ng r y, tr ng lúa, màu và cây lâu n m v i t ng s 1464,9ha,

chi m 3,3%. Các lo i

t khác chi m 0,9%.

che ph c a r ng trên toàn

khu v c là 62,2%.
Trong di n tích
16950ha, có 470,04 ha

c xác

nh là khu b o t n, v i t ng di n tích t nhiên

t nông nghi p (chi m 2,9%).

t Lâm nghi p,

t

i


17

núi ch a s d ng và núi á là 16452,64ha (chi m 97,1%).

t

nông thôn

27,32ha, chi m 0,2%. Trong di n tích d ki n làm phân khu b o v nghiêm
ng t không có

t nông nghi p và

t .

Nhi u n i trong KBT còn gi
chính c a các loài

c tính nguyên sinh và là n i c trú

ng, th c v t hoang dã nguy c p – quý hi m, áp ng

yêu c u b o v môi tr

c

ng sinh thái, b o t n ngu n gen.

Sau rà soát, quy ho ch l i 3 lo i r ng t nh Yên Bái, Theo Quy t

nh s

325/2007/Q -UBND, ngày15/3/2007 c a UBND t nh Yên Bái, di n tích
vùng lõi Khu b o t n là 16950ha và vùng
2.2.1.6. Tài nguyên n

m có di n tích là 26754ha.

c

- R ng c a khu b o t n thiên nhiên là ngu n cung c p n
cho các con su i chính c a khu v c ngòi Thia và ngòi Hút
h

ng ch y t Tây sang

c ch y u

ra sông H ng

ông c a khu v c, h th ng su i này có vai trò r t

quan tr ng trong vi c cung c p n

c

phát tri n s n xu t và sinh ho t c a

nhân dân. Khu r ng còn có vai trò l n trong h th ng c nh quan, i u ti t các
y u t sinh thái môi tr

ng, h n ch l l t và h n hán cho vùng h l u ven

sông H ng. Trong KBT còn có h tích n

c c a các th y i n Ngòi Hút 1 và

Ngòi Hút 2.
T i các xã, ph n l n các thôn b n
ut

ã xây d ng h th ng kênh m

c s h tr c a các ch
ng, n

c s ch

mb ot

ng trình
i tiêu và

sinh ho t.
2.2.2.

c i m kinh t - xã h i khu v c nghiên c u

2.2.2.1. Dân t c, dân s , lao

ng và phân b dân c

- Dân s : N m 2010 dân s Khu BTTN Nà H u có 13,988 ng
dân s trung bình 33 ng
ng

i/km2, trong ó: M Vàng có m t

i/km2; th p nh t là Phong D Th

ng là 27 ng

i/km2.

i. M t

cao nh t 39