Ảnh hưởng của việc tập ăn sớm cho lợn con đến sinh trưởng và tình hình mắc hội chứng tiêu chảy ở lợn con tại trại chăn nuôi Tân Thái, Đồng Hỷ, Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

NGUY N V N BÌNH

NH H
TR

NG C A VI C T P N S M CHO L N CON

NG VÀ TÌNH HÌNH M C H I CH NG TIÊU CH Y
T I TR I CH N NUÔI TÂN THÁI,

ào t o

L N CON

NG H , THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H

N SINH

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành : Ch n nuôi Thú y
Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khóa h c

: 2011-2015

Thái Nguyên, n m 2015


TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

NGUY N V N BÌNH

NH H
TR

NG C A VI C T P N S M CHO L N CON

NG VÀ TÌNH HÌNH M C H I CH NG TIÊU CH Y
T I TR I CH N NUÔI TÂN THÁI,

L N CON

NG H , THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
L p
Khoa
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n

N SINH

IH C

: Chính quy
: Ch n nuôi Thú y
: K43 - CNTY
: Ch n nuôi Thú y
: 2011-2015
: TS. Mai Anh Khoa

Thái Nguyên, n m 2015


i

L IC M

Trong su t th i gian nghiên c u,
ã nh n

N

hoàn thành khóa lu n c a mình, tôi

c s ch b o t n tình c a th y giáo h

ng d n, s giúp

c a các

th y cô giáo Khoa Ch n nuôi Thú y và tr i gi ng l n Tân Thái. Tôi c ng nh n
c s c ng tác nhi t tình c a các b n
viên c a ng

ng nghi p, s giúp

,c v

ng

i thân trong gia ình.

Nhân d p này tôi xin

c bày t lòng bi t

n sâu s c t i th y

giáo TS. Mai Anh Khoa ã r t t n tình và tr c ti p h

ng d n tôi th c hi n

thành công khóa lu n này.
Tôi xin c m n Ban giám hi u Tr

ng

i h c Nông Lâm ã t o i u

ki n thu n l i và cho phép tôi th c hi n khóa lu n này.
Tôi xin bày t lòng c m n chân thành t i Ban lãnh

o tr i l n gi ng

Tân Thái cùng toàn th anh ch em công nhân trong tr i v s h p tác, giúp
b trí thí nghi m, theo dõi các ch tiêu và thu th p s li u làm c s cho khóa
lu n này.
Tôi xin
b n bè

c bày t lòng bi t n sâu s c t i gia ình, ng

ng nghi p ã giúp

,

i thân cùng

ng viên tôi trong su t th i gian hoàn thành

khóa lu n.
Tôi xin chân thành c m n !
Thái Nguyên, ngày 1 tháng 6 n m 2015
Sinh viên

Nguy n V n Bình


ii

L I NÓI

U

hoàn thành ch ng trình ào t o trong nhà tr ng, th c hi n ph ng
châm “H c i ôi v i hành”, “Lý thuy t g n li n v i th c ti n s n xu t”, th c
t p t t nghi p là giai o n cu i cùng trong toàn b ch ng trình h c t p c a sinh
viên t t c các tr ng i h c nói chung và tr ng i h c Nông Lâm nói riêng.
Giai o n th c t p có ý ngh a h t s c quan tr ng i v i m i sinh viên
tr c khi ra tr ng. ây là kho ng th i gian
sinh viên c ng c và h th ng
hóa toàn b ki n th c ã h c, làm quen v i th c t s n xu t, t ó nâng cao trình
chuyên môn, n m
c ph ng pháp t ch c và ti n hành công vi c nghiên
c u, ng d ng các ti n b khoa h c k thu t vào th c ti n s n xu t, t o cho mình
có tác phong làm vi c úng n, sáng t o khi ra tr ng tr thành m t ng i
cán b khoa h c k thu t có trình

chuyên môn cao, áp ng
c yêu c u
th c ti n góp ph n x ng áng vào s nghi p phát tri n c a t n c.
Xu t phát t nguy n v ng c a b n thân, theo s phân công c a Khoa Ch n
nuôi - Thú y, Tr ng i h c Nông Lâm Thái Nguyên,
cs
ng ý c a th y
giáo h ng d n và s ti p nh n c a c s , tôi ã v th c t p t i trang tr i ch n
nuôi Tân Thái, ng H , Thái Nguyên t ngày 01/07/2014 n ngày 16/12/2014.
Nh s n l c c a b n thân, s quan tâm, giúp
nhi t tình c a lãnh o
và cán b , nhân viên tr i, s ch b o t n tình c a th y giáo h ng d n, n
nay tôi ã hoàn thành nhi m v th c t p t t nghi p và hoàn thành khóa lu n
t t nghi p v i
tài “ nh h ng c a vi c t p n s m cho l n con n sinh
tr ng và tình hình m c h i ch ng tiêu ch y l n con t i tr i ch n nuôi
Tân Thái, ng H , Thái Nguyên”.
Do b c u làm quen v i th c ti n s n xu t và nghiên c u khoa h c
nên b n báo cáo này không tránh kh i nh ng h n ch , thi u sót. V y, tôi kính
mong nh n
c s óng góp quý báu c a các th y, các cô, các b n ng
nghi p b n báo cáo
c hoàn ch nh h n.
Thái Nguyên, ngày 1 tháng 6 n m 2015
Sinh Viên

Nguy n V n Bình


iii

DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1. S

b trí thí nghi m ................................................................... 19

B ng 4.1. L ch tiêm phòng cho àn l n th t, l n h u b và l n nái c a
tr i Tân Thái ..................................................................................... 28
B ng 4.2. K t qu công tác ph c v s n xu t ................................................. 34
B ng 4.3. S l

ng và c c u àn l n c a tr i qua m t s n m ..................... 35

B ng 4.4. Kh i l

ng c a l n con

B ng 4.5. Sinh tr

ng tuy t

B ng 4.6. Sinh tr

ng t

ng

các th i i m kh o sát (kg) .................. 36

ic al n

các tu n tu i (g/con/ ngày) .......... 37

i c a l n thí nghi m (%) .............................. 39

B ng 4.7. L ng th c n thu nh n/ngày c a l n các tu n tu i
(kg/con/ngày).................................................................................... 40
B ng 4.8. Tiêu t n th c n/kg t ng kh i l ng c a l n con qua các
tu n tu i (kg) .................................................................................... 41
B ng 4.9. Tình hình m c h i ch ng tiêu ch y trên àn l n con theo m nuôi
t i tr i theo các tháng ....................................................................... 42
B ng 4.10. Tình hình m c h i ch ng tiêu ch y

l n con theo l a tu i ......... 45

B ng 4.11. Các tri u ch ng lâm sàng c a l n con theo m m c h i ch ng tiêu
ch y (n = 100 con) ............................................................................ 47
B ng 4.12. K t qu

i u tr b nh tiêu ch y

l n con theo 2 phác

i u tr 49


iv

DANH M C CÁC HÌNH

Hình 4.1. Bi u

sinh tr

ng tích l y c a l n qua các tu n tu i .................. 37

Hình 4.2. Bi u

sinh tr

ng tuy t

Hình 4.3.

th sinh tr

Hình 4.4. Bi u

ng t

ng

i c a l n qua các tu n tu i ................ 38
i c a l n qua các tu n tu i ................. 40

tình hình m c h i ch ng tiêu ch y trên àn l n con theo m

nuôi t i tr i trong các tháng .............................................................. 43
Hình 4.5. Bi u

tình hình m c h i ch ng tiêu ch y trên àn l n con theo m

nuôi t i tr i theo l a tu i .................................................................. 45


v

DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T

Vi t t t

Gi i ngh a

Cs

C ng s

E.coli

Escherichia coli

KHKT

Khoa h c k thu t

Nxb

Nhà xu t b n

STT

S th t

TT

Th tr ng


vi

M CL C
Trang
L I C M N .................................................................................................... i
L I NÓI

U .................................................................................................. ii

DANH M C CÁC B NG............................................................................... iii
DANH M C CÁC HÌNH ................................................................................ iv
DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T................................................. v

M C L C ........................................................................................................ vi
PH N 1: M
1.1.

tv n

U.......................................................................................... 1
................................................................................................... 1

1.2. M c tiêu và yêu c u c a
1.3. Ý ngh a c a

tài ................................................................... 2

tài ....................................................................................... 2

PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U............................................................... 3
2.1. C s khoa h c ........................................................................................... 3
2.1.1. C s khoa h c c a vi c lai t o............................................................... 3
2.1.2. Sinh tr
2.1.3.

ng, phát d c c a l n ................................................................. 4

c i m sinh lý c a l n con .................................................................. 7

2.1.4. Nh ng hi u bi t v h i ch ng tiêu ch y

l n ...................................... 11

2.1.4.1. Khái ni m v h i ch ng tiêu ch y ..................................................... 11
2.1.4.2. Tình hình d ch t ................................................................................ 11
2.1.4.3. Nguyên nhân gây h i ch ng tiêu ch y ............................................... 11
2.1.4.4. C ch gây b nh ................................................................................. 14
2.1.4.5. H u qu c a h i ch ng tiêu ch y ....................................................... 14

2.1.4.6. Các bi n pháp phòng và i u tr h i ch ng tiêu ch y
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

l n .............. 15

c .............................................. 17

2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

c.......................................................... 17

2.2.2. Tình hình nghiên c u ngoài n

c ......................................................... 18


vii

PH N 3:

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U .............................................................................................. 19
3.1.

it

3.2.

a i m và th i gian nghiên c u ............................................................ 19

3.2.1.

ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 19

a i m nghiên c u ............................................................................. 19

3.2.2. Th i gian nghiên c u ............................................................................ 19
3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 19
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u và các ch tiêu theo dõi ................................... 19

3.4.1. Ph

ng pháp b trí thí nghi m.............................................................. 19

3.4.2. Ph

ng pháp theo dõi ........................................................................... 20

3.4.2.1. Các ch tiêu theo dõi........................................................................... 20
3.4.2.2. Ph
3.4.3. Ph

ng pháp theo dõi các ch tiêu ..................................................... 20

ng pháp tính toán các ch tiêu ....................................................... 21

3.4.3.1. Các ch tiêu v sinh tr

ng ................................................................ 21

3.4.3.2. Hi u qu s d ng th c n................................................................... 22
3.4.3.3. Tình hình m c h i ch ng tiêu ch y l n con....................................... 22
3.4.4. Ph

ng pháp x lý s li u..................................................................... 23

PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .......................... 24
4.1. Công tác ph c v s n xu t ....................................................................... 24
4.1.1. N i dung, ph

ng pháp và k t qu ph c v s n xu t ........................... 24

4.1.1.1. N i dung ph c v s n xu t ................................................................. 24
4.1.1.2. Ph

ng pháp ti n hành....................................................................... 24

4.1.2. K t qu công tác ph c v s n xu t........................................................ 25
4.1.2.1. Công tác ch n nuôi ............................................................................. 25
4.1.2.2. Công tác thú y .................................................................................... 27
4.1.2.3. Công tác khác ..................................................................................... 33
4.2. K t qu nghiên c u .................................................................................. 35

viii

4.2.1. Sinh tr

ng c a l n con theo m .......................................................... 35

4.2.1.1. Sinh tr

ng tích lu ............................................................................ 35

4.2.1.2. Sinh tr

ng tuy t

4.2.1.3. Sinh tr

ng t

ng

i.......................................................................... 37
i ........................................................................ 39

4.2.2. Kh n ng và hi u qu s d ng th c n c a l n con theo m ................ 40
4.2.2.1. L

ng th c n thu nh n /ngày c a l n .............................................. 40

4.2.2.2. Tiêu t n th c n/kg t ng kh i l

ng l n con ..................................... 41

4.2.3. Tình hình m c h i ch ng tiêu ch y

l n con ...................................... 42

4.2.3.1. Tình hình m c h i ch ng tiêu ch y trên àn l n con theo m nuôi t i
tr i theo tháng.................................................................................................. 42
4.2.3.2. Tình hình m c h i ch ng tiêu ch y

l n con theo m theo l a tu i 44

4.2.4. Tình hình i u tr h i ch ng tiêu ch y

l n con và k t qu th nghi m

m t s phác

i u tr .................................................................................... 46

PH N 5: K T LU N VÀ

NGH .......................................................... 49

5.1. K t lu n .................................................................................................... 50
5.2.

ngh ..................................................................................................... 50

TÀI LI U THAM KH O

I. Tài li u trong n
II. Tài li u n
PH L C

c

c ngoài


1

PH N 1
M

1.1.

U

tv n
N

c ta là m t n

c nông nghi p. Ngành ch n nuôi nói chung và ch n

nuôi l n nói riêng chi m m t v trí r t quan tr ng trong n n kinh t qu c dân.
Ch n nuôi cung c p ngu n th c ph m quan tr ng cho con ng
cung c p m t l

i, ngoài ra còn

ng l n phân bón cho ngành tr ng tr t và m t s s n ph m

ph cho ngành công nghi p ch bi n.
Nh ng n m g n ây, ngh ch n nuôi l n

n

c ta nói chung và trên

a

bàn t nh Thái Nguyên nói riêng ã và ang trên à phát tri n m nh m . Con
l n ngày càng chi m u th và có t m quan tr ng trong

i s ng con ng

Ch n nuôi l n ã áp ng 70 - 80% nhu c u v th t cho th tr

i.

ng trong n

c

và cho xu t kh u.
Hi n nay, phát tri n kinh t trang tr i nói chung và ch n nuôi trang tr i t
nhân nói riêng là s

t phá t duy,

t phá v ph

ng th c s n xu t t s n

xu t nh , phân tán, sang s n xu t t p trung, quy mô l n, s n xu t hàng hoá
l n theo nhu c u c a th tr
kinh t cao, n

ng. Ch n nuôi trang tr i ã mang l i hi u qu

nh, s n xu t ra kh i l

ng s n ph m hàng hoá l n, áp ng

nhu c u th c ph m ngày càng t ng c a th tr

ng.

Trong ch n nuôi l n, con gi ng có vai trò
b o có con gi ng ch t l

c bi t quan tr ng.

ng t t, ngoài y u t v gi ng, vi c nuôi d

m
ng,

ch m sóc l n con theo m là khâu quan tr ng. Ngoài ra thì vi c t p n s m

cho l n c ng là v n

c n thi t và r t quan tr ng. Khi t p n s m cho l n con

s làm gi m t l m c h i ch ng tiêu ch y. T p n s m cho l n con nh m bù


2

p ph n dinh d
khi s n l

ng thi u h t cho nhu c u sinh tr

ng s a m gi m sau 3 tu n ti t s a. Rèn luy n b máy tiêu hóa c a

heo con s m hoàn thi n v ch c n ng,
phát tri n nhanh h n v kích th
th c n r i vãi c a heo con
N

ng phát tri n c a heo con

c ta là m t n

ng th i kích thích b máy tiêu hóa

c và kh i l

h n ch

ng. Gi m b t s nh m nháp

c các b nh

c thu c khí h u nhi t

ng ru t c a heo con.

i gió mùa nóng m nên r t

thích h p cho d ch b nh phát tri n m nh và lây lan nhanh. L n con t s sinh
n cai s a là
x y ra

it

ng c n

c

c bi t quan tâm. Trong các b nh th

ng

l n con, “h i ch ng tiêu ch y” là b nh khá ph bi n, làm t ng chi phí

v thú y, làm cho l n con còi c c, ch m l n …. nh h

ng t i hi u qu kinh

t .
Nh m góp ph n ánh giá hi u qu nuôi l n con theo m trong i u ki n ch n
nuôi trang tr i, chúng tôi ã ti n hành th c hi n
t p n s m cho l n con
ch y

n sinh tr

ánh giá kh n ng sinh tr

ng c a vi c

ng và tình hình m c h i ch ng tiêu

l n con t i tr i ch n nuôi Tân Thái,

1.2. M c tiêu và yêu c u c a

tài: “ nh h

ng H , Thái Nguyên”.

tài
ng c a l n con theo m khi

ct p ns m

ánh giá kh n ng và hi u qu s d ng th c n c a l n con theo m
ánh giá tình hình m c h i ch ng tiêu ch y

m ts y ut

nh h

1.3. Ý ngh a c a

l n con t i tr i, xác

nh

ng và bi n pháp i u tr .
tài

Các k t qu nghiên c u c a

tài là nh ng t li u khoa h c ph c v cho

các nghiên c u ti p theo t i tr i ch n nuôi Tân Thái,

ng H , Thái Nguyên.

Các k t qu nghiên c u góp ph n ph c v s n xu t tr i ch n nuôi Tân Thái.


3

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c
2.1.1. C s khoa h c c a vi c lai t o

Lai t o là bi n pháp nh m nâng cao n ng su t ch n nuôi và ch t l
s n ph m thông qua t n d ng u th lai là gi i pháp k thu t

t phá

thúc

y ch n nuôi l n phát tri n nhanh c v quy mô, n ng su t, ch t l
ng v i nhu c u òi h i ngày càng cao c a ng
ti n

ng

ng áp

i tiêu dùng và là i u ki n

phát tri n ngành ch n nuôi l n theo h

ng công nghi p hi n

it o

ra giá tr hàng hoá l n.
Hi n nay, có r t nhi u ch
khoa h c ng

ng trình lai t o, nhân gi ng l n nuôi th t. Nhà

i M G. H. Shull là ng

vào n m 1914,

u tiên

ch hi u qu lai bi u hi n v

s n và ch ng ch u c a con lai
chúng. Hi n t

i

a ra thu t ng

t tr i v s c sinh tr

u th lai
ng, sinh

th h th nh t so v i các d ng b m c a

ng này th hi n r t rõ

nh ng con lai thu

c t s giao

ph i gi a các dòng t ph i v i nhau.
Hi n nay

nhi u n

c có ngành ch n nuôi l n phát tri n thì 70 - 90%

l n nuôi th t là l n lai hybrid.
T i Vi t Nam, có nhi u ch

ng trình lai t o ra l n nuôi th t 4 - 5 máu,

trong ó có h th ng nhân gi ng hình tháp c a công ty PIC.

ây là m t mô

hình gi ng chi m kho ng 30% th ph n s n xu t gi ng l n lai hybrid t i Vi t
Nam. V i 3 dòng thu n àn c k là dòng L11 (gi ng Yorkshire, chuyên hoá
theo t ng kh i l

ng, t l n c), dòng L06 (gi ng Landrace, chuyên hoá theo

kh n ng sinh s n) và dòng L64 (gi ng Pietrain chuyên hoá theo t l n c
cao). Ngoài ra còn có 2 dòng t ng h p là L19 và L95.
t o ra l n lai nuôi th t 4 - 5 máu có n ng su t, ch t l
nhu c u th tr

ng, hi n nay, ng

i ta th

ng cho l n

ng cao áp ng

c gi ng dòng 402 lai


4

v i l n nái CA và C22. Trong ó, l n
lai t o gi a l n

c dòng 402

c t o ra t vi c cho

c dòng L64 và l n nái dòng L11. Còn l n nái CA và C22

thì dòng b m

c t o ra b ng cách cho lai gi a l n

c dòng L19 v i l n

nái C1050 và C1230.
L n lai hybrid nuôi th t 4 - 5 máu có n ng su t ch n nuôi cao, ph m ch t
th t t t (t l n c cao), phù h p v i ph
nay,

c th tr

ng a chu ng. Tuy nhiên,

ph i áp ng

yêu c u v dinh d

ch m sóc nuôi d
2.1.2. Sinh tr

ng th c ch n nuôi công nghi p hi n
t

ng (s l

c m c tiêu này, c n

ng và ch t l

ng th c n), v

ng (theo Nguy n Thi n và cs,. (1996) [24]).

ng, phát d c c a l n

* Khái ni m
Theo Tr n
ch t h u c do
l
t

ình Miên (1975) [12], sinh tr

ng là quá trình tích lu các

ng hoá và d hoá, là s t ng v chi u dài, b ngang, kh i

ng c a các b ph n và toàn c th con v t trên c s tính ch t di truy n
i tr

c. Phát d c là quá trình thay

i v ch t l

ng t c là t ng thêm,

hoàn ch nh các tính ch t, ch c n ng các b ph n c a c th gia súc.
Sinh tr
Sinh tr

ng và phát d c

ng

c bi t quan tâm trong nhân gi ng v t nuôi.

c th hi n rõ nh t là s t ng v kh i l

ra qua các giai o n tu i và
Kh i l

c

c v lên d

ng

i d ng

Tr

ng ho c kích th

cx y

ng cong ch S (Sigmoid).

ng

Phát d c
Cai s a
S sinh
Giai o n


5

ng cong này ch ra r ng
sinh tr

i s ng

cb t

ng nhanh t i lúc sinh ra và sau ó

u vào lúc th thai và

n tu i d y thì hay tu i thành

th c v gi i tính. Sau tu i thành thúc v gi i thì t c
n khi tr

ng thành. Gia súc có t c

d ng th c n t t h n gia súc sinh tr
Kh i l

sinh tr

ng s n xu t khác. Ng

mô t t c

ng

sinh tr
T c

ng t

ng

sinh tr

th . Ngoài ra, t c

ng nhanh thì hi u qu s

ng, ph thu c vào loài, gi ng,

ng s n xu t. H u nh gia súc h

nh ng gia súc có h
sinh tr

v t nuôi.

i ta th

ó là t c

ng th t n ng h n

ng s d ng 2 ch s

sinh tr

ng tuy t

i và t c

i.
ng ph thu c vào loài, gi ng, tính bi t và

sinh tr

th c n, ch m sóc nuôi d

c i m cá

ng còn ph thu c vào i u ki n môi tr

ng nh :

ng, chu ng tr i, b nh t t…

* Quy lu t sinh tr

ng phát d c

- Quy lu t sinh tr

ng phát d c theo giai o n

Theo Tr n V n Phùng và cs. (2004) [17], quá trình sinh tr
c al n

ng ch m l i

ng ch m.

ng c th là m t tính tr ng s l

gi i tính, l a tu i và h

sinh tr

ng phát d c

c chia làm 2 giai o n: giai o n trong thai (prenatal) và giai o n

ngoài thai (postnatal).
Quá trình sinh tr

ng trong thai là m t ph n quan tr ng trong chu k

s ng c a l n b i các s ki n c a th i k này có nh h

ng t i sinh tr

ng,

phát tri n và kh n ng sinh s n c a l n. Quá trình phát tri n trong thai

c

chia làm 3 giai o n: giai o n phôi thai, giai o n ti n thai và giai o n bào
thai. Giai o n phôi thai t lúc tr ng
o n này h p t d ch chuy n và làm t

c th tinh

n 22 ngày tu i,

giai

s ng t cung (trong vòng 22 ngày

u), phân chia nhanh chóng thành kh i t bào và thành các lá phôi. Giai o n
ti n thai t ngày th 23 - 29, hình thành nên h u h t các c quan b ph n


6

trong c th . Giai o n thai t ngày th 40 nh t v kích th

c và kh i l

ng c a thai.

Giai o n ngoài thai
thành th c; th i k tr

, là giai o n phát tri n nhanh

c chia làm 4 th i k : th i k bú s a; th i k

ng thành và th i k già c i. L n con khi m i sinh ra

ch a thành th c v sinh lý và th vóc, có r t nhi u thay
k

u tiên trong khi sinh

s thay

i và các y u t

sinh, s con

i di n ra trong th i

phù h p cho cu c s ng c a nó sau này. Có m t
nh h

ra trên , l

ng

ng

n s thay

i ó nh kh i l

ng glucose trong máu, v n

thân nhi t, kh n ng tiêu hóa và h p th th c n, s thay
hóa h c c a c th theo tu i.
nh ng ngày

- Quy lu t sinh tr

t ng kh i l

ng

ng tiêu c c

ng phát d c không

n sinh tr
ng

u v kh n ng t ng kh i l

ng ch m, sau ó t ng kh i l

l n khác nhau mà t ng kh i l
nh

i u ti t

i v thành ph n
i quan tr ng trong

u tiên c a l n s a khi sinh, c n ph i có nh ng nghiên c u

và h n ch nh ng nh h

Không

ây là nh ng s thay

ng s

y

ng c a l n.
u

ng: Lúc còn non kh n ng

ng nhanh d n, tùy theo các gi ng

ng khác nhau. T

ó mà nhà ch n nuôi s xác

ng nhanh nh t

k t thúc v béo cho thích

c th i i m l n sinh tr

h p, gi m giá thành s n ph m.
Không
trình sinh tr

ng

u v s phát tri n các c quan b ph n c th : Trong quá

ng và phát d c c a c th l n có nh ng c quan phát tri n

nhanh, có c quan phát tri n ch m h n.
Không
b x

ng

ng có xu h

u v s tích l y các mô m , n c, x

ng. S phát tri n c a

ng gi m d n theo l a tu i (tính theo sinh tr

i), c a th t gi m c

bình th

ng trong giai o n

ng t

ng

u sau khi sinh sau ó

gi m d n t tháng th 5, s tích l y m t ng d n t 6 - 7 tháng tu i. D a vào
quy lu t này, các nhà ch n nuôi c n c n c vào m c ích ch n nuôi mà quy t
nh th i i m gi t m phù h p

có th

t t l n c cao nh t.


7

* Các ch tiêu ánh giá kh n ng sinh tr
- Sinh tr

ng tích l y (kg)

Sinh tr

ng tích lu là kh i l

- Sinh tr
Sinh tr

ng tuy t
ng tuy t

ng c a l n

ng c th

c xác

nh

các th i i m.

i (g/con/ngày)
i là kh i l

ng c th l n t ng lên trong m t

nv

th i gian.
- Sinh tr
Sinh tr

ng t
ng t

ng
ng

i (R%)
i là t l ph n tr m c a kh i l

trong kho ng th i gian 2 l n cân so v i kh i l
2.1.3.

ng c th t ng lên

ng trung bình c a giai o n ó.

c i m sinh lý c a l n con
*

c i m v sinh tr

ng

Theo Tr n V n Phùng và cs. (2004) [17], l n con sinh tr

ng và phát d c

lúc 21 ngày tu i g p 4 l n, lúc 30 ngày tu i g p 5 - 6 l n, lúc 40 ngày tu i g p
7 - 8 l n, lúc 50 ngày tu i g p 10 l n và lúc 60 ngày tu i g p 12 - 14 l n.
L n con bú s a sinh tr
T c

sinh tr

ng nhanh nh ng không

ng nhanh trong 21 ngày

nhi u nguyên nhân nh ng ch y u là do l
hàm l

u qua các giai o n.

u, sau ó gi m. i u này x y ra do
ng s a c a m b t

ng hemoglobin gi m. Th i gian gi m sinh tr

u gi m và

ng kéo dài kho ng 2

tu n, còn g i là giai o n kh ng ho ng c a l n con.
Do sinh tr

ng phát d c nhanh nên kh n ng tích l y các ch t dinh

d

ng r t m nh. Ví d : L n con 3 tu n tu i tích l y 9 - 14 g protein/1kg kh i

l

ng c th , trong khi ó l n tr

cho th y: Nhu c u dinh d

ng thành ch tích

c 0,3 - 0,4 g. i u ó

ng c a l n con cao h n l n tr

ng thành r t nhi u,

c bi t là protein.
Theo V
và kh i l

ình Tôn và Tr n Th Thu n (2005) [27], kh i l

ng lúc 60 ngày tu i có m i t

ch t ch . Kh i l

ng s sinh

ng quan t l thu n v i nhau khá

ng s sinh không ch liên quan

n kh i l

ng cai s a mà


8

còn liên quan t i t l ch t khi s sinh c ng nh t l s ng
ngo i, kh i l

ng s sinh t 1,1 - 1,35 kg thì t l nuôi s ng

75%. Trong khi ó, kh i l

n cai s a.

l n

n cai s a

t

ng s sinh 0,57 kg ho c nh h n ch s ng sót h n

2% khi cai s a.
*

c i m v c quan tiêu hóa

Cùng v i s t ng lên v kh i l
trong c th c ng

ng, s phát tri n c a các c quan

ng th i x y ra.

tri n nhanh nh ng ch a hoàn thi n. S
nhanh dung tích và kh i l
hi n

s l

l n con, c

quan tiêu hóa phát

phát tri n th hi n

s

t ng

ng c a b máy tiêu hóa, ch a hoàn thi n th

ng c ng nh ho t l c c a m t s men trong

ng tiêu hóa

l n con b h n ch .
Dung tích d dày c a l n con lúc 10 ngày tu i có th t ng g p 3 l n lúc
s sinh, lúc 20 ngày tu i t ng g p 8 l n và lúc 60 ngày tu i t ng g p 60 l n
(dung tích lúc s sinh kho ng 0,03 lít).
Dung tích ru t non c a l n con lúc 10 ngày tu i g p 3 l n lúc s sinh, lúc
20 ngày tu i g p 6 l n và lúc 60 ngày tu i t ng g p 50 l n (dung tích ru t non
lúc s sinh 0,11 lít).
Dung tích ru t già l n con lúc 10 ngày tu i t ng g p 1,5 l n lúc s sinh,
lúc 20 ngày tu i t ng g p 2,5 l n, lúc 60 ngày tu i t ng g p 50 l n (dung tích
ru t già lúc s sinh kho ng 0,04 lít). (Tr n V n Phùng và cs. (2004) [17]).
D ch tiêu hóa ti t ra ban ngày là 31%, ban êm 69% cho nên l n con bú
nhi u vào ban êm.

n ngày s p cai s a d ch v ti t ra cân b ng, ban ngày

49% và ban êm 51%. Hai tu n

u trong d ch v d dày l n con ch a có HCl

nên tính kháng khu n ch a cao vì v y l n con hay b h i ch ng tiêu ch y.
*

c i m c a b máy tiêu hóa l n con:
l n con m i sinh b máy tiêu hóa ch a hoàn ch nh, th hi n qua s

phân ti t không

l

ng acid chlohydric và các men tiêu hóa các ch t dinh


9

d

ng. Trên l n con s sinh, kh n ng ti t acid chlohydric r t ít, ch

hóa men pepsinogen thành pepsin (men tiêu hóa ch t
chlohydric t do quá ít, không

làm t ng

toan th p, vi khu n b t l i theo

ho t

m), l

ng acid

toan c a d dày, do v y

ng mi ng có i u ki n s ng sót

d dày,

vào ru t non vi khu n phát tri n m nh gây nên tiêu ch y. S phân ti t các men
tiêu hóa

d dày và ru t non c ng r t kém, ch

n gi n nh s a; thí d men tiêu hóa ch t

s c tiêu hóa các lo i th c n

m (protease) g m pepsin, trypsin,

chymotrypsin ch

tiêu hóa protein c a s a ho c protein

không

c protein c a g o, b p, b t cá, bánh d u... trong vòng

tu n l

tiêu hóa

u sau khi sinh. Men saccharase ch ho t

mantase ch

c phân ti t

y

u nành và

ng m nh sau 2 tu n, men

sau 4 tu n.

Y u t này cho th y trong vòng 2 tu n l sau khi sinh, l n con ch có th
tiêu hóa

c s a ho c lo i th c n t p n v i thành ph n ch y u là s a “Milk

replacer”. Trên nh ng b y l n quá ông, ho c ph i nuôi h vì l n nái m m c
b nh, n u s d ng th c n không úng, thí d dùng s a
con bú s d n

n tiêu ch y vì

ng saccharose không h

giai o n này. S t p n c ng ph i
n t p n có ch t l

cs d n

ng cho l n

c tiêu hóa trong

c cân nh c, ph i s d ng các lo i th c

ng cao, n u t p n b ng th c n có ch t l

con không th tiêu hóa
*

c có

ng kém, do l n

n tiêu ch y.

c i m v c n ng i u ti t thân nhi t

L n con s sinh t l n c trong c th cao
l ng n c ã gi m

n 1,5 - 2% kèm theo nhi t

Sau 3 tu n tu i thân nhi t c a l n con t ng
L n con m i

cn

n 82%, ch 30 giây sau
c th gi m d n

i n

c s i m nh ng ngày

ho c b p than, c i nh t là nh ng êm tr i l nh. Ch

nh và lên

này

c duy trì

n 5 - 100C.

n 39 - 39,50C.

u b ng thùng úm, , có èn s i
nhi t nh sau:

Ngày m i sinh 350C sau ó c m i ngày gi m i 20C

210C. Nhi t

,

n lúc l n con cai s a.

n ngày th 8 là


10

Tác gi Tr n V n Phùng và cs. (2004)[17], ã gi i thích nguyên nhân c a
hi n t

ng m t nhi t c a l n con nh sau:

-L pm d

i da còn m ng, l

ng m và glycogen d tr trong c th

còn th p, trên thân l n lông còn th a nên kh n ng cung c p nhi t

ch ng rét

b h n ch và kh n ng gi nhi t kém.
- H th ng i u khi n cân b ng nhi t ch a hoàn ch nh, trung khu i u ti t
thân nhi t n m

v não c a gia súc là c quan phát tri n mu n nh t

c hai

giai o n trong thai và ngoài thai.
- Di n tích b m t c th so v i kh i l

ng chênh l ch t

ng

i cao nên

l n con b m t nhi t nhi u khi tr i l nh.
* Kh n ng áp ng mi n d ch c a l n con
Theo Babara Straw (2001) [1], h th ng mi n d ch b t

u phát tri n

thai l n ch a kho ng 50 ngày. Kho ng 70 ngày tu i thai l n có th ph n ng
v i các tác nhân l v i s s n sinh ra kháng th . Tuy nhiên trong nhi u tr
h p thì môi tr

ng d con là vô khu n và l n con

ng

ra không có kháng th

nào. Vì v y l n con m i sinh ph thu c vào kháng th có ch a trong s a non

trong vài tu n

u cho t i khi h th ng mi n d ch có th ph n ng v i thách

th c v i kháng nguyên t nhi u tác nhân lây nhi m g p ph i trong môi tr

ng.

Theo Tr n V n Phùng và cs. (2004) [17],l n con khi m i sinh ra trong
máu h u nh không có kháng th . L
bú s a
th

ng kháng th t ng nhanh ngay sau khi

u c a l n m , cho nên kh n ng mi n d ch c a l n con là hoàn toàn

ng, ph thu c vào l

c al nm

ng kháng th h p thu

c bi t là 7 ngày

c nhi u hay ít t s a

u

l n con m c

áp

u sau khi sinh.

Theo Nguy n Nh Thanh và cs. (2001) [23],

ng mi n d ch không nh ng ph thu c vào s có m t c a kháng th mà còn
ph thu c vào m c

s n sàng c a h th ng mi n d ch

i v i ph n ng.


11

2.1.4. Nh ng hi u bi t v h i ch ng tiêu ch y

l n

2.1.4.1. Khái ni m v h i ch ng tiêu ch y
Tiêu ch y là bi u hi n lâm sàng c a h i ch ng b nh lý
ng tiêu hóa. Hi n t
tri u ch ng,

c thù c a

ng lâm sàng này xu t phát t nhi u nguyên nhân,

c i m và tính ch t c a b nh,

c g i v i nhi u tên khác

nhau:
Tên chung nh t: H i ch ng tiêu ch y (Dyspepsia).
B nh tiêu ch y không nhi m trùng (Non- ifectivediarrhoea).
B nh phân s a (Milk - Scours).
Ho c tiêu ch y là tri u ch ng c a các b nh truy n nhi m nh : Phó
th

ng hàn, nhi m E. coli, viêm d dày ru t truy n nhi m, d ch t , rota virut...

2.1.4.2. Tình hình d ch t
Do i u ki n khí h u th i ti t thay
ra quanh n m

n

c ta,

i ph c t p, H i ch ng tiêu ch y x y

c bi t khi th i ti t thay

i

t ng t, l nh,

m

không khí cao.
Theo
Thanh Ph

oàn Th B ng Tâm(1987) [22], S An Ninh(1993) [15], Phan
ng và cs. (1995) [19],

n m, c bi t là vào v

n

c ta b nh tiêu ch y x y ra quanh

ông xuân, khi th i ti t thay

i

t ng t và vào nh ng

giai o n chuy n mùa trong n m.
K t qu nghiên c u c a Hoàng V n Tu n, Lê V n T o, Tr n Th
H nh(1998) [28], cho th y b nh tiêu ch y x y ra
s a và c l n sinh s n, nh ng tr m tr ng nh t là

m i l a tu i, s sinh, cai
l n con s sinh

n cai s a.

B ng r t nhi u công trình nghiên c u, các nhà khoa h c ã

a ra nhi u

2.1.4.3. Nguyên nhân gây h i ch ng tiêu ch y

nguyên nhân chính gây H i ch ng tiêu ch y
- Nguyên nhân do môi tr

ng, khí h u

l n nh sau:


12

ng là y u t quan tr ng nh h

Môi tr

gia súc. S thay
chu ng nuôi

i các y u t nh nhi t

u nh h

ng

ns c

, m

n s c kh e c a l n,

do c u t o và ch c n ng sinh lý ch a n
t b t l i d b stress, d n

ng

kháng c a c th

, m a, n ng, i u ki n
c bi t là l n con theo m

nh và hoàn thi n, khi g p các y u

n nhi u b nh trong ó có tiêu ch y ( ào Tr ng

t và cs.1996) [6].
Theo

oàn Th Kim Dung (2004) [5], các y u t nóng, l nh, m a,

n ng... thay
tr c ti p

i b t th

ng c a i u ki n ch m sóc nuôi d

ng nh h

ng

n c th l n, nh t là c th l n con ch a phát tri n hoàn ch nh, các

ph n ng thích nghi c a c th còn y u.
Theo tác gi Niconki V.V. (1986) [14], S Anh Ninh (1993) [15], H V n
Nam và cs. (1997) [13], khi gia súc b l nh, m kéo dài s làm gi m ph n ng
d ch, gi m tác

ng th c bào, do ó gia súc d b vi khu n c

ng

c gây b nh.

- Nguyên nhân do nuôi d ng, ch m sóc:
Ch m sóc nuôi d

ng có vai trò vô cùng quan tr ng trong ch n nuôi.

Vi c th c hi n úng quy trình ch m sóc nuôi d
nâng cao s c

kháng và kh n ng sinh tr

Th c n b nhi m

ng trong ch n nuôi s giúp

ng c a con v t.

c t n m m c c ng là nguyên nhân gây ra tiêu ch y.

Kh u ph n th c n c a l n thi u khoáng và các vitamin c ng là nguyên nhân
làm l n con d m c b nh.
Vitamin là y u t không th thi u

c v i c th

quá trình chuy n hóa trong c th di n ra bình th
Th c n l n m kém ch t l

ng v t, nó

mb o

ng.

ng, ôi thiu... c ng là nguyên nhân làm cho

l n con theo m b tiêu ch y. Theo Aberera J.F, Gonzalez M (1989)[30],
ph

ng th c ch m sóc nuôi d

viêm ru t cho l n con.
- Nguyên nhân do vi sinh v t:

ng t t, kh u ph n n h p lý s h n ch b nh


13

Do vi khu n: Khi nghiên c u v nguyên nhân gây h i ch ng tiêu ch y
tác gi
tác

ã k t lu n r ng trong b t c tr

ng h p nào c a b nh c ng có vai trò

ng c a vi khu n. Nhi u tác gi khi nghiên c u v h i ch ng tiêu ch y ã

ch ng minh r ng khi g p nh ng i u ki n thu n l i, nh ng vi khu n th
g p

ng tiêu hóa s t ng

c l c, phát tri n v i s l

ng

ng l n và tr thành

vi khu n có h i và gây b nh.
Theo Tr nh V n Th nh (1964) [26], Tr

ng Quang (2005) [21], cho r ng

m t s tác nhân nào ó, tr ng thái cân b ng c a h sinh v t

ng tiêu hóa b

phá v , t t c ho c ch m t lo i nào ó sinh s n lên quá nhi u s gây nên hi n
t

ng lo n khu n. Lo n khu n
ng tiêu hóa
Theo

E.coli th

ng ru t là nguyên nhân ch y u gây b nh

c bi t là a ch y.

ào Tr ng

t và cs. (1996) [6], cho bi t, khi s c

ng xuyên c trú trong

kháng gi m

ng ru t c a l n th a c sinh s n r t

nhanh và gây nên s m t cân b ng vi sinh v t

ng ru t, gây tiêu ch y.

Do virus: Ngoài s góp m t c a vi khu n, ng

i ta c ng ch ng minh

r ng virus là nguyên nhân gây ra tiêu ch y l n. Nhi u tác gi

c

ã nghiên c u và

k t lu n m t s virus nh Rota virus, Parvo virus, Adeno virus, có vai trò nh t
nh gây tiêu ch y l n, s xu t hi n c a virus gây t n th
tiêu hóa, suy gi m s c

ng niêm m c

kháng c a c th và gây a ch y th c p tính.

Theo Begerland (1980) [31], trong s nh ng m m b nh th
tr
l p

ng

ng g p

l n

c và sau cai s a b tiêu ch y có r t nhi u lo i virus: 20% l n b nh phân
c Rota virus, 11.2% l n b nh có virus viêm d dày ru t truy n nhi m,

2% có Enterovirus.
Do ký sinh trùng: Ký sinh trùng trong

ng tiêu hóa là m t trong

nh ng nguyên nhân gây h i ch ng tiêu ch y. Khi ký sinh trùng ngoài vi c
c
tác

p i dinh d

ng c a v t ch , ti t

ng c gi i làm t n th

ct

ng niêm m c

u

c v t ch , chúng còn gây

ng tiêu hoá và là c h i kh i

14

u cho quá trình nhi m trùng. Có nhi u lo i ký sinh trùng
ng gây ra h i tr ng tiêu ch y nh sán lá ru t l n, giun

ng ru t tác

a l n…

Theo Phan L c, Ph m V n Khuê (1996) [11], sán lá ru t l n và giun
u

a l n ký sinh trùng

ng tiêu hóa, chúng làm t n th

ng niêm m c

ng tiêu hóa gây viêm ru t a ch y.
2.1.4.4. C ch gây b nh
Khi tác

ng c a t ng nguyên nhân khác nhau thì quá trình sinh b nh

khác nhau. Tuy nhiên, c th ch u m t quá trình sinh b nh c ng có nh ng nét
c tr ng.
Theo T Th V nh (1996) [29],trong m i tr
ng t v c a c th nh m lo i th i các ch t
c i m nhu

ng h p, tiêu ch y là ph n

c ra kh i

ng tiêu hóa mà

ng ru t m nh, làm t ng ti t d ch và các ch t i n gi i,

ng

th i làm gi m h p thu các ch t.
Theo Nguy n V nh Ph

c (1978) [18], khi s c

kháng c a c th suy

gi m, kh n ng tiêu hóa th c n kém làm th c n tích
ru t, t o i u ki n cho vi khu n th i r a phát tri n.
t o ra nhi u s n ph m

gây hi n t

c bi t quá trình lên men

c (CH2, H2S, SO2,...) các ch t này kích thích làm

t ng tính th m c a thành m ch, n
làm th c n nhão ra,

ng l i nhi u trong

c trong lòng m ch rút vào trong lòng ru t

ng th i nhu

ng ru t t ng lên

y th c n ra ngoài

c và các ch t i n gi i

ru t non gây nên

ng a ch y.

S r i lo n v n chuy n n

tiêu ch y do 2 c ch : tiêu ch y xu t ti t và tiêu ch y th m th u.
2.1.4.5. H u qu c a h i ch ng tiêu ch y
Khi tác

ng vào c th tu t ng nguyên nhân gây b nh có quá trình

b nh lý sinh b nh và gây h u qu c th . Tuy nhiên khi hi n t

ng tiêu ch y


15

x y ra, c th ch u m t quá trình sinh b nh và h u qu c a nó là làm cho sinh
v tm tn

c, m t ch t i n gi i, trúng

M tn
c th ,

c:

c và suy gi m m c

c th kho m nh n

c gi

c chi m kho ng 75% tr ng l

d ch n i bào (50% th tr ng) và

a vào mà còn m t n

m n c m t ng, nhu
th

ng

d ch ngo i bào 25%. Khi

b viêm ru t c th không nh ng không h p thu
u ng

kháng.

cn

c do th c n, n

c

c do ti t d ch. M t khác do ru t b viêm, tính

ng ru t t ng lên nhi u l n. H n n a t ch c ru t b t n

ng, niêm m c ru t t ng ti t kéo theo m t l

hàng lo t các bi n

ng n

c và ch t i n gi i v i

i b nh lý khác. N u c th m t 10% n

c thì con v t có

th ch t.
2.1.4.6. Các bi n pháp phòng và i u tr h i ch ng tiêu ch y

l n

- Các bi n pháp phòng
H i ch ng tiêu ch y
nguyên nhân,
tác
t

ng

gia súc nói chung và

l n nói riêng do r t nhi u

phòng ch ng tiêu ch y ph i th c hi n

n nhi u khâu, nhi u y u t nh : tác

ng b các bi n pháp,

ng vào môi tr

ng,

i

ng l n con và l n m d a trên nguyên t c 3 nên, 3 ch ng: Nên cho l n bú

s a

u, nên ch m sóc l n m tr

c khi sinh, nên t p n s m cho l n con;

Ch ng m, ch ng b n, ch ng l nh.
+ Phòng tiêu ch y b ng các bi n pháp k thu t:
Trong ch n nuôi vi c
ch m sóc nuôi d
ch ng

m b o úng quy trình k thu t là i u c n thi t,

ng t t s t o ra nh ng gia súc kh e m nh, có kh n ng

b nh t t t t và ng

c l i.

Theo Tr nh V n Th nh (1985) [25], trong quá trình ch m sóc nuôi d
l n, n u chu ng tr i
t l b nh

ng

m b o v sinh s ch s , thoáng khí, khô ráo s làm gi m

ng tiêu hóa...

+ Phòng b nh b ng thu c và vacxin:
l n con giai o n bú s a th

con th

ng có tri u ch ng thi u s t, do ó l n

ng b r i lo n tiêu hóa và a ch y. Hi n nay các công ty thu c ã s n