Nghiên cứu đặc điểm dịch tễ bệnh giun đũa lợn tại thành phố Cẩm Phả tỉnh Quảng Ninh và biện pháp phòng trị (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (8.03 MB, 65 trang )
I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
TR
PH M TH NG C
“NGHIÊN C U M T S
L N T I THÀNH PH
C I M D CH T B NH GIUN
C M PH , T NH QU NG NINH
VÀ BI N PHÁP PHỊNG TR ”
KHĨA LU N T T NGHI P
H
ào t o:
IH C
Chính quy
Chun ngành :
Ch n ni - Thú y
Khoa:
Ch n ni - Thú y
Khóa h c :
2011 - 2015
THÁI NGUYÊN - 2015
A
TR
I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
PH M TH NG C
“NGHIÊN C U M T S
L N T I THÀNH PH
C I M D CH T B NH GIUN
C M PH , T NH QU NG NINH
VÀ BI N PHÁP PHỊNG TR ”
KHĨA LU N T T NGHI P
IH C
H ào t o: Chính quy
Chuyên ngành: Ch n nuôi - Thú y
L p: K43 - CNTY
Khoa: Ch n ni - Thú y
Khóa h c : 2011- 2015
Gi ng viên h ng d n: TS. Phan Th H ng Phúc
THÁI NGUYÊN - 2015
A
i
L IC M
Sau 4 n m h c t p t i tr
tháng th c t p t i c s ,
giáo trong tr
ng
N
i h c Nông Lâm Thái Nguyên và 5
c s giúp
và ch b o ân c n c a các th y cơ
ng, và tồn th cán b c a Tr m thú y thành ph C m Ph -
t nh Qu ng Ninh,
c bi t là th y cô giáo trong khoa Ch n nuôi Thú y,
nay em ã hồn thành khóa lu n t t nghi p v i
d ch t b nh giun
tài: "Nghiên c u
n
c i m
a l n t i thành ph C m Ph - t nh Qu ng Ninh và
bi n pháp phòng tr ”.
V i lòng bi t n vơ h n, em xin t lịng bi t n chân thành c a mình t i:
Ban giám hi u tr
ng
i h c Nông Lâm Thái Nguyên.
Ban ch nhi m khoa và t p th các th y cô giáo trong khoa Ch n ni
Thú y ã t n tình dìu d t và d y d em trong su t quá trình h c t p c ng nh
th i gian th c t p.
c bi t em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i cô giáo h
TS. Phan Th H ng Phúc, ã tr c ti p h
ng d n
ng d n em trong su t q
trình th c t p và hồn thành b n khóa lu n này.
Qua ây em xin g i l i c m n sâu s c t i Ban lãnh
o và toàn th các cán
b c a Tr m thú y thành ph C m Ph - t nh Qu ng Ninh và ch Tr
Hoài Thu - h c viên cao h c khóa 21 ã t n tình giúp
l i và tr c ti p giúp
ng Th
, t o i u ki n thu n
em trong su t quá trình th c t p t i c s .
Nhân d p này, em c ng xin c m n gia ình, b n bè ã t o m i i u ki n
v t ch t c ng nh tinh th n,
ng viên, giúp
em trong su t quá trình th c t p.
Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày
tháng
Sinh viên
Ph m Th Ng c
n m 2015
ii
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 4.1. T l và c
ng
nhi m giun
a l n t i m t s xã, ph
ng thành
ph C m Ph - t nh Qu ng Ninh ..................................................... 25
B ng 4.2. T l và c
ng
nhi m giun
a theo tu i l n............................ 27
B ng 4.3. T l và c
ng
nhi m giun
a theo gi ng l n ......................... 29
B ng 4.4. T l và c
ng
nhi m giun
a l n theo tình tr ng VSTY ....... 31
B ng 4.5. T l và c
ng
nhi m giun
a l n theo tháng trong n m........ 33
B ng 4.6. T l và c
ng
nhi m giun
a theo ph
ng th c ch n nuôi ... 34
B ng 4.7. S ô nhi m tr ng giun
a
B ng 4.8. Th i gian tr ng giun
a phát tri n thành tr ng có s c gây b nh
trong phân
ngo i c nh........................................ 36
ngo i c nh .................................................................. 38
B ng 4.9. Th i gian s ng c a tr ng giun
a có s c gây b nh trong phân
ngo i c nh ....................................................................................... 40
B ng 4.10. Bi u hi n lâm sàng c a l n nhi m giun
B ng 4.11. B nh tích
i th b nh giun
a
a................................. 41
l n gây nhi m ....................... 42
B ng 4.12. T l tiêu b n có b nh tích vi th trong s tiêu b n nghiên c u... 42
B ng 4.13. So sánh s l
ng h ng c u, b ch c u và hàm l
gi a l n b b nh giun
ng huy t s c t
a và l n kho ............................................ 44
B ng 4.14. So sánh công th c b ch gi a l n b b nh giun
B ng 4.15. Hi u l c c a thu c t y giun
a và l n kho .. 45
a l n ............................................. 46
iii
DANH M C CÁC HÌNH
Trang
Hình 4.1. Bi u
th hi n t l nhi m giun
a l n t i các xã, ph
ng .......... 26
Hình 4.2. Bi u
th hi n t l nhi m giun
a l n theo tu i............................ 28
Hình 4.3. Bi u
th hi n t l nhi m giun
a l n theo gi ng ........................ 30
Hình 4.4. Bi u
th hi n t l nhi m giun
a l n theo tình tr ng VSTY .. 32
iv
DANH M C CÁC CH
VI T T T VÀ KÝ HI U
A.suum:
Ascaris suum
CN:
Công nghi p
cs:
C ng s
PTCN:
Ph
TT:
Truy n th ng
TT:
Th tr ng
VSTY:
V sinh thú y
ng th c ch n nuôi
v
M CL C
Trang
N........................................................................................................................ i
L IC M
DANH M C CÁC B NG ................................................................................................... ii
DANH M C CÁC HÌNH ...................................................................................................iii
DANH M C CÁC CH
VI T T T VÀ KÝ HI U ....................................................... iv
M C L C ............................................................................................................................ v
U ................................................................................................................. 1
Ph n 1: M
1.1.
tv n
....................................................................................................................... 1
1.2. M c tiêu nghiên c u ....................................................................................................... 2
1.3. M c ích nghiên c u ..................................................................................................... 2
1.4. Ý ngh a c a
tài .......................................................................................................... 2
1.4.1. Ý ngh a khoa h c ......................................................................................................... 2
1.4.2. Ý ngh a th c ti n .......................................................................................................... 2
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ...................................................................................... 3
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.
tài ............................................................................................... 3
c i m sinh h c c a giun
2.1.2. B nh giun
a l n Ascaris suum. .................................................... 3
a l n. ....................................................................................................... 6
2.2Tình hình nghiênc u trong và ngồi n
c ...................................................................... 12
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n
c .............................................................................. 12
2.2.2. Tình hình nghiên c u ngồi n
c .............................................................................. 13
Ph n 3:
IT
3.1.
ng, v t li u, th i gian và
it
NG, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U................. 15
a i m nghiên c u ................................................. 15
3.1.1.
it
ng và v t li u ngiên c u................................................................................. 15
3.1.2.
a i m và th i gian nghiên c u .............................................................................. 15
3.2. N i dung nghiên c u ..................................................................................................... 15
3.2.1. M t s
c i m d ch t b nh giun
3.2.2. Nghiên c u b nh giun
a l n (Ascariosis) ........................................... 15
a l n (Ascariosis)............................................................... 16
3.2.3.Bi n pháp phòng tr b nh giun
a cho l n ................................................................ 16
3.3. Ph
ng pháp nghiên c u ............................................................................................. 16
3.3.1 Ph
ng pháp l y m u ................................................................................................. 16
vi
3.3.2. Ph
ng pháp xét nghi m m u ................................................................................... 17
3.3.3. Ph
ng pháp xác
b nh trong phân
nh th i gian phát tri n và t n t i c a tr ng giun
ngo i c nh .................................................................................... 19
3.3.4. Ph ng pháp theo dõi các bi u hi n lâm sàng c a l n b b nh giun
3.3.5.Ph
ng pháp xét nghi m máu
giun
xác
a.......................... 20
nh m t s ch s huy t h c c a l n b b nh
a và l n kh e .................................................................................................. 20
3.3.6.Ph
ng pháp xác
3.3.7.Ph
ng pháp theo dõi hi u l c c a thu c t y giun
3.4. Ph
a có s c gây
nh b nh tích
i th , vi th .......................................................... 20
a l n ........................................ 21
ng pháp x lý s li u ............................................................................................ 22
3.4.1. M t s tham s th ng kê ............................................................................................ 22
3.4.2. M t s cơng th c tính t l (%) ................................................................................. 24
Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N ............................................................................. 25
4.1.
c i m d ch t b nh giun
4.1.1. Tình hình nhi m giun
a l n ............................................................................. 25
al n
m t s xã, ph
ng thành ph C m Ph - t nh Qu ng
Ninh ............................................................................................................................ 25
4.1.2. Nghiên c u ô nhi m c a tr ng giun
4.2. B nh lý, lâm sàng c a b nh giun
a
al n
l n .................................................................. 41
4.2.1. Bi u hi n lâm sàng c a l n nhi m giun
4.2.2. B nh tích
4.2.3. Bi n
i th c a l n nhi m giun
i vi th c a l n nhi m giun
4.3. Bi n pháp phòng, tr b nh giun
ngo i c nh ........................................ 36
a .............................................................. 41
a.................................................................. 41
a ..................................................................... 42
a cho l n ................................................................. 45
4.3.1. Hi u l c c a m t s thu c t y giun
a cho l n........................................................ 45
4.3.2.
a cho l n ....................................................... 47
xu t quy trình phịng b nh giun
Ph n 5: K T LU N VÀ
NGH ................................................................................. 50
5.1 K t lu n .......................................................................................................................... 50
5.2. T n t i ........................................................................................................................... 51
5.3.
ngh .......................................................................................................................... 51
TÀI LI U THAM KH O
1
Ph n 1
M
1.1.
U
tv n
Trong nh ng n m g n ây ngành ch n ni n
m nh m , góp ph n
t lâu
l
y m nh n n kinh t c n
c. Ngh ch n ni l n ã có
i và chi m v trí quan tr ng trong ngành ch n ni, nó cung c p
ng th c ph m l n nh t, có giá tr dinh d
phù h p v i mơ hình kinh t VAC,
ph
c ta ã và ang phát tri n
ng cao. Ch n nuôi l n là ngh
c áp d ng r ng rãi
nhi u
a
ng. Ngồi ra, nó cịn là ngu n cung c p phân h u c cho ngành tr ng
tr t, m t s nguyên li u cho ngành công nghi p ch bi n, khí
t, i n th p
sáng cho sinh ho t h ng ngày. Hòa nh p v i s phát tri n c a n n kinh t th
gi i, n
c ta ã và ang có t ng b
c thay
i,
c bi t là trong l nh v c s n
xu t nơng nghi p. Trong ó ngành ch n ni nói chung và ngành ch n ni
l n nói riêng ang t ng b
c áp d ng theo nh ng ti n b khoa h c k thu t
vào s n xu t nh con gi ng, th c n và công tác thú y; t
c an
c ta t ng lên c quy mô àn và ch t l
ni ph i
ó làm cho àn l n
ng th t. Tuy nhiên ngành ch n
i m t v i tình hình d ch b nh x y ra ngày càng nhi u và ph c t p
trong ó có b nh ký sinh trùng. Các b nh này trong i u ki n khí h u nóng
mc an
c ta ã di n ra khá phong phú và a d ng.
ký sinh trùng v i t l và c
ng
nhi m cao,
àn l n th
c bi t là giun
không x y ra m nh m nh ng làm cho l n còi c c, sinh tr
và làm gi m s c
kháng c a l n; t
ng nhi m
a. B nh
ng phát tri n kém
ó làm gi m hi u qu kinh t cho ngành
ch n ni.
Vì v y,
góp ph n h n ch tác h i c a b nh giun
a l n, xu t phát t
yêu c u c a th c ti n s n xu t trên c s th a k k t qu c a các tác gi trong
và ngoài n
c, chúng em ti n hành nghiên c u
c i m d ch t b nh giun
Ninh và bi n pháp phòng tr ”.
tài: “Nghiên c u m t s
a l n t i thành ph C m Ph - t nh Qu ng
2
1.2. M c tiêu nghiên c u
- Xác
nh tình hình nhi m giun
a l n t i m t s xã, ph
ng c a thành
ph C m Ph - t nh Qu ng Ninh.
- Nghiên c u
c i m d ch t c a b nh giun
a l n.
- Nghiên c u các bi n pháp phòng và tr b nh giun
a l n.
1.3. M c ích nghiên c u
Làm sáng t nh ng thông tin v b nh giun
xu t bi n pháp phòng tr b nh giun
a l n. T
a l n, có c s khoa h c
ó s d ng các bi n pháp
i u tr .
1.4. Ý ngh a c a
tài
1.4.1. Ý ngh a khoa h c
tài là thông tin khoa h c v
c i m d ch t c a b nh giun
t i thành ph C m Ph - t nh Qu ng Ninh, v m t s
sàng
l n do giun
al n
c i m b nh lý lâm
a gây ra.
1.4.2. Ý ngh a th c ti n
ra nh ng bi n pháp phòng và i u tr b nh m t cách hi u qu , t
h n ch nh ng thi t h i cho ngành ch n ni l n.
ó
3
PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c c a
tài
B nh ký sinh trùng
ng tiêu hóa th
ng là nh ng b nh ti n tri n
th mãn tính, tri u ch ng c a b nh khơng rõ ràng. ó c ng là ngu n gieo r c
m m b nh ra bên ngoài và lây lan sang các con khác, làm cho b nh càng có
i u ki n phát sinh m nh nh h
ng l n
n quá trình sinh tr
ng và phát
tri n c a v t nuôi.
2.1.1.
c i m sinh h c c a giun
* Giun
a l n Ascaris suum
a l n trong h th ng phân lo i
Giun
ng v t
a l n là nh ng giun tròn thu c h
Ascarididae (b
Ascaridata), loài Ascaris suum. Chúng ký sinh và gây b nh giun
a
ph
l n.
Theo Nguy n Th Lê và cs (1996) [14]; Phan Th Vi t và cs (1997)
[29] giun
a có v trí trong h th ng phân lo i
ng v t nh sau:
L p Nematoda Rudolphi, 1808
Phân l p Rhabditia Pearse, 1942
B Ascaridida Skrjabin, 1940
Phân b Ascaridina Skrjabin, 1915
H Ascaridoidea Baird, 1853
Gi ng Ascaris Linneaus, 1758
Loài Ascaris suum Goeze, 1782.
*
c i m hình thái, kích th
Giun
c c a giun
a l n Ascaris suum
a là lồi giun trịn l n nh t ký sinh
ru t non c a l n. Nguy n
Th Kim Lan và cs (1999) [7] cho bi t hình thái c a giun
+ Thân hình ng, màu tr ng s a, hai
+ Kích th
l ng, 2 lá mơi
a l n nh sau:
u h i nh n.
c c th l n. Quanh mi ng có 3 lá mơi (m t lá mơi
phía b ng), có m t hàm r ng c a r t rõ
trên rìa mơi.
phía
4
+ Giun
c có kích th
c dài 12 -15cm,
ng kính 3mm, i cong v
m t b ng, có 2 gai giao h p dài b ng nhau (1,2 -2mm), khơng có túi giao h p.
+ Giun cái dài 30 – 35cm,
ng kính 5 – 6mm, i th ng.
+ Tr ng hình b u d c h i ng n, kích th
c 0,056 – 0,087 × 0,046 –
0,067mm, v d y g m 4 l p v , l p ngoài cùng là protit, màu vàng cánh dán,
nh p nhơ làn sóng.
* Vòng
i c a giun
al n
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [7], vịng
l n khơng c n ký ch trung gian. Giun cái tr
l n,
tr ng. Sau khi th tinh, giun cái
trên ngày, trung bình m i giun cái
i c a c a giun
ng thành ký sinh
a
ru t non
tr ng t 100.000 – 150.000 tr ng
27 tri u tr ng, tr ng theo phân ra ngoài,
g p i u ki n t nhiên thích h p (nhi t
,
m, ánh sáng) tr ng phát tri n
thành u trùng có s c gây b nh. L n nu t ph i tr ng này, vào
ng tiêu hóa
u trùng s n ra, chui vào m ch máu niêm m c ru t, theo máu v gan, m t s
ít giun chui vào ng lâm ba, màng treo ru t, vào t nh m ch màng treo ru t r i
vào gan. Sau vài ngày u trùng ti p t c di hành t i ph i. Khi t i ph i, u trùng
l t xác thành u trùng kì III (trong m t s tr
máu t i gan, sau ó qua tim r i v t i ph i).
ng h p u trùng có th theo
u trùng này t m ch máu ph i
chui v ph bào, qua khí qu n và cùng niêm d ch lên h u, sau ó
xu ng ru t non, l t xác l n n a và phát tri n thành giun tr
Th i gian hồn thành vịng
Giun
gian s ng c a giun
Vịng
ng thành.
i 54 – 62 ngày.
a s ng nh vào ch t dinh d
tiêu hóa phân gi i
c nu t
ng c a ký ch ,
niêm m c ru t và l y t ch c ó
ng th i ti t d ch
ni b n thân. Th i
a không quá 7 – 10 tháng.
i c a giun
a ph thu c vào tình tr ng thay
i sinh lý, s c
kháng c a l n. Khi i n ki n s ng b t l i (lúc ký ch s t cao)… thì th i gian
5
s ng c a giun
l
ng giun
a s ng n i (Nguy n Th Kim Lan và cs, 1999) [7]. S
a có th vài nghìn con/1 c th l n.
S
vịng
i c a giun
a ký sinh trong ru t l n
To,Ao,pH
Phân
Ascaris suum
Tr ng
(Ký sinh ru t non l n)
Ph i Gan Máu
u trùng
(có s c gây b nh)
Niêm m c ru t
u trùng
*S c
kháng c a giun
Theo Nguy n Ph
c T
al n
ng (2002) [26], tr ng giun
a khi th i qua
phân ã có phơi. Tr ng ti p t c phát tri n ph thu c vào áp l c, oxy, nhi t
m
và mơi tr
,
ng.
Ni trong phịng thí nghi m tr ng phát tri n thành phơi thai bình
th
ng trong dung d ch formol 2%. Theo Soulsby (1965), d
i ánh sáng m t
tr i tr c ti p tr ng b tiêu di t trong m t tu n. Theo Ph m Ch c (1980) [3],
tr ng giun
a phát tri n bình th
nh ng axit picric
10%
ng trong axit axetic và axit lactic 20%
c có th dung gi i v kitin. Tr ng b phá h y trong NaOH
70oC trong vòng 15 – 20 phút. Formalin 10% làm cho tr ng không n
và u trùng tr nên không gây nhi m.
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [7], tr ng giun
kháng r t cao do có 4 l p v dày, trong i u ki n t nhiên s ng
n m, có s c
kháng m nh
Creolin 3%, H2SO4, NaOH 2%.
a có s c
c1–2
i v i m t s ch t hóa h c nh formol 2%,
6
nhi t
trong 5 phút, n
45 – 50oC ch t trong n a gi , n
c nóng 60oC di t tr ng
c 70oC ch c n 1 – 10 giây. Vì v y
phân theo ph
nhi t sinh h c s di t
2.1.2. B nh giun
c tr ng giun
ng pháp
a.
al n
* D ch t h c
Theo Ph m S L ng và cs (2006) [11], b nh giun
bi n
kh p n i trên th gi i,
c bi t các n
châu Phi. Nguyên nhân b nh giun
nhi m giun
c ang phát tri n c a châu Á và
a l n r t ph bi n vì vịng
gi n, có th truy n tr c ti p và có s c
- Tu i m c b nh giun
a l n là b nh ph
i c a nó
n
kháng cao.
a: Theo Chu Th Th m và cs (2006) [25], l n
a v i t l cao và c
ng
l n
l n t 3 - 5 tháng tu i. Theo
Bùi Quý Huy (2006) [5], l n t 2 - 6 tháng tu i m c b nh v i t l cao, tuy
nhiên m i l a tu i
u m c. Nhìn chung, l n nhi m giun
a cao
l a tu i 2
- 6 tháng tu i, sau ó gi m d n.
Nguyên nhân có tình tr ng này là do i u ki n khí h u n
c ta nóng và
m, thu n l i cho tr ng giun phát tri n. M t khác công tác thú y
ch n ni m c dù ã
phân, cịn bón phân t
l n r ng
c quan tâm nh ng ch a
các c s
c th c hi n t t, ch a
i vào ru ng tr ng cây th c n cho l n...
ng v t c m nhi m: Theo Ph m S L ng và cs (2009) [13], l n nhà và
các l a tu i 1 - 4 tháng tu i nhi m giun
b nh n ng h n l n tr
a v i t l cao nh t và b
ng thành. L n con d i 2 tháng tu i t l nhi m giun
a
39,2%; 3 - 4 tháng tu i t l nhi m là 48,0%; trên 8 tháng tu i t l nhi m 24,9%.
c nh.
ng bài xu t m m b nh: L n m c b nh th i tr ng theo phân ra ngo i
ngo i c nh nh ng tr ng này
trình phát tri n
-
tr thành tr ng giun
c phát tán r ng rãi và b t
u quá
a có s c gây b nh.
ng truy n b nh: Theo nghiên c u c a các tác gi : Nguy n Xuân
Bình (2005) [2], Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [7], Ph m S L ng và cs
7
(2009) [13], thì b nh
n
c truy n ch y u qua
c u ng có nhi m tr ng giun
và
t
ng mi ng, qua th c n,
a. L n li m d ng c , máng n, n n chu ng
bãi ch n nên tr ng d theo vào
cho cây tr ng, cây th c n thì tr ng giun
ng tiêu hóa. Khi bón phân t
a s ng
i
c vài tháng. Khi l n n
ph i s b nhi m b nh. L n con nhi m b nh do lúc bú nhi m ph i tr ng giun
a nhi m
- Ph
ph
u vú m .
ng th c ch n nuôi: Th
ng 70% l n ni
các gia ình theo
ng th c truy n th ng nh cho l n n bèo, rau s ng
trùng. L n nuôi theo ph
b nh h n. L n nuôi
u m c b nh ký sinh
ng pháp m i khơng cho n bèo, rau s ng thì ít m c
vùng
i núi, trung du không n rau s ng d
l n con ch a n rau bèo c ng m c b nh (Nguy n
in
c,
c L u và cs, 2004) [15].
* C ch sinh b nh
Tr ng giun
tr
ng thành
a l n sau khi xâm nh p vào c th
th i k
u trùng hay
u gây b nh.
Theo Chu Th Th m và cs (2006) [25], do u trùng di hành gây t n
th
ng nhi u khí quan và m
ng cho nhi u vi khu n xâm nh p gây b nh
k phát nh xu t huy t và thối hóa gan, gây viêm ph i, nhi u khí quan khác
c ng b t n th
ng.
Theo Anderdahl (1997) [1], n u cho l n kh e nu t tr ng giun
ngày cho nhi m b nh suy n thì b nh tích
ph i r ng g p 10 l n so v i l n
ch b suy n. Khi u trùng theo máu vào gan và d ng l i
t m xu t huy t,
a, sau 5
m ch máu gây l m
ng th i gây ho i t t bào gan.
Khi u trùng t m ch máu ph i di chuy n
n t bào gây v m ch máu,
ph i có nhi u i m xu t huy t, ph i b viêm, tri u ch ng viêm ph i có th
kéo dài 5 - 14 ngày có khi làm con v t ch t. Khi giun tr
ng thành thì gây
loét niêm m c ru t non, l n có tri u ch ng au b ng, khi s l
ng giun nhi u
s gây t c và th ng ru t, có khi giun chui vào ng m t làm t c ng d n m t
gây hi n t
ng hoàng
n.
8
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [7], giun
nhi m
c th n kinh trung
a ti t
c t gây
ng và m ch máu, con v t có tri u ch ng th n
kinh (tê li t ho c h ng ph n).
Giun l y dinh d
ng c a ký ch , th i c n bã gây
c cho ký ch . K t
qu làm cho ký ch g y còm, ch m l n.
* Tri u ch ng
Khi l n nhi m ít giun, tri u ch ng khơng rõ. B nh giun
hi n rõ
nh ng l n nuôi thi u dinh d
a th
ng bi u
ng, thi u vitamin, nhi m nhi u giun
(Chu Th Th m và cs, 2006) [25].
Ph m S L ng (2007) [12] cho bi t: b nh giun
ch ng rõ r t và tác h i nhi u
ng có tri u
l n 2 - 4 tháng tu i.
Giun ký sinh trong ru t non c a l n, l y ch t dinh d
c t . L n tr
a th
ng t ký ch , ti t
ng thành bi u hi n lâm sàng không rõ, ph n nhi u mang giun
a, tr thành ngu n reo r c m m b nh: g y, ch m l n, sút cân, r i lo n tiêu
hóa. T
th hi n
ó con v t g y y u suy nh
c, còi c c, thi u máu. Lúc này b nh hay
th mãn tính.
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [7] khi u trùng
ph i gây
viêm ph i (thân nhi t cao, n kém, hô h p nhanh, ho). Khi nhi u giun thì làm
t c, th ng ru t, au b ng. M t s con có tri u ch ng th n kinh, n i m n. L n
l n thì tri u ch ng khơng rõ.
Th c p tính ít x y ra, th
th và trong i u ki n nuôi d
a ch y, ch
ng g p
giai o n u trùng di hành trong c
ng kém. Bi u hi n con v t suy nh
c, kém n,
ng b ng, mi ng hôi, s t, gan s ng và au, thi u máu, vàng da và
niêm m c, ơi khi có tri u ch ng th n kinh: i xiêu v o, quay cu ng, ki t s c.
L n nhi m tr ng giun
ng
n h th n trung
ơi khi giun
a n ng có các bi n ch ng: co gi t do
ng, t c ru t, t c ng d n m t do quá nhi u giun
a ch c th ng ru t chui vào xoang b ng, con v t ch t
ho c viêm phúc m c c p.
c t tác
a.
t ng t
9
* B nh tích
L
ng V n Hu n và cs (1997) [4], Ph m S L ng và cs (2006) [11], ã
mô t nh ng t n th
ng b nh lý qua m khám nh ng l n nhi m giun
a
n ng nh sau:
Khi viêm ph i th y trên m t ph i có ám xu t huy t màu h ng th m, có
nhi u u trùng giun
Tr
a
ph i.
ng h p nhi m giun
av is l
ng l n thì lịng ru t giãn r ng và
s ng to, gan ph i viêm, x hoá thành nh ng v t dài, ru t viêm cata, khi ru t
b v thì gây viêm phúc m c và xu t huy t.
M khám l n b nhi m giun
a n ng th y ru t có nhi u giun, lịng ru t
ch a nhi u d ch nh y, niêm m c ru t có t n th
ng, t ng sinh dày ra. B m t
gan có nhi u i m ho i t màu tr ng. N u viêm cata th phát s th y niêm
m c d dày, ru t có t huy t t ng ám, ơi khi có v t lt.
* Ch n ốn b nh giun
al n
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (2012) [8], ch n oán b nh
v t s ng, ki m tra phân b ng ph
i v i con
ng pháp phù n i tìm tr ng giun. Có th
dùng ph n ng bi n thái n i bì (dùng kháng nguyên pha lỗng 1:200 tiêm n i
bì vành ngồi tai ho c nh vào xoang k t m c m t) ph
ng pháp này r t t t,
không gây ph n ng chéo v i các giun khác, có k t qu d
nhi m giun
ng tính sau khi
a 8 - 11 ngày.
i v i súc v t ch t: m khám tìm giun tr
ng thành, u trùng và ki m
tra b nh tích.
L nd
i hai tháng tu i: m khám tìm u trùng giun
ph i vì giun ch a
tr ng.
* i u tr :
Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [7] cho bi t có th dùng m t trong các
lo i hóa d
c sau ây
t y giun
a cho l n:
10
- Natri fluorat (NaS): 0,1 g/kgTT. Cho l n nh n n 12 gi , tr n thu c v i
m t s lo i th c n ngon, sau khi u ng thu c cho l n nh n n 8 gi n a.
Không cho l n n quá 8g thu c vì d trúng
qu
c (ch y n
c b t, run r y). Hi u
t 70 - 80%.
- Silici flucorat natri (Na2SiF6): Không c n nh n n tr c và sau khi cho
thu c. Tr n l n v i th c n ngon cho l n n h t li u. Hi u qu
L n 4 - 6 kg: 1,2g chia
t 75 - 100%.
u cho m i b a 0,2g.
L n 7 - 20 kg: 1,8g chia
u cho m i b a 0,3g.
L n 20 - 40 kg: 3,0g chia
u cho m i b a 0,5g.
- Piperazin hydrat: 250mg/kg TT. Tr n thu c vào th c n ngon cho l n
n ho c pha n
c u ng. N u l n trúng
c thì dùng Atropin
gi i
c.
- Piperazin citrate: 150mg/kg TT. Tr n vào th c n.
- Mebenvet: 0,2g/kg TT. Tr n vào th c n.
- Levanmisol: 6 - 6,5 mg/kg TT. Tiêm b p.
Tr nh V n Th nh (1996) [24] cho bi t, nên t y giun cho l n m tr
1 tháng
kh i lây b nh sang l n con. L n th t ph i
l n sau khi cai s a và 1 l n vào 4 tháng tu i tr
- Nh ng thu c nam th
ng dùng
c khi
c t y giun 2 l n: 1
c khi v béo.
i u tr b nh giun sán là:
+ H t cau 5 - 10g, tùy theo l n l n nh .
+ S quân t (b t) 20g.
+ V r xoan: 20g, c o s ch v ngoài, thái m ng ngâm vào n
cách êm, sang hơm sau g n l y n
c trong,
c, hịa thêm b t diêm sinh 10g, cho l n u ng
lúc ói. Cho u ng 3 sáng li n. Li u này dùng cho l n n ng trên 20kg.
+ Lá u
t
i 200g, thái nh , tr n v i 15 - 20 kg cám, n vào bu i
sáng, sau khi n cho l n nh n n 1 b a.
Ph m S L ng và cs (2009) [13] cho bi t, có th t y giun
b ng m t trong các hóa d
c sau:
a cho l n
11
- Febetel: 20mg/kg TT. Cho u ng.
- Menbedazol: 5mg/kg TT. Cho u ng.
- Ivermectin: 0,3mg/kg TT. Tiêm b p.
Theo kinh nghi m c a nhân dân thì ni l n b ng b ng r
ch
c s phát tri n c a giun
Theo Nguy n Ph
u c ng h n
a.
c T ng (2002) [26], Nguy n
c L u và cs (2004) [15]
thì có nhi u lo i thu c t y giun sán cho l n: Piperazine, Levamisol, Mebendazol,
Ivermectin, Niclosamid...
* Phòng b nh
Theo Ph m S L ng và cs (1997) [9], c n c vào các k t qu nghiên c u
sinh thái, chu trình sinh h c c a giun
tr giun
a l n. K t qu nghiên c u thu c i u
a c n th c hi n các khâu sau ây:
- Di t c n b nh
+
c th l n:
i v i t ng cá th : T y giun 3 tháng 1 l n. N u sau khi t y, v sinh t t,
cho n th c n chín m t
+
i l n b t thì ch c n t y 1 l n vào lúc tách m .
i v i l n nuôi t p trung: C
l n t y giun cho t t c l n
àn l n 100 - 1000 con 3 - 4 tháng, 1
di n c n t y, g m: L n con m i tách m , l n m i
tách con, l n nuôi th t và các lo i l n khác.
-
m b o v sinh chu ng tr i và môi tr
b nh cho l n. V sinh th c n n
rau
ct
-
b ng ph
i b ng phân t
phân
ng, h n ch vi c lây lan m m
c u ng. Không nên cho l n n s ng các lo i
i.
di t tr ng giun, ng n ng a s phát tán m m b nh ra ngoài.
ng pháp nhi t sinh h c
di t tr ng và u trùng.
- X lý phân theo các bi n pháp sau:
+ Dùng ánh sánh m t tr i, nhi t
di t m m b nh (nh ph i các
d ng c ch n ni...).
+ Dùng hóa ch t
di t tr ng và u trùng.
+ Bi n pháp sinh h c: phân.
12
Nguyên lý c a bi n pháp phân: L i d ng h vi sinh v t y m khí và
hi u khí phân h y và lên men các ch t h u c
trong phân làm nhi t
phân
t ng lên (55 - 600C), nhi t
ó có th di t tr ng và u trùng giun a. ây
là bi n pháp n gi n, d th c hi n, hi u qu cao, t n ít cơng s c và ti n b c,
không gây nh h ng n súc v t, m b o v sinh môi tr ng cho ng i và
súc v t.
Nguyên lý : phân chu ng + lá xanh + vôi b t + tro b p.
+ n i trên m t
bùn dày 10cm.
+
t: tr n 4 lo i trên, em ánh
chìm: tr n 4 lo i trên, ào h
sâu d i
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngồi n
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n
ng
, bên ngoài trát
t và bên trên trát bùn dày 10cm.
c
c
Giun a l n
c phân b r ng kh p trong toàn qu c, gây b nh vào t t
c các tháng trong n m, gây b nh cho l n m i l a tu i, m i gi ng l n và gây
b nh cho c l n ch n ni h gia ình và ch n ni t p trung.
Nghiên c u v tình hình nhi m giun sán l n vùng ng b ng Sông
H ng, Ph m V n Khuê (1982) [6] cho bi t: L n vùng ng b ng Sông H ng
nhi m A.suum v i t l khá cao, t l nhi m trung bình là 35,3% (bi n ng
t 33,3% - 40,5%).
Ph m S L ng và cs (2002) [10] cho bi t, tr ng giun a l n có th s ng
r t lâu ngồi ngo i c nh t 11 tháng n 5 n m và tu i th c a giun a kho ng
7 - 10 tháng, h t tu i th giun s theo phân l n ra ngồi mơi tr ng.
Lê Th Tài và cs (2002) [20] ã a ra ph ng pháp i u tr giun a
b ng thu c nam: V xoan cho vào n c un sôi, cô c thành cao m m, sau
ó tri t cao b ng c n etylic, thu h i c n
c nh a màu vàng nâu, v
ng,
mùi h ng, thu c có tác d ng làm ch t giun trong vòng 30 phút.
Nguy n Ph c T ng (2002) [26] cho r ng, b nh giun a có th truy n
qua ng i nh ng hi m th y. Tuy v y, b nh giun a l n do u trùng trên
ng i không ph i do giun tr ng thành thì khá nhi u, gây nên các ph n ng
t ng d ng và h i ch ng Loeffer. Nh ng ng i có th tr ng suy nh c, thi u
dinh d ng, suy gi m mi n d ch d m c b nh giun a l n do nu t ph i t
hay th c v t nhi m tr ng giun a l n ch a u trùng. Chu k phát tri n c a
giun a trên ng i c ng gi ng nh
l n.
13
Nguy n Thi n (2004) [21] cho bi t, tr ng giun a l n có kh n ng s ng
r t lâu t 11 - 24 tháng vì tr ng có s c
kháng r t m nh v i t t c các hóa
ch t (ki m, axit), ch ng
kém v i th i ti t khô ráo và ánh sáng m t tr i
chi u tr c ti p. Tu i th c a giun a l n kho ng 7 - 10 tháng. H t tu i th
giun a theo phân ra ngoài. G p i u ki n không thu n l i (con v t b b nh
truy n nhi m, s t cao...) thì tu i th c a giun a ng n l i. S l ng giun có
th vài con n hàng nghìn con trên m t c th l n.
Nguy n Xn Bình (2005) [2] thì bi n pháp phịng và tr b nh giun a i
v i l n con t s sinh n 2,5 tháng tu i ph i t y giun l n 1. Sau 2 - 3 tháng ph i
t y giun l n 2. N u nái ph i t y giun l n 3 tr c khi ph i gi ng.
oàn V n Phúc (2005) [17], ã cho 7 l n nu t tr ng giun a ng i, qua
66 ngày theo dõi, tác gi cho th y: V i li u 10.000 tr ng có u trùng, l n
khơng có tri u ch ng d u hi u khác th ng. K t qu m khám 2 l n và xét
nghi m phân c a 7 l n thì khơng th y giun a và tr ng giun a ng i. i u
này cho th y l n không b nhi m giun a ng i.
Nghiên c u v các y u t nh h ng n tình hình nhi m giun sán trên
àn l n t i m t s
a ph ng vùng ng b ng Sông H ng, Tr n V n Quyên
và cs (2008) [18] cho bi t: Xét nghi m 221 m u phân l n t i m t s
a
ph ng, k t qu cho th y l n nhi m giun a v i t l 22,4 - 37,3%.
Tr ng Th Thu Trang (2010) [27] ã nghiên c u b nh giun a l n t i
m ts
a ph ng thu c t nh Thái Nguyên v i t ng s 2022 m u phân l n
ki m tra có 805 m u phân l n nhi m giun a, t l nhi m chung là 39,81%
trong ó c ng nhi m n ng và r t n ng chi m 11,92%.
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [8], b nh giun a l n là m t b nh
ph bi n n c ta, l n nhi m giun a v i t l cao t 13,2% - 43,6% ( i u
tra qua m khám l n các t nh Thanh Hóa, Qu ng Ninh, Yên Bái...). B nh
phân b
t t c các vùng núi, trung du và ng b ng. Bi n ng theo
tu i,
l n nhi m giun a v i t l cao l a tu i d i 4 tháng tu i sau ó t l
nhi m gi m d n.
2.2.2. Tình hình nghiên c u ngoài n
c
Skrjabin K.I. và cs (1963) [19] cho bi t: B nh giun a l n có s phân
b r t r ng và
c coi là m t b nh ký sinh trùng toàn c u, lây lan theo
ng mi ng.
14
Mixinkova E.A. (1977) [16] ã ch ng minh hi u qu th t formalin 0,5%
v i li u 200ml cho l n n ng 120 - 140 kg. Ch a b ng formalin nên ti n hành
ch nh t c bi t, n n chu ng nghiêng 30 - 400, u l n th p h n ph n thân
sau, nh v y thu c
c ng m nhi u nh t trong ru t, t c ng m nhi u ch giun
sán ký sinh.
Johanes Kaufman (1996) [31] cho bi t, s lây nhi m giun a cho l n
con có th
c ng n ch n b ng cách i u tr cho l n m tr c khi .
Bezimidazle, Febatel và Levamisol có tác d ng h u hi u
ch ng l i s lây
nhi m. Ivermectin (30 microgam/kg TT) dùng cho l n tr ng thành, dùng
tr c khi
1 - 2 tu n có th ki m sốt
c s lây nhi m cho l n con sau
khi sinh.
Theo Anderdahl (1997) [1] n u cho l n nhi m tr ng giun a, sau 5
ngày cho nhi m b nh suy n thì b nh tích gây ra ph i r ng g p 10 l n so v i
l n ch b nhi m b nh suy n.
Holmqvis A. và cs (2002) [30] cho bi t: A.suum
l n r t gi ng
A.lumbricoides ng i. Tr ng giun a l n có s c
kháng cao v i ngo i
c nh. Theo tác gi thì s l ng tr ng trong phân là m t ch tiêu ánh giá
c ng nhi m giun a l n.
L n có th b nhi m s l ng giun a khác nhau. l n 2 - 5 tháng tu i,
giun gây tiêu ch y, gi m cân, gây viêm ph i, gây ho và có th gây nhi m
trùng ph i do u trùng di hành mang vi khu n vào, l n con có th ch t. B
m t gan c a l n b nh có các m tr ng hay cịn g i là i m ho i t .
15
Ph n 3
IT
3.1.
it
NG, N I DUNG VÀ PH
ng, v t li u, th i gian và
a i m nghiên c u
3.1.1.
it
ng và v t li u nghiên c u
-
it
ng nghiên c u:
+L n
các l a tu i trên
+ L n m c b nh giun
NG PHÁP NGHIÊN C U
a bàn thành ph C m Ph - t nh Qu ng Ninh.
a.
-V t li u nghiên c u:
+ M u phân t
ic al n
các l a tu i nuôi t i m t s xã, ph
ng thành
ph C m Ph - t nh Qu ng Ninh.
+ Kính hi n vi, bu ng
m Mc. Master,
a th y tinh, c c th y tinh, l
i
thép, lam kính.
+ Dung d ch mu i NaCl bão hịa, kính hi n vi.
+L
3.1.2.
ng m u và m t s d ng c thí nghi m khác.
a i m và th i gian nghiên c u
-
a i m: M t s xã, ph
ng thành ph C m Ph - t nh Qu ng Ninh.
-
a i m xét nghi m m u:
+ Phịng thí nghi m B mơn B nh
tr
ng
ng v t, khoa Ch n Nuôi Thú y,
i h c Nông Lâm Thái Nguyên.
+ B nh vi n a khoa Trung
ng Thái Nguyên.
- Th i gian nghiên c u: T 1/7/2014 – 16/12/2014.
3.2. N i dung nghiên c u
3.2.1. M t s
c i m d ch t b nh giun
3.2.1.1.Tình hình nhi m giun
a l n (Ascariosis)
a l n t i m t s xã, ph
ng thu c thành ph
C m Ph .
- T l và c
ng
nhi m giun
a l n t i m t s xã, ph
thành ph C m Ph - t nh Qu ng Ninh.
- T l và c
ng
nhi m giun
a theo tu i l n.
ng thu c
16
- T l và c
ng
nhi m giun
a theo gi ng l n.
- T l và c
ng
nhi m giun
a l n theo tình tr ng VSTY.
- T l và c
ng
nhi m giun
a l n theo mùa v .
- T l và c
ng
nhi m giun
a l n theo ph
3.2.1.2. Nghiên c u s ô nhi m tr ng giun
- S ô nhi m tr ng giun
v
al n
ng th c ch n nuôi.
a l n ngo i c nh
n n chu ng, xung quanh chu ng và
n (bãi) tr ng cây th c n cho l n.
- Th i gian và t l tr ng giun
b nh trong phân
a phát tri n thành tr ng có s c gây
ngo i c nh.
- Th i gian s ng c a tr ng giun
3.2.2. Nghiên c u b nh giun
a có s c gây b nh
a l n (Ascariosis)
3.2.2.1. Bi u hi n lâm sàng c a l n b b nh giun
3.2.2.2. B nh tích b nh giun
a t nhiên.
a l n.
3.2.2.3. M t s ch s huy t h c c a l n b b nh giun
3.2.2.4. Bi n
i vi th
ru t c a l n b b nh giun
3.2.3. Bi n pháp phịng tr b nh giun
an tồn c a thu c t y giun
3.2.3.3. B c
u
a.
a l n.
a l n.
xu t bi n pháp phòng tr b nh giun
3.3. Ph
ng pháp nghiên c u
3.3.1 Ph
ng pháp l y m u
M u
a và l n kh e.
a cho l n
3.2.3.1. Xác nh hi u l c c a thu c t y giun
3.2.3.2.
ngo i c nh.
a cho l n.
c thu th p t i các nông h , các tr i ch n ni l n t p th và gia
ình theo ph ng pháp l y m u chùm nhi u b c. M u
ngày ho c xét nghi m sau khi b o qu n nhi t
c xét nghi m trong
2 - 80C không quá 3 ngày.
- M u phân: L y m u phân m i th i c a l n các l a tu i
ph
ng c a thành ph C m Ph - t nh Qu ng Ninh v i l
riêng m i m u phân vào m t túi nilon nh , m i túi
m t s xã,
ng 20 - 30g/m u.
u có ghi nhãn:
a
17
i m, tu i l n, gi ng, tình tr ng v sinh thú y, ph
l y m u (nh ng thông tin này c ng
ng th c ch n nuôi, th i gian
c ghi vào nh t ký
tài).
- M u c n n n chu ng: T i m i ô chu ng nuôi l n l y m u c n
chu ng và
gi a, tr n
M im u
c
u
c m t m u xét nghi m (kho ng 80 - 100g/m u).
riêng vào m t túi nilon nh , m i túi
th i gian l y m u (nh ng thơng tin này c ng
-M u
u có ghi nhãn: a i m,
c ghi vào nh t ký
ng 80 - 100g,
m u
c
c ph i h p b i 4 m u
riêng vào m t túi nilon nh , m i túi
gi a). M i
u có ghi nhãn:
a i m,
c ghi vào nh t ký
tài).
c xét nghi m ngay trong ngày.
-M u
m tm u
tb m tv
n, bãi tr ng cây th c n cho l n: C 10 - 15 m2 l y
t b m t (m t m u kh i l
b n góc và 1 m u
túi
t b m t (m t m u kh i
b n góc và 1 m u
th i gian l y m u (nh ng thông tin này c ng
M u
tài).
t b m t xung quanh chu ng ni: Trong kho ng bán kính 5m
xung quanh chu ng l n, c 10 - 15 m2 l y m t m u
l
4 góc
u có ghi nhãn:
gi a). M i m u
c
riêng vào m t túi nilon nh , m i
tài).
- M u máu: L y máu l n tr
a do nhi m t nhiên
c và sau gây nhi m, l n kho và l n b
v nh t nh m ch c , m i l n l y 1 ml máu.
- B nh ph m: Ru t non c a l n b b nh giun
3.3.2. Ph
- Ph
c ph i h p b i 4 m u
a i m, th i gian l y m u (nh ng thông tin này c ng
c ghi vào nh t ký
b nh giun
ng 80 - 100g,
a do gây nhi m.
ng pháp xét nghi m m u
ng pháp xác
nh t l nhi m giun
a l n:
T t c các m u phân, m u c n n n chu ng, m u
chu ng và v
n tr ng cây th c n cho l n
u
t b m t xung quanh
c xét nghi p b ng ph
ng
pháp Fulleborn v i dung d ch mu i NaCl bão hồ, tìm tr ng giun
al n
d
al n
i kính hi n vi,
phóng
c ánh giá là có nhi m, ng
i 100 l n. Nh ng m u có tr ng giun
c l i là khơng nhi m.
