Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học cây Muồng trắng (Zenia insignis Chun) làm cơ sở cho việc bảo tồn và phát triển Muồng tại Vườn Quốc Gia Ba Bể tỉnh Bắc Kạn (Khóa luận tốt nghiệp)

i

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NG MINH CHI N
“NGHIÊN C U M T S

C I M SINH H C CÂY MU NG TR NG

(ZENIA INSIGNIS CHUN) LÀM C
TRI N MU NG T I V

S

CHO VI C B O T N VÀ PHÁT

N QU C GIA BA B T NH B C K N”.

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Qu n lý tài nguyên r ng

L p

: K43 - QLTNR - N02

Khoa

: Lâm nghi p

Khoá h c

: 2011 - 2015

Gi ng viên h

ng d n

: ThS. La Thu Ph

Thái Nguyên, n m 2015

ng


ii

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NG MINH CHI N
“NGHIÊN C U M T S

C I M SINH H C CÂY MU NG TR NG

(ZENIA INSIGNIS CHUN) LÀM C
TRI N MU NG T I V

S

CHO VI C B O T N VÀ PHÁT

N QU C GIA BA B T NH B C K N”.

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Qu n lý tài nguyên r ng

L p

: K43 - QLTNR - N02

Khoa

: Lâm nghi p

Khoá h c

: 2011 - 2015

Gi ng viên h

ng d n

: ThS. La Thu Ph

Thái Nguyên, n m 2015

ng


i

L I NÓI

U

Trong su t 4 n m
c h c t p t i tr ng
i h c Nông Lâm Thái
Nguyên b n thân tôi c ng nh bao b n sinh viên khác
c s quan tâm d y
b o c a th y cô giáo.
cs
Lâm Nghi p tr

ng ý c a Ban giám hi u nhà tr
ng

“Nghiên c u m t s

ng và Ban ch nhi m khoa

i H c Nông Lâm Thái Nguyên, tôi th c hi n

tài

c i m sinh h c cây Mu ng tr ng (Zenia insignis

Chun) làm c s cho vi c b o t n và phát tri n Mu ng t i V

n Qu c Gia

Ba B t nh B c K n”.
Trong quá trình th c hi n

tài tôi ã nh n

c s giúp

th y cô giáo trong khoa Lâm nghi p, nh t là cô giáo h
Ph

ng, cán b ki m lâm v

M u ã giúp

thành c m n s giúp
hoàn thành

ng d n Ths. La Thu

n qu c gia Ba B và cán b , ng

tôi trong quá trình th c hi n

c a các

i dân xã Nam

tài. Nhân d p này tôi chân

quý báu ó.
tài này không th không nói

nhi u m t c a b n bè và ng

ns

ng viên, giúp

i thân trong gia ình.

Trong su t quá trình th c t p, m c dù tôi ã c g ng h t s c nh ng do
kinh nghi m c ng nh trình

c a b n thân còn h n ch . Vì v y

tránh kh i nh ng thi u sót. Tôi r t mong nh n
ki n c a th y cô giáo và các b n

tài không

c s ch b o, óng góp ý

tài hoàn thi n h n.

Tôi xin trân tr ng c m n!
Thái nguyên, n m 2015
Sinh viên

ng Minh Chi n

ii

DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1:

c i m v t h u c a loài trong th i gian t tháng 1 - 5 ...........................8

B ng 2.2. B ng các loài th c v t quý hi m v

n qu c gia Ba B ............................13

B ng 4.1: Kích th

c thân cây Mu ng tr ng t i huy n Ba B - B c K n ................23

B ng 4.2: K t qu

o kích th

c lá cây Mu ng tr ng ..............................................24

B ng 4.3: C u trúc t thành các OTC n i có Mu ng tr ng phân b ........................26
B ng 4.4:

c i mv

tàn che c a t ng cây cao

các OTC n i có Mu ng tr ng

phân b .............................................................................................................27
B ng 4.5: C u trúc t thành tái sinh cây Mu ng tr ng .............................................28
B ng 4.6: B ng phân b m t

cây tái sinh Mu ng tr ng .......................................29

B ng 4.7: Ngu n g c tái sinh c a loài Mu ng Tr ng t i 4 OTC ..............................29
B ng 4.8: Ch t l

ng cây tái sinh .............................................................................30

B ng 4.9: B ng t ng h p

che ph TB c a cây b i n i có loài Mu ng tr ng phân

b ......................................................................................................................31
B ng 4.10: B ng t ng h p

che ph TB c a th m t

i n i có loài Mu ng tr ng

phân b .............................................................................................................31
B ng 4.11: Phân b loài Mu ng tr ng theo ai cao ..................................................32
B ng 4.12: B ng phân b cây theo tr ng thái r ng ...................................................32
B ng 4.13: K t qu

i u tra mô t ph u di n

t khu v c nghiên c u .....................34


iii

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1 Hình thân cây Mu ng tr ng ............................................................. 24
Hình 4.2 M t trên m t d

i lá Mu ng tr ng ................................................... 24

Hình 4.3 Hình thái hoa cây Mu ng tr ng........................................................ 25
Hình 4.4 Hình thái qu Mu ng tr ng .................................................................. 25


iv

DANH M C CÁC KÍ HI U VÀ CH
TT

Vi t t t

Ngh a

1

, ,

Các tham s c a ph

2

Hvn

Chi u cao vút ng n

3

DSH

VI T T T
y
ng trình

a d ng sinh h c

4

D1.3

ng kính ngang ng c

5

Ha

Hecta

6

Lsng

Lâm s n ngoài g

7

ODB

Ô d ng b n

8

OTC

Ô tiêu chu n

9

N

S cây

10

TT

Th t

11

TB

Trung bình

12

VQG

V

n qu c gia


v

M CL C
Ph n 1 M
1.1.

U ............................................................................................. 1

tv n

........................................................................................................1

1.2. M c tiêu ...........................................................................................................2
1.3. Ý ngh a

tài ...................................................................................................2

Ph n 2 T NG QUAN NGHIÊN C U ......................................................... 4
2.1. C s khoa h c c a nghiên c u .......................................................................4
2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i ...................................................................6
2.2.3 V phân b .....................................................................................................9
2.2.4. V h t gi ng và b o qu n ..............................................................................9
2.2.6. K thu t tr ng và ch m sóc .........................................................................10
2.3. K t qu nghiên c u t i Vi t Nam ...................................................................10
2.4. T ng quan khu v c nghiên c u ......................................................................11
2.4.1. i u ki n t nhiên khu v c nghiên c u ......................................................11

Ph n 3

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U . 17

3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u ..................................................................17

3.2.

a i m và th i gian nghiên c u ..................................................................17

3.3. N i dung nghiên c u ......................................................................................17

3.4.Ph

ng pháp nghiên c u.................................................................................18

3.5. Ph

ng pháp phân tích và x lý s li u .........................................................19

Ph n 4 K T QU VÀ PHÂN TÍCH ........................................................... 23
4.1. Theo h th ng phân lo i c a Takhtadjan loài cây Mu ng tr ng
c phân
lo i .........................................................................................................................23
4.2.

c i m hình thái cây Mu ng tr ng .............................................................23

4.3. M t s
c i m c u trúc qu n xã th c v t r ng n i có loài Mu ng tr ng
phân b ..................................................................................................................26
4.4.

c i m phân b loài....................................................................................32

4.5.

c i m

4.6.

xu t bi n pháp k thu t phát tri n và b o t n loài ....................................35

t n i loài cây nghiên c u phân b cây Mu ng tr ng..................33


vi

4.6.1.

xu t bi n pháp b o t n ...........................................................................35

4.6.2.

xu t bi n pháp phát tri n loài ................................................................36

Ph n 5 K T LU N VÀ KI N NGH ......................................................... 37
5.1. K t lu n ..........................................................................................................37
5.2. Ki n ngh ........................................................................................................38

TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 40
I. Ti ng Vi t ..........................................................................................................40
II Các trang web. ..................................................................................................40


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
Vi t Nam là m t trong 10 qu c gia

Châu Á và m t trong 16 qu c gia

trên th gi i có tính a d ng sinh h c cao. Tuy nhiên Vi t Nam c ng ang ph i
i m t v i m t th c tr ng r t áng lo ng i ó là s suy thoái nghiêm tr ng v
môi tr

ng và tài nguyên a d ng sinh h c, e d a cu c s ng c a các loài sinh

v t và cu i cùng là nh h

ng

n s phát tri n b n v ng c a

ng n ng a s suy thoái
các khu b o t n và v
t n và 30 v

DSH

c.

Vi t Nam ã ti n hành thành l p

n qu c gia hi n nay c n

c có kho ng 128 khu b o

n qu c gia. M c dù các loài th c v t

nh ng nh ng nghiên c u v các loài th c v t
thi u. Ph n l n các nghiên c u m i ch d ng l i
thái,

tn

c b o t n cao nh v y,

Vi t Nam hi n nay còn r t
m c mô t

nh danh loài mà ch a i sâu nghiên c u nhi u v các

c i m hình
c tính sinh h c,

sinh thái h c, gây tr ng và b o t n loài.
V
Th

n qu c gia ba b thu c

a ph n các xã Nam M u, Khang Ninh, Cao

ng, Qu ng Khê, Cao tr , Huy n Ba B , t nh B c K n

quy t

c thành l p theo

nh s 83/TTg ngày 10/11/1992 c a Chính ph quy

r ng c m trong ó có v
V

nh v các khu

n qu c gia ba b .

n qu c gia Ba B là n i l u gi

ph c h i, l u gi các ngu n gen

a d ng sinh h c cao và là n i

ng th c v t ph c v nghiên c u khoa h c,

phát tri n d ch v , du l ch sinh thái, i u ti t ngu n n
ch ng xói mòn, r a trôi, s t l

c, b o v

t ai

t, góp ph n b o t n và phát tri n b n v ng

trong khu v c. Tuy nhiên, trong su t th i gian dài ch a

c quy ho ch nên

ch a i u tra, ánh giá t ng h p tài nguyên thiên nhiên, kinh t - xã h i c a
vùng, các ch

ng trình, d án v b o t n và phát tri n b n v ng ch a

th c hi n, nh ng tác

c

ng b t l i t i r ng, ch t phá r ng di n ra ngày m t


2

m nh h n, a d ng sinh h c ã và ang b suy gi m áng k c v s l
và ch t l

ng, nhi u loài

ng, th c v t quý hi m,

nguy c tuy t ch ng. R ng tr nên nghèo v tr l
khu h

c h u ang

ng

ng tr

c

ng và t thành th c v t,

ng v t ã b xâm h i m t cách nghiêm tr ng trong th i gian dài t

n m 1986

n nay. Các loài thú l n, các loài

ng v t

c h u không còn

th y xu t hi n.
Do ó, vi c quy ho ch và phát tri n v

n qu c gia Ba B là r t c n

thi t nh m ánh giá chính xác th c tr ng ngu n tài nguyên thiên nhiên,
bi t là tài nguyên a d ng sinh h c; xác

c

nh và khoanh vùng các h sinh thái,

các loài

ng, th c v t quý hi m,

c h u ang

ch ng.

xu t các gi i pháp, ho ch

nh công tác b o t n, b o v nh ng giá

tr

ng tr

c nguy c tuy t

a d ng sinh h c.
Xu t phát t nhu c u th c t

“Nghiên c u m t s

ó tôi xin ti n hành th c hi n

tài:

c i m sinh h c cây Mu ng tr ng (Zenia insignis

Chun) làm c s cho vi c b o t n và phát tri n Mu ng t i V

n Qu c Gia

Ba B t nh B c K n”.
1.2. M c tiêu
- Nghiên c u m t s
Tr ng (Zenia insignis) t i V
-

c i m hình thái và sinh thái c a cây Mu ng
n Qu c Gia Ba B t nh B c K n.

xu t các bi n pháp b o t n và phát tri n loài Mu ng tr ng.

1.3. Ý ngh a

tài

1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
Qua vi c nghiên c u và th c hi n

tài này s giúp tôi làm quen

v i công vi c nghiên c u khoa h c, bên c nh ó còn c ng c

cl

c

ng ki n

th c chuyên môn ã h c, có thêm c h i ki m ch ng nh ng lý thuy t ã h c
trong nhà tr
ph

ng úng theo ph

ng pháp nghiên c u, b

c

ng châm h c i ôi v i hành. N m

c các

u ti p c n và áp d ng ki n th c ã

ch c


3

trong tr
c u

ng vào công tác nghiên c u khoa h c. Qua quá trình h c t p nghiên
tài t i V

n Qu c Gia Ba B , tôi ã tích l y thêm

th c và kinh nghi m th c t trong vi c gieo

m cây gi ng.

c nhi u ki n
ây s là nh ng

ki n th c r t c n thi t cho quá trình nghiên c u, h c t p và làm vi c sau này.
1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n s n xu t
Vi c nghiên c u và ánh giá
Mu ng tr ng nh m
Thành công c a

c i m tái sinh t nhiên c a m t s loài

xu t m t s bi n pháp b o t n loài.
tài có ý ngh a r t quan tr ng trong vi c gi gìn, b o

t n và phát tri n loài cây Mu ng tr ng quý này góp ph n vào phát tri n n n kinh
t - xã h i c a huy n, c a t nh c ng nh toàn b khu v c mi n núi phía b c.


4

Ph n 2
T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1. C s khoa h c c a nghiên c u
Hi n nay, do nhi u nguyên nhân khác nhau làm cho ngu n tài ngu n tài
nguyên
môi tr

DSH c a Vi t Nam ã và ang b suy gi m. Nhi u h sinh thái và
ng s ng b thu h p di n tích và nhi u Taxon loài và d

ng tr

c nguy c b tuy t ch ng trong m t t

i loài ang

ng lai g n.

V c s sinh h c
Nghiên c u

c i m sinh h c c a loài h t s c c n thi t và quan tr ng,

ây là c s khoa h c cho vi c b o v và s d ng h p lý ngu n tài nguyên
thiên nhiên, ng n ng a suy thoái các loài nh t là nh ng loài
quý hi m, ng n ng a ô nhi m môi tr
quan h gi a con ng

ng, th c v t

ng... là c s khoa h c xây d ng m i

i và th gi i t nhiên.

V c s b ot n
kh c ph c tình tr ng trên Chính ph Vi t Nam ã

ra nhi u bi n

pháp, cùng v i các chính sách kèm theo nh m b o v t t h n tài nguyên
DSH c a

tn

c. Tuy nhiên, th c t

ang

t ra nhi u v n

liên quan

n b o t n DSH c n ph i gi i quy t nh quan h gi a b o t n và phát tri n
b n v ng ho c tác

ng c a bi n

i khí h u

i v i b o t n DSH .v.v.

D a trên các tiêu chu n ánh giá tình tr ng các loài c a IUCN 1978,
Vi t Nam c ng công b trong Sách
Th c v t. Sách
Th c v t

h

(Sách

Vi t Nam n m 2007 (Sách
ng d n, thúc

Vi t nam, 1986) ph n II,
vi t Nam, 2007) [4] ph n II

y công tác b o v tài nguyên sinh v t thiên

nhiên phân chia ra các th h ng sau:
+ B tuy t ch ng (EX)
+ Tuy t ch ng trong t nhiên(EW)


5

Nhóm các loài nguy c p

c chú tr ng b o v hàng

u g m các phân

h ng chính sau:
+ C c kì nguy c p(CR)
+ Nguy c p (EN)
+ S p nguy c p (VU)
Nhóm các loài ít nguy c p:

+ Ít nguy c p: (LR)
- Ph thu c b o t n: (LR/cd)
-S pb

e d a: (LR/nt)

- Ít quan tâm: Least Concern (LR/lc)
+ Thi u d n li u: Data Deficient (DD)
+ Không ánh giá: Not Evaluated (NE)
b o v và phát tri n các loài
ban hành (Ngh

ng th c v t quý hi m Chính ph

nh s 32 /2006/N -CP)[6]. Ngh

nh quy

ã

nh các loài

ng, th c v t quý, hi m g m hai nhóm chính:
+ IA,B Th c v t r ng,
m c ích th

ng m i (IA

ng v t r ng nghiêm c m khai thác, s d ng vì

i v i th c v t r ng).

+ IIA,B Th c v t r ng,
m c ích th

ng m i (IIA

ng v t r ng h n ch khai thác, s d ng vì

i v i th c v t r ng).

C n c vào phân c p b o t n loài và
B t nh B c K n có r t nhi u loài
CR, EN và VU c n
ph n a d ng sinh h c
nh ng loài th c v t c n

DSH t i VQG Ba B huy n Ba

ng th c v t

c x p vào c p b o t n

c b o t n, nh m gìn gi ngu n gen quý giá cho thành
Vi t Nam nói riêng và th gi i nói chung, m t trong
c b o t n là loài cây b n

tr ng t i VQG, ây là c s khoa h c

a a tác d ng Mu ng

u tiên giúp tôi ti n

n nghiên c u và

th c hi n khóa lu n.
i v i b t k công tác b o t n m t loài

ng th c v t nào ó thì vi c i

tìm hi u k tình hình phân b , hi n tr ng n i phân b là i u c p thi t nh t.


6

VQG Ba B t nh B c K n, tôi i tìm hi u m t s

c i m sinh h c loài Mu ng

tr ng, th ng kê s l

c i m sinh thái h c c a loài

ng, tình hình sinh tr

ng và

t i a bàn nghiên c u. ây là c s th hai

tôi th c hi n nghiên c u c a mình.

2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i
Các ho t
h c

ng h

ng t i phát tri n b n v ng và b o t n

các vùng á vôi

Vi t Nam c ng nh

nhi u n i khác trên th gi i

hi n còn g p nhi u khó kh n do nh ng mâu thu n v l i ích
phía. Nh ng vùng này th

ng có phong c nh

a d ng sinh

n t nhi u

p, h u tình, truy n th ng v n

hoá dân t c giàu b n s c, tài nguyên r ng phong phú, nh t là các sinh v t quý
hi m mà ch có

vùng núi á vôi, h sinh thái r ng trên núi á vôi,v.v.

Nh ng công cu c phát tri n kinh t -xã h i
n t ng tr
t n các loài

ó ch y u m i ch chú tr ng

ng kinh t mà ch a chú ý úng m c

n b o v môi tr

ng, b o

ng th c v t nh t là các loài quý hi m v.v. T ch c Giáo d c,

Khoa h c và V n hóa c a Liên H p qu c (UNESCO)V n phòng UNESCO
Hà N i, 2005 [7].
G. N. Baur (1964) [1] ã nghiên c u các v n

v c s sinh thái nói

chung và v c s sinh thái h c trong kinh doanh r ng nói riêng, trong ó i
sâu nghiên c u c u trúc r ng, các ki u x lý v m t lâm sinh áp d ng cho
r ng m a t nhiên. T

ó tác gi

a ra các nguyên lý tác

ng x lý lâm

sinh c i thi n r ng.
Richards P.W (1952) [8] ã phân bi t t thành th c v t c a r ng m a
thành hai lo i r ng m a h n h p có t thành loài cây ph c t p và r ng m a
n u có t thành loài cây

n gi n, trong nh ng l p

a

c bi t thì r ng m a

n u ch bao g m m t vài loài cây. C ng theo tác gi này thì r ng m a
th

ng có nhi u t ng (th

Trong r ng m a nhi t

ng có 3 t ng, tr t ng cây b i và t ng cây thân c ).
i, ngoài cây g l n, cây b i và các loài thân c còn có


7

nhi u loài cây leo

hình dáng và kích th

c, cùng nhi u th c v t ph sinh

trên thân ho c cành cây.
Kraft (1884) l n

u tiên

a ra h th ng phân c p cây r ng, ông chia

cây r ng trong m t lâm ph n thành 5 c p d a vào kh n ng sinh tr
th

c và ch t l

ng c a cây r ng. Phân c p c a Kraft ph n ánh

án phân c p cây r ng cho r ng nhi t

i t nhiên mà

ng, kích
c ph

ng

c ch p nh n r ng rãi.

Sampion Gripfit (1984), khi nghiên c u r ng t nhiên n

và r ng m nhi t

i Tây Phi có ki n ngh phân c p cây r ng thành 5 c p c ng d a vào kích th
và ch t l

ng cây r ng, Richards (1952) phân r ng

vào chi u cao cây r ng (L

Nigeria thành 6 t ng d a

ng Th Anh (2007) [9]).

Nh v y, h u h t các tác gi khi nghiên c u v t ng th th
nh ng nh n xét mang tính

ng

a ra

nh tính, vi c phân chia t ng th theo chi u cao

mang tính c gi i nên ch a ph n ánh
nhiên nhi t

c

c s phân t ng ph c t p c a r ng t

i.

Hi n nay ch a có các nghiên c u c th v

Mu ng tr ng.

c i m lâm h c c a cây

2.2.1. V giá tr s d ng
- Cây Mu ng

c tr ng làm bóng mát d c

ng ph ho c làm c nh

trong các công viên.
- Tr ng làm r ng phòng h , tr ng làm cây phù tr cho cây nông nghi p
và cây công nghi p nh : chè, cà phê…
- G cây Mu ng

c s d ng

óng

c thông th

ng.

2.2.2. V phân lo i hình thái, v t h u
2.2.2.1. V hình thái
Mu ng Tr ng (Zeniainsignis Chun).1946[11] thu c h

Vang, b

Fabales. Cây g nh , cao 15-20 m, lá kép lông chim m t l n l , có 19- 27 lá
chét, m c cách, hình mác thuôn, tròn

g c, nh n

u, dài 5-9 cm, r ng 1,5-


8

3 cm, h i có lông

m t trên, ph

y lông và có màu nh t h n

6- 20 ôi b c hai dính li n v i nhau b i các cung gân
dài 25 - 45 cm, có lông ch y u
C m hoa là chùy th a
l

m td

i, có

mép, cu ng lá chung

g c. Lá kèm là th chai to d n.
t n cùng, ph

y lông màu hung hung. Hoa

ng tính, có 5 lá ài to không b ng nhau, dài 10- 12 mm, r ng 5- 6 mm, có

lông

m t ngoài. Cánh hoa 5, hình tr ng ng

c, dài 8- 12 mm, r ng 5- 6 mm,

nh 4, ch nh t do và có lông. B u có cu ng dài 4 mm, ph n mang noãn dài 6
mm, có lông

hai mép. Quá trình b u d c thuôn, dài 10- 15 cm, r ng 3- 4 cm,

khô th m khi chín, có m t cánh r ng 5 mm

b ng. Trong m i qu th

ng

có 4 h t, g n hình tròn, d t, dài 9 mm, r ng 7 mm. Màu nâu en bóng. Vào
tháng 4 cây có hoa, cây m c nhanh.
2.2.2.2. V v t h u
Hi n t ng v t h u là nh ng hi n t ng bi n i chu kì c a sinh v t trong
n m, hòa cùng m t nh p v i khí h u. Xác nh th i kì chín và r i r ng c a qu ,
h t có ý ngh a r t l n i v i vi c thu hái h t gi ng và xu t các bi n pháp tái
sinh r ng
Nh ng bi n
b ng sau:

B ng 2.1:
TT

Hi n t

i v t h u c th t tháng 1 - 5 (d

ng l ch)

c trình bày

c i m v t h u c a loài trong th i gian t tháng 1 - 5
ng v t h u

Th i gian

c i mv th u

I

C quan sinh d

1

Ra ch i, lá non

II

C quan sinh s n

1

Ra n

Tháng 2 - 3

Nhi u n màu l c nh t

2

Hoa n

Tháng 3 - 4

Nhi u hoa, màu

Tháng 4 - 5

Nhi u qu , màu nâu en bóng

3

u qu non

ng
Tháng 1 - 2


9

K t qu theo dõi v t h u cho th y: Mu ng tr ng b t u ra ch i, lá non
vào tháng 1 - 2, ra n vào kho ng tháng 2 - 3, hoa n vào kho ng tháng 3 - 4
và vào kho ng tháng 4 - 5 thì u qu non.
2.2.3 V phân b
Cây Mu ng tr ng phân b : Lai Châu (M
M

ng Lay:

ng t Lai Châu i

ng Tùng), Hà Giang (V Xuyên,Thanh Th y), Tuyên Quang (Yên S n,

Núi Là) [11].
2.2.4. V h t gi ng và b o qu n
- V h t gi ng:
+ H t gi ng

c thu mua trên nh ng cây gi ng n i

+ H t gi ng

c ch bi n s ch,

phù h p v i

c ch n l c k .

c b o qu n trong i u ki n cho phép

c tính sinh lý, sinh thái c a h t.

-B o qu n: có th b o qu n h t cây Mu ng nh sau: b o qu n khô, b o
qu n l nh, b o qu n m, b o qu n mát…
2.2.5. V k thu t gieo

m

- X lý h t gi ng: H t gi ng tr
(KMnO4) n ng
trong n

c khi gieo

0,05% trong 10 phút, sau ó v t ra r a s ch và ngâm h t

c m 70oC t 6 - 8 gi , h t

r a chua b ng n

c m (n

ngày h t n y m m có th
- Chu n b b u

c

c v t ra và trong túi v i. H ng ngày

c s ch), túi v i

h t ph i luôn luôn m. Sau 4 - 5

em i gieo.

t: Dùng túi b u PE 7 x 12 cm

Thành ph n ru t b u g m 80%
làm ru t b u

c ngâm trong thu c tím

ng h n h p ru t b u.

t t ng AB + 20% phân h u c

p và sàng nh tr n

u v i phân và

ã hoai.

t

vào b u th t

y,

sau ó x p thành lu ng có chi u ngang 0,8-1m, chi u dài tùy ý, kho ng cách
gi a 2 lu ng 0,4 m.

- C y h t vào b u: Tr
tr

c khi c y, b u

t ph i

ct

c ó 1 ngày. Ch n nh ng h t nhú m m, dùng que b ng

in
u

c
a

m
c vót


10

nh n m t

u

t o l gi a b u sâu 1 - 1,5 cm r i gieo h t vào, ph m t l p

t m n v a l p kín h t, bên trên dùng dàn che n ng 50 %.

2.2.6. K thu t tr ng và ch m sóc
- K thu t tr ng: Ph i r t chú ý k thu t b ng cây, thông th

ng cây con

cao 3m, kích th

c b u ph i trên 30 - 40 cm, phía d

i 20 - 30 cm và chi u

cao 40 - 50 cm.

ch c ch n cây s ng 100%, kích th

c b u có th l n h n.

N u dùng kích th

c b u nh h n

ti t ki m công ánh b u và v n chuy n,

ph i chú ý moi b i l y càng nhi u r và r c c càng t t. Nh ng r b i moi lên
này n m ngoài b u

t, ph i

c qu n l i xung quanh b u

kh i b g y

ho c xây xát trong lúc v n chuy n. Sau khi ào xong, ch a v i nh c b u lên
m t

t mà ph i dùng dây ràng bu c b u theo ki u m t cáo

Dùng dao s c cát nh ng ch b d p. Tr
50 - 70% t ng s lá trên cây

kh i v b u.

c ho c sau khi b ng cây c n c t b t

h n ch thoát h i n

nào nên tr ng luôn trong ngày ó, không

c c a lá. B ng cây ngày

hôm sau vì

lâu cây d ch t

ho c cây lâu ph c h i.
- Ch m sóc: khi tr ng xong c n th

ng xuyên ch m sóc 3 n m li n, m i

n m 2 l n. Bi n pháp ch m sóc 2 n m

tr ng và vun x i

u là phát d n th c bì chèn ép cây

t quanh g c r ng 1 m, n m th 3 ch phát d n th c bì

không c n vun x i.
2.3. K t qu nghiên c u t i Vi t Nam
Mu ng Tr ng (Zeniainsignis Chun).1946[15] thu c h

Vang, b

Fabales. Cây g nh , cao 15-20 m, lá kép lông chim m t l n l , có 19- 27 lá
chét, m c cách, hình mác thuôn, tròn
3 cm, h i có lông

m t trên, ph

g c, nh n

y lông và có màu nh t h n

6-20 ôi b c hai dính li n v i nhau b i các cung gân
dài 25 - 45 cm, có lông ch y u

u, dài 5-9 cm, r ng 1,5m td

i, có

mép, cu ng lá chung

g c. Lá kèm là th chai to d n.


11

C m hoa là chùy th a
l

t n cùng, ph

y lông màu hung hung. Hoa

ng tính, có 5 lá ài to không b ng nhau, dài 10- 12 mm, r ng 5- 6 mm, có

lông

m t ngoài. Cánh hoa 5, hình tr ng ng

c, dài 8- 12 mm, r ng 5- 6 mm,

nh 4, ch nh t do và có lông. B u có cu ng dài 4 mm, ph n mang noãn dài 6
mm, có lông

hai mép. Quá trình b u d c thuôn, dài 10- 15 cm, r ng 3- 4 cm,

khô th m khi chín, có m t cánh r ng 5 mm

b ng. Trong m i qu th

ng

có 4 h t, g n hình tròn, d t, dài 9 mm, r ng 7 mm. Màu nâu en bóng. Vào
tháng 4 cây có hoa, cây m c nhanh.
Cây g r ng lá m c r i rác trong r ng r m nhi t
mùa m,

i th

ng xanh m a

cao 100-750 m.

ây là ngu n gen quý, hi m và
s phân b h p, g dùng
th tr ng làm cây

óng

c áo, loài duy nh t c a gen Zenia có
c thông th

ng, cây có dáng

p có

ng ph . Cây che bóng cho m t s loài cây công nghi p

nh : cà phê,chè...
Mu ng tr ng phân b h p, tình tr ng khai thác g cao làm cho cây b

thu h p. M c

e d a b c R.

2.4. T ng quan khu v c nghiên c u
2.4.1. i u ki n t nhiên khu v c nghiên c u
2.4.1.1.V trí
V

a lý

n Qu c gia Ba B có di n tích là: 44.750 ha, di n tích vùng lõi

10.048 ha, di n tích vùng
n m trên núi á. V

m là 34.702 ha. Di n tích r ng

n Qu c gia Ba B n m ch y u trên

ây ch y u

a ph n hai thôn

Bó Lù và thôn P c Ngòi xã Nam M u, huy n Ba B , t nh B c K n, có t a
ía lý 105°36 55

, 22°24 19 B.

- Phía ông và B c: Giáp các xã Cao Th

(huy n Ba B ).

ng, Cao Tr và Khang Ninh


12

- Phía Tây và Nam là ranh gi i hai t nh B c K n, Tuyên Quang và giáp
các xã Qu ng Khê, Nam C

ng, Xuân L c (huy n Ch

n),

à V ( Na

Hang- Tuyên Quang).
V
kh n.

n Qu c gia cách th tr n Ba B kho ng 35 km giao thông i l i khó

ây là khu r ng còn t

ng

i nguyên v n v i h sinh thái a d ng,

phong phún i li n v i khu b o t n loài và sinh c nh Nam Xuân L c và khu
b o t n thiên nhiên Na Hang (Tuyên Quang).

2.4.1.2. i u ki n khí h u, th y v n
*Khí h u: Theo s li u khí h u th y v n huy n Ba B thì khu v c xã
Nam M u có khí h u nhi t
ông t tháng 11

i gió mùa, mùa hè t tháng 4

n tháng 10, mùa

n tháng 3 n m sau. Trung tâm c a VQG Ba B v i di n

tích 500 ha. S b c h i liên t c t o nên vi khí h u vùng h mát m , gi m b t s
kh c nghi t c a các mùa ( mùa hè không quá nóng, mùa ông không quá l nh).
+ Nhi t

trung bình n m: 220 C.

+

mt

ng

i trung bình n m: 83,3%.

+L

ng m a trung bình n m 1.378mm.

+ S ngày m a phùn trung bình trong n m: 33,3 ngày.

+ S ngày có dông, m a trung bình n m t i ch Rã: 41,2 ngày
*Th y v n: VQG Ba B là h t nhiên l n có di n tích 500 ha,
n

c b i các sông Ch Lèng, Ta Han, Nam C

Lù...t c
nhi t

ng, các su i T Nam, Pó

dòng ch y 0,5m / giây. H có chi u dài 8 km, sâu nh t 35 m,

trung bình 25 m. Nhi t
không khí.

n

cc p
sâu

c t ng m t bi n thiên theo mùa, ph thu c vào

c tính h ch a 90.106.H có ch c n ng i u ti t l cho

Sông N ng và mang hai tính ch t rõ r t: Tính ch t c a h n
l n và tính ch t là o n cu i c a sông ch Lèng. Do hi n t
s khe su i có o n ch y ng m trong lòng

c ng t t nhiên

ng caxto nên m t

t, có o n ch y n i trên m t

t.


13

c i m

2.4.1.3.
*

a hình,

t ai

a hình: V

c i m

n Qu c gia Ba B có

chia c t m nh, ch y u là r ng trên núi á vôi,
cao trung bình t 200 m

a hình ph c t p, b

mi n b c Vi t Nam v i

n 750 m so v i m c n

c bi n, i l i khó kh n và

chia làm 2 vùng rõ r t:
- Vùng á vôi: ây là vùng r ng phân b t p trung trên núi á vôi, n i
có

a hình ph c t p, g m nhi u

nh núi cao,d c l n t 24 ÷ 30, có n i 60,

ng i l i khó kh n, tài nguyên r ng khu v c này ít b tác
dân

a ph

ng c a ng

i

ng.

- Vùng núi

t: n m t p trung

các thung l ng gi a các

cao trung bình t 400 ÷ 600 m vùng này có ti m n ng

nh núi cao,

phát tri n nông -

lâm nghi p.
2.4.1.4.

c i mh

ng th c v t.

* V th c v t: V

n Qu c gia Ba B là h sinh thái r ng kín th

xanh cây lá r ng m c n nhi t

i

phái b c Vi t Nam có giá tr b o t n cao.

T i ây có nhi u loài cây g quý, các loài cây có giá tr d
h u nh : Nghi n (Burretiodendron hsienmu) là loài
Nam. ây là loài chi m u th c a các s

n núi á V

B ng 2.2. B ng các loài th c v t quý hi m v

Tên khoa h c

Tên Vi t Nam

c li u, các loài

n Qu c Gia.
n qu c gia Ba B
Sách

Vi t Nam

Ng gia bì gai

EU

Calamus platycanthus

Song m t

VU

Guihaia grossfibrosa

Hèo s i to

EN

Canarium nigrum
Codonopsis javanica

inh

c

c h u c a b c Vi t

Acanthopanax trifoliatus

Markhamia stipulata

ng

VU

Trám en

VU

ng sâm

VU

Phân H ng
IUCN


14

Tên khoa h c

Sách

Tên Vi t Nam

Vi t Nam

Garcinia fagraeoides

Trai lý

EU

Parashorea chinensis

Chò ch

VU

Anamocarya sinensis

Chò ãi

EN

Cinnamomum parthenoxylon

Re h

CR

Strychonos umbellata

Mã ti n tán

VU

Michelia balansae

G i bà(lông)

VU

Paramichelia braianensis

G i nhung

EN

Chuckrrasia tabularis

Lát hoa

VU

Fibraurea recisa

Hoàng

ng

VU

Stepphania ratunda

C bình vôi

EN

Flickingeria vietnamensis

Lan phích

EN

ng

Anoectochius calcareous Aver Kim tuy n á vôi

EN

Morinda officinalis

Ba kích

EN

Madhuca pasquieri

S nm t

EN

Camellia pleurocarpa

Chè hoa Vàng

EN

Aquilaria crassna

Tr m h

EN

Excentrodrodron tonkinensis

Nghi n

*V

ng

ng v t: Theo k t qu nghiên c u 1995 - 1997,khu h

54 loài cá, v ir t nhi u loài có tên trong sách
m i h ch là loài

ng v t

ng c có 24 loài,

Vi t Nam. Trong ó có Vo c

c h u và Vo c en má tr ng là loài quý hi m. L p chim g n

111 loài (47 h ). L p bò sát và l
om i

IUCN

EN

VQG Ba B g m 38 loài thú, 111 loài chim, l p bò sát và l

Tam

Phân H ng

ng c có 24 loài, trong ó có loài Cá Cóc

c phát hi n t i Ba B , có 54 loài cá chi m 1/3 s loài cá n

ng t Vi t Nam ( có 10 loài quý hi m có tên trong sách

c

). Có h n 400 loài

15

b

m trong ó có 2- 3 loài m i

các loài không x

c phát hi n l n

ng s ng khác. T i V

u tiên t i Ba B , ch a k

n Qu c gia có 137 loài th c v t n i,

g m nhi u loài nh t o lam, silic, t o l c, t o giáp, t o vàng...
2.4.2. i u ki n dân sinh kinh t - xã h i
2.4.2.1. Tình hình dân c kinh t
V

n qu c gia Ba B n m trong

h , 3200 nhân kh u, ph n l n

a bàn xã Nam m u v i t ng s 524

ng bào là Tày và H’mông. C dân trong

vùng ch y u s ng t p trung thành các b n, nh ng h trên núi cao r i rác ã

chuy n xu ng th p cùng b n làng, ph n l n trong s h
này vào nh ng n m 1979 - 1980 là các h nghèo ng

nh c

khu v c

i H’mông.

2.4.2.2. Tình hình v n hóa xã h i
*V y t :
Xã có tr m y t và cán b y t , nh ng ch a áp ng
ng

i dân

a ph

ng và c n t ng c

h n nhu c u c a ng

ng cán b y t tuy n xã

c nhu c u c a
áp ng t t

i dân. Các d ch b nh l n không x y ra do làm t t công

tác phòng b nh.

*V giáo d c
Trong xã có tr

ng ti u h c và trung h c c s , nh ng i u ki n c s

v t ch t và giáo viên còn thi u, ch a áp ng
em nhân dân trong xã.
không
tr

a s tr

m b o, s tr em trong

c nhu c u h c t p c a con

ng h c t i các thôn b n là nhà t m, bàn gh
tu i i h c ph thông trung h c

c

n

ng r t th p.

2.4.3.3. Tình hình phát tri n lâm nghi p
Trong khu v c không có ho t
tr

ng. Khai thác g c a nhân dân mà ch y u là thu hái lâm s n t phát.

Ho t
v

ng s n xu tlâm nghi p c a các lâm

ng khai thác g : hi n t i còn m t s ít ng

n ch t ch m g

làm nhà , óng

i v n lén lút vào khu v c

gia d ng cho gia ình và tìm m i k


16

h c al cl

ng ki m lâm

tiêu th . Các loài g th

ng

c ng

i dân

khai thác nh Nghi n, Trai, Dâu r ng…
Ng

i dân

a ph

ng th

ng thu hái các lo i th o d

m c ích ch a b nh. M t tác nhân l n gây nh h

ng

c

dùng cho

n s ph c h i c a

các loài cây thu c là chi n d ch thu mua cây thu c quý nh Ba kích, Sâm cau
, Sâm trâu, Khúc kh c, Hoàng

ng, Huy t

h gom hàng và chuy n i tiêu th
b n

n i khác ho c bán sang Trung Qu c. S n

ng v t r ng: t t c các loài thú, rùa, r n

Nh ng ng
b y

ng, T m g i… c a các tay buôn

u là

i t

ng s n b n.

i này s n b n b ng nhi u hình th c khác nhau: súng s n t ch ,

t trên m t

t, b y thòng l ng và b y b ng èn ánh sáng.


17

Ph n 3
IT
3.1.

it

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng và ph m vi nghiên c u
ng cây là Mu ng tr ng (Zenia insignis) t i V

it

n Qu c Gia Ba

B t nh B c K n.
3.2.

a i m và th i gian nghiên c u
-

a i m nghiên c u: V

n Qu c Gia Ba B t nh B c K n.

- Th i gian nghiên c u:

tài th c hi n t tháng 01 n m 2015

n

tháng 04 n m 2015.
3.3. N i dung nghiên c u
C n c vào m c tiêu và

xác

it

ng nghiên c u, n i dung c a

tài

c

nh nh sau:
+

c i m hình thái cây Mu ng tr ng

-

c i m: thân, lá, hoa, qu

+

c i m sinh thái cây Mu ng tr ng

-

c i m

+M ts

t ai n i cây Mu ng tr ng phân b

c i m c u trúc qu n xã th c v t r ng n i loài Mu ng

tr ng phân b
- C u trúc t thành t ng cây g
-

tàn che n i có cây Mu ng tr ng phân b
c i m tái sinh c a loài Mu ng tr ng

- nh h

ng c a cây b i th m t

i

n tái sinh

- Phân b cây Mu ng tr ng ( theo ai cao, các tr ng thái r ng và t n
su t xu t hi n).
+

xu t bi n pháp b o t n và phát tri n cây Mu ng tr ng