Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ bệnh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra trên lợn tại huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên và thử nghiệm biện pháp phòng trị bệnh (Khóa luận tốt nghiệp)

TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------------

L

Tên

NG TH TÂM

tài:

NGHIÊN C U M T S

C I M D CH T B NH DO GIUN TRÒN

OESOPHAGOSTOMUM SPP. GÂY RA TRÊN L N T I HUY N PHÚ BÌNH,
T NH THÁI NGUYÊN VÀ TH

NGHI M BI N PHÁP PHÒNG TR B NH

KHOÁ LU N T T NGHI P

H ào t o
: H chính quy
Chuyên ngành : Ch n nuôi Thú y
Khoa
: Ch n nuôi Thú y

Khoá h c
: 2011 - 2015

Thái Nguyên, n m 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
I H C NÔNG LÂM
-----------------------------

L

Tên

NG TH TÂM

tài:

NGHIÊN C U M T S

C I M D CH T B NH DO GIUN TRÒN

OESOPHAGOSTOMUM SPP. GÂY RA TRÊN L N T I HUY N PHÚ BÌNH,
T NH THÁI NGUYÊN VÀ TH NGHI M BI N PHÁP PHÒNG TR B NH

KHOÁ LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
L p
Khoa
Khoá h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: H chính quy
: Ch n nuôi Thú y
: 43 - Ch n nuôi Thú y
: Ch n nuôi Thú y
: 2011 - 2015
: TS. Nguy n V n Quang

Thái Nguyên, n m 2015


i

L IC M

N

cs
ng ý c a Ban giám hi u nhà tr ng, Ban ch nhi m khoa
Ch n nuôi thú y, th y giáo h ng d n và s nh t chí c a Ban lãnh o Tr m

thú y huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên, em th c hi n nghiên c u
tài:
“Nghiên c u m t s
c i m d ch t b nh do giun tròn Oesophagostomum
spp. gây ra trên l n t i huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên và th nghi m
bi n pháp phòng tr b nh”
á trình th c t p nghiên c u th c hi n
tài em ã nh n
c
s quan tâm c a nhà tr ng, Khoa Ch n nuôi thú y, cán b Tr m thú y huy n
Phú Bình, các h gia ình t i các xã, b n bè và gia ình.
Nhân d p này em xin g i l i c m n t i Ban giám hi u nhà tr ng,
Khoa Ch n nuôi thú y - Tr ng i h c nông lâm Thái Nguyên, Ban lãnh o
Tr m Thú y huy n Phú Bình ã t o i u ki n thu n l i cho em hoàn thành
khóa lu n t t nghi p. c bi t em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i gi ng viên
h ng d n TS. Nguy n V n Quang, GS.TS. Nguy n Th Kim Lan cùng các cán
b Tr m Thú y huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên ã t n tình h ng d n, ch b o
giúp em trong su t quá trình th c hi n tài.
Em xin g i l i c m n n t p th l p K43 Ch n nuôi thú y ã quan
tâm giúp , ng viên em trong su t quá trình h c t p, rèn luy n t i tr ng
i h c Nông lâm Thái Nguyên.
M t l n n a em xin chúc toàn th th y, cô giáo trong Khoa Ch n nuôi
Thú y s c kh e, h nh phúc và thành t. Chúc cán b nhân viên Tr m Thú y
huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên m nh kh e công tác t t, chúc các b n sinh
viên m nh kh e h c t p t t và thành công trong cu c s ng.
Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên,ngày 05 tháng 01 n m 2015
Sinh viên

L

ng Th Tâm


ii

DANH M C CÁC B NG

B ng 4.1. Th c tr ng phòng ch ng ký sinh trùng cho l n

huy n Phú Bình,

t nh Thái Nguyên ............................................................................ 31
B ng 4.2. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp.

l nt im ts

xã thu c huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên.................................. 34
B ng 4.3. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo tu i l n ... 37

B ng 4.4. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp.

theo gi ng l n ................................................................................. 39
B ng 4.5. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo tháng ....... 41

B ng 4.6. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp.

theo ph
B ng 4.7: T l và c

ng th c ch n nuôi ........................................................... 43
ng

nhi m giun tròn Oesophagostomum spp.

theo tính bi t ................................................................................... 46
B ng 4.8: Hi u l c c a m t s thu c t y giun tròn Oesophagostomum spp.
cho l n trên th c

a ....................................................................... 46

iii

DANH M C CÁC HÌNH
Trang
Hình 2.1. Loài O. dentatum............................................................................... 5
Hình 2.2. Loài O. longicaudum......................................................................... 5
Hình 2.3. Giun O. dentatum .............................................................................. 5
Hình 2.4. Tr ng giun O. dentatum .................................................................... 5
Hình 2.5. S

vòng

i Oesophagostomum spp.

l n ................................. 7

Hình 2.6. Các d ng u trùng c m nhi m c a b Strongylida ......................... 15
Hình 4.1. Bi u

th c tr ng phòng ch ng b nh ký sinh trùng cho l n

4 xã thu c huy n Phú Bình ............................................................. 33
Hình 4.2. Bi u

t l nhi m giun k t h t

l n t i 4 xã thu c

huy n Phú Bình ............................................................................... 35
Hình 4.3. Bi u

c

ng

nhi m Oesophagostomum spp.

t i huy n Phú Bình.......................................................................... 36
th t l nhi m Oesophagostomum spp. theo tu i l n............... 38

Hình 4.4:

Hình 4.5. Bi u

t l nhi m Oesophagostomum spp. theo gi ng l n ......... 40

Hình 4.6. Bi u

t l nhi m Oesophagostomum spp. theo tháng ................ 42

Hình 4.7. Bi u

t l nhi m Oesophagostomum spp.

ph

l n theo

ng th c ch n nuôi ................................................................... 44


iv

DANH M C CÁC KÝ HI U VI T T T
-

:

n

%

: Ph n tr m
: Nh h n ho c b ng

>

:L nh n

g

: gam

cs

: C ng s

kg

: Kilogam

Nxb

: Nhà xu t b n

PTCN

: Ph

O. dentatum

: Oesophagostomum dentatum

mg

: miligam

TT

: Th tr ng

ng th c ch n nuôi


v

M CL C

L I C M N .................................................................................................... i
DANH M C CÁC B NG................................................................................ ii
DANH M C CÁC HÌNH ................................................................................ iii
DANH M C CÁC KÝ HI U VI T T T ...................................................... iv
M C L C ......................................................................................................... v
Ph n 1: M
1.1.

tv n

U ............................................................................................ 1
................................................................................................... 1

1.2. M c tiêu c a

tài ..................................................................................... 2

1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a

tài ...................................... 2

1.3.1. Ý ngh a khoa h c .................................................................................... 2
1.3.2. Ý ngh a th c ti n ..................................................................................... 2
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 3
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

tài .......................................................................... 3

c i m sinh h c c a Oesophagostomum ............................................ 3

2.1.1.1. V trí c a Oesophagostomum trong h th ng phân lo i
2.1.1.2.

ng v t h c . 3

c i m hình thái và c u t o Oesophagostomum ký sinh

2.1.1.3. Vòng

i c a Oesophagostomum spp.

2.1.1.4. S phát tri n và s c

l n ........ 3

l n........................................ 5

kháng c a tr ng Oesophagostomum spp.

ngo i c nh ......................................................................................................... 7
2.1.2. B nh Oesophagostomum spp.
2.1.2.1.

l n...................................................... 10

c i m d ch t h c b nh Oesophagostomum ................................. 10

2.1.2.2. C ch sinh b nh c a b nh Oesophagostomum spp. l n ................. 11
2.1.2.4. Ch n oán b nh Oesophagostomum spp. l n .................................... 15

2.1.2.5. Phòng, tr Oesophagostomosis cho l n .............................................. 15
2.2. Tình hình nghiên c u Oesophagostomosis
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

l n..................................... 19

c.......................................................... 19


vi

2.2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i ........................................................ 21
Ph n 3:

I T

NG, V T LI U, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ............................................................................................... 24
3.1.

it

3.1.1.

ng và v t li u nghiên c u ............................................................. 24

it

ng nghiên c u............................................................................ 24

3.1.2. V t li u nghiên c u ............................................................................... 24
3.2.

a i m và th i gian nghiên c u ............................................................ 24

3.2.1.

a i m nghiên c u ............................................................................. 24

3.2.2. Th i gian nghiên c u ............................................................................ 25
3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 25
3.3.1. i u tra v th c tr ng ch n nuôi và phòng ch ng b nh ký sinh trùng
cho l n t i huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên............................................... 25
3.3.2. Tình hình nhi m giun tròn Oesophagostomum spp. trên l n huy n Phú
Bình, t nh Thái Nguyên ................................................................................... 25
3.3.3. Xác
trên th c

nh hi u l c m t s thu c t y giun Oesophagostomosis cho l n
a ..................................................................................................... 25

3.3.4.

xu t và ng d ng bi n pháp phòng tr Osophagostomosis cho l n 25

3.4. Ph

ng pháp nghiên c u.......................................................................... 25

3.4.1. Ph

ng pháp l y m u ............................................................................ 25

3.4.2. Ph

ng pháp xét nghi m m u............................................................... 26

3.4.3. ánh giá hi u l c t y Oesophagostomum c a thu c RTDLEVAMISOL và FENSOL-SAFETY ............................................................ 28
3.4.4.

xu t bi n pháp phòng b nh Oesophagostomum spp. cho l n ......... 29

3.5. Ph

ng pháp x lý s li u........................................................................ 29

Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N ........................................................ 31
4.1. Th c tr ng phòng ch ng b nh giun sán cho l n

huy n Phú Bình, t nh

Thái Nguyên .................................................................................................... 31
4.2.

c i m d ch t b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra

l n

t i huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên ............................................................ 34


vii

4.2.1. T l và c

ng

nhi m giun tròn Oesophagostomum spp.

l nt i

m t s xã thu c huy n Phú Bình t nh Thái Nguyên ....................................... 34
4.2.2. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo tu i l n.......... 37

4.2.3. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo gi ng l n ....... 39

4.2.4. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo 6 tháng cu i

n m 2014. ........................................................................................................ 41
4.2.5. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo ph

ng th c

ch n nuôi ......................................................................................................... 43
4.2.6. Bi n

ng t l và c

ng

nhi m giun tròn Oesophagostomum spp.

theo tính bi t .................................................................................................... 45
4.3. Xác

nh hi u l c hai lo i thu c t y giun Oesophagostomum spp. cho l n

trên th c

a ..................................................................................................... 46

4.4.

xu t bi n pháp phòng ch ng b nh Oesophagostomum spp. cho l n . 47

Ph n 5: K T LU N VÀ

NGH ............................................................. 49

5.1. K t lu n .................................................................................................... 49
5.2.

ngh ..................................................................................................... 49

TÀI LI U THAM KH O
I. Tài li u Ti ng Vi t
II. Tài li u d ch
II. Tài li u ti ng Anh


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
N

c ta có h n 75% dân s làm nông nghi p, trong ó ngành ch n

nuôi chi m m t v trí quan tr ng. Ch n nuôi l n là ngh truy n th ng c a
ng

i nông dân. T vi c ch ch n nuôi nh , l

ph m nông nghi p, hi n nay ã có nhi u ph
góp ph n nâng cao thu nh p cho ng

t n d ng các ph ph

ng th c ch n nuôi a d ng,

i dân.

Ch n nuôi l n có m t v trí quan tr ng trong ngành ch n nuôi gia súc
các n

c trên th gi i c ng nh

n

c ta. Ngh nuôi l n luôn

phát tri n, ngày càng chi m u th và có t m quan tr ng

c chú ý

c bi t trong

s ng nhân dân. Con l n ã cung c p 70 - 80% nhu c u v th t cho th tr
trong n

c và xu t kh u,

áp ng

c nhu c u

ng, trong nh ng n m g n ây ch n nuôi l n ã có nh ng b

tri n v

ng

ng th i cung c p nguyên li u cho ngành công

nghi p ch bi n và phân bón cho ngành tr ng tr t.
th tr

i

t b c, t ng nhanh c v ch t l

ng và s l

c phát

ng. Ngoài nh ng i u

ki n thu n l i, chúng ta còn có nhi u khó kh n, h n ch trong vi c phát tri n
ch n nuôi l n, nh t là các t n th t do d ch b nh gây ra.
Th c ti n ngành ch n nuôi l n cho th y, có nhi u lo i d ch b nh gây
t n th t áng k cho ng
th

i ch n nuôi. Ngoài nh ng b nh truy n nhi m

ng g p nh : d ch t , t huy t trùng, phó th

ng hàn… còn ph i k

n

các b nh ký sinh trùng. Trong ó, b nh giun k t h t do các loài giun tròn
gi ng Oesophagostomum spp. gây ra khá ph bi n

l n. B nh làm cho l n

gày y u, thi u máu, ch m l n và có th ch t n u nhi m n ng
Trong nh ng n m g n ây, ch n nuôi l n

t nh Thái Nguyên phát tri n

khá m nh. Tuy nhiên, vi c phòng tr b nh ký sinh trùng,

c bi t là b nh do

2

giun tròn Oesophagostomum spp. còn ít
bách c a th c t ch n nuôi l n
“Nghiên c u m t s

c chú ý. Xu t phát t nhu c u c p

t nh Thái Nguyên, tôi th c hi n

tài:

c i m d ch t b nh do giun tròn Oesophagostomum

spp. gây ra trên l n t i huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên và th nghi m
bi n pháp phòng tr b nh”.
1.2. M c tiêu c a
Nghiên c u

tài
c i m d ch t c a b nh do giun tròn Oesophagostomum spp.

gây ra l n t i huy n Phú Bình, t nh Thái Nguyên và bi n pháp phòng tr .
1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a

tài

1.3.1. Ý ngh a khoa h c
K t qu c a

tài là nh ng thông tin khoa h c v

c i m d ch t , b nh

lý và lâm sàng b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra, v thu c
i u tr Oesophagostomosis

l n, t

ó

xu t bi n pháp phòng ch ng b nh

cho l n.
1.3.2. Ý ngh a th c ti n
K t qu c a

tài là c s khoa h c

khuy n cáo ng

i ch n nuôi cách

phòng tr b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra, nh m h n ch tác
h i cho l n, góp ph n nâng cao n ng su t ch n nuôi và thúc
nuôi l n phát tri n.

y ngành ch n

3

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

tài

c i m sinh h c c a Oesophagostomum

2.1.1.1. V trí c a Oesophagostomum trong h th ng phân lo i

ng v t h c

Oesophagostomum dentatum và Oesophagostomum longicaudum thu c
gi ng Oesophagostomum, là tác nhân gây ra b nh giun k t h t (Oesophagostomosis)
l n.
Theo Skrjabin và cs. (1963) [30], Phan Th Vi t và cs. (1977) [27], giun
tròn Oesophagostomum spp.

l n có v trí trong h th ng phân lo i

ng v t

nh sau:
Ngành Nemathelminthes Shneider, 1873
Phân ngành Nemathelmintha Shaneider và Schulz, 1940
L p Nematoda Rudolphi, 1808
Phân l p Secerentea Chitwood, 1933

B Rhabditida Chitwood, 1933
Phân b Strongylata Railliet, 1916
H Trichonematidae Cram, 1927
Phân h Oesophagostomatinae Railliet et Henr, 1913
Gi ng Oesophagostomum Molin, 1861
Loài Oesophagostomum dentatum Rudolphi, 1803
Loài Oesophagostomum longicaudum Goodey, 1925
2.1.1.2.

c i m hình thái và c u t o Oesophagostomum ký sinh
c p

l n

n hình thái và c u t o Oesophagostomum spp., Skrjabin và cs.

(1963) [30] cho bi t:


4

Loài O. dentatum: Dài t 7 - 14 mm,

u

c gi i h n v i thân rõ r t

b i ng n b ng sâu. Bao mi ng dài t i th c qu n hình inh ghim. Con

c có

túi uôi, hai gai giao h p b ng nhau dài 0,90 - 0,94 mm. Con cái âm h n m
g n h u môn, h u môn

cách mút uôi 0,255 - 0,265 mm.

Loài O. longicaudum: Con

c dài 8,8 - 9,6 mm, bánh lái gai giao h p

d ng x ng. Con cái dài 8 - 11 mm, uôi r t dài và thon, nh n. H u môn n m
cách mút uôi 0,453 - 0,543 mm. Âm h cách uôi 0,906 - 0,951 mm.
Nguy n Th Kim Lan (2012) [11] cho bi t: Các loài thu c gi ng
Oesophagostomum có

c i m hình thái chung là: túi mi ng hình ng r t nh ,

quanh mi ng có m t b g lên hình

a, có các tua

phía tr c rãnh c bi u bì n ra t o thành túi

quanh mi ng, có rãnh c ;

u, sau rãnh c có gai c , giun

c

có túi uôi và m t ôi gai giao h p dài b ng nhau, âm h giun cái g n h u môn.

Loài O. dentatum ký sinh ru t già c a l n, là loài giun tròn nh , không có
cánh

u, có 9 rua ngoài và 18 rua trong. Túi

c a th c qu n. Giun

u to, gai c

hai bên ch phình to

c dài 8 - 9 mm, r ng 0,14 - 0,37 mm, có túi uôi, có 2 gai

giao h p b ng nhau dài 1,0 - 1,14 mm. Giun cái dài 8 - 11,2 mm, âm

o dài 0,1 -

0,15 mm, n m g n h u môn, h i xuyên vào c quan th i tr ng. Tr ng hình b u
d c, dài 0,060 - 0,088 mm, r ng 0,035 - 0,050 mm.
Theo Ph m S L ng và cs. (2006) [12]: Giun O. dentatum là loài giun tròn
nh , không có cánh

u. Giun

c có kích th

c 7,6 - 8,8 x 0,35 - 0,38mm, có túi

uôi, có hai gai giao h p dài 0,792 - 1,037 mm. Giun cái dài 7,8 - 12,5 x 0,38 0,43mm ; uôi dài 0,405 - 0,430 mm. Âm h

tr

c h u môn, cách h u môn

0,208 - 0,388 mm, dài 0,1 - 1,15 mm h i xuyên vào c quan th i tr ng. Tr ng
hình ovan, kích th

c 0,056 - 0,071 x 0,032 - 0,045 mm.


5

Hình 2.2. Loài O. longicaudum
Hình 2.1. Loài O. dentatum
(Rudolphi, 1803)
Hình 2.1. Loài O. dentatum(Goodey, 1925)

1, 2. Ph n u c th ; 3. Ph n uôi cá 1. u; 2. uôi c a con cái;
Hình
3. uôi c a con c; 4. Ph n cu i gai
th cái; 4. Mút và g c gai
giao2.2.
ph Loài
i; O. longicaudum
5. C quan i u ch nh; 6. Túi uôi cá giao h p; 5. Lái; 6. Nón sinh d c c a
con c
th
c; 7. Nón sinh d c.

(Ngu n: Phan Th Vi t và cs. 1977) [27]

(Ngu n: Phan Th Vi t và cs. 1977) [27]

Hình 2.3.
Hình 2.4. Tr ng giun O.
Hình 2.3. Giun O. dentatum
[39]Giun O. dentatum
Hình 2.4. Tr ng giun O. dentatum
dentatum[40]
2.1.1.3. Vòng

i c a Oesophagostomum spp.

l n

Hagsten (1999) [29] cho r ng: Th c ch t c a b t k ch
kh ng ch giun, sán nào thì vi c phá v vòng
Do v y, hi u

c chu k (vòng

ng trình

i c a chúng c ng là c n thi t.

i) phát tri n c a giun, sán có ý ngh a r t

quan tr ng trong vi c phòng ch ng các b nh giun, sán nói chung và b nh do
Oesophagostomum spp. nói riêng.

6

Theo Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [7]: Toàn b quá trình phát
tri n, thay

i qua nh ng giai o n khác nhau c a

khi nó là m m sinh v t

u tiên, cho

i s ng ký sinh trùng, k t

n khi nó l i có kh n ng s n sinh ra m m

sinh v t m i, t o ra m t th h m i thì toàn b quá trình ó

c g i là chu k .

Skrjabin và cs. (1963) [30] ã mô t chi ti t v chu k phát tri n c a
Oesophagostomum spp.

l n nh sau: Tr ng bài xu t ra ngoài

phân chia 8 - 16 phôi bào. Ng
h p (30oC),

nh

c r ng, khi nhi t

thích

trong tr ng u trùng phát tri n r t nhanh, ch qua 16 - 18 gi

trùng ã n ra kh i tr ng.
môi tr

i ta ã xác

giai o n

ng bên ngoài,

u

u trùng giai o n 1 ra kh i tr ng phát tri n trong

n ngày th t thì l t xác l n th nh t. Sau ó 24 gi

u trùng l t xác l n th 2, t c là tách l p v và tr thành u trùng giai o n 2,
r i l t xác l n th hai thành u trùng giai o n 3.
trùng c m nhi m, t c là có kh n ng gây b nh

u trùng giai o n 3 là u

i v i ký ch .

Tác gi c ng cho bi t, khi gây nhi m th c nghi m trên l n b ng u trùng

c m nhi m O. longicaudum, th y có s t o thành các h t ký sinh trong thành
ru t sau hai ngày nhi m b nh. Sau 17 ngày, a s
sinh trong ng ru t
hi n t

giai o n phát tri n th 4. Sau 35 ngày c m nhi m th y có

ng m t các h t ký sinh,

Giun O. longicaudum

u trùng chui ra kh i h t, ký

t

ch h t ó ch th y mô niêm m c dày lên.

n giai o n tr

ng thành sau 50 ngày c m nhi m.

Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [11]: Vòng

i Oesophagostomum

spp. không c n v t ch trung gian. Tr ng theo phân ra ngoài, g p nhi t

25

- 270C, sau 10 - 17 gi n thành u trùng, qua hai l n l t xác, sau 7 - 8 ngày

thành u trùng gây nhi m. Khi ký ch nu t ph i u trùng này, t i ru t thì u
trùng chui vào niêm m c ru t t o thành nh ng u kén, l t xác l n th ba, t i
ngày 6 - 8 thành u trùng k IV, sau ó r i kh i niêm m c ru t và l t xác l n
n a và phát tri n thành giun tr

ng thành. Th i gian hoàn thành vòng

giun O. longicaudum là 50 ngày, giun O. dentatum là 32 - 43 ngày.

ic a


7

Phan L c (2006) [18] cho bi t:

u trùng O. dentatum khi vào ru t l n

chui sâu vào niêm m c ru t già và hình thành h t (u kén), trong có u trùng.
Sau 23 ngày, u trùng chui ra kh i kén, vào xoang ru t và phát tri n thành
giun tr

ng thành sau 1,5 - 2 tháng. Tu i th c a giun t 8 - 10 tháng.

Theo Ph m S L ng và cs. (2009) [13]: Giun tr
ru t già l n,

ng. Tr ng g p i u

25 - 27oC, sau 10 - 17 gi n thành u trùng.

ki n nhi t
gi ,

tr ng, tr ng theo phân ra ngoài môi tr

ng thành ký sinh trong

nhi t

u trùng I sau 24

22 - 24oC phát d c thành u trùng II, dài 0,44 - 0,64 mm.

u

trùng II phát tri n

c hai ngày thì thành u trùng gây nhi m III. u trùng này

l n trong th c n, n

c u ng vào c th ký ch . Khi t i ru t, u trùng chui sâu

vào niêm m c ru t t o thành nh ng u kén và phát tri n thành giun tr
thành

ng

ru t già.

Vòng

i Oesophagostomum spp. có th bi u di n b ng s

Oesophagostomum spp.
tr ng thành

Phân

Tr ng

25 – 270C

u trùng

10 – 17 gi

(Ký sinh ru t già
R i

sau:

L t 2 xác
l n

kh i

u trùng có

u kén

s c gây nhi m

L t xác l n 4

u trùng
k IV

Hình 2.5. S

Ký ch

L t xác l n 3
Ru t

vòng

2.1.1.4. S phát tri n và s c

i Oesophagostomum spp.

nu t ph i

l n

kháng c a tr ng Oesophagostomum spp.

ngo i c nh
Vi c nghiên c u s phát tri n và s c

kháng c a tr ng Oesophagostomum spp.

ngo i c nh có ý ngh a quan tr ng trong d ch t h c b nh Oesophagostomum spp.


8

Trên l n,

ng th i là c s khoa h c

ra nh ng bi n pháp phòng tr b nh

Oesophagostomum spp. cho l n.
Theo Skrjabin và cs. (1963) [30]:

thích h p (300C), trong

nhi t

tr ng u trùng phát tri n r t nhanh, ch qua 16 - 18 gi n ra và vào môi
tr

ng bên ngoài.

cao 45 - 500C tr ng b ch t, còn

nhi t

nhi t

th p

3oC tr ng không phát tri n.
Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [7] cho bi t:

nhi t

5 - 90C

350C tr ng b ch t. G p i u ki n thích h p

tr ng ng ng phát tri n, nhi t

tr ng phát tri n thành u trùng gây nhi m sau trên d

i m t tu n.

Archie Hunter (2000) [28] nh n xét: S phát tri n, kh n ng s ng sót
c a tr ng và u trùng c m nhi m
h u. G p nhi t

và m

môi tr

ng tr

c h t ph thu c vào khí

thích h p, sau 5 - 6 ngày tr ng phát tri n thành u

trùng c m nhi m. Khi nhi t

th p tr ng giun n và phát tri n ch m h n.

Thí nghi m phân l n có nhi m tr ng giun

a, tr ng Oesophagostomum

spp. và u trùng c m nhi m L3 c a Oesophagostomum spp.; ki m tra sau 7, 14,
28, 56 ngày , k t qu cho th y: Tr ng giun

a không b tiêu di t, m c dù

kh n ng s ng suy gi m; tr ng Oesophagostomum spp. và u trùng c m
nhi m L3 b phá hu trong 7 - 14 ngày

u c a quá trình . (Caballero-

Hernádez A. I. và cs. 2004 [31]).
Theo Phan

ch Lân và cs. (2002) [14], Phan L c (2006) [18], Ph m S

L ng và cs. (2009) [13]: tr ng Oesophagostomum spp. theo phân ra ngoài môi
tr

ng, g p i u ki n nhi t

25 - 270C, sau 10 - 17 gi n thành u trùng.

2.1.1.5. Kh n ng s ng c a u trùng c m nhi m (L3)

ngo i c nh

Theo Oparin P. G. (1958): u trùng gây nhi m c a Oesophagostomum spp.
có th duy trì kh n ng s ng
Phan

ch Lân và cs. 2002 [14]).

môi tr

ng bên ngoài 13 tháng (d n theo


9

Skrjabin (1963) [30] cho bi t: u trùng c m nhi m Oesophagostomum spp.
s ng lâu h n
ng c

m

môi tr

ng m th p, súc v t nhi m b nh này ch y u trên

t và khi u ng n c nh ng ao,

m nh c ng nh máng n

ngày không c r a. Nh ng u trùng c m nhi m có s c
cao và nhi t

th p, v i s khô h n và v i tác

t t h n so v i u trùng c a các giai o n tr
có kh n ng di chuy n theo h
Nghiên c u v
ta th y s c
ng và

ng th ng

kháng c a nó v i nhi t
tr ng thái ti m sinh, khi

s ng sót trong môi tr

ng c a các nhân t hoá h c

c. Ngoài ra, u trùng c m nhi m
ng hay n m ngang.

ng axit

250C thì 93% u trùng c m

a v nhi t

ng tr l i. Các u trùng này c ng có th
c t ng h p nhân t o t

ng t nh môi

ng axit trong d dày. (Pit D. S. S. và cs. 2000 [34]).

l i

quá cao s tác

ng b t

n s phát tri n c a u trùng và u trùng có th b ch t. M a có nh
ng l n

n s phân tán c a u trùng, làm u trùng c m nhi m di chuy n

xa 90cm so v i v trí ban

u và di chuy n vào trong

kh n ng này giúp u trùng s ng sót
tránh

t

sâu 15cm. Có l

c trong nh ng i u ki n b t l i và

c s c nóng m t tr i.
Archie Hunter (2000) [28] nh n xét:

h

i

-150C u trùng ng ng ho t

khá cao:

Stromberg B. E. (1997) [36] cho bi t: Nhi t

h

kháng v i nhi t

u trùng c m nhi m c a Oesophagostomum spp., ng

nhi m sau 24 gi có kh n ng ho t

tr

c lâu

ng tr c ti p c a khí h u.

tri n là m

t

ng

u trùng trên

ng c ch u nh

i u ki n t i u cho u trùng c m nhi m phát

i cao và nhi t

môi tr

ng trong kho ng 18 - 260C.

i u ki n khô và nóng di t u trùng, i u ki n l nh làm ch m l i quá trình n
c a tr ng và s phát tri n c a u trùng.
Ph m S L ng và cs. (2009) [13] cho bi t: u trùng có s c
v i nhi t
nhi t

th p,

phòng bình th

-190C

kháng t t

n -290C qua 10 ngày u trùng v n s ng;

ng u trùng có th s ng m t n m.


10

2.1.2. B nh Oesophagostomum spp.
2.1.2.1.

l n

c i m d ch t h c b nh Oesophagostomum

Theo Tr nh V n Th nh (1963) [22], Phan Th Vi t (1977) [27], Bùi L p
(1979) [15], Ph m V n Khuê (1982) [6], Nguy n

ng Kh i (1996) [4], V

T M (1999) [20], Phan L c (2006) [18], Ph m S L ng và cs. (2009) [13]:
B nh do Oesophagostomum spp. gây ra là m t trong các b nh giun tròn ph
bi n gây h i cho l n, phân b r ng trên toàn th gi i.
t t c các vùng sinh thái t B c

Vi t Nam, b nh có

n Nam.

Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [7] cho bi t, t

l

nhi m

Oesophagostomum spp. theo tu i l n nh sau:
L n < 2 tháng tu i: 46,9%
L n 3 - 4 tháng tu i: 67,4%
L n 5 - 6 tháng tu i: 72,1%
L n > 8 tháng tu i: 73,3%
L n con có t l nhi m Oesophagostomum spp. th p và c
nh , l n con b nhi m b nh không có nhi u u kén ru t.
cao và c

ng

ng

nhi m

l n l n t l nhi m

nhi m n ng. Khi l n l n b b nh có r t nhi u u kén ru t.

Phan L c và cs. (2000) [17] nh n xét: L n nuôi th rông nhi m h u h t
các lo i ký sinh trùng.

i v i l n nuôi nh t, g n nh r t ít nhi m nh ng ký

sinh trùng có v t ch trung gian. Loài giun Oesophagostomum spp. có th
hoàn thành vòng

i ngay trong chu ng

n ng này ph thu c tr c ti p vào m c

i v i l n nuôi nh t, nh ng kh

v sinh s ch s c a chu ng tr i.

Tác gi cho bi t, giun tròn Oesophagostomum spp. có nhi u
tr

l n

ng thành nuôi sinh s n.
Theo Phan

ch Lân và cs. (2002) [14]: T l và c

Oesophagostomum spp. ph thu c vào ph

ng

nhi m

ng th c ch n nuôi. L n nhi m

Oesophagostomum spp. cao v hè - thu và gi m i v

ông - xuân.


11

Qua nghiên c u các tác gi cho bi t, l n b nhi m giun sán khi

c nuôi

c ba tình tr ng v sinh thú y t t, trung bình và kém. Tuy nhiên, t l và c

ng

nhi m t ng lên rõ r t trong tình tr ng v sinh thú y kém. V sinh thú y kém là
i u ki n thu n l i

ký sinh trùng và vi khu n gây b nh

ng tiêu hoá nhi m

vào c th l n, gây tiêu ch y (d n theo Nguy n Th Kim Lan và cs. 2009 [10]).
2.1.2.2. C ch sinh b nh c a b nh Oesophagostomum spp. l n
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [11], tác

ng c a ký sinh trùng lên

c th ký ch có nhi u m t:
- Tác

ng c gi i: h u h t các ký sinh trùng

u gây lên nh ng bi n

lo n c gi i, ng n tr ít hay nhi u khí quan mà nó xâm nh p; ho c làm t c,
ho c chèn ép và phá ho i các t ch c, ho c làm th ng, làm rách ho c do khí
quan bám hút c a ký sinh trùng mà làm tróc niêm m c, xu t huy t. Th

ng

th y gây viêm c p tính, th c p tính, m n tính. Viêm d n t i s n sinh m t cái
v b ng t ch c liên k t b c l y ký sinh trùng; cái v và ký sinh trùng b c bên
trong khi ch t i bi n thành m t cái h t, trong h t có hi n t
- Tác
c a ký ch , c
Tác

ng chi m o t: ký sinh trùng t nuôi d
p m t ph n th c n c a ký ch

ng vôi hóa.

ng b ng n t ch c

ã tiêu hoá, hút máu ký ch .

ng này ti p di n liên t c b i r t nhi u ký sinh trùng, gây nên t n h i r t

l n cho ký ch (thi u máu, g y r c…).

- Tác

ng

ch h p th ch t

u

c: ký sinh trùng bài ti t các ch t

c, sinh ra nh ng bi n lo n khác nhau, nh ng th

nh t là bi n lo n th n kinh và tu n hoàn. Nói chung, ch t
ti t m nh h n so v i ch t
- Tác

c hàng ngày, ký

c c a ký sinh trùng tr

ng truy n b nh: M t s loài chân

ng th y

c do u trùng bài

ng thành.
t,

t súc v t, làm con v t

khó ch u, có th b viêm da nh ng i u này không nguy hi m.

i u nguy

hi m là khi hút máu ký ch , chúng truy n nh ng b nh có th thành d ch l u
hành gi t h i nhi u súc v t.


12

Skrjabin và cs. (1963) [30] ã mô t chi ti t c ch sinh b nh c a
Oesophagostomum spp. nh sau:
B nh lý do Oesophagostomum spp. ph thu c tr c ti p vào giai o n
phát tri n c a ký sinh v t.

giai o n u trùng, Oesophagostomum spp. là

nguyên nhân gây “b nh h t ru t”, còn giai o n tr

ng thành, chúng gây ra

b nh Oesophagostomum spp. (Oesophagostomatosis)
gia súc tái nhi m b nh này thì
h t và giai o n giun tr
Giai o n h t
trùng

ng ru t. N u nh

gia súc ó cùng m t lúc th y có c giai o n

ng thành

ru t.

c coi là giai o n b nh nguy hi m h n c . Sau khi u

c nu t cùng v i th c n và n

c u ng vào ru t, chúng nhanh chóng

chui sâu vào niêm m c, t i h niêm m c.
nh ng h t mà m t th

ch

ng có th nhìn th y

u trùng chui vào t o thành
c. Niêm m c

ch này s ng,

sung huy t, trên m t có nh ng h t nh , chính gi a có nhân màu vàng. Trong
các h t, u trùng ho c

tr ng thái t do (chui vào ch a

trong nh ng kén (già h n); nh ng h t này có th

Qua th i gian nh t
ra kh i h t,

c bao lâu), ho c

n sâu vào l p c c a ru t.

nh, u trùng t h t chui vào ru t. Sau khi u trùng chui

ch chúng c trú t o thành nh ng ch m s o.

Trong th i gian phát tri n h t,

thành ru t xu t hi n tri u ch ng b nh

(c n au do loét). Cùng v i s th i r a các h t (vào ngày th 7 sau khi c m
nhi m), u trùng chui ra kh i h t
còm, b

n, a ch y. N u có s l

t kh i b nh. Tr

ng h p ng

h t có th b v ra t phía t

vào ru t, l n b

au

vùng b ng, g y

ng l n u trùng ra kh i kén thì ôi khi l n

c l i, b nh chuy n sang th m n tính. M t s
ng m c ru t, trong nh ng tr

tr nên ph c t p h n do viêm x hoá, hay có m

ng h p này b nh

màng b ng, có th làm l n

b ch t.
S c gây b nh c a giun tr

ng thành s ng trong ru t ít h n. Chúng có

kh n ng gây viêm cata, niêm m c ru t ph kín ch t nh y

c, bên trong là


13

giun Oesophagostomum spp.
tr

ng thành gây ra th y có hi n t

v t m c b nh do Oesophagostomum spp.
ng a ch y và táo bón xen k nhau.

2.1.2.3. Tri u ch ng và b nh tích b nh do Oesophagostomum spp. gây ra
l n
* Tri u ch ng b nh giun k t h t
Skrjabin và cs. (1963) [30] cho bi t: Oesophagostomosis ti n tri n

th

c p tính và m n tính. Theo d n li u c a Oparin, th th c p có liên quan t i
s xâm nh p c a hàng lo t u trùng vào thành ru t, và sau ó l i quay v ru t.
Th m n tính có liên quan t i s ký sinh c a giun tr
th

ng Oesophagostomosis xu t hi n

tr

ng thành ký sinh trong c th súc v t.

ng thành. Tuy nhiên,

th ghép vì có c

u trùng và giun

B nh lý do Oesophagostomum spp. ph thu c vào giai o n phát tri n
c a giun.

giai o n u trùng, Oesophagostomum spp. là nguyên nhân gây

“b nh h t ru t”, còn giai o n tr

ng thành chúng gây Oesophagostomosis

ng ru t.
Giai o n h t

c coi là giai o n nguy hi m h n c .

vào ru t t o thành nh ng h t mà m t th

ng có th nhìn th y

th i gian phát tri n h t, con v t au b ng, g y còm, b
tr

u trùng chui
c. Trong

n, a ch y. Giai o n

ng thành s c gây b nh ít h n, ru t viêm cata, ph ch t nhày

c và

Oesophagostomum spp. Con v t th nh tho ng b a ch y (Soulsby E. J. L. và
cs. 1982 [37]; Tr nh V n Th nh và cs. 1982 [24]; Urquhart G. M. và cs.

1996 [38]).
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [7], Phan L c (2006) [18],
Chu Th Th m và cs. (2006) [25], Ph m S L ng và cs. (2009) [13], l n b
b nh Oesophagostomum spp. th hi n hai giai o n:
- Giai o n u trùng chui vào niêm m c ru t gây tri u ch ng c p tính:
a ch y, phân có ch t nh y, ôi khi có máu t

i, có m t s ít con nhi t

t ng


14

n, g y còm, thi u máu, niêm m c nh t nh t, a ch y kéo dài làm con

cao, b

v t g y d n r i ch t.
- Giai o n giun tr

ng thành gây tri u ch ng m n tính, có t ng th i

k con v t ki t l , ch m l n, g y còm. Các tri u ch ng khác không rõ l m.
* B nh tích
Skrjabin và cs. (1963) [30] ã gây nhi m th c nghi m cho l n u trùng
c m nhi m O. longicaudum, th y có s t o thành các h t ký sinh trong thành
ru t sau 2 ngày nhi m b nh. Sau 17 ngày, a s
vào ru t
t

u trùng chui ra kh i h t và

giai o n phát tri n th t . Sau 35 ngày c m nhi m, th y có hi n
ch h t ch th y mô niêm m c ru t dày lên. Giun O.

ng m t các h t,

longicaudum

t

n giai o n tr

ng thành sau 50 ngày c m nhi m.

Miaxnikova (1946) khi nghiên c u gây nhi m th c nghi m cho l n con
b ng u trùng O. dentatum ã cho bi t, s t o thành các h t ký sinh trong
thành ru t x y ra vào 2 ngày sau khi c m nhi m.
trùng này ra kh i h t và vào ru t,

n ngày th 20, nh ng u

ây chúng phát tri n thành giun tr

ng

thành vào ngày th 43 (d n theo Skrjabin và cs. 1963 [30]).
Theo Phan L c (2006) [18], Chu Th Th m và cs. (2006) [25]:
có nh ng u kén nh b ng

u inh ghim hay h t

trong có u trùng giun. K t tràng th
kén

ru t

u, có i m màu vàng, bên

ng b viêm và ôi khi th y vài nghìn u

ru t. Có khi u kén b ho i t , bên trong có m . Có nh ng u kén ã

thành ch m s o. Niêm m c ru t già sung huy t, xu t huy t, trong xoang ru t
có nhi u Oesophagostomum spp. tr

ng thành.

Ph m S L ng và cs. (2009) [13] cho bi t: sau khi nhi m u trùng có
s c gây nhi m 5 ngày,

niêm m c ru t già l n th y nh ng u kén nh .

gi a

kén này có i m màu vàng, bên trong có u trùng giun. T i ngày th 7 - 8 thì
k t tràng b viêm có m . Có khi có t i vài nghìn u kén

trong m t o n ru t.

15

2.1.2.4. Ch n oán b nh Oesophagostomum spp. l n
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [11]: Ch n oán b ng ph

ng

pháp xét nghi m phân ki m tra tr ng Oesophagostomum spp.. Nh ng
ph

ng pháp này ít ý ngh a vì tr ng giun Oesophagostomum spp. gi ng

tr ng các loài giun xo n d dày, ru t nên r t khó phân bi t. Vì v y, ph i
nuôi tr ng n thành u trùng và ki m tra d

i kính hi n vi.

Theo Nguy n Th Kim Lan và cs. (2008) [9]: Có th phân bi t m t s

u

trùng gây nhi m thu c b Strongylida nh sau:
+

+

+

+

+

u trùng giun tròn Dictyocaulus: mút
uôi hình nón, ru t ch a y các
h t màu sáng.
u trùng giun tròn Haemonchus: mút
uôi không có gai, th c qu n dài
kho ng 1/5 chi u dài c th .
u trùng giun tròn Trichostrongylus:
mút uôi có gai, th c qu n dài
kho ng 1/4 chi u dài c th .
u trùng giun tròn Oesophagostomum
spp. có 20 - 32 t bào ru t, mút uôi
vút dài.
Hình 2.6. Các d ng u trùng c m
u trùng giun tròn Bunostomum: ru t
nhi m c a b Strongylida
là m t ng dài không phân chia
1. Haemonchus contortus; 2. Cooperia;
thành nh ng t bào riêng bi t.
3. Trichostrongylus; 4. Ostertagia;
5. Chabertia; 6. O.columbianum;
7. O.venulosum; 8. Bunostomum;
9. Nematodirus

- M khám ki m tra b nh tích, quan sát các u kén
tr

ru t già và tìm giun

ng thành ký sinh trong xoang ru t.

2.1.2.5. Phòng, tr Oesophagostomosis cho l n
* Bi n pháp phòng b nh
Theo quan i m c a Skrjabin (1963) [30], mu n thanh toán b nh giun,


16

sán ph i phòng b nh có tính ch t ch

ng. Dùng t t c m i ph

lý (ánh sáng, nhi t

), c gi i, hoá h c, sinh v t h c...

trên c th ký ch ,

ngo i c nh,

trùng, giun, sán tr

ng pháp v t

tiêu di t giun, sán

t t c các giai o n phát d c (tr ng, u

ng thành).

Ph m H u Doanh và cs. (1995) [2] cho bi t: L n r t m n c m v i b nh
ký sinh trùng, vì v y ch cho l n n rau bèo khi ã r a s ch s và
giun sán b ng các thu c

c hi u. Th c n, n

Bi n pháp h u hi u

c u ng ph i luôn luôn s ch.

phòng ch ng b nh giun sán

pháp phòng tr b nh t ng h p, ngh a là

môi tr

gia súc là bi n

nh ng vùng sinh thái nh t

ng th i s d ng nhi u bi n pháp có hi u qu
phát tri n c a giun sán,

nh k t y

nh,

i v i t t c các giai o n

ng c ng nh trong c th v t ch (Nguy n

Th Lê và cs. 1996) [16].
Theo Ph m V n Khuê và cs. (1996) [5], bi n pháp phòng b nh t ng
h p

i v i các b nh giun tròn nói chung

l n g m:

- Di t c n b nh trong c th l n:

nh k t y giun cho l n. M i n m

t y m y l n là tu

i u ki n c a t ng vùng và t ng lo i l n.

- Di t c n b nh bên ngoài: Tr ng giun khu ch tán ra bên ngoài là
nguyên nhân ch y u làm c n b nh lan tràn, c n th c hi n các bi n pháp sau:
+ Có th di t tr ng giun b ng cách

phân ho c các bi n pháp lý hoá.

Các lo i thu c hoá h c di t tr ng giun có hi u qu nh : Creolin, axit cacbonic
ki m tính ...
+ Th

ng xuyên quét d n phân và r m rác

chu ng l n, thay

l n, máng n, d ng c ch n nuôi c n

nh k sát trùng.

th hót l p

t m i và r c vôi b t

t b m t r i ph m t l p

c n chú ý v sinh th c n, n

cho

i v i sân ch i có
trên. Ngoài ra,

c u ng.

Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [7] cho bi t: Phòng b nh ký sinh
trùng có nhi u bi n pháp, nh ng

u nh m m c ích không cho m m b nh ký