Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ, lâm sàng ở lợn nhiễm giun tròn Trichocephalus suis tại huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên và hiệu lực của thuốc điều trị (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.51 MB, 67 trang )
TR
I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
---------------------------
L U TH DUYÊN
Tên
tài:
NGHIÊN C U M T S
C I M D CH T , LÂM SÀNG
L N NHI M GIUN TRÒN TRICHOCEPHALUS SUIS VÀ
HI U L C C A THU C I U TR T I HUY N PHÚ L
NG,
T NH THÁI NGUYÊN
KHOÁ LU N T T NGHI P
H ào t o:
Chuyên ngành:
Khoa:
Khoá h c:
H chính quy
Ch n nuôi Thú y
Ch n nuôi Thú y
2011 - 2015
Thái Nguyên, n m 2015
IH C
TR
I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
-----------------------------
L U TH DUYÊN
Tên
tài:
NGHIÊN C U M T S
C I M D CH T , LÂM SÀNG
L N NHI M GIUN TRÒN TRICHOCEPHALUS SUIS VÀ
HI U L C C A THU C I U TR T I HUY N PHÚ L
NG,
T NH THÁI NGUYÊN
KHOÁ LU N T T NGHI P
H ào t o:
Chuyên ngành:
L p:
Khoa:
Khoá h c:
Gi ng viên h
IH C
H chính quy
Ch n nuôi Thú y
43 - CNTY
Ch n nuôi Thú y
2011 - 2015
ng d n: TS. Nguy n V n Quang
Thái Nguyên, n m 2015
i
L IC M
Sau quá trình h c t p t i tr
N
ng và th c t p t t nghi p t i c s ,
n
nay em ã hoàn thành b n khóa lu n t t nghi p này.
Qua ây em xin bày t lòng bi t n chân thành và sâu s c t i Ban giám
hi u Tr
ng
i h c Nông Lâm Thái Nguyên, Ban ch nhi m Khoa Ch n
Nuôi Thú y, cùng các th y cô giáo trong khoa ã t n tình dìu d t, giúp
trong su t th i gian h c t p t i tr
em
ng.
V i lòng bi t n chân thành, em xin g i l i c m n sâu s c t i th y
giáo TS. Nguy n V n Quang ã ch b o, h
ng d n và giúp
em hoàn
thành b n khóa lu n t t nghi p này.
Em xin g i l i c m n t i ban lãnh
t i Tr m Thú y huy n Phú L
o, cán b k thu t và các anh, ch
ng ã t o i u ki n giúp
em trong quá trình
th c t p t i c s .
Xin g i l i c m n t i gia ình, b n bè và ng
i thân ã
ng viên, c
v em trong quá trình h c t p và nghiên c u khoa h c.
Em xin chúc các th y giáo, cô giáo luôn luôn m nh kh e, h nh phúc
và thành
t trong cu c s ng, có nhi u thành công trong gi ng d y và nghiên
c u khoa h c.
Trong quá trình vi t khóa lu n không tránh kh i nh ng thi u sót. Em
kính mong s giúp
, óng góp ý ki n c a các th y cô
khóa lu n c a em
c hoàn thi n h n.
Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày tháng n m 2015
Sinh viên
L u Th Duyên
ii
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 4.1. T l và c
Phú L
ng
nhi m giun Trichocephalus suis
l n t i huy n
ng ....................................................................................... 30
B ng 4.2. T l và c
ng
nhi m giun Trichocephalus suis theo tu i l n . 33
B ng 4.3. T l và c
ng
nhi m giun Trichocephalus suis theo ph
ng
th c ch n nuôi.................................................................................. 36
B ng 4.4. T l và c
ng
nhi m giun Trichocephalus suis theo tình tr ng
v sinh thú y ..................................................................................... 38
B ng 4.5. T l và c
ng
nhi m giun Trichocephalus suis gi a l n tiêu
ch y và l n kh e .............................................................................. 40
B ng 4.6. Bi u hi n lâm sàng l n nhi m giun Trichocephalus suis ............... 41
B ng 4.7. So sánh s l
ng h ng c u, b ch c u và hàm l
ng huy t s c t
gi a l n kh e và l n m c giun Trichocephalus suis ....................... 42
B ng 4.8. Công th c b ch c u c a l n kh e và l n b b nh giun
Trichocephalus suis ......................................................................... 45
B ng 4.9. Hi u l c c a thu c t y giun Trichocephalus suis cho l n.............. 48
B ng 4.10.
an toàn c a thu c t y giun Trichocephalus suis cho l n ........ 49
iii
DANH M C CÁC HÌNH
Trang
Hình 1.1. nh giun Trichocephalus suis......................................................... 5
Hình 1.2. S
i c a giun Trichocephalus suis ................................ 7
vòng
Hình 4.1. T l nhi m Trichocephalus suis
ng
l n t i các
a ph
nhi m Trichocephalus suis t i các
ng ............ 30
Hình 4.2.Bi u
c
Hình 4.3. Bi u
t l nhi m Trichocephalus suis theo tu i l n ................... 34
Hình 4.4. Bi u
t l nhi mTrichocephalus suis l n theo ph ng th c nuôi... 36
Hình 4.5. T l nhi m giun Trichocephalus suis
a ph
ng .. 31
l n theo tình tr ng
v sinh thú y ..................................................................................... 38
Hình 4.6. Bi u
so sánh s l
ng h ng c u, b ch c u và hàm l
ng huy t
s c t gi a l n kh e và l n m c giun Trichocephalus suis ............. 43
Hình 4.7. Bi u
công th c b ch c u c a l n kh e và l n b b nh giun
Trichocephalus suis ......................................................................... 45
iv
DANH M C CÁC T
VI T T T
A. Suum
: Ascaris suum
Cs
: c ng s
O. ransomi
: Oesophagostomum ransomi
Nxb
: Nhà xu t b n
TB
: trung bình
VSTY
: tình tr ng v sinh thú y
v
M CL C
Trang
L I C M N .................................................................................................... i
DANH M C CÁC B NG................................................................................ ii
DANH M C CÁC HÌNH ................................................................................ iii
DANH M C CÁC T
VI T T T ................................................................. iv
M C L C ......................................................................................................... v
Ph n 1: M
1.1.
tv n
U ............................................................................................ 1
................................................................................................... 1
1.2. M c ích c a
1.3. Ý ngh a c a
tài .................................................................................... 2
tài ....................................................................................... 2
1.3.1. Ý ngh a trong nghiên c u khoa h c ........................................................ 2
1.3.2. Ý ngh a th c ti n ..................................................................................... 2
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 3
2.1. C s khoa h c c a
tài .......................................................................... 3
2.1.1. V trí c a giun Trichocephalus suis trong h th ng phân lo i
ng v t . 3
c, c u t o c a giun Trichocephalus suis
2.1.2.
c i m hình thái, kích th
ký sinh
l n ...................................................................................................... 3
2.1.3. Vòng
2.1.4. S c
i c a giun Trichocephalus suis .................................................. 6
kháng c a tr ng giun Trichocephalus suis
2.1.5. D ch t h c b nh giun Trichocephalus suis
l n ........................ 7
l n ................................... 8
2.1.5.1. C ch sinh b nh ................................................................................ 14
2.1.5.2. Tri u ch ng lâm sàng và b nh tích c a l n b b nh giun
Trichocephalus suis ......................................................................................... 15
2.1.5.3. Ch n oán........................................................................................... 16
2.1.5.4. i u tr và phòng b nh giun Trichocephalus suis
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n
l n .................... 18
c .............................................. 21
c.......................................................... 21
vi
2.2.2. Tình hình nghiên c u
Ph n 3:
IT
n
c ngoài ...................................................... 22
NG, V T LI U, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP
NGHIÊN C U ............................................................................................... 24
3.1.
it
3.1.1.
ng và v t li u nghiên c u ............................................................. 24
it
ng nghiên c u............................................................................ 24
3.1.2. V t li u nghiên c u ............................................................................... 24
3.2.
a i m và th i gian nghiên c u ............................................................ 24
3.2.1.
a i m nghiên c u ............................................................................. 24
3.2.2. Th i gian nghiên c u ............................................................................ 24
3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 24
3.3.1. Tình hình nhi m giun Trichocephalus suis
huy n Phú L
3.3.2.
l n t i m t s xã thu c
ng, t nh Thái Nguyên. ............................................................. 24
c i m b nh lý và lâm sàng c a l n nhi m giun Trichocephalus suis
t i huy n Phú L
3.3.3. Hi u l c và
ng, t nh Thái Nguyên ......................................................... 25
an toàn c a c a thu c t y bendazol, ziquan - mectin ... 25
3.3.4.
xu t bi n pháp phòng tr b nh giun Trichocephalus suis cho l n... 25
3.4. Ph
ng pháp nghiên c u.......................................................................... 25
3.4.1. Ph
ng pháp nghiên c u
giun Trichocephalus suis
3.4.1.1. Quy
c i m d ch t b nh
l n ....................................................................... 25
nh nh ng y u t c n xác
giun Trichocephalus suis
nh liên quan
n tình hình nhi m
l n. ...................................................................... 25
3.4.1.2. Ph
ng pháp thu th p m u................................................................. 26
3.4.1.3. Ph
ng pháp xác
nh t l và c
ng
nhi m
giun Trichocephalus suis................................................................................. 27
3.4.2. Ph
ng pháp nghiên c u b nh lý, bi u hi n lâm sàng c a l n b b nh
giun Trichocephalus suis................................................................................. 28
3.4.3. Xác
nh hi u l c và
an toàn c a thu c t y giun Trichocephalus suis
cho l n ............................................................................................................. 29
3.4.4. Ph
ng pháp x lý s li u..................................................................... 29
vii
Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N ........................................................ 30
4.1. Tình hình nhi m giun Trichocephalus suis
huy n Phú L
ng, t nh Thái Nguyên .............................................................. 30
4.1.1. T l và c
Phú L
l n t i m t s xã thu c
ng
nhi m giun Trichocephalus suis t i huy n
ng ....................................................................................................... 30
4.1.2. T l và c
ng
nhi m giun Trichocephalus suis theo tu i l n........ 33
4.1.3. T l và c
ng
nhi m giun Trichocephalus suis theo ph
ng th c
ch n nuôi ......................................................................................................... 35
4.1.4. T l và c
ng
nhi m giun Trichocephalus suis theo tình tr ng v
sinh thú y ......................................................................................................... 38
4.2.
c i m b nh lý và lâm sàng, b nh tích c a l n nhi m giun
Trichocephalus suis
4.2.1. T l và c
huy n Phú L
ng
ng........................................................ 40
nhi m giun Trichocephalus suis gi a l n tiêu ch y
và l n kh e ...................................................................................................... 40
4.2.2. Bi u hi n lâm sàng l n nhi m giun Trichocephalus suis ..................... 41
4.2.3. So sánh s l
ng h ng c u, b ch c u và hàm l
ng huy t s c t gi a
l n kh e và l n nhi m giun Trichocephalus suis ........................................... 42
4.2.4. Công th c b ch c u c a l n kh e và l n b b nh giun
Trichocephalus suis ......................................................................................... 45
4.3. Bi n pháp phòng tr b nh giun Trichocephalus suis cho l n................... 47
4.3.1. Hi u l c c a m t s thu c t y giun Trichocephalus suis cho l n ........ 47
4.3.2.
an toàn c a m t s thu c t y giun Trichocephalus suis cho l n .... 49
4.3.3.
xu t bi n pháp phòng b nh giun Trichocephalus suis cho l n ....... 50
5.1. K t lu n .................................................................................................... 52
5.2.
ngh ..................................................................................................... 53
TÀI LI U THAM KH O
I. Tài li u ti ng Vi t
II. Tài li u ti ng Anh
1
Ph n 1
M
1.1.
U
tv n
B nh ký sinh trùng
gia súc, gia c m nói chung và b nh ký sinh trùng
ng tiêu hóa l n nói riêng không t o thành các
d ch l n nh nh ng
b nh truy n nhi m nh virut, vi khu n gây ra. Tuy nhiên b nh ký sinh trùng
th
ng kéo dài âm , nh h
ng
n s c kh e và h n ch s sinh tr
ng, phát
tri n c a l n; t ng tiêu t n th c n và các chi phí khác: thu c i u tr , công
ch m sóc, nuôi d
ng. Ngoài ra, ký sinh trùng m
ng cho các b nh khác
xâm nh p vào c th và gây b nh.
Theo Ph m S L ng và cs. (2009) [18], giun tròn Tricocephalus spp. ký
sinh ã gây ra các t n th
ng và viêm nhi m k phát do vi khu n xâm nh p
vào các n i quan c a l n, nh h
ng
n quá trình sinh tr
ng,
c bi t là
tiêu t n th c n, gi m t ng tr ng 15% - 20% so v i l n không b b nh.
Nguy n Th Kim Lan (2011) [15]: giun tròn Tricocephalus suis phân
b
u các vùng, t l nhi m cao nh t
gi m, ít gây tác h i
giai o n t 2 - 4 tháng tu i, sau ó
i v i l n l n.
Theo Lai M. và cs. (2010) [41], các y u t nguy c nh : ph
qu n lý, mùa v , tu i, tình tr ng v sinh thú y, ph
quan
n t l nhi m ký sinh trùng
Huy n Phú L
ng th c
ng th c ch n nuôi, có liên
l n.
ng thu c t nh Thái Nguyên là m t huy n mi n núi,
ph n l n nhân dân có thu nh p t nông nghi p là ch y u. Trong ó, ch n
nuôi l n chi m m t v trí quan tr ng. Tuy nhiên, công tác phòng ch ng b nh
giun Trichocephalus suis
l n v n ch a
th c ti n s n xu t, chúng tôi hành nghiên c u
i m d ch t , lâm sàng
Phú L
c chú ý. Xu t phát t yêu c u
tài: “Nghiên c u m t s
c
l n nhi m giun tròn Trichocephalus suis t i huy n
ng, t nh Thái Nguyên và hi u l c c a thu c i u tr ”.
2
1.2. M c ích c a
tài
- Nghiên c u tình hình nhi m giun Trichocephalus suis
xã c a huy n Phú L
l nt im ts
ng.
- Nghiên c u nh ng bi n
i b nh lý và bi u hi n lâm sàng c a b nh
do giun Trichocephalus suis gây ra
l n.
- ánh giá hi u l c c a thu c ziquan - mectin và bendazol trong i u tr
b nh do giun Trichocephalus suis gây ra
1.3. Ý ngh a c a
l n.
tài
1.3.1. Ý ngh a trong khoa h c
- Sinh viên
c ti p xúc, làm quen v i th c t công tác nghiên c u
khoa h c.
- B sung nh ng thông tin v
b nh Trichocephalus suis
- Là c
s
c i m d ch t , b nh lý, lâm sàng c a
l n.
khoa h c
xu t các bi n pháp phòng và tr b nh
Trichocephalus suis có hi u qu cao.
1.3.2. Ý ngh a th c ti n
Trên c s k t qu nghiên c u v nh ng
c i m d ch t , b nh lý và
lâm sàng và thu c i u tr b nh Trichocephalus suis khuy n cáo ng
nuôi l n có bi n pháp phòng tr b nh hi u qu .
i ch n
3
Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c c a
tài
2.1.1. V trí c a giun Trichocephalus suis trong h th ng phân lo i
ng v t
Theo Skrjabin K. I. (1979)[29], Nguy n Th Lê và cs. (1996) [21],
Phan Th
trí c a Trichocephalus suis
Vi t và cs. (1977) [32], v
(Trichocephalus suis) trong h th ng phân lo i
ng v t nh sau:
L p Nematoda Rudolphi, 1808
Phân l p Enoplia Chitwood, 1933
B Trichocephalida Skrjabin et Schulz. 1928
Phân b Trichocephalata Skrjabin et Schulz. 1928
H Trichocephalidae Baird, 1953
Phân h Trichocephaliae Ranson, 1911
Gi ng Trichocephalus Schrank, 1788
Loài Trichocephalus suis Schrank, 1788
2.1.2.
c i m hình thái, kích th
suis ký sinh
*
suis
c, c u t o c a giun Trichocephalus
l n
c i m hình thái, kích th
c và c u t o giun Trichocephalus
l n
Theo Skrjabin K. I. (1979) [29], con
c có chi u dài thân trung bình là
40,35 mm; t i thi u 33,0 mm; t i a là 48,0 mm. Chi u dài c a ph n tr
c
trung bình là 25,3 mm (20 - 30 mm); ph n sau 15,1 mm (12 - 19 mm). T l
chi u dài c a ph n tr
c v i ph n sau là 1,68 : 1. Thân con
c ph l p cutin
c v ch b i nhi u rãnh ngang, làm cho l p cutin có nhi u m p mô, hình
r ng nh . Th c qu n kéo dài d c theo ph n m ng tr
tr
c thân và r ng c a ph n
c th c qu n 0,035 - 0,44 mm; c a ch chuy n vào ru t 0,074 - 0,092 mm.
4
Th c qu n
c bao quanh b i m t hàng t bào
ch ranh gi i gi a ph n
n nhân chuy n vào ru t
u và ph n thân, chi u theo d ng móc xích. Ru t k t
thúc b i huy t trên ph n uôi. H th ng sinh d c c a con
c g m nh ng ng
d n tinh u n khúc chi m h u h t ph n sau thân.
uôi con
c vòng xo n c. Gai giao h p k t thúc b ng m t
nh nh n.
Chi u dài gai xê d ch t 1,74 - 2,48 mm. Ch r ng nh t c a gai là g c gai dài
0,084 - 0,110 mm. Có bao gai b c chung quanh và cùng v i gai l i ra kh i l
huy t. Bao gai
quân c . S l
u
c ph b i r t nhi u gai nh , nh ng gai này x p theo th t
ng hàng gai nh g n n i chuy n c a bao vào thân là 24 - 42;
i di n v i nó s l
ng hàng t ng t i 44 - 56. Hình d ng bao gai tròn, c ng,
dài 0,044 mm. Chi u r ng c a bao gai
th
ch l i ra kh i huy t t ng lên v kích
c: Chi u r ng ch g n huy t là 0,057 - 0,092 mm; trong khi ó
gai là 0,079 - 0,159 mm. T t c con
c có m t
ch cu i
u bao gai g p hình c tay áo
hay là hình bao tay, bao này m t ph n hay toàn b bao ph ph n bao gai l i ra
kh i thân. Chi u dài c a ch g p là 0,242 - 0,330 mm; r ng là 0,290 - 0,352 mm.
Con cái: chi u dài thân trung bình 45,55 mm; t i thi u 38 mm và t i
a 53 mm. Chi u dài ph n tr
c m ng c a thân trung bình là 30,55 mm (25
- 35 mm); chi u dài ph n sau dày là 15 mm (13 - 18 mm). Nh v y t l
gi a ph n tr
c và ph n sau là 2,04 : 1. Trên ranh gi i ch chuy n ti p c a
ph n thân tr
c và ph n thân sau, h i d ch v phía sau cách
u cu i c a
th c qu n có âm h . Âm h này nhô ra ngoài, d ng hình tr h i cong v phía
sau (0,037 - 0,061 mm) và h i r ng
Ch này
ch c nh t do (0,050 - 0,075 mm).
c ph r t nhi u gai nh hình l
i (3 - 4 m). Ngay tr
c âm h ,
t cung có hình ng th ng hay h i cong, dài 0,92 - 1,28 mm; trong t cung
có tr ng x p thành m t hàng; uôi con cái tù. Tr ng dài 0,056 - 0.066 mm
và r ng 0.025 - 0,030 mm.
5
Nguy n Th Lê và cs. (1996) [21] cho bi t: giun Trichocephalus suis
c: dài 37,52 - 40,63 mm, r ng nh t 0,634 - 0,713 mm. Ph n tr
c c th dài
23,48 - 25,75 mm; ph n sau dài 14,00 - 15,00 mm; có d ng xo n lò xo. Gai
sinh d c dài 1,70 - 2,55 mm; r ng 0,07 - 0,10 mm; mút cu i gai nh n. Bao gai
ph
y gai nh . Con cái: c th dài 37,89 - 50,60 mm; r ng 0,734 - 1,012
mm; ph n tr
c c th dài 23 - 33 mm.
c dày, ch a
y tr ng. Kích th
Theo Phan
suis
ng sinh d c
n. Âm
o có thành
c tr ng 0,02 - 0,027 x 0,056 - 0,061 mm.
ch Lân và cs. (2005) [20] cho bi t: giun Trichocephalus
c dài 20 - 52 mm, uôi h i tù, ph n uôi cu n tròn l i, ch có m t gai
giao h p dài 5 - 7 mm,
c b c trong m t cái màng có nhi u gai nh bao
ph . L sinh ti t thông v i ngoài
mm, uôi th ng. H u môn
ph n cu i c a giun. Giun cái dài 39 - 53
o n cu i cùng, âm h
o n cu i th c qu n.
Tr ng giun gi ng hình h t chanh, màu vàng nh t, kích th
c 0,052 -
0,061 x 0,027 - 0,03 mm. Hai c c có hai nút trong, v dày có 2 l p.
Hình 1.1. nh giun Trichocephalus suis
a: Tr ng giun; b: Giun cái; c: Giun
(Ngu n: Phan
c
ch Lân và cs., 2005 [21])
Nguy n Th Kim Lan (2012) [16] cho bi t: hình th giun gi ng m t s i
tóc màu tr ng. C th chia thành hai ph n rõ r t. Ph n tr
d
c nh nh s i tóc,
i l p bi u bì là th c qu n, th c qu n do các t bào x p n i ti p nh chu i
h t, ph n này chi m 2/3 chi u dài c th c th . Ph n sau ng n và to, bên
trong là ru t và c quan sinh s n. Giun
c dài 20 - 52 mm uôi h i tù, ph n
6
uôi cu n tròn l i ch có m t gai giao h p r t dài 5 - 7 mm, gai giao h p
c
b c trong m t cái màng có nhi u gai nh bao ph . Giun cái dài 39 - 53 mm,
uôi th ng, âm h
2.1.3. Vòng
vào o n cu i cùng c a th c qu n.
i c a giun Trichocephalus suis
Theo Ph m V n Khuê và cs. (1976) [14], Phan
[21], th i gian hoàn thành vòng
i c a giun Trichocephalus suis là 30 ngày.
Theo Skrjabin K. I. (1979) [29], vòng
l n không c n v t ch trung gian. Tr ng
môi tr
ng ngo i c nh.
môi tr
ch Lân và cs. (2005)
i c a giun Trichocephalus suis
c bài ti t cùng v i phân l n ra
ng thu n l i, th i gian
tr ng phát tri n
thành tr ng có s c gây b nh t 3 - 4 tu n. Trong th i gian này, có th th y u
trùng ã hình thành hoàn toàn và chuy n
ng bên trong tr ng.
Tr nh V n Th nh (1985) [30] cho bi t, chu k
Trichocephalus suis g m 2 giai o n: giai o n
sinh h c c a giun
ngo i c nh, tr ng giun
Trichocephalus suis phát tri n thành tr ng có s c gây b nh; giai o n
ch , u trùng phát tri n thành giun tr
ký
ng thành. Không có th i k di hành
trong c th ký ch .
Tr nh V n Th nh và cs. (1985) [30],
ào Tr ng
cho bi t, tu i th c a giun Trichocephalus suis
L
t và cs. (1996) [16]
l n t 4 - 5 tháng. Theo
ng V n Hu n và cs. (1990) [8], giun Trichocephalus suis s ng
c trong
c th l n 114 ngày.
Bonner Stewart T. và cs. (2000) [1] cho bi t: nh ng u trùng giun
Trichocephalus suis n m sâu trong niêm m c 2 tu n, nhô ra kh i niêm m c
tu n th 3 và phát tri n thành giun tr
ng thành trong khi bám vào niêm m c
ru t già.
Theo Ph m S L ng và cs. (2006) [19], i u ki n thu n l i nh t cho s
phát tri n c a tr ng giun Trichocephalus suis thành tr ng có s c gây b nh
ngoài môi tr
ng là nhi t
t 18 - 300C, m
80 - 85%.
7
Nguy n Th Kim Lan và cs. (2012) [16] cho bi t, vòng
i phát tri n
c a giun Trichocephalus suis di n ra nh sau:
Sau khi th tinh giun cái
tr ng trong ru t già c a ký ch . Tr ng theo
phân ra ngoài, g p i u ki n thu n l i qua 15 - 28 ngày tr ng phát tri n thành
tr ng có s c gây b nh. Tr ng này theo th c n, n
hóa c a ký ch , u trùng
phát tri n thành giun tr
Trichocephalus suis
(manh tràng)
c u ng vào
ng tiêu
c n ra, chui sâu vào niêm m c ru t già, ti p t c
ng thành.
phân
t0, A0, pH
Tr ng
tr ng
(có s c gây b nh)
Gia
súc
nu t
Xuyên sâu vào niêm m c ru t
Hình 1.2. S
2.1.4. S c
d
i c a giun Trichocephalus suis
kháng c a tr ng giun Trichocephalus suis
D
suis
vòng
u trùng
l n
ng Thái và cs. (1975) [23] cho bi t: tr ng giun Trichocephalus
l n và tr ng giun Trichuris trichiura (giun tóc ng
i) b h y ho i n u m
i 30% kéo dài. M t khác, tr ng giun Trichocephalus suis
di t b i nh ng tia t ngo i c a ánh sáng m t tr i.
Vi t Nam, s gi n ng r t
nhi u nên trong mùa hè tr ng giun Trichocephalus suis
ngo i c nh. Trong cùng m t th i gian, d
l n có th b
l n d b h y ho i
i tác d ng c a tia t ngo i thì tr ng
ã phát tri n thành tr ng có s c gây b nh b di t nhanh h n tr ng non.
Theo Nguy n Th Lê và cs. (1996) [21], tr ng giun Trichocephalus suis
l n b di t d
i tác d ng c a
phân nhi t sinh h c. Sau 3 - 4 tu n, nhi t
8
t ng lên t i 450C s làm h y tr ng giun Trichocephalus suis. Tuy nhiên,
h
tr ng non có kh n ng ch u
ng các i u ki n nhi t
cao h n tr ng
giai
o n u trùng.
Theo Ph m S L ng và cs. (2009) [18],
môi tr
tr ng giun Trichocephalus suis phát tri n thu n l i nh t
300C, m
ng ngo i c nh,
nhi t
t 18 -
80 - 85%.
Theo nguy n Th Kim Lan (2012) [16], tr ng giun Trichocephalus suis
có v dày nên có s c
kháng cao v i i u ki n ngo i c nh. S phát tri n c a
tr ng ph thu c vào nhi t
gian này kéo dài h n.
:
300C c n 17 ngày,
nhi t
th p h n th i
100C tr ng ng ng phát tri n nh ng v n duy trì kh
n ng s ng. T 450C tr nên tr ng giun Trichocephalus suis b tiêu di t.
2.1.5. D ch t h c b nh giun Trichocephalus suis
* Phân b b nh giun Trichocephalus suis l n
L
l n
l n
ng V n Hu n và cs. (1990) [8] cho bi t: l n
Qu ng Bình, Qu ng
Tr , Th a Thiên Hu nhi m giun Trichocephalus suis 14%, Qu ng Nam N ng 8,75%, Qu ng Ngãi - Bình
à
nh 27,5%, Phú Yên - Khánh Hòa 8,3%, Lâm
ng 10%, Thành ph H Chí Minh 39%.
Theo Phan
ch Lân và cs. (2005) [20], Ph m S L ng và cs. (2006) [19],
b nh giun Trichocephalus suis l n phân b trên toàn th gi i. T i Vi t Nam, b nh
c ng ã
*
c phát hi n t t c các t nh mi n B c, mi n Trung và
mi n Nam.
ng v t m c b nh
Phan
ch Lân và cs (1974) ã i u tra trên các gi ng l n Yorkshire,
Berkshire, Landrace nh p n i, l n lai F1 (ngo i x n i ) và gi ng l n n i
vùng
ng b ng (Hà N i, Hà Tây) cho bi t thành ph n các lo i giun sán chính
l n ngo i, l n lai và l n n i không khác nhau nhi u; các loài giun sán ph
bi n
l n ngo i và l n lai là: Trichocephalus suis, A.suum, O. ransomi...(d n
theo Tr nh V n Th nh và cs 1978 [31].)
9
Theo Phan Th Vi t và cs. (1977) [32], l n nhà và l n r ng
u có kh
n ng nhi m giun Trichocephalus suis.
Bùi Quý Huy (2006) [10] cho bi t, giun Trichocephalus suis l n và giun
Trichuris trichura
ng
i có nhi u i m gi ng nhau v hình thái, hóa h c và
kháng nguyên, do ó b nh giun Trichocephalus suis l n d lây sang ng
Theo Nguy n Ph
c T
ng (2002)[28], ng
ph i tr ng giun Trichocephalus suis l n trong n
c n u chín. Sau khi vào ru t ng
Trichocephalus suis tr
ng thành, khu trú
Giun Trichocephalus suis cái
phân ng
i.
i nhi m b nh khi nu t
c hay th c n th c v t ch a
i, u trùng phát tri n thành giun
ru t th a và gây b nh cho ng
tr ng, tr ng này
i.
c bài xu t ra ngoài qua
i, sau khi phát tri n và ch a u trùng thì có kh n ng gây nhi m l i
l n (tuy nhiên t
l tr ng phát tri n ch có 11%, trong khi tr ng giun
Trichocephalus suis
l n có t l phát tri n là 86%).
Ph m S L ng và cs. (2009) [18] cho bi t, b nh giun Trichocephalus
suis th
ng x y ra
iv il nd
i 6 tháng tu i. L n nái và l n tr
ng thành
nhi m giun nh h n, ít th hi n các tri u ch ng lâm sàng.
Horton J. (2014) [39] cho bi t: h n 700 tri u ng
i b nhi m giun
Trichuris trichiura trên toàn th gi i. H u h t các d u hi n bên ngoài ít bi u
hi n khi ng
i b nhi m giun Trichuris trichiura nh , nhi m giun Trichuris
trichiura n ng có th gây ra tri u tr ngs g y còm, ch m l n. Do ó, v sinh
môi tr
hi u
ng s ch s và tránh làm th c ph m b ô nhi m là là bi n pháp h u
làm gi m t l nhi m giun Trichuris trichiura
ng
i.
* Tu i m c b nh
Ph m V n Khuê (1982) [13] ã ki m tra 289 l n
4 l a tu i (d
tháng, 3 - 4 tháng, 5 - 7 tháng và trên 8 tháng) t i khu v c
C u Long, k t qu cho th y: l n con d
i2
ng b ng sông
i 2 tháng tu i ã nhi m t i 12 loài
10
trong s 13 loài giun sán, trong ó t l nhi m giun Trichocephalus suis là
30,7% và nhi m v i t l cao
L
l a tu i t 2 - 5 tháng tu i sau ó gi m d n.
ng V n Hu n và cs. (1997) [9], cho bi t, t
l
nhi m giun
Trichocephalus suis theo tu i l n nh sau:
D
i 3 tháng tu i nhi m 20,4%
T 3 - 4 tháng tu i nhi m 21,2%
T 5 - 6 tháng tu i nhi m 8,5%
Trên 6 tháng tu i nhi m 6,4%
Theo Ph m S L ng và cs. (2009) [18], l n 2 - 4 tháng tu i nhi m giun
Trichocephalus suis v i t l 4,3 - 30%, l n trên 6 tháng tu i nhi m 0,56 - 7,8%.
Nh v y, b nh th
l n tr
ng x y ra v i l n
iv il nd
i 6 tháng tu i, l n nái và
ng thành nhi m giun nh h n, ít th hi n các tri u ch ng lâm sàng.
Nghiên c u c a Nguy n V n Huy (2010) [11] cho th y: trong 2016
l n
c ki m tra
t nh Thái Nguyên, không có l n nào d
i 1 tháng tu i
nhi m giun Trichocephalus suis; l n 1 - 2 tháng tu i nhi m 26,99%; l n 2 4 tháng tu i nhi m 46,35%; l n 4 - 6 tháng tu i nhi m 35,65%; l n trên 6
tháng tu i nhi m 23,47%.
Nghiên c u c a các tác gi : Phan Vi t Th và cs. (1977) [32], Nguy n
V n Huy và cs. (2010) [11], Nguy n Thu Trang (2010) [27], Nguy n Th Kim
Lan (2011), [15] Taylor M. A và cs. (2013) [43]
u cho th y: l n t 2 - 4
tháng tu i có t l nhi m giun Trichocephalus suis cao và c
ng
n ng h n
c so v i các l a tu i khác.
* T l và c
ng
nhi m giun Trichocephalus suis
Theo Tr nh V n Th nh và cs. (1978) [31], k t qu
tr
l n
i u tra
37 nông
ng qu c doanh (1965 - 1968) trên 372 l n m khám th y t l nhi m giun
Trichocephalus suis là 100% (có t 155
trên l n).
n vô s giun Trichocephalus suis
11
B môn ký sinh trùng thu c Vi n Khoa h c nông nghi p (1966) m
Hà N i và vùng ph c n, th y t l nhi m giun Trichocephalus
khám 48 l n
suis là 31,2% (d n theo Tr nh V n Th nh và cs. 1978 [31]).
Theo Nguy n
suis
ng Kh i (1996) [12], t l nhi m giun Trichocephalus
l n t i 7 vùng kinh t nh sau:
1. Trung du và mi n núi b c B
2.
+ Trung du
: 29,8%
+ Mi n núi
: 27,8%
ng B ng sông H ng
3. B c Trung B
: 24,8%
: 13,9%
4. Nam Trung B
+
ng b ng
: 17,5%
+ Mi n núi
: 34,7%
5. Tây Nguyên
: 20,8%
6. Tây Nam B
: 9,40%
7. ông Nam B
: 13,1%
*
ng lây nhi m
Theo Ph m S L ng và cs. (2009) [18], b nh giun Trichocephalus suis
lây nhi m qua
ng tiêu hóa do l n nu t ph i tr ng giun Trichocephalus
suis có s c gây b nh l n trong th c n n
c u ng.
+ Lây nhi m tr c ti p: l n b nh bài xu t tr ng giun Trichocephalus
suis qua phân, nh ng tr ng này phát tán trên n n chu ng, máng n, máng
u ng. Vì v y l n kho d dàng b nhi m tr ng giun Trichocephalus suis. Lây
nhi m tr c ti p ch y u là gi a l n b nh và l n kho trong cùng m t ô
chu ng. L n con nhi m b nh ch y u khi bú s a m , nu t ph i tr ng bám
u vú l n m .
12
+ Lây nhi m gián ti p: d ng c ch n nuôi, ng
mang m m b nh.
i ch m sóc...c ng là tác nhân
ây là nh ng y u t trung gian góp ph n lây nhi m giun
Trichocephalus suis t l n b nh sang l n kh e, t ô chu ng này sang ô chu ng
khác.
Ngoài ra ru i, chu t c ng có th phân tán tr ng giun Trichocephalus
suis, gió cu n tr ng giun theo b i, mang tr ng giun t chu ng này sang
chu ng khác gây phát tán m m b nh.
* Các y u t
nh h
ng
n t l nhi m giun Trichocephalus suis l n
+ Mùa v
Theo Ph m S L ng và cs. (2009) [18], b nh giun Trichocephalus suis
lây nhi m quanh n m nh ng t p trung t mùa xuân t i mùa thu. Mùa ông,
th i ti t l nh, m
th p, không thích h p cho tr ng phát tri n thành d ng
tr ng có s c gây b nh nên t l nhi m giun Trichocephalus suis trong àn l n
gi m i.
Nguy n
l n
Bình
vùng
ng Kh i, Nguy n
ng Nh
ng (1975) m khám 89 con
ng b ng và mi n núi thu c các t nh Qu ng Ninh, Qu ng Ngãi,
nh cho bi t: t l và c
ng
nhi m giun Trichocephalus suis l n có
s khác nhau gi a các vùng, trong ó s khác nhau này có liên quan
h u gi a các vùng. Vùng
n khí
ng b ng, do mùa khô h n kéo dài, nhi u ánh sáng
(t ng s gi n ng 2000 - 2300 gi /n m) nhi t
nh ng tháng nóng có th lên
t i 38 - 400C nên t l nhi m các loài giun, sán nói chung
u th p,
c bi t là
các loài giun, sán nhi m tr c ti p nh Trichocephalus suis (d n theo Tr nh
V n Th nh và cs., 1978 [31]).
+ Ph
ng th c ch n nuôi
Ph m V n Khuê (1967) ã m khám 141 l n và xét nghi m 619 m u
phân
t nh Hà B c, th y 13 loài giun sán. Trong ó, nh ng loài ph bi n là:
Fasciolopsis buski, Ascaris suum, Trichocephalus suis, Taenia hydatigena.
13
Nh ng loài giun tròn phát tri n tr c ti p nh Trichocephalus suis thì t l
nhi m
n 100% ( d n theo Tr nh V n Th nh và cs 1978 [31]).
Phan V n Lan (1970) m khám 57 l n và xét nghi m 1000 m u phân
t i xã Yên Nguyên (Tuyên Quang) cho th y t l nhi m giun tóc
l n nuôi nh t
là 30%; l n nuôi th rông là 47% (d n theo Tr nh V n Th nh và cs 1978 [31]).
Bornay F.J và cs (2003) [40] cho bi t: Ki m tra 5 tr i l n ch n nuôi
theo ph
ng th c công nghi p t i t nh Alicante (Tây Ban Nha) th y t l
nhi m giun tóc là 11%.
Andrzej Polozowski và cs (2005) [34] ã nghiên c u nh h
ph
ng th c ch n nuôi
n t l và c
tra 100 l n t 11 trang tr i nh
s trang tr i trên
ng ánh sáng và ch
vùng Wielkopolskie, tùy i u ki n ch n nuôi
c x lý h ng ngày, máng n
thông gió
c v sinh, kh trùng tiêu
ch t th i
nhi m ký sinh trùng l n. Ki m
c chia thành 2 nhóm: Nhóm A (4), nhóm B (7).
A: Phân và ch t th i
l
ng
c th
c
nhóm
c c r a s ch s ,
m b o. Ngoài ra, chu ng tr i
ng xuyên. Nhóm B: Phân l n và các
c x lý sau 3 ngày ho c lâu h n. Máng n ít
tr i m th p và t i, v n
ng c a
kh trùng chu ng nuôi không
c c r a, chu ng
c chú ý.
K t qu cho th y, l n nhóm A ch nhi m Oesophagostomum spp và
Ascaris suum, trong khi ó l n nhóm B ngoài 2 loài trên còn xu t hi n
Trichocephalus suis, Strongyloides ransomi và coccidia. V i t l nhi m giun
Trichocephalus suis là 5,2%. Tác gi nh n xét: Ph
h
ng
ng th c ch n nuôi nh
n s xu t hi n loài c ng nh t l nhi m ký sinh trùng l n.
Ph m S L ng và cs (2009) [18] cho r ng các c s ch n nuôi mà i u
ki n v sinh kém, l n b nhi m b nh v i t l cao, gây thi t h i áng k cho
àn l n con.
14
+ Y u t Stress
Các y u t stress (chu ng tr i ch t ch i, th c n kém dinh d
và m
môi tr
ng thay
i
t ng t...) óng vai trò thúc
lây lan b nh giun Trichocephalus suis
t c
ng, nhi t
ym c
và
l n.
2.1.5.1. C ch sinh b nh
* V trí gây b nh
Giun Trichocephalus suis ký sinh và gây b nh
ru t già l n,
c bi t
manh tràng và k t tràng.
*
ng bài xu t m m b nh
L n m c b nh sau m t th i gian thì bài xu t tr ng theo phân ra ngo i
c nh. Vì v y, tr ng
tri n b t
u
c phát tán r ng rãi
ngoài t nhiên và quá trình phát
t o thành các tr ng có s c gây b nh (tr ng có ch a u trùng
bên trong).
*
ng xâm nh p vào c th
Nguy n Th Kim Lan và cs. (2012) [16] cho bi t: b nh do giun tròn
Trichocephalus suis gây ra
l n lây nhi m tr c ti p không qua v t ch
trung gian. Tr ng giun Trichocephalus suis có s c gây b nh xâm nh p vào
c th v t ch qua
ng tiêu hóa do l n n ph i th c n, n
c u ng có
ch a tr ng giun Trichocephalus suis.
* Quá trình sinh b nh
Ngoài tác
ng chi m o t dinh d
ng c a l n, giun Trichocephalus
suis còn gây tác h i n ng n cho l n.
- Tác h i c gi i: theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [16], Ph m S
L ng và cs. (2006) [19], ph n
thành ru t, gây t n th
u c a giun Trichocephalus suis c m sâu vào
ng, làm niêm m c ru t già b viêm và xu t huy t, gây
r i lo n tiêu hóa, làm cho l n có h i ch ng h ng l .
15
- Tác h i mang trùng: theo
ào Tr ng
t và cs. (1996) [6], Nguy n
Th Kim Lan (2012) [16], giun Trichocephalus suis ký sinh gây t n th
ng,
t o i u ki n cho các nhân t khác xâm nh p. Nhân t gây b nh k phát
th
ng th y là xo n khu n và ph y khu n.
- Tác h i ti t
c t : theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [16], trong quá
trình s ng, giun Trichocephalus suis ti t
trúng
c t và th i c n bã làm con v t
c.
2.1.5.2. Tri u ch ng lâm sàng và b nh tích c a l n b b nh giun Trichocephalus suis
* Tri u ch ng lâm sàng
Theo Skrjabin K. I. (1979) [29], tri u ch ng b nh giun Trichocephalus
suis
l n ph thu c vào c
ng
c m nhi m. Khi nhi m n ng, l n có bi u
hi n da khô, xù lông, a ch y r i b táo bón....
suis
l n ti t ra có tác
c t do giun Trichocephalus
ng gây b nh m nh, làm cho vi nhung mao và các t
bào bi u mô m t i tính ch t c u t o và b phân h y.
Theo Phan
ch Lân và cs. (2005) [20], Nguy n Th Kim Lan (2012)
[16], khi l n nhi m nh giun Trichocephalus suis thì tri u ch ng không rõ
ràng. Khi n ng thì con v t g y y u, thi u máu, trong phân có l n máu và niêm
m c ru t, có khi con v t b ki t l . N u gây nhi m v i l
ng tr ng l n
(20.000 - 200.000 tr ng), thì tri u ch ng bi u hi n r t n ng: a ch y, hô h p
khó, l n có th ch t. L n b nhi m b nh mãn tính còi c c, thi u máu, t ng
tr ng gi m.
Theo Tr n Th Dân (2008) [4], ru t già khác ru t non
ch : không có
nhung mao nh ng có vi nhung mao. V t ng quát, ru t non là n i ti t n
còn ru t già là n i h p thu n
n
c
c. Ru t già nguyên v n có th h p thu bù tr
c khi ru t non ti t nhi u. Tuy nhiên, nh ng t n th
ng
ru t già do tác
ng c a giun Trichocephalus suis ký sinh s làm gi m kh n ng tái h p thu
n
c, d n
n tiêu ch y.
16
Ph m S L ng và cs. (2009) [18] cho bi t: l n
nhi m b nh xu t hi n các d u hi u nh
a ch y, lúc
l a tu i 2 - 4 tháng tu i
u phân l ng, sau phân s t
có nhi u ch t nhày, l n máu. M i l n th i phân, l n b nh ph i cong l ng r n
nh ng l
ng phân th i ra ít. N u không
ch t sau 6 - 10 ngày. M t khác, ph n
hút ch t dinh d
ng, gây t n th
khu n. Các t n th
c i u tr , l n b nh s ki t s c và
u c a giun c m sâu vào thành ru t
ng, t o i u ki n cho viêm ru t già nhi m
ng c ng có th gây xu t huy t ru t già, làm cho l n có h i
ch ng h ng l . L n b b nh mãn tính còi c c, thi u máu, t ng tr ng gi m.
* B nh tích:
Theo Rutter J. M. và Beer R. J. S. (1974) [44], khi m khám nh ng con
con l n b b nh giun Trichocephalus suis th y: viêm ru t t ng lên trong h u
h t các tr
ng h p, thành ru t già dày lên và phù th ng, trong ru t ch a ch t
nhày, máu và các t bào ho i t bong ra t l p niêm m c.
ào Tr ng
t và cs. (1996) [6] cho bi t: v m t t ch c h c, giun
Trichocephalus suis ký sinh
l n gây viêm niêm m c, thâm nhi m t bào,
hình thành nhi u v t loét và t o ra nhi u niêm d ch.
Nguy n Th Kim Lan (2012) [16] cho bi t: xác l n ch t g y, có nhi u
giun Trichocephalus suis
ru t già (nh t là
manh tràng). M t s giun v n
c m sâu vào niêm m c ru t, ph i kéo m nh m i l y ra
ru t có n t loét to b ng h t
c. Trên niêm m c
u xanh. Khi b nhi m n ng, toàn b ru t già có
giun Trichocephalus suis ký sinh dày
c, niêm m c ru t s n sùi, xu t huy t,
l p ch t nh y trên niêm m c có màu h ng s m. Niêm m c ru t có th b bong
tróc t ng m ng.
2.1.5.3. Ch n oán
Vi c ch n oán b nh giun Trichocephalus suis
l n có th d a vào
c
i m d ch t , tri u ch ng lâm sàng c a b nh, xét nghi m phân l n và ki m tra
b nh tích.
