Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ bệnh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra trên lợn tại huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên và dùng thuốc điều trị bệnh (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGHIÊM V N C
Tên

NG

tài :

“NGHIÊN C U M T S

C I M D CH T B NH DO GIUN TRÒN

Oesophagostomum spp. GÂY RA TRÊN L
L

N T I HUY N PHÚ

NG, T NH THÁI NGUYÊN VÀ DÙNG THU C I U TR B NH”

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o

: H chính quy

Chuyên ngành

: Ch n nuôi Thú y

Khoa

: Ch n nuôi Thú y

Khoá h c

: 2011 - 2015

Thái Nguyên, n m 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

NGHIÊM V N C
Tên

NG

tài :

“NGHIÊN C U M T S

C I M D CH T B NH DO GIUN TRÒN

Oesophagostomum spp. GÂY RA TRÊN L
L

N T I HUY N PHÚ

NG, T NH THÁI NGUYÊN VÀ DÙNG THU C I U TR B NH”

KHÓA LU N T T NGHI P
H ào t o
L p
Chuyên ngành
Khoa
Khoá h c

IH C

: H chính quy
: 43 - Ch n nuôi Thú y
: Ch n nuôi Thú y
: Ch n nuôi Thú y
: 2011 - 2015

Gi ng viên h ng d n: TS. Nguy n V n Quang
Khoa Ch n nuôi Thú y - Tr ng H Nông Lâm Thái Nguyên

Thái Nguyên, n m 2015


i

L IC M

N

cs
ng ý c a Ban giám hi u nhà tr ng, Ban ch nhi m khoa
Ch n nuôi thú y, th y giáo h ng d n và s nh t chí c a Ban lãnh o Tr m
thú y huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên, em th c hi n nghiên c u
tài:
“Nghiên c u m t s
c i m d ch t b nh do giun tròn Oesophagostomum
spp. gây ra trên l n t i huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên và dùng thu c
i u tr b nh”.
á trình th c t p nghiên c u th c hi n tài em ã nh n
cs
quan tâm c a nhà tr ng, Khoa Ch n nuôi thú y, cán b Tr m thú y huy n
Phú L ng, các h gia ình t i các xã, b n bè và gia ình.
Nhân d p này em xin g i l i c m n t i Ban giám hi u nhà tr ng,
Khoa Ch n nuôi thú y - Tr ng i h c nông lâm Thái Nguyên, Ban lãnh o
Tr m Thú y huy n Phú L ng ã t o i u ki n thu n l i cho em hoàn thành
khóa lu n t t nghi p. c bi t em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i gi ng viên
h ng d n TS. Nguy n V n Quang, GS.TS. Nguy n Th Kim Lan, NCS. Bùi V n
Tú cùng các cán b Tr m Thú y huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên ã t n tình
h ng d n, ch b o giúp em trong su t quá trình th c hi n tài.

Em xin g i l i c m n n t p th l p K43 Ch n nuôi thú y ã quan tâm
giúp , ng viên em trong su t quá trình h c t p, rèn luy n t i tr ng i
h c Nông lâm Thái Nguyên.
M t l n n a em xin chúc toàn th th y, cô giáo trong Khoa Ch n nuôi
Thú y s c kh e, h nh phúc và thành t. Chúc cán b nhân viên Tr m Thú y
huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên m nh kh e công tác t t, chúc các b n
sinh viên m nh kh e h c t p t t và thành công trong cu c s ng.
Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày

tháng n m 2015

Sinh viên

Nghiêm V n C

ng


ii

DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1. Th c tr ng phòng ch ng b nh giun, sán cho l n
L

huy n Phú

ng, t nh Thái Nguyên................................................................ 30

B ng 4.2. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp.

xã thu c huy n Phú L

l nt im ts

ng, t nh Thái Nguyên ............................... 33

B ng 4.3. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo tu i l n ... 36

B ng 4.4. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo gi ng l n 38

B ng 4.5. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo tháng ....... 40

B ng 4.6. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo ph

ng

th c nuôi ................................................................................ 42
B ng 4.7: T l và c

ng

nhi m giun tròn Oesophagostomum spp. Theo

tính bi t. .......................................................................................... 44
B ng 4.8: Hi u l c c a m t s thu c t y giun tròn Oesophagostomum spp.
cho l n trên th c

a ....................................................................... 46


iii

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 2.1. Loài O. dentatum............................................................................... 4
Hình 2.2. Giun O. dentatum ............................................................................. 5
Hình 2.3. Tr ng giun O. dentatum .................................................................... 5
Hình 2.4. S

vòng

i Oesophagostomum spp.

l n ................................. 7

Hình 1.6. Các d ng u trùng c m nhi m c a b Strongylida ........................ 14
Hình 4.1. Bi u

th c tr ng phòng ch ng b nh ký sinh trùng cho l n

Hình 4.2. Bi u

t l nhi m giun k t h t l n t i 4 xã thu c huy n Phú L ng ...34

Hình 4.3. Bi u

c ng

Hình 4.4.

4 xã ........32

nhi m Oesophagostomum spp. t i các a ph ng......... 35

th t l nhi m Oesophagostomum spp. theo tu i l n ............... 37

Hình 4.5. Bi u

t l nhi m Oesophagostomum spp. theo gi ng l n ......... 39

Hình 4.6. Bi u

t l nhi m Oesophagostomum spp. theo tháng ................ 41

Hình 4.7. Bi u

t l nhi m Oesophagostomum spp. l n theo ph ng th c nuôi........... 43

Hình 4.8. Bi u

t l nhi m Oesophagostomum spp. l n theo tính bi t..........................45


iv

DANH M C CÁC T

VI T T T

Cs

: C ng s

kg

: Kilogam

l

: Lít

mg

: Miligam

ml

: Mililit

mm

: Milimet

NCS

: Nghiên c u sinh

spp

: Species pluriel

TT

: Th tr ng


v

M CL C
Ph n 1. M

1.1.

U ............................................................................................ 1

tv n

............................................................................................................ 1

1.2. M c ích nghiên c u .......................................................................................... 2
1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a

tài ............................................. 2

1.3.1. Ý ngh a khoa h c ........................................................................................ 2
1.3.2. Ý ngh a th c ti n......................................................................................... 2
Ph n 2. T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 3
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

tài ................................................................................... 3

c i m sinh h c c a giun tròn Oesophagostomum (giun k t h t) l n ..... 3

2.1.2. B nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra l n (b nh giun k t
h t l n) ................................................................................................................ 9
2.2. Tình hình nghiên c u Oesophagostomosis l n ...........................................19
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

c............................................................19

2.2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i ..........................................................20
Ph n 3.

I T

NG, V T LI U, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ................................................................................................ 23
3.1.

i t ng và v t li u nghiên c u.....................................................................23

3.1.1.

it

ng nghiên c u...............................................................................23

3.1.2. V t li u nghiên c u...................................................................................23
3.2.

a i m và th i gian nghiên c u ....................................................................23

3.2.1.

a i m nghiên c u ................................................................................23

3.2.2. Th i gian nghiên c u................................................................................24

3.3. N i dung nghiên c u ........................................................................................24
3.3.1. i u tra v th c tr ng ch n nuôi và phòng ch ng b nh ký sinh trùng
cho l n t i huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên.............................................24


vi

3.3.2. Tình hình nhi m giun tròn Oesophagostomum spp. trên l n huy n Phú
L ng, t nh Thái Nguyên ...................................................................................24
3.3.3. Xác

nh hi u l c m t s thu c t y giun Oesophagostomosis cho l n

trên th c a .........................................................................................................24
3.4. Ph ng pháp nghiên c u..................................................................................24
3.4.1. Ph ng pháp l y m u...............................................................................24
3.4.2. Ph ng pháp xét nghi m m u .................................................................25
3.4.3. ánh giá hi u l c t y Oesophagostomum c a thu c hanmectin 2,5%,
wormecide oral suspension ................................................................................27
3.4.4.

xu t bi n pháp phòng b nh Oesophagostomum spp. cho l n ........28

3.5. Ph ng pháp x lý s li u ................................................................................28
Ph n 4. K T QU VÀ TH O LU N......................................................... 30
4.1. Th c tr ng phòng ch ng b nh giun, sán cho l n

huy n Phú L ng, t nh

Thái Nguyên .............................................................................................................30

4.2.

c i m d ch t b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra l n t i

huy n Phú L ng t nh Thái Nguyên ......................................................................33
4.2.1. T l và c

ng

nhi m giun tròn Oesophagostomum spp.

l nt i

m t s xã thu c huyên Phú L ng, t nh Thái Nguyên....................................33
4.2.2. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo tu i l n .........36

4.2.3. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo gi ng l n......38

4.2.4. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp.

6 tháng cu i

n m 2014 ................................................................................................. 40
4.2.5. T l và c

ng

nhi m Oesophagostomum spp. theo ph

ng th c

ch n nuôi ..............................................................................................................42
4.2.6. Bi n

ng t l và c ng

nhi m giun tròn Oesophagostomum spp.

theo tính bi t ........................................................................................................44


vii

4.3. Xác

nh hi u l c hai lo i thu c t y giun Oesophagostomum spp. cho l n

trên th c a ..............................................................................................................45

4.4.

xu t bi n pháp phòng ch ng b nh Oesophagostomum spp. cho l n ......47

Ph n 5. K T LU N VÀ KI N NGH ........................................................ 49
5.1. K t lu n..............................................................................................................49
5.2. Ki n ngh ...........................................................................................................50
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 51


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
N

c ta là m t n

c nông nghi p, trong ó ngành ch n nuôi ã và ang

chi m m t v trí quan tr ng trong s n xu t nông nghi p nói riêng và trong c
c u n n kinh t nói chung. Ch n nuôi l n óng vai trò quan tr ng trong ngành
ch n nuôi gia súc

các n

cung c p m t kh i l

c trên th gi i c ng nh

Vi t Nam. Ch n nuôi l n

ng l n th c ph m có giá tr cho con ng

i. Ch n nuôi l n

phát tri n không ch cung c p th c ph m cho xã h i mà còn cung c p nguyên
li u cho ngành công nghi p ch bi n và phân bón cho ngành tr ng tr t.
Trong nh ng n m qua,
sách nh m thúc

ng và Nhà n

c ã có nhi u ch tr

ng, chính

y ngành ch n nuôi phát tri n, trong ó có ch n nuôi l n.

Tuy nhiên, d ch b nh v n th

ng xuyên x y ra trên àn l n, gây nên nh ng

thi t h i áng k cho ngành ch n nuôi. N

c ta n m trong vùng khí h u nhi t

i có i u ki n thu n l i cho nhi u loài ký sinh trùng phát tri n, ký sinh và
gây b nh cho v t nuôi.

ây chính là khó kh n l n cho ngành ch n nuôi nói

chung và ch n nuôi l n nói riêng trong công tác phòng tr b nh ký sinh trùng.
B nh ký sinh trùng không gây ra các
b nh ký sinh trùng th

ng di n ra

d ch l n nh b nh truy n nhi m, song

th mãn tính, làm l n sinh tr

ng và phát

tri n ch m, tiêu t n th c n t ng, các chi phí nh thu c i u tr , công ch m
sóc nuôi d

ng c ng t ng.

Trong các b nh ký sinh trùng, b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây
ra

l n (b nh giun k t h t) phân b

h u h t các vùng mi n,

c bi t là

các

t nh mi n núi phía B c. Tuy không làm cho l n ch t nhi u, nh ng giun tròn
Oesophagostomum spp. làm cho l n g y y u, gi m t ng tr ng, gây thi t h i áng
k v kinh t cho ng

i ch n nuôi l n.


2

Trong nh ng n m g n ây, ch n nuôi l n

Thái Nguyên phát tri n khá

m nh. Tuy nhiên, vi c phòng tr b nh ký sinh trùng,
tròn Oesophagostomum spp. còn ít
c a th c t ch n nuôi l n
“Nghiên c u m t s

c bi t là b nh do giun

c chú ý. Xu t phát t nhu c u c p bách

t nh Thái Nguyên, chúng tôi th c hi n

tài:

c i m d ch t b nh do giun tròn Oesophagostomum

spp. gây ra trên l n t i huy n Phú L

ng, t nh Thái Nguyên và dùng thu c

i u tr b nh”.
1.2. M c ích nghiên c u
Nghiên c u

c i m d ch t c a b nh do giun tròn Oesophagostomum spp.

gây ra l n t i huy n Phú L

ng, t nh Thái Nguyên và dùng thu c i u tr .

1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a

tài

1.3.1. Ý ngh a khoa h c
K t qu c a

tài là nh ng thông tin khoa h c v

c i m d ch t , b nh lý

lâm sàng b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra, thu c i u tr
Oesophagostomosis l n, t

ó

xu t bi n pháp phòng ch ng b nh cho l n.

1.3.2. Ý ngh a th c ti n
K t qu c a

tài là c s khoa h c

khuy n cáo ng

i ch n nuôi cách

phòng tr b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra, nh m h n ch tác
h i cho l n, góp ph n nâng cao n ng su t ch n nuôi và thúc
phát tri n.

y ch n nuôi


3

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c c a

tài

2.1.1. c i m sinh h c c a giun tròn Oesophagostomum (giun k t h t) l n

2.1.1.1. V trí c a giun tròn Oesophagostomum trong h th ng phân lo i
ng v t h c
Giun tròn Oesophagostomum dentatum và Oesophagostomum
longicaudum thu c gi ng Oesophagostomum, là tác nhân gây ra b nh giun
k t h t (Oesophagostomosis) l n.
Theo Skrjabin và cs. (1963) [20], Phan Th Vi t và cs. (1977) [25], giun tròn
Oesophagostomum spp. l n có v trí trong h th ng phân lo i ng v t nh sau:
Ngành Nemathelminthes Shneider, 1873
Phân ngành Nemathelmintha Shaneider và Schulz, 1940
L p Nematoda Rudolphi, 1808
Phân l p Secerentea Chitwood, 1933
B Rhabditida Chitwood, 1933
Phân b Strongylata Railliet, 1916
H Trichonematidae Cram, 1927
Phân h Oesophagostomatinae Railliet et Henr, 1913
Gi ng Oesophagostomum Molin, 1861
Loài Oesophagostomum dentatum Rudolphi, 1803
Loài Oesophagostomum longicaudum Goodey, 1925
2.1.1.2. c i m hình thái và c u t o c a Oesophagostomum
c p n hình thái và c u t o Oesophagostomum spp., Skrjabin và cs.
(1963) [20] cho bi t:
Loài O. dentatum: Dài t 7 – 14 mm, u
c gi i h n v i thân rõ r t
b i ng n b ng sâu. Bao mi ng dài t i th c qu n hình inh ghim. Con c có
túi uôi, hai gai giao h p b ng nhau dài 0,90 – 0,94 mm. Con cái âm h n m
g n h u môn, h u môn cách mút uôi 0,255 – 0,265 mm.
Loài O. longicaudum: Con c dài 8,8 – 9,6 mm, bánh lái gai giao h p
d ng x ng. Con cái dài 8 – 11 mm, uôi r t dài và thon, nh n. H u môn n m
cách mút uôi 0,453 – 0,543 mm. Âm h cách uôi 0,906 – 0,951 mm.

4

Nguy n Th Kim Lan (2012) [10] cho bi t: Các loài thu c gi ng
Oesophagostomum có c i m hình thái chung là: túi mi ng hình ng r t nh ,
quanh mi ng có m t b g lên hình a, có các tua quanh mi ng, có rãnh c ;
phía tr c rãnh c bi u bì n ra t o thành túi u, sau rãnh c có gai c , giun c
có túi uôi và m t ôi gai giao h p dài b ng nhau, âm h giun cái g n h u môn.
Loài O. dentatum ký sinh ru t già c a l n, là loài giun tròn nh , không có
cánh u, có 9 rua ngoài và 18 rua trong. Túi u to, gai c hai bên ch phình to
c a th c qu n. Giun c dài 8 - 9 mm, r ng 0,14 - 0,37 mm, có túi uôi, có 2 gai
giao h p b ng nhau dài 1,0 - 1,14 mm. Giun cái dài 8 - 11,2 mm, âm o dài 0,1 0,15 mm, n m g n h u môn, h i xuyên vào c quan th i tr ng. Tr ng hình b u
d c, dài 0,060 - 0,088 mm, r ng 0,035 - 0,050 mm.
Theo Ph m S L ng và cs. (2006) [11]: Giun O. dentatum là loài giun tròn
nh , không có cánh u. Giun c có kích th c 7,6 – 8,8 x 0,35 – 0,38mm, có túi
uôi, có hai gai giao h p dài 0,792 – 1,037 mm. Giun cái dài 7,8 – 12,5 x 0,38 –
0,43 mm ; uôi dài 0,405 – 0,430 mm. Âm h
tr c h u môn, cách h u môn
0,208 – 0,388 mm, dài 0,1 – 1,15 mm h i xuyên vào c quan th i tr ng. Tr ng
hình ovan, kích th c 0,056 – 0,071 x 0,032 – 0,045 mm.

Hình 2.1. Loài O. dentatum
(Rudolphi, 1803)
1, 2. Ph n u c th ; 3. Ph n uôi cá th cái; 4. Mút và g c gai giao ph i;
5. C quan i u ch nh; 6. Túi uôi cá th
c; 7. Nón sinh d c.

(Ngu n: Phan Th Vi t và cs. 1977) [25]

5

Hình 2.3. Tr ng giun O.dentatum

Hình 2.2. Giun O. dentatum
2.1.1.3. Vòng

i c a giun tròn Oesophagostomum spp.

Hagsten (1999) cho r ng: Th c ch t c a b t k ch
giun, sán nào thì vi c phá v vòng
hi u

c chu k (vòng

ng trình kh ng ch

i c a chúng c ng là c n thi t. Do v y,

i) phát tri n c a giun, sán có ý ngh a r t quan tr ng

trong vi c phòng ch ng các b nh giun, sán nói chung và b nh do
Oesophagostomum spp. nói riêng.
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [8]: Toàn b quá trình phát tri n,
thay

i qua nh ng giai o n khác nhau c a

nó là m m sinh v t

u tiên, cho

i s ng ký sinh trùng, k t khi

n khi nó l i có kh n ng s n sinh ra m m sinh

v t m i, t o ra m t th h m i thì toàn b quá trình ó

c g i là chu k .

Skrjabin và cs. (1963) [20] ã mô t chi ti t v chu k phát tri n c a
Oesophagostomum spp.

l n nh sau: Tr ng bài xu t ra ngoài

phân chia 8 - 16 phôi bào. Ng
h p (30oC),

nh

c r ng, khi nhi t

thích

trong tr ng u trùng phát tri n r t nhanh, ch qua 16 - 18 gi

trùng ã n ra kh i tr ng.
môi tr

i ta ã xác

giai o n

ng bên ngoài,

u

u trùng giai o n 1 ra kh i tr ng phát tri n trong

n ngày th t thì l t xác l n th nh t. Sau ó 24 gi

u trùng l t xác l n th 2, t c là tách l p v và tr thành u trùng giai o n 2,
r i l t xác l n th hai thành u trùng giai o n 3.
trùng c m nhi m, t c là có kh n ng gây b nh

u trùng giai o n 3 là u

i v i ký ch .


6

Tác gi c ng cho bi t, khi gây nhi m th c nghi m trên l n b ng u trùng
c m nhi m O. longicaudum, th y có s t o thành các h t ký sinh trong thành
ru t sau hai ngày nhi m b nh. Sau 17 ngày, a s
sinh trong ng ru t
hi n t

giai o n phát tri n th 4. Sau 35 ngày c m nhi m th y có

ng m t các h t ký sinh,

Giun O. longicaudum

u trùng chui ra kh i h t, ký

t

ch h t ó ch th y mô niêm m c dày lên.

n giai o n tr

ng thành sau 50 ngày c m nhi m.
i Oesophagostomum

Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [10]: Vòng

spp. không c n v t ch trung gian. Tr ng theo phân ra ngoài, g p nhi t

25

– 270C, sau 10 - 17 gi n thành u trùng, qua hai l n l t xác, sau 7 – 8 ngày
thành u trùng gây nhi m. Khi ký ch nu t ph i u trùng này, t i ru t thì u
trùng chui vào niêm m c ru t t o thành nh ng u kén, l t xác l n th ba, t i
ngày 6 – 8 thành u trùng k IV, sau ó r i kh i niêm m c ru t và l t xác l n
n a và phát tri n thành giun tr

ng thành. Th i gian hoàn thành vòng

ic a

giun O. longicaudum là 50 ngày, giun O. dentatum là 32 – 43 ngày.
Phan L c (2006) [17] cho bi t:

u trùng O. dentatum khi vào ru t l n

chui sâu vào niêm m c ru t già và hình thành h t (u kén), trong có u trùng.
Sau 23 ngày, u trùng chui ra kh i kén, vào xoang ru t và phát tri n thành
giun tr

ng thành sau 1,5 – 2 tháng. Tu i th c a giun t 8 – 10 tháng.

Theo Ph m S L ng và cs. (2009) [12]: Giun tr
ru t già l n,
ki n nhi t
gi ,

nhi t

ng thành ký sinh trong

tr ng, tr ng theo phân ra ngoài môi tr

ng. Tr ng g p i u

25 - 27oC, sau 10 - 17 gi n thành u trùng.

u trùng I sau 24

22 - 24oC phát d c thành u trùng II, dài 0,44 – 0,64 mm.

u

trùng II phát tri n

c hai ngày thì thành u trùng gây nhi m III. u trùng này

l n trong th c n, n

c u ng vào c th ký ch . Khi t i ru t, u trùng chui sâu

vào niêm m c ru t t o thành nh ng u kén và phát tri n thành giun tr
thành

ru t già.

ng


7

sau:
Vòng i Oesophagostomum spp. có th bi u di n b ng s
Oesophagostomum spp.
25 – 270C
Phân
. tr ng thành
Tr ng
u trùng
10 – 17 gi

(Ký sinh ru t già
R i

Qua 2 l n
l t xác

kh i

u trùng có

u kén

s c gây nhi m

L t xác l n 4

Ký ch

L t xác l n 3

u trùng
k IV

Ru t

Hình 2.4. S

vòng

2.1.1.4. S phát tri n và s c

nu t ph i

i Oesophagostomum spp.

l n

kháng c a tr ng Oesophagostomum spp.

ngo i c nh
Vi c nghiên c u s phát tri n và s c

kháng c a tr ng Oesophagostomum

spp. ngo i c nh có ý ngh a quan tr ng trong d ch t h c b nh Oesophagostomum
spp. Trên l n,

ng th i là c s khoa h c

ra nh ng bi n pháp phòng tr b nh

Oesophagostomum spp. cho l n.
Theo Skrjabin và cs. (1963) [20]:

nhi t

thích h p (300C), trong

tr ng u trùng phát tri n r t nhanh, ch qua 16 - 18 gi n ra và vào môi

tr

ng bên ngoài.

cao 45 – 500C tr ng b ch t, còn

nhi t

nhi t

th p

3oC tr ng không phát tri n.
Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [8] cho bi t:
ng ng phát tri n, nhi t

nhi t

5 – 90C tr ng

350C tr ng b ch t. G p i u ki n thích h p tr ng

phát tri n thành u trùng gây nhi m sau trên d

i m t tu n.

Archie Hunter (2000) [3] nh n xét: S phát tri n, kh n ng s ng sót c a
tr ng và u trùng c m nhi m
G p nhi t

và m

môi tr

ng tr

c h t ph thu c vào khí h u.

thích h p, sau 5 - 6 ngày tr ng phát tri n thành u

trùng c m nhi m. Khi nhi t

th p tr ng giun n và phát tri n ch m h n.

Thí nghi m phân l n có nhi m tr ng giun

a, tr ng Oesophagostomum spp.

và u trùng c m nhi m L3 c a Oesophagostomum spp.; ki m tra sau 7, 14, 28, 56


8

ngày , k t qu cho th y: Tr ng giun

a không b tiêu di t, m c dù kh n ng s ng

suy gi m; tr ng Oesophagostomum spp. và u trùng c m nhi m L3 b phá hu trong
7 - 14 ngày

u c a quá trình . (Caballero-Hernádez A. I. và cs. 2004).

Theo Phan

ch Lân và cs. (2002) [13], Phan L c (2006) [17], Ph m S

L ng và cs. (2009) [12]: tr ng Oesophagostomum spp. theo phân ra ngoài môi
tr

25 – 270C, sau 10 – 17 gi n thành u trùng.

ng, g p i u ki n nhi t

2.1.1.5. Kh n ng s ng c a u trùng c m nhi m (L3)
Theo Oparin P. G. (1958):

u trùng gây nhi m c a Oesophagostomum

spp. có th duy trì kh n ng s ng
Phan

ngo i c nh

môi tr

ng bên ngoài 13 tháng (d n theo

ch Lân và cs. 2002 [13]).

Skrjabin (1963) [20] cho bi t:

spp. s ng lâu h n
ng c

m

môi tr

u trùng c m nhi m Oesophagostomum

ng m th p, súc v t nhi m b nh này ch y u trên

t và khi u ng n c nh ng ao,

m nh c ng nh máng n

ngày không c r a. Nh ng u trùng c m nhi m có s c
cao và nhi t

th p, v i s khô h n và v i tác

t t h n so v i u trùng c a các giai o n tr
có kh n ng di chuy n theo h

ho t

kháng c a nó v i nhi t

ng và

ng c a các nhân t hoá h c

c. Ngoài ra, u trùng c m nhi m
ng hay n m ngang.
khá cao:

tr ng thái ti m sinh, khi

này c ng có th s ng sót trong môi tr
ng t nh môi tr

250C thì 93% u

ng tr l i. Các u trùng

ng axit

c t ng h p nhân t o

ng axit trong d dày. (Pit D. S. S. và cs. 2000).

Stromberg B. E. (1997) cho bi t: Nhi t

quá cao s tác

ng b t l i

n s phát tri n c a u trùng và u trùng có th b ch t. M a có nh h
l n

i

-150C u trùng ng ng

a v nhi t

trùng c m nhi m sau 24 gi có kh n ng ho t
t

kháng v i nhi t

u trùng c m nhi m c a Oesophagostomum spp., ng

Nghiên c u v
ta th y s c

ng th ng

c lâu

ng

n s phân tán c a u trùng, làm u trùng c m nhi m di chuy n xa 90 cm

so v i v trí ban

u và di chuy n vào trong

n ng này giúp u trùng s ng sót
c s c nóng m t tr i.

t

sâu 15 cm. Có l kh

c trong nh ng i u ki n b t l i và tránh


9

Archie Hunter (2000) [3] nh n xét:
h

ng tr c ti p c a khí h u.

tri n là m

t

ng

u trùng trên

ng c ch u nh

i u ki n t i u cho u trùng c m nhi m phát

i cao và nhi t

môi tr

ng trong kho ng 18 – 260C.

i u ki n khô và nóng di t u trùng, i u ki n l nh làm ch m l i quá trình n
c a tr ng và s phát tri n c a u trùng.
Ph m S L ng và cs. (2009) [12] cho bi t: u trùng có s c
v i nhi t
nhi t

th p,

phòng bình th

-190C

n -290C qua 10 ngày u trùng v n s ng;

ng u trùng có th s ng m t n m.

2.1.2. B nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra
k th t
2.1.2.1.

kháng t t

l n (b nh giun

l n)
c i m d ch t h c b nh Oesophagostomum

Theo Tr nh V n Th nh (1963) [22], Phan Th Vi t (1977) [25], Bùi L p

(1979) [14], Ph m V n Khuê (1982) [6], Nguy n

ng Kh i (1996) [5], V

T M (1999) [19], Phan L c (2006) [17], Ph m S L ng và cs. (2009) [12]:
B nh do Oesophagostomum spp. gây ra là m t trong các b nh giun tròn ph
bi n gây h i cho l n, phân b r ng trên toàn th gi i.
t t c các vùng sinh thái t B c

Vi t Nam, b nh có

n Nam.

Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [8] cho bi t, t l nhi m Oesophagostomum
spp. theo tu i l n nh sau:
L n < 2 tháng tu i: 46,9%
L n 3 - 4 tháng tu i: 67,4%
L n 5 - 6 tháng tu i: 72,1%
L n > 8 tháng tu i: 73,3%
L n con có t l nhi m Oesophagostomum spp. th p và c
nh , l n con b nhi m b nh không có nhi u u kén ru t.
cao và c

ng

ng

nhi m

l n l n t l nhi m

nhi m n ng. Khi l n l n b b nh có r t nhi u u kén ru t.


10

Phan L c và cs. (2000) [16] nh n xét: L n nuôi th rông nhi m h u h t
các lo i ký sinh trùng.

i v i l n nuôi nh t, g n nh r t ít nhi m nh ng ký

sinh trùng có v t ch trung gian. Loài giun Oesophagostomum spp. có th
hoàn thành vòng

i ngay trong chu ng

n ng này ph thu c tr c ti p vào m c

i v i l n nuôi nh t, nh ng kh

v sinh s ch s c a chu ng tr i.

Tác gi cho bi t, giun tròn Oesophagostomum spp. có nhi u

l n tr

ng

thành nuôi sinh s n.
Theo Phan

ch Lân và cs. (2002) [13]: T

Oesophagostomum spp. ph thu c vào ph

l và c

ng

nhi m

ng th c ch n nuôi. L n nhi m

Oesophagostomum spp. cao v hè - thu và gi m i v

ông - xuân.

Qua nghiên c u các tác gi cho bi t, l n b nhi m giun sán khi

c nuôi

c ba tình tr ng v sinh thú y t t, trung bình và kém. Tuy nhiên, t l và c

ng

nhi m t ng lên rõ r t trong tình tr ng v sinh thú y kém. V sinh thú y kém là
i u ki n thu n l i

ký sinh trùng và vi khu n gây b nh

ng tiêu hoá nhi m

vào c th l n, gây tiêu ch y (d n theo Nguy n Th Kim Lan và cs. 2009 [12]).
2.1.2.2. C ch sinh b nh c a b nh Oesophagostomum spp. l n
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [10], tác

ng c a ký sinh trùng lên

c th ký ch có nhi u m t:
- Tác

ng c gi i: h u h t các ký sinh trùng

u gây lên nh ng bi n

lo n c gi i, ng n tr ít hay nhi u khí quan mà nó xâm nh p; ho c làm t c,
ho c chèn ép và phá ho i các t ch c, ho c làm th ng, làm rách ho c do khí
quan bám hút c a ký sinh trùng mà làm tróc niêm m c, xu t huy t. Th

ng

th y gây viêm c p tính, th c p tính, m n tính. Viêm d n t i s n sinh m t cái
v b ng t ch c liên k t b c l y ký sinh trùng; cái v và ký sinh trùng b c bên
trong khi ch t i bi n thành m t cái h t, trong h t có hi n t
- Tác
ký ch , c

ng chi m o t: ký sinh trùng t nuôi d
p m t ph n th c n c a ký ch

ng vôi hóa.

ng b ng n t ch c c a

ã tiêu hoá, hút máu ký ch . Tác

ng này ti p di n liên t c b i r t nhi u ký sinh trùng, gây nên t n h i r t l n
cho ký ch (thi u máu, g y r c…).


11

- Tác

ng

ch h p th ch t

u

c: ký sinh trùng bài ti t các ch t

c hàng ngày, ký

c, sinh ra nh ng bi n lo n khác nhau, nh ng th

nh t là bi n lo n th n kinh và tu n hoàn. Nói chung, ch t
ti t m nh h n so v i ch t
- Tác

c c a ký sinh trùng tr

ng truy n b nh: M t s loài chân

ng th y

c do u trùng bài

ng thành.
t

t súc v t, làm con v t

khó ch u, có th b viêm da nh ng i u này không nguy hi m.

i u nguy

hi m là khi hút máu ký ch , chúng truy n nh ng b nh có th thành d ch l u
hành gi t h i nhi u súc v t.
Skrjabin và cs. (1963) [20] ã mô t chi ti t c

ch sinh b nh c a

Oesophagostomum spp. nh sau:
B nh lý do Oesophagostomum spp. ph thu c tr c ti p vào giai o n
phát tri n c a ký sinh v t.

giai o n u trùng, Oesophagostomum spp. là

nguyên nhân gây “b nh h t ru t”, còn giai o n tr

ng thành, chúng gây ra

b nh Oesophagostomum spp. (Oesophagostomatosis)
gia súc tái nhi m b nh này thì
h t và giai o n giun tr
Giai o n h t
trùng

ng ru t. N u nh

gia súc ó cùng m t lúc th y có c giai o n

ng thành

ru t.

c coi là giai o n b nh nguy hi m h n c . Sau khi u

c nu t cùng v i th c n và n

c u ng vào ru t, chúng nhanh chóng

chui sâu vào niêm m c, t i h niêm m c.
nh ng h t mà m t th

ng có th nhìn th y

ch

u trùng chui vào t o thành
c. Niêm m c

ch này s ng,

sung huy t, trên m t có nh ng h t nh , chính gi a có nhân màu vàng. Trong
các h t, u trùng ho c

tr ng thái t do (chui vào ch a

trong nh ng kén (già h n); nh ng h t này có th
Qua th i gian nh t
ra kh i h t,

c bao lâu), ho c

n sâu vào l p c c a ru t.

nh, u trùng t h t chui vào ru t. Sau khi u trùng chui

ch chúng c trú t o thành nh ng ch m s o.

Trong th i gian phát tri n h t,

thành ru t xu t hi n tri u ch ng b nh

(c n au do loét). Cùng v i s th i r a các h t (vào ngày th 7 sau khi c m
nhi m), u trùng chui ra kh i h t
còm, b

n, a ch y. N u có s l

vào ru t, l n b

au

vùng b ng, g y

ng l n u trùng ra kh i kén thì ôi khi l n


12

t kh i b nh. Tr

ng h p ng

h t có th b v ra t phía t

c l i, b nh chuy n sang th m n tính. M t s
ng m c ru t, trong nh ng tr

tr nên ph c t p h n do viêm x hoá, hay có m

ng h p này b nh

màng b ng, có th làm l n

b ch t.
S c gây b nh c a giun tr

ng thành s ng trong ru t ít h n. Chúng có

kh n ng gây viêm cata, niêm m c ru t ph kín ch t nh y
giun Oesophagostomum spp.
tr

ng thành gây ra th y có hi n t

c, bên trong là

v t m c b nh do Oesophagostomum spp.
ng a ch y và táo bón xen k nhau.

2.1.2.3. Tri u ch ng và b nh tích b nh do Oesophagostomum spp. gây ra l n
* Tri u ch ng b nh giun k t h t
Skrjabin và cs. (1963) [20] cho bi t: Oesophagostomosis ti n tri n

th

c p tính và m n tính. Theo d n li u c a Oparin, th th c p có liên quan t i
s xâm nh p c a hàng lo t u trùng vào thành ru t, và sau ó l i quay v ru t.
Th m n tính có liên quan t i s ký sinh c a giun tr
th

ng Oesophagostomosis xu t hi n

tr

ng thành ký sinh trong c th súc v t.

ng thành. Tuy nhiên,

th ghép vì có c

u trùng và giun

B nh lý do Oesophagostomum spp. ph thu c vào giai o n phát tri n
c a giun.

giai o n u trùng, Oesophagostomum spp. là nguyên nhân gây

“b nh h t ru t”, còn giai o n tr

ng thành chúng gây Oesophagostomosis

ng ru t.
Giai o n h t

c coi là giai o n nguy hi m h n c . u trùng chui vào

ru t t o thành nh ng h t mà m t th

ng có th nhìn th y

gian phát tri n h t, con v t au b ng, g y còm, b
tr

c. Trong th i

n, a ch y. Giai o n

ng thành s c gây b nh ít h n, ru t viêm cata, ph ch t nhày

c và

Oesophagostomum spp. Con v t th nh tho ng b a ch y (Soulsby E. J. L. và
cs. 1982 [28]; Tr nh V n Th nh và cs. 1982 [23]; Urquhart G. M. và cs.
1996 [29]).


13

Theo Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [8], Phan L c (2006) [17], Chu
Th Th m và cs. (2006) [24], Ph m S L ng và cs. (2009) [12], l n b b nh
Oesophagostomum spp. th hi n hai giai o n:
- Giai o n u trùng chui vào niêm m c ru t gây tri u ch ng c p tính: a
ch y, phân có ch t nh y, ôi khi có máu t
cao, b

i, có m t s ít con nhi t

t ng

n, g y còm, thi u máu, niêm m c nh t nh t, a ch y kéo dài làm con

v t g y d n r i ch t.
- Giai o n giun tr

ng thành gây tri u ch ng m n tính, có t ng th i k

con v t ki t l , ch m l n, g y còm. Các tri u ch ng khác không rõ l m.
* B nh tích
Skrjabin và cs. (1963) [20] ã gây nhi m th c nghi m cho l n u trùng
c m nhi m O. longicaudum, th y có s t o thành các h t ký sinh trong thành
ru t sau 2 ngày nhi m b nh. Sau 17 ngày, a s
vào ru t
t

u trùng chui ra kh i h t và

giai o n phát tri n th t . Sau 35 ngày c m nhi m, th y có hi n

ng m t các h t,

longicaudum

t

ch h t ch th y mô niêm m c ru t dày lên. Giun O.
n giai o n tr

ng thành sau 50 ngày c m nhi m.

Miaxnikova (1946) khi nghiên c u gây nhi m th c nghi m cho l n con
b ng u trùng O. dentatum ã cho bi t, s t o thành các h t ký sinh trong
thành ru t x y ra vào 2 ngày sau khi c m nhi m.
trùng này ra kh i h t và vào ru t,

n ngày th 20, nh ng u

ây chúng phát tri n thành giun tr

ng

thành vào ngày th 43 (d n theo Skrjabin và cs. 1963 [20]).
Theo Phan L c (2006) [17], Chu Th Th m và cs. (2006) [24]:
nh ng u kén nh b ng

u inh ghim hay h t

trong có u trùng giun. K t tràng th
kén

ru t có

u, có i m màu vàng, bên

ng b viêm và ôi khi th y vài nghìn u

ru t. Có khi u kén b ho i t , bên trong có m . Có nh ng u kén ã

thành ch m s o. Niêm m c ru t già sung huy t, xu t huy t, trong xoang ru t
có nhi u Oesophagostomum spp. tr

ng thành.

Ph m S L ng và cs. (2009) [12] cho bi t: sau khi nhi m u trùng có s c
gây nhi m 5 ngày,

niêm m c ru t già l n th y nh ng u kén nh .

gi a kén


14

này có i m màu vàng, bên trong có u trùng giun. T i ngày th 7 – 8 thì k t
tràng b viêm có m . Có khi có t i vài nghìn u kén
kén to b ng h t

trong m t o n ru t, u

u, có khi ch dài 0,1 cm.

2.1.2.4. Ch n oán b nh Oesophagostomum spp. l n
Theo Nguy n Th Kim Lan (2012) [10]: Ch n

oán b ng ph

ng

pháp xét nghi m phân ki m tra tr ng Oesophagostomum spp.. Nh ng
ph

ng pháp này ít ý ngh a vì tr ng giun Oesophagostomum spp. gi ng

tr ng các loài giun xo n d dày, ru t nên r t khó phân bi t. Vì v y, ph i
nuôi tr ng n thành u trùng và ki m tra d

i kính hi n vi hình thái và

c u t o c a u trùng gây nhi m.
Có th phân bi t m t s
+

u trùng gây nhi m thu c b Strongylida nh sau:

u trùng giun tròn Dictyocalus: mút
uôi hình nón, ru t ch a

y các

h t màu sáng.
+

u trùng giun tròn Haemonchus: mút
uôi không có gai, th c qu n dài
kho ng 1/5 chi u dài c th .

+

u trùng giun tròn Trichostrongylus:
mút

uôi có gai, th c qu n dài

kho ng 1/4 chi u dài c th .
+

u trùng giun tròn Oesophagostomum
spp. có 20 - 32 t bào ru t, mút uôi Hình 1.6. Các d ng u trùng c m
nhi m c a b Strongylida
vút dài.

+

u trùng giun tròn Bunostomum: ru t
là m t

ng dài không phân chia

thành nh ng t bào riêng bi t.
(Nguy n Th Kim Lan và cs. 2008) [9].

1. Haemonchus contortus; 2. Cooperia;
3. Trichostrongylus; 4. Ostertagia;
5. Chabertia; 6. O.columbianum;
7. O.venulosum; 8. Bunostomum;
9. Nematodirus


15

- M khám ki m tra b nh tích, quan sát các u kén
tr

ru t già và tìm giun

ng thành ký sinh trong xoang ru t.

2.1.2.5. Phòng, tr Oesophagostomosis cho l n
* Bi n pháp phòng b nh
Theo quan i m c a Skrjabin (1963) [20], mu n thanh toán b nh giun,
sán ph i phòng b nh có tính ch t ch

ng. Dùng t t c m i ph

lý (ánh sáng, nhi t

), c gi i, hoá h c, sinh v t h c...

trên c th ký ch ,

ngo i c nh,

trùng, giun, sán tr

ng pháp v t

tiêu di t giun, sán

t t c các giai o n phát d c (tr ng, u

ng thành).

Ph m H u Doanh và cs. (1995) [2] cho bi t: L n r t m n c m v i b nh
ký sinh trùng, vì v y ch cho l n n rau bèo khi ã r a s ch s và
giun, sán b ng các thu c
Bi n pháp h u hi u

c hi u. Th c n, n

c u ng ph i luôn luôn s ch.

phòng ch ng b nh giun, sán

pháp phòng tr b nh t ng h p, ngh a là
môi tr

gia súc là bi n

nh ng vùng sinh thái nh t

ng th i s d ng nhi u bi n pháp có hi u qu
phát tri n c a giun sán,

nh k t y

nh,

i v i t t c các giai o n

ng c ng nh trong c th v t ch (Nguy n

Th Lê và cs. 1996) [15].
Theo Ph m V n Khuê và cs. (1996) [7], bi n pháp phòng b nh t ng h p
i v i các b nh giun tròn nói chung
- Di t c n b nh trong c th l n:
m y l n là tu

l n g m:
nh k t y giun cho l n. M i n m t y

i u ki n c a t ng vùng và t ng lo i l n.

- Di t c n b nh bên ngoài: Tr ng giun khu ch tán ra bên ngoài là
nguyên nhân ch y u làm c n b nh lan tràn, c n th c hi n các bi n pháp sau:
+ Có th di t tr ng giun b ng cách

phân ho c các bi n pháp lý hoá.

Các lo i thu c hoá h c di t tr ng giun có hi u qu nh : Creolin, axit cacbonic
ki m tính ...
+ Th

ng xuyên quét d n phân và r m rác

máng n, d ng c ch n nuôi c n

nh k sát trùng.

chu ng l n, thay

cho l n,

i v i sân ch i có th hót


16

l p

t b m t r i ph m t l p

ý v sinh th c n, n

t m i và r c vôi b t

trên. Ngoài ra, c n chú

c u ng.

Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [8] cho bi t: Phòng b nh ký sinh
trùng có nhi u bi n pháp, nh ng

u nh m m c ích không cho m m b nh ký

sinh trùng phát tri n và th c hi n t t các giai o n trong vòng
nó không th t o ra ký sinh trùng tr
t n công ký sinh trùng

ng thành m i

i c a nó,

c. Các ph

ng pháp

t ng giai o n nh sau:

- Ch ng giai o n th nh t: Ký sinh trùng tr
ch cu i cùng. Có th tiêu di t nó b ng hai ph

ng thành

tr ng

ng pháp: Dùng thu c

ký
c

hi u di t ký sinh trùng (vi c t y ký sinh trùng này có tính ch t d phòng, t c
là th c hi n tr

c khi súc v t phát ra tri u ch ng b nh và tr

r c m m b nh ra bên ngoài môi tr
t t c nh ng v t m c b nh (ph
th t súc v t v n s d ng

c khi súc v t reo

ng), tiêu di t ký sinh trùng b ng cách gi t

ng pháp này tri t

nh ng t n kém m c dù

c).

- Ch ng giai o n th hai: Tr ng. Có th dùng hai ph

ng pháp: tiêu

di t h u h t tr ng b ng cách thu nh t h t phân c a gia súc m trong chu ng
và em chôn (bi n pháp này ph i làm i làm l i nhi u l n
th i gian phát tri n thành phôi thai) ho c có th

tr ng không có

phân theo ph

ng pháp

nhi t sinh h c.
- Ch ng giai o n th ba và th t : Di t phôi thai và u trùng t do
ngoài thiên nhiên b ng hai cách: di t toàn b phôi thai và u trùng ngoài
c và ao tù b ng vôi b t, sunfat s t, sunfat
ha

ng c , 5 kg cho 100 m3 n

ng v i l

ng dùng 400 kg cho 1

c ao. Không cho phôi thai hay u trùng xâm

nh p vào c th ký ch (cách ly súc v t m, tiêu
v sinh th c n, n

ng

c d ng c và chu ng nuôi,

c u ng, di t ký ch trung gian).

Theo tác gi , c n th c hi n các bi n pháp phòng tr t ng h p
Oesophagostomsis nh :

nh k t y tr giun, phân gia súc ph i

phòng
di t