Tình hình mắc bệnh tiêu chảy ở lợn con giai đoạn từ 21 đến 56 ngày tuổi và thử nghiệm hai phác đồ điều trị bệnh tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

NG THANH CHIÊM

Tên

tài:

TÌNH HÌNH M C B NH TIÊU CH Y
T

21

N 56 NGÀY TU I VÀ TH

I U TR B NH T I HUY N

L N CON GIAI O N
NGHI M HAI PHÁC

NG H T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o :

Chính quy

Chuyên ngành : Ch n nuôi Thú y
Khoa :

Ch n nuôi Thú y

Khóa h c :

2011 - 2015

Thái Nguyên, n m 2015

IH C


TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

NG THANH CHIÊM
Tên

tài:
TÌNH HÌNH M C B NH TIÊU CH Y
T

21

N 56 NGÀY TU I VÀ TH

I U TR B NH T I HUY N

L N CON GIAI O N
NGHI M HAI PHÁC

NG H T NH THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o :
Chuyên ngành :
Khoa :
L p:
Khóa h c :
Gi ng viên h ng d n :
Khoa Ch n nuôi Thú y- Tr

IH C

Chính quy
Ch n nuôi Thú y
Ch n nuôi Thú y
43 Ch n nuôi Thú y
2011 - 2015
TS. Tr n V n Th ng
ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên

Thái Nguyên, n m 2015


i
L IC M

Trong su t th i gian nghiên c u,
ã nh n

hoàn thành khóa lu n c a mình, tôi

c s ch b o t n tình c a th y giáo h

Khoa Ch n nuôi Thú y, Tr

ng

ng nghi p, s giúp

,c v

Nhân d p này tôi xin

ng d n, s giúp

c a

i h c Nông Lâm và trang tr i ch n nuôi

l n c a ông bà Khánh Lan. Tôi c ng nh n
b n

N

c s c ng tác nhi t tình c a các

ng viên c a ng

i thân trong gia ình.

c bày t lòng bi t n sâu s c t i th y giáo

TS.Tr n V n Th ng ã r t t n tình và tr c ti p h

ng d n tôi th c hi n

thành công khóa lu n này.
Tôi xin c m n Ban Ch nhi m khoa Ch n nuôi Thú y, Ban Giám hi u
Tr ng

i h c Nông Lâm ã t o i u ki n thu n l i và cho phép tôi th c hi n

khóa lu n này.
Tôi xin bày t lòng c m n chân thành t i ông bà ch tr i Khánh Lan,
cùng toàn th anh ch em công nhân trong trang tr i v s h p tác giúp

b

trí thí nghi m, theo dõi các ch tiêu và thu th p s li u làm c s cho khóa
lu n này.
Tôi xin
b n bè

c bày t lòng bi t n sâu s c t i gia ình, ng

ng nghi p ã giúp

i thân cùng

ng viên tôi trong su t th i gian th c t p t t

nghi p và hoàn thành khóa khóa lu n này.
Tôi xin c m n t t c !
Thái Nguyên, ngày tháng 6 n m 2015
Sinh viên

ng Thanh Chiêm


ii
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 3.1.

S

b trí thí nghi m................................................................ 22

B ng 4.1:

T l l n con m c b nh tiêu ch y theo àn và theo cá th ......... 24

B ng 4.2:

T l l n con m c b nh tiêu ch y theo ngày tu i ....................... 25

B ng 4.3:

T l l n con m c b nh tiêu ch y theo tính bi t ......................... 27

B ng 4.4:

T l m c b nh l n con tiêu ch y qua các tháng ........................ 28

B ng 4.5.

T l l n con m c b nh tiêu ch y theo mùa v .......................... 30

B ng 4.6:

T l l n con ch t do m c b nh tiêu ch y theo ngày tu i........... 31

B ng 4.7:

Tri u ch ng lâm sàng c a l n con khi m c b nh tiêu ch y ........ 32

B ng 4.8:

Hi u l c i u tri b nh tiêu ch y

l n c a hai phác

i u tr

b nh ã th nghi m ..................................................................... 33
B ng 4.9:

So sánh chi phí và hi u qu
c a hai phác

i u tr

i u tr b nh tiêu ch y

l n con

ã th nghi m ....................................... 34


iii
DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T

CP

: Charoen Pokphand

Cs

: C ng s

TN

: Thí nghi m

TT

: Th tr ng

Du

:Duroc

Lr

:Landrace

Yr

:Yorkshire

NCKH

: Nghiên c u khoa h c

iv
M CL C

Trang
U ............................................................................................ 1

Ph n 1: M
1.1.

tv n

................................................................................................... 1

1.2. M c tiêu c a

tài ..................................................................................... 2

1.3. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a

tài. .................................................. 2

1.3.1. Ý ngh a khoa h c c a

tài .................................................................... 2

1.3.2. Ý ngh a th c ti n c a

tài..................................................................... 2

Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 3

2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

tài .......................................................................... 3

c i m sinh lý c a l n con .................................................................. 3

2.1.2. Nh ng hi u bi t v b nh tiêu ch y l n con ............................................ 8
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài nu c .............................................. 17
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong nu c .......................................................... 17
2.2.2. Tình hình nghiên c u ngoài n

c. ........................................................ 19

NG N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U....21

Ph n 3:

IT

3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u nghiên c u ......................................... 21

3.2.

a i m và th i gian nghiên c u ............................................................ 21

3.3. N i dung nghiên c u. ............................................................................... 21
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u.......................................................................... 21

3.4.1. Ph

ng pháp i u tra và theo dõi lâm sàng .......................................... 21

3.4.2. Ph

ng pháp b trí thí nghi m.............................................................. 21

3.4.3. Các ch tiêu theo dõi.............................................................................. 22
3.4.4. Ph

ng pháp xác

nh các ch tiêu. ...................................................... 22

3.4.5. Ph

ng pháp x lý s li u..................................................................... 23


v
Ph n 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................. 24
4.1. Tình hình m c b nh tiêu ch y

l n con giai o n t 21-56 ngày tu i t i

tr i l n Khánh Lan .......................................................................................... 24
4.1.1. T l l n con m c b nh tiêu ch y theo àn và theo cá th .................... 24
4.1.2. T l l n con m c b nh tiêu ch y theo l a tu i ..................................... 25
4.1.3. T l l n con m c b nh tiêu ch y theo tính bi t ................................... 27
4.1.4. T l l n con m c b nh tiêu ch y qua các tháng theo dõi .................... 28
4.1.5 T l l n con m c b nh tiêu ch y theo mùa v ...................................... 30
4.1.6. T l l n con ch t do m c b nh tiêu ch y theo ngày tu i..................... 30
4.1.7. M t s bi u hi n lâm sàng c a l n con khi m c b nh tiêu ch y .......... 32
4.2. So sánh hi u qu

i u tr b nh tiêu ch y l n con c a hai phác

i u tr

ã th nghi m .................................................................................................. 33
4.2.1. K t qu

i u tr b nh tiêu ch y l n con c a hai phác

4.2.2. So sánh chi phí và hi u qu
i u tr

i u tr b nh . 33

i u tr b nh tiêu ch y l n con c a hai phác

ã th nghi m ................................................................................ 34

Ph n 5: K T LU N VÀ

NGH ............................................................. 36

5.1. K t lu n .................................................................................................... 36
5.2.

ngh ..................................................................................................... 36

TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 38


1

Ph n 1
M

1.1.

U

tv n
Trong nh ng n m g n ây ch n nuôi l n gi m t v trí quan tr ng trong

ngành nông nghi p c a Vi t Nam. Con l n

c x p hàng

u trong s các

v t nuôi, cung c p ph n l n th c ph m cho ng

i tiêu dùng và phân bón cho

s n xu t nông nghi p. Ngày nay ch n nuôi l n có t m quan tr ng
làm t ng kim ng ch xu t kh u ây c ng là ngu n thu ngo i t
n n kinh t qu c dân.

c bi t,

áng k cho

cung c p l n gi ng cho nhu c u ch n nuôi c a trang

tr i và nông h thì vi c phát tri n àn l n nái sinh s n là nhu c u c n thi t.
Nói

n ngành ch n nuôi ph i k

và ý ngh a thi t th c c a nó

n ch n nuôi l n b i t m quan tr ng

iv i

i s ng kinh t xã h i c a nhân dân.

Ch n nuôi l n ã góp ph n gi i quy t công n vi c làm, xóa ói gi m nghèo,
t ng thu nh p và là c h i làm giàu cho nông dân.

Tuy nhiên
,v n

ch n nuôi l n có hi u qu , c n ph i gi i quy t nhi u v n

v sinh phòng b nh c n

ra là nguyên nhân ch y u làm nh h

c
ng

c bi t quan tâm. B i d ch b nh x y
ns l

ng và ch t l

ng àn l n,

nó làm t ng chi phí ch n nuôi và giá thành s n ph m. Trong ch n nuôi l n,
b nh tiêu ch y

l n con sau giai o n sau cai s a th

thi t h i áng k cho ng
và s c sinh tr

ng xuyên x y ra gây

i ch n nuôi, làm gi m áng k t i t l nuôi s ng

ng c a l n con giai o n này. Tiêu ch y l n con

này do r t nhi u nguyên nhân gây ra và th
”h i ch ng tiêu ch y

ng

c

l n”, m t h i ch ng x y ra th

c p

gia o n

n trong c m t

ng xuyên trong các

trang tr i ch n nuôi t p trung quy mô công nghi p và trong các h gia ình
ch n nuôi l n

n

c ta.


2
ã có nhi u công trình nghiên c u nguyên nhân, tri u ch ng, b nh tích và

cáchphòng tr v b nh này
c s d ng

c công b . ã có r t nhi u lo i thu c và hóa d

phòng và tr b nh này nh ng các k t qu thu

c nh mong mu n, l n kh i b nh th

c

c l i không

ng còi c c, ch m l n và th i gian nuôi

kéo dài. Xu t phát t yêu c u c a th c ti n s n xu t và trên c s th a k nh ng
k t qu nghiên c u c a các tác gi trong và ngoài n
hi n

tài:“Tình hình m c b nh tiêu ch y

ngày tu i và th

c,chúng tôi ti n hành th c

l n con giai o n t 21

nghi m hai phác

n 56

i u tr b nh t i huy n

ng H , t nh Thái Nguyên”.
1.2. M c tiêu c a
-

ánh giá

tài
c tình hình m c b nh tiêu ch y

l n con giai o n t 21

n 56 ngày tu i t i tr i l n Khánh Lan, xã Linh S n, huy n

ng H , t nh

Thái Nguyên.
- Th nghi m hai phác

i u tr b nh và rút ra phác

i u tr b nh

hi u qu h n.
1.3. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a
1.3.1. Ý ngh a khoa h c c a

tài.

tài

Các k t qu nghiên c u v tình hình m c b nh tiêu ch y

l n con giai

o n 21 – 56 ngày tu i là nh ng t li u khoa h c quan tr ng ph c v cho công
tác phòng và tr b nh này t i tr i l n Khánh Lan trong nh ng n m ti p theo.
1.3.2. Ý ngh a th c ti n c a

tài

K t qu nghiên c u v tình hình m c b nh tiêu ch y
21 – 56 ngày tu i và k t qu

l n con giai o n

i u tr th nghi m c a hai phác

i u tr

b nhcó ý ngh a th c ti n cao, giúp cho tr i l n Khánh Lan có c s th c ti n
phòng và i u tr b nh này giúp nâng cao ch t l
làm t ng hi u qu trong ch n nuôi l n.

ng l n gi ng, góp ph n


3

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

tài

c i m sinh lý c a l n con

2.2.1.1.

c i m sinh tr

* L n con sinh tr
Sinh tr

ng phát d c c a l n con giai o n bú s a
ng và phát d c nhanh

ng là m t quá trình tích l y các ch t thông qua trao

ch t, s t ng lên v kh i l

ng, v kích th

c các chi u c a các b ph n c ng

nh toàn b c th con v t trên c s tính di truy n có t

Khi nghiên c u
tr

i s ng c a v t nuôi, ng

i tr

c.

i ta th y cùng v i s sinh

ng, các c quan b ph n c th ngày càng hoàn thi n ch c n ng c a mình

song ch u s quy
tr

i các

nh c a tính di truy n và tác

ng c a i u ki n môi

ng. Quá trình t ng thêm, hoàn thi n thêm v ch c n ng và có tính ch t

nh th ng
Sinh tr

i ta g i là quá trình phát d c.
ng và phát d c là hai m t c a m t quá trình ó là quá trình phát

tri n c th . Qua nghiên c u thí nghi m và th c t s n xu t ng
l n con trong giai o n này có t c

sinh tr

ng phát d c r t nhanh.

Theo Tr n V n Phùng và cs (2004) [12]: So v i kh i l
kh i l

i ta th y r ng

ng s sinh thì

ng l n con lúc 10 ngày tu i g p 2 l n lúc s sinh, lúc 21 ngày tu i

g p 4 l n, lúc 30 ngày tu i g p 5 - 6 l n, lúc 40 ngàyg p 7- 8 l n, lúc 50 ngày
tu i g p 10 l n, lúc 60 ngàytu i g p 12- 14 l n.
* L n con phát tri n nhanh nh ng không
L n con bú s a có t c
qua các giai o n. T c

sinh tr

u qua các giai o n

ng phát d c nhanh nh ng không
u, sau 21 ngày t c

gi m

xu ng.Có s gi m này do nhi u nguyên nhân nh ng ch y u là do l

ng s a

c al n m b t

nhanh nh t là 21 ngày

u

u gi m và hàm l

ng hemoglobin trong máu l n con b


4
gi m th

ng kéo dài 2 tu n, ây

c g i là giai o n kh ng ho ng c a l n

con. Chúng ta có th h n ch giai o n này b ng cách cho l n t p n s m và
b sung Dextran-Fe cho l n con vào 3- 7 ngày tu i
L n con có t c
dinh d

sinh tr

ng r t m nh, l n con

14 g protein/kg kh i l
0,4 g protein/kg kh i l
l n con và l n tr

ng phát d c nhanh nên kh n ng tích lu ch t
21 ngày tu i m i ngày có th tích lu

ng c th . Trong khi ó, l n l n ch tích lu
ng c th . Qua ó, ta th y c

ng

c 9c 0,3-

trao

i ch t

ng thành chênh l ch khá l n. M t khác ta bi t l n con

trong th i k này ch tích lu n c là chính. Vì v y tiêu t n th c n ít h n so
v i l n tr

ng thành.

Theo Nguy n Khánh Qu c, Nguy n Quang Tuyên (1993) [15] cho bi t:
Các thành ph n trong c th l n thay
th gi m d n theo tu i,

i r t nhi u, hàm l

n 3 tu n tu i. Hàm l

c ng t ng nhanh theo tu i nh ng v i hàm l
i liên quan

tu n tu i có hàm l

c trong c

c bi t l n càng l n thì gi m càng nhi u. Hàm l

lipit t ng nhanh theo tu i t khi m i

khoáng có bi n

ng n

ng không nh t

n quá trình t o x

ng khoáng gi m áng k và

ng

ng protein

nh. Hàm l

ng.T lúc m i

ng
n3

giai o n 21- 56 ngày tu i

gi m không áng k .
2.1.1.2.

c i m phát tri n c quan tiêu hóa

Theo Tr n V n Phùng và cs (2004 ) [12]: C quan tiêu hóa c a l n con
con giai o n theo m phát tri n nhanh v c u t o và hoàn thi n d n v ch c
n ng tiêu hóa, nó có bi u hi n:
- Lúc 10 ngày tu i dung tích d dày c a l n con t ng g p 3 l n lúc s
sinh,

n lúc 20 ngày tu i t ng g p 8 l n, lúc 30 ngày tu i t ng g p 14 l n

(dung tích lúc s sinh kho ng 0,03 lít ).
- Lúc 10 ngày tu i dung tích ru t non c a l n con t ng g p 3 l n lúc s
sinh, lúc 20 ngày tu i t ng g p 6 l n, và lúc 30 ngày tu i t ng g p 10 l n.


5
- Lúc 10 ngày tu i dung tích ru t già c a l n t ng g p 1,5 l n lúc s
sinh, lúc 20 ngày tu i t ng g p 2,5 l n.

- Trong quá trình phát tri n, ch c n ng tiêu hóa c a l n con m i sinh
ch a có ho t l c cao, trong giai o n theo m ch c n ng tiêu hóa m i

c

hoàn thi n d n. N u không cho l n con t p n s m thì trong kho ng 25 ngày
u sau khi

ra men Pepsin trong d dày l n con ch a có kh n ng tiêu hóa

Protein c a th c n.

ng th i tr

c 3 tu n tu i thì các lo i men: Amylaza,

Maltaza và Saccaraza có ho t tính th p, sau 3 tu n tu i thì các lo i men này
m i có ho t tính m nh, chính vì v y mà l n con không có kh n ng tiêu hóa
protein và b t
D

ng c a th c n trong các tu n

u.

i 3 tu n có m t s men tiêu hóa có ho t tính m nh nh men Trypsin,

Lactoza, Lipaza, và Chimotripsin các men này giúp cho l n con tiêu hóa t t
các ch t dinh d
Giai o n

ng có trong s a m .
u l n con r t d b m c b nh do ch c n ng tiêu hóa ch a

hoàn thi n. Theo T Quang Hi n và Phan
d

ình Th m (1995) [3]: L n con

i 30 ngày tu i trong d ch v không có HCl t do, vì lúc này l

ra ít và nó nhanh chóng liên k t v i niêm m c d ch, hi n t
Hypoclohydric là m t

ng HCl ti t

ng này g i la

c i m tiêu hóa quan tr ng trong tiêu hoa

d dày

l n con. Thi u HCl t do nên d ch vi không có kh n ng sát trùng vi sinh v t
xâm nh p vào d dày l n con, sau ó phát tri n và gây ra các b nh v
tiêu hóa
-L

ng

l n con nh : B nh tiêu ch y, phân tr ng l n con …

ng Enzym ã có trong d ch v c a l n con ngay t khi b t

ra. Tuy nhiên theo K.Vannhixki thì

l n con tr

u sinh

c 20 ngày tu i không th y

kh n ng tiêu hóa th c t c ad ch v có Enzym, s c tiêu hóa c a d ch v t ng
theo tu i m t cách rõ r t. Khi cho n các lo i th c n khác nhau ta th y th c
n h t kích thích ti t d ch v m nh h n, d ch v thu

c khi cho n th c n


6
h t ch a HCl nhi u h n và s c tiêu hóa nhanh h n d ch v khi cho n s a.
ây là c s b sung th c n s m cho l n con,

ng th i ti n hành cai s a

s m cho l n con, làm t ng s l a trên n m c a l n m , nâng cao hi u qu
kinh t .
2.1.1.3.

c i m v kh n ng i u ti t thân nhi t

C n ng i u ti t nhi t c a l n con ch a hoàn ch nh nên thân nhi t ch a

n

nh, ngh a là s sinh nhi t và th i nhi t ch a cân b ng. Kh n ng i u ti t

nhi t c a l n con còn kém do nhi u nguyên nhân:
- Lông th a, do l p m d

i da còn m ng, l

ng m glycozen d tr

trong c th còn th p, m t khác di n tích b m t c th l n so v i kh i l
chênh l ch t

ng

i cao nên l n con

m t nhi t và kh n ng cung c p nhi t

cho l n con ch ng rét còn th p nên l n con d m c b nh khi th i ti t thay
Vì v y, ph i t o m i i u ki n thích h p trong quá trình sinh s n
không b thay

i nhi t

ng

i.

l n con

t ng t lúc m i sinh.

- H th n kinh i u khi n cân b ng nhi t ch a hoàn ch nh nên n ng l c
ph n ng kém, d b nh h
M c
vào nhi t

ng khi khí h u bên ngoài thay

i

t ng t.

h thân nhi t nhi u hay ít, nhanh hay ch m ch y u ph thu c
chu ng nuôi và tu i c a l n con. Nhi t

chu ng nuôi càng th p

thân nhi t l n con h xu ng càng nhanh, tu i c a l n con càng ít thân nhi t h
xu ng càng nhi u.
m c ng là m t y u t có nh h
thân nhi t l n con. N u
l nh.

ng tr c ti p t i kh n ng i u hòa

m cao thì l n con d b m t nhi t và có th b c m

m thích h p c a l n con

n

c ta là: 56% - 70%.

Do ó n u ch m sóc không t t l n d còi c c và ch t
ông khi th i ti t m a phùn l n con d b m c b nh v
bi t là b nh l n con iêu ch y.

c bi t là vào mùa
ng tiêu hóa,

c


7
c i m v kh n ng mi n d ch

2.1.1.4.

L n con m i

ra trong c th g n nh ch a có kháng th l

th t ng r t nhanh khi l n con
c a l n con hoàn toàn th
s a

c bú s a

ng vào l

ng kháng

u. Cho nên kh n ng mi n d ch

ng kháng th thu

c nhi u hay ít t

u c a l n m (Tr n V n Phùng và cs, 2004) [12].
Trong s a

um i

u c a l n nái có hàm l

hàm l

ng protein trong s a chi m t i 18% - 19%, trong ó l

- globulin chi m hàm l
t os c

ng protein r t cao. Nh ng ngày

ng khá l n (30% - 35%),

kháng, cho nên s a

ng

- globulin có tác d ng

u có vai trò quan tr ng v i kh n ng mi n

d ch c a l n con. L n con h p thu

- globulin t s a m b ng m bào. Quá

trình h p thu nguyên v n phân t

- globulin gi m i r t nhanh theo th i

gian. Phân t
trong 24h

- globulin có kh n ng th m qua thành l n ru t l n con t t
u sau khi

nh trong s a

u có men Antitripsin làm m t ho t

l c c a men Tripsin tuy n t y và nh kho ng cách gi a các t bào vách ru t
c a l n con khá r ng cho nên 24h sau khi
globulin trong máu l n con
bú s a

c bú s a

u hàm l

ng

t 20,3 mg/100 mg máu, do ó l n con c n

u càng s m càng t t. N u l n con không

c bú s a

c

u thì t 20 -

25 ngày tu i m i có kh n ng t t ng h p kháng th , t l ch t cao.Qua ó ta
th y

c r ng nh ng con l n con

ra không

c bú s a

u thì s c

kháng kém, d m c b nh và t l ch t r t cao.
Theo Phan
u

và
s c

có s c

ình Th m (1995) [18]: Nh t thi t ph i cho l n con bú s a
kháng ch ng l i b nh. Trong s a

- globulin cao h n s a bình th

u có hàm l

ng Albumin

ng, ây là ch t ch y u cho l n con có

kháng vì th c n chú ý cho l n con s sinh bú s a trong 3 ngày

m b o toàn b s con trong

c bú h t l

ng s a

uc am .

u


8

2.1.1.5. M t s

c i m c a l n con sau cai s a

Trong vòng 20 ngày

u sau khi l n con cai s a, t ch l n con ang

ph thu c vào l n m và th c n b sung, khi cai s a l n con ph i s ng
l p và t l y dinh d

ng

nuôi c th . L n con có t c

c bi t là các t ch c nh x
n ng ho t

ng c a nó. S c

y u t c a môi tr

ng nhanh,

ng, c b p và b máy tiêu hóa, c ng nh c
kháng c a l n con còn kém, nh y c m v i các

ng xung quanh làm cho l n con d nhi m b nh t t,

bi t là các b nh v

hi n t

sinh tr

ng

ng tiêu hóa. L n con s ng

ng nh m , nh

c l p nên th

àn, và có th c n xé l n nhau

c

ng x y ra

tranh dành th b c

trong àn.
2.1.2. Nh ng hi u bi t v b nh tiêu ch y l n con
2.1.2.1. Nguyên nhân gây b nh tiêu ch y

l n con

* Do vi khu n
Khi nghiên c u v nguyên nhân gây b nh tiêu ch y, nhi u tác gi
lu n r ng trong b t c tr

ng h p nào c a b nh c ng có vai trò tác

ãk t
ng c a

vi khu n. Nhi u tác gi khi nghiên c u v h i ch ng tiêu ch y ã ch ng minh
r ngkhi g p nh ng i u ki n thu n l i, nh ng vi khu n th
tiêu hóa s t ng

c l c, phát tri n v i s l

ng g p

ng

ng l n và tr thành vi khu n có

h i và gây b nh. Theo Tr nh V n Th nh (1985) [20], cho r ng m t s tác nhân
nào ó, tr ng thái cân b ng c a h sinh v t

ng tiêu hóa b phá v , t t c

ho c ch m t lo i nào ó sinh s n lên quá nhi u s gây nên hi n t
khu n. Lo n khu n
hóa

ng ru t là nguyên nhân ch y u gây b nh

c bi t là a ch y. Theo ào Tr ng

kháng gi m E.coli th

ng tiêu

t và cs (1996) [2] cho bi t, khi s c

ng xuyên c trú trong

ng ru t c a l n th a c

sinh s n r t nhanh và gây nên s m t cân b ng vi sinh v t
tiêu ch y.

ng lo n

ng ru t, gây


9
* Do virus:
Ngoài s góp m t c a vi khu n, ng
là nguyên nhân gây ra tiêu ch y

i ta c ng ch ng minh

l n. Nhi u tác gi

c r ng virus

ã nghiên c u vàk t lu n

m t s virus nh Rota virus, Parvo virus, Adeno virus, có vai trò nh t
tiêu ch y l n, s xu t hi n c a virus gây t n th
suy gi m s c

ng niêm m c

l p

ng tiêu hóa,

kháng c a c th và gây a ch y th c p tính.

Theo Begerland (1980) [23] trong s nh ng m m b nh th
tr

nh gây

ng g p

l n

c và sau cai s a b tiêu ch y có r t nhi u lo i virus: 20% l n b nh phân
c Rota-virus, 11,2% l n b nh có virus viêm d dày-ru t truy n nhi m,

2% có Enterovirus.
* Do ký sinh trùng
Ký sinh trùng trong

ng tiêu hóa là m t trong nh ng nguyên nhân gây

b nh tiêu ch y. Khi ký sinh trùng ngoài vi c c
ti t

ct

niêm m c

u

p i dinh d

c v t ch , chúng còn gây tác

ng tiêu hóa và là c h i kh i

nhi u lo i ký sinh trùng
sán lá ru t l n, giun

ng ru t tác

ng c a v t ch ,

ng c gi i làm t n th

u cho quá trình nhi m trùng. Có
ng gây ra h i ch ng tiêu ch y nh

a l n...

Theo Phan L c, Ph m V n Khuê (1996) [7] sán lá ru t l n và giun
l n ký sinh

ng

ng tiêu hóa, chúng làm t n th

ng niêm m c

a

ng tiêu hóa

gây viêm ru t a ch y.
* Do các nguyên nhân khác
- Do th i ti t, khí h u
Ngo i c nh là y u t quan tr ng nh h
súc. Khi i u ki n th i ti t khí h u thay
m a, gió,

m không khí

l n con theo m .

u là y u t tác

ng
i

n s c kháng c a c th gia

t ng t: nóng quá, l nh quá,

ng tr c ti p

nl n

c bi t là


10
oàn Th Kim Dung (2004) [1], các y u t nóng, l nh, m a,

Theo
n ng... thay
tr c ti p

i b t th

ng c a i u ki n ch m sóc nuôi d

ng nh h

ng

n c th l n, nh t là c th l n con ch a phát tri n hoàn ch nh, các

ph n ng thích nghi c a c th còn y u.
Theo tác gi Niconki V.V.(1986) [24], H V n Nam và cs (1997) [8] khi
gia súc b l nh, m kéo dài s làm gi m ph n ng mi n d ch, gi m tác
th c bào, do ó gia súc d b vi khu n c

* Do k thu t ch m sóc nuôi d
Ch m sóc nuôi d

ng

c gây b nh.

ng:

ng có vai trò vô cùng quan tr ng trong ch n nuôi.

Vi c th c hi n úng quy trình ch m sóc nuôi d
nâng cao s c
nhi m

ng

kháng và kh n ng sinh tr

ng trong ch n nuôi s giúp
ng c a con v t. Th c n b

c t n m m c c ng là nguyên nhân gây ra tiêu ch y. Kh u ph n th c

nc a l n thi u khoáng và các vitamin c ng là nguyên nhân làm l n con d
m c b nh. Ch t khoáng góp ph n t o t bào, i u hòa th c n
béo. L n con thi u khoáng d d n

n b còi x

kháng gi m t o i u ki n cho vi khu n
Vitamin là y u t không th thi u

ng, c th suy nh

Th c n kém ch t l
b tiêu ch y. Ph

c, s c

ng ru t t ng

c l c và gây b nh..

c v i c th

ng v t, nó

quá trình chuy n hóa trong c th di n ra bình th
làm cho l n còi c c, sinh tr

m và ch t

mb o

ng.Thi u m t vitamin s

ng kém, d m c b nh

ng tiêu hóa.

ng, ôi thiu... c ng là nguyên nhân làm cho l n con

ng th c ch m sóc nuôi d

ng t t, kh u ph n n h p lý s

h n ch b nh viêm ru t cho l n con.
Th c n thi u

m, t l protit và axitamin không cân

trình h p thu ch t dinh d
l

id n

ng không t t. C th l n thi u dinh d

ng albumin huy t thanh gi m và kéo theo hàm l

n quá
ng, hàm

ng -globulin huy t

thanh c ng gi m. H qu là kh n ng mi n d ch c a c th gi m rõ r t, t o
i u ki n cho các vi khu n phát tri n gây b nh.

11
* Do stress
S thay
xa

i y u t khí h u th i ti t, m t

chu ng nuôi, v n chuy n i

u là các tác nhân gây stress quan tr ng trong ch n nuôi d n

n h u qu

gi m sút s c kh e v t nuôi và b nh t t trong ó có tiêu ch y. (Trích theo
oàn Kim Dung, 2005 [1] ).
Theo S An Ninh và cs (1981) [10] B nh tiêu ch y l n con có liên quan
n tr ng thái stress. H u h t l n con b b nh tiêu ch y có hàm l

ng

Cholesterrol trong huy t thanh gi m th p..
2.1.2.2. C ch sinh b nh và h u qu c a b nh tiêu ch y l n con
*C ch sinh b nh:
- Khi tác

ng c a t ng nguyên nhân khác nhau thì quá trình sinh b nh

khác nhau. Tuy nhiên, c th ch u m t quá trình sinh b nh c ng có nh ng nét
c tr ng. Theo T Th V nh (1996) [22] trong m i tr
ph n ng t v c a c th nh m lo i th i các ch t

mà

c i m nhu

ng h p, tiêu ch y là

c ra kh i

ng tiêu hóa

ng ru t m nh, làm t ng ti t d ch và các ch t i n gi i,

ng th i làm gi m h p thu các ch t.
-Theo Nguy n V nh Ph

c và cs (1982) [13] khi s c

kháng c a c

th suy gi m, kh n ng tiêu hóa th c n kém làm th c n tích
trong ru t, t o i u ki n cho vi khu n th i r a phát tri n.
lên men t o ra nhi u s n ph m

ra ngoài gây hi n t
i n gi i

c bi t quá trình

c (CH4, H2S, SO2) các ch t này kích thích

làm t ng tính th m c a thành m ch, n
ru t làm th c n nhão ra,

ng l i nhi u

ng th i nhu

c trong lòng m ch rút vào trong
ng ru t t ng lên

y th c n

ng a ch y. S r i lo n v n chuy n n

c và các ch t

ru t non gây nên tiêu ch y do 2 c ch : tiêu ch y xu t ti t và

tiêu ch y th m th u.
* H u qu c a b nh tiêu ch y l n con:
Khi tác

ng vào c th tùy t ng nguyên nhân gây b nh có quá trình

b nh lý sinh b nh và gây h u qu c th . Tuy nhiên khi hi n t

ng tiêu ch y


12

x y ra, c th ch u m t quá trình sinh b nh và h u qu c a nó là làm cho con
v tm tn

c, m t ch t i n gi i, trúng

M tn
th ,

c:

c gi

c th kh e m nh n

c và suy gi m s c

c chi m kho ng 75% tr ng l

d ch n i bào (50% th tr ng) và

a vào mà còn m t n

m n c m t ng, nhu
th

cn

c do th c n n

c

c do ti t d ch. M t khác do ru t b viêm, tính

ng ru t t ng lên nhi u l n. H n n a t ch c ru t b t n

ng, niêm m c ru t t ng ti t kéo theo m t l

hàng lo t các bi n

ng c

d ch ngo i bào 25%. Khi b

viêm ru t c th không nh ng không h p thu
u ng

kháng.

ng n

c và ch t i n gi i v i

i b nh lý khác. N u c th m t 10% n

c thì con v t có

th ch t.
2.1.2.3. Tri u ch ng c a b nh tiêu ch y l n con
Trên l n con b b nh, l n con th

ng n m t m l i, run r y ho c n m m t

góc, da xung quanh uôi và h u môn có dính phân, phân l ng
kem và có hi n t

ng nôn m a. L n con m t n

da tr nên khô. Tr

c, m t vài tr

c do tiêu ch y, m t lõm vào,

c khi ch t có th th y l n con b i chèo và sùi b t mép.

Trên l n con sau cai s a, tri u ch ng
m tn

n s t có màu

u tiên th y s t cân, i phân n

c và

ng h p phân có máu ho c en nh h c ín ho c s t v i

nhi u màu s c nh xám, tr ng, vàng và xanh lá cây. Do ó màu s c phân
không có ý ngh a nhi u trong ch n oán lâm sàng. Có th th y l n con ch t
v i m t lõm vào và tím xanh

mõm và móng chân, th nh tho ng th y l n con

nôn và c ng có th y l n con ch t mà không có tri u ch ng.
2.1.2.4. Các bi n pháp phòng
H i ch ng tiêu ch y
nguyên nhân,
tác
t

ng

gia súc nói chung và

l n nói riêng do r t nhi u

phòng ch ng tiêu ch y ph i th c hi n

n nhi u khâu, nhi u y u t nh : tác

ng b các bi n pháp,

ng vào môi tr

ng,

i

ng l n con và l n m d a trên nguyên t c 3 nên, 3 ch ng: Nên cho l n bú

13
s a

u, nên ch m sóc l n m tr

c khi sinh, nên t p n s m cho l n con;

Ch ng m, ch ng b n, ch ng l nh.
- Phòng tiêu ch y b ng các bi n pháp k thu t:
Trong ch n nuôi vi c
ch m sóc nuôi d
ch ng

m b o úng quy trình k thu t là i u c n thi t,

ng t t s t o ra nh ng gia súc kh e m nh, có kh n ng

b nh t t t t và ng

c l i.

Theo Tr nh V n Th nh (1985) [20] trong quá trình ch m sóc nuôi d
l n, n u chu ng tr i
t l b nh

ng

m b o v sinh s ch s , thoáng khí, khô ráo s làm gi m

ng tiêu hóa ...

- Phòng b nh b ng thu c và v cxin
l n con giai o n bú s a th
con th

ng có tri u ch ng thi u s t, do ó l n

ng b r i lo n tiêu hóa và a ch y. Hi n nay các công ty thu c ã s n

xu t ra các ch ph m nh : Dextran-Fe, Ferrumm 10% + B12 ...
cho l n con, phòng thi u máu, suy dinh d

ng, các b nh

b sung

ng ru t, t ng s c

kháng cho l n con. Vi c tiêm phòng v cxin là bi n pháp có hi u qu cao
phòng b nh tiêu ch y cho l n con t o mi n d ch ch

ng cho chúng.

- Phòng b nh b ng ch ph m sinh h c
Ch ph m sinh h c là môi tr
khi

ng nuôi c y m t vi sinh v t có l i nào ó

a vào c th có tác d ng b sung các vi sinh v t h u ích, giúp duy trì và

l p l i tr ng thái cân b ng c a h vi sinh v t trong

ng tiêu hóa ...

N m 1992, V V n Ng [9] ã s d ng ch ph m vi sinh v t Subcolac
phòng b nh tiêu ch y, Subcolac là m t h p g m 3 lo i vi khu n s ng:
Bacilus subtilis, Colibacterium và Lactobacilus. Ch ph m subcolac
vào

ng tiêu hóa

c

a

cung c p m t s men c n thi t, m t s vi khu n có ích

l p l i s cân b ng h vi sinh v t trong

ng ru t.


14
Theo Tô Th Ph

ng (2006) [14] dùng men vi sinh v t cho l n u ng

ho c n có tác d ng gi m t l l n con b tiêu ch y, l n tiêu hóa th

n t t,

gi m mùi hôi chu ng.
2.1.2.5. i u tr b nh tiêu ch y

l n con

i u tr b nh tiêu ch y c n i u tr s m, k p th i, th c hi n bi n pháp
i u tr t ng h p nh k t h p i u tr nguyên nhân, i u tr tri u ch ng và b
sung n

c, ch t i n gi i cho gia súc,

ng th i có ch

ch m sóc nuôi

d ng h p lý, b sung các lo i vitamin và khoáng ch t c n thi t.
- i u tr b nh tiêu ch y b ng kháng sinh
Theo Nguy n Bá Hiên, Tr n Th Lan H

ng (2001) [4] s d ng các lo i

kháng sinh và hóa d

c

i u tr ch ng tiêu ch y, l p l i s cân b ng cho

t p oàn vi khu n

ng ru t, l p l i s cân b ng n

c và i n gi i cho k t

qu t t.
Theo Bùi Th Tho (1996) [21] kháng sinh dùng trong i u tr b nh cho
k t qu r t khác nhau

các

a ph

n u m t lo i kháng sinh nào ó

ng khác nhau.T i m t

a ph

ng nào ó

c dùng m t th i gian dài thì hi u l c i u

tr s gi m d n theo th i gian.
- i u tr tiêu ch y b ng ch ph m sinh h c
kh c ph c nh ng h n ch c a kháng sinh, hi n nay các nhà khoa h c ã
và ang nghiên c u bào ch ra các ch ph m sinh h c t các vi sinh v t h u ích.
M t s ch ph m sinh h c

c dùng

i u tr tiêu ch y cho l n là:

+ Viên sublitis dùng phòng, tr các b nh nhi m khu n
súc.(Lê Th Tài và cs, 1968 - 1978) [16].

ng ru t c a gia


15
+ Ch ph m EM c a giáo s Terruo Higa (Nh t B n) bào ch
và i u tr tiêu ch y

phòng

l n.

+ Ch ph m Subcolac dùng

tr b nh phân tr ng

l n con (V V n

Ng và cs (1992)) [9].
2.1.2.6. Gi i thi u chung v hai lo i thu c

c s d ng trong

tài

* Thu c Enrotis:
Thành ph n
M i ml ch a:
Enrofloxacin: 100 mg
Tá d
Ch

c v : 1 ml
nh
E. coli,

- Do Enrofloxacin có tác d ng c vi khu n Gram (-) nh
Salmonella và c Mycoplasma, do v y s n ph m

c ch

các nhi m khu n k t h p

c gia súc.

-

ng hô h p và tiêu hóa

nh

c bi t v i

i v i l n: Enrofloxacin i u tr hi u qu các b nh:

- B nh viêm ru t, th

ng hàn, tiêu ch y, nhi m t p khu n không rõ

nguyên nhân
- B nh viêm ph i

a ph

ng

- Viêm teo m i, viêm xoang ng c xoang b ng
- T huy t trùng.
V i gà, v t, ngan, cút: Enrofloxacin i u tr hi u qu các b nh:
- Coryza, t huy t trùng, CRD, kh c v t
- Nhi m trùng huy t do khu n E.coli
- CRD ph c h p
- Th

ng hàn gà, viêm ru t ho i t

Enrofloxacin r t an toàn cho gia súc, gia c m, ít nh n thu c


16
Thu c tác d ng kéo dài 72 gi . n u c n thi t có th tiêm nh c l i m i 2
sau 3 ngày.
Cách dùng
Tiêm b p (IM) ho c d

i da (SC).

L n, trâu, bò, bê, nghé: 3 ml/ 40 kg TT.
N u c n thi t, tiêm nh c l i sau 72 gi .
* Thu c Dynamutinin:
Thành ph n:
Thu c ch t l

ng cao.

Trong 100 ml ch a:
Tiamulin LA: 10 g
Dung môi v a

: 100 ml

Công D ng:
Tiamulin

c bi t tác d ng m nh

i v i Mycoplasma spp và

Treponema spp.
c tr suy n, h ng l , CRD
viêm xoang m i

gia c m, viêm kh p, viêm vú, tiêu ch y,

v t, viêm kh p, li t què

gia c m nói chung.

Viêm ru t và viêm kh p, h ng l và tiêu ch y m t n
Spectilin, Chlor-tylan
hi u qu

tr tiêu ch y, phó th

c. Khi k t h p v i

ng hàn, t huy t trùng… thì

i u tr r t cao.

Cách dùng:
Tiêm b p th t ho c cho u ng:
L n: 1-1,5ml/10 kg th tr ng/ngày dùng liên t c 5-7 ngày.
Gà, v t: (tiêm d
lít n

i da ho c tiêm b p) 1ml/4-6 kg th tr ng/ngày ho c 2-4 ml/1

c u ng. Dùng liên t c trong 3-5 ngày.


17

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài nu c
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong nu c

B nh tiêu ch y l n con xu t hi n kh p trên th gi i, t l m c b nh và
ch t cao,

c bi t là gia súc non, cho nên nhi u n

bi n pháp ng n ch n b nh tiêu ch y l n con. Cho
h cn

c ã nghiên c u tìm ra
n ngày nay, các nhà khoa

c ta ã có nhi u công trình nghiên c u v b nh tiêu ch y l n con.

Nhìn chung, các tác gi

u kh ng

nh trong ch n nuôi l n b nh phân tr ng

là m t nan gi i và gây thi t h i kinh t t tr

c

n nay.

tìm ra bi n pháp phòng và tr b nh b nh tiêu ch y phù h p v i i u
ki n trong n

c. T 1959

trình nghiên c u

xác

n nay các nhà khoa h c n

c ta ã có nhi u công

nh nguyên nhân gây b nh và các ph

phòng tr khác nhau. Khi

m t ng cao và nhi t

ch y x y ra nhi u h n. Do s
trình h ng ph n th n kinh

ng pháp

h th p thì b nh tiêu

i u ti t thân nhi t kém, l n con ph i có quá
ch ng l i các tác nhân th

ng xuyên tác

vào c th , do ó làm cho l n con suy s p và sinh b nh

ng

ng tiêu hóa.

Tác gi Ph m S L ng và cs [6], b nh tiêu ch y (Coli-bacillosis) là m t
b nh ho c m t tr ng thái lâm sàng a d ng,

c i m là viêm d dày - ru t, a

ch y và g y sút nhanh. Tác nhân gây b nh ch y u

l n con là E.coli, nhi u

lo i Salmonella và óng vai trò ph là Proteus, Streptococeus. B nh xu t hi n
vào nh ng ngày

u sau khi sinh và trong su t th i k bú m .

Theo m t s nhà nghiên c u, l n con do thi u các nguyên t khoáng vi
l

ng nh : Fe, Cu, I, nh t là Fe, Cu nên b thi u máu d n

n ng sinh lý c a c th , s c
nh t là b nh tiêu ch y

kháng gi m, sinh tr

n r i lo n ch c

ng ch m, d m c b nh,

l n con.

C ng có ý ki n cho r ng: Do b máy tiêu hóa c a l n con thi u HCl t
do làm cho men Tripsin và men Pepsin không

c ho t hóa, do ó làm gi m

quá trình tiêu hóa, Protein còn l i b vi khu n gây th i phân h y lên men gây
ra b nh b nh tiêu ch y.


18
Nh

v y tiêu ch y là do môi tr

ng nuôi d

chu ng tr i kém, do các tác nhân stress có h i tác
gi m s c

ng, i u ki n v sinh
ng lên c th l n con làm

kháng, khi y t o i u ki n cho các vi khu n có h i

ng tiêu

hóa phát tri n gây b i nhi m.
Theo Ph m Kh c Hi u và Ng c Anh (1977) [5] khuyên nên dùng

Chlorramphenicol, Nitrofuratan và Neomycin

i u tr b nh, vì các thu c

này có tác d ng m nh v i E.coli.
B nh tiêu ch y
m i lúc nh ng th

l n con khá ph bi n
ng t p trung vào v

m a l n, vào nh ng ngày
l nh th t th

n

c ta. B nh x y ra

m i n i,

ông Xuân nh t là sau nh ng tr n

m cao và khi th i ti t thay

ng (Tr nh V n Th nh, 1977; 1978 [21];

i

t ng t, nóng

oàn Th B ng Tâm,

1987 [17]; S An Ninh, 1981; 1991; 1992[10]; H V n Nam, 1982 [8]). B nh
tiêu ch y x y ra v i m i hình th c ch n nuôi khác nhau, nh ng nhi u nh t là
ch n nuôi nái t p trung và ch n nuôi l c h u. Chú tr ng t o ra ti u khí h u
chu ng nuôi phù h p v i

c i m sinh lý l n con, ch m sóc nuôi d

ng

úng quy trình k thu t thì t l l n con m c b nh tiêu ch y th p.
Tác gi Nguy n Khánh Qu c và Nguy n Quang Tuyên (1993) [15], cho
bi t: B máy tiêu hóa
b nh c a

l n con phát tri n nhanh, song kh n ng ch ng

ng ru t và d dày là r t y u. Do ó c n v sinh chu ng tr i,

máng n, máng u ng và áp d ng các ph

ng pháp k thu t phòng ch ng b nh

ng tiêu hóa cho l n.
Nh ng ngày

u trong b máy tiêu hóa c a l n con h u nh không có

axit HCl t do, do ó kh n ng tiêu hóa s a m kém, làm gi m kh n ng

phòng ch ng b nh t t c a l n con. Vì v y khi g p các tác nhân có h i nh vi
khu n hay y u t stress tác

ng vào c th thì s tác

máy tiêu hóa gây b i nhi m và kích thích niêm m c
c

ng nhu

ng làm xu t hi n 3 tr ng thái r i lo n:

ng tr c ti p

nb

ng tiêu hóa, t ng