Đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã Văn Lăng, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

LÊ TH CHÂM ANH
Tên

tài:
“ ÁNH GIÁ HI N TR NG VÀ

NÂNG CAO HI U QU S
TRÊN

D NG

XU T GI I PHÁP
T S N XU T NÔNG NGHI P

A BÀN XÃ V N L NG – HUY N

NG H

T NH THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính Quy

Chuyên ngành

:

a chính môi tr

Khoa

: Qu n lý tài nguyên

Khóa h c

: 2011-2015

Thái Nguyên, n m 2015

ng


TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

LÊ TH CHÂM ANH
Tên

tài:
“ ÁNH GIÁ HI N TR NG VÀ

NÂNG CAO HI U QU S
TRÊN

D NG

XU T GI I PHÁP
T S N XU T NÔNG NGHI P

A BÀN XÃ V N L NG – HUY N

NG H

T NH THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P
H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
L p
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính Quy
: a chính môi tr ng
: Qu n lý tài nguyên
: K43 - CMT - N02
: 2011-2015
: TS. V Th Thanh Th y

Thái Nguyên, n m 2015


i

L IC M

N

c s nh t trí c a Ban giám hi u nhà tr
Lý Tài Nguyên, tr
khóa h c

tr

ng

ng, th y cô giáo khoa Qu n

i H c Nông Lâm Thái Nguyên, sau khi hoàn thành

ng tôi ã ti n hành th c t p t t nghi p t i huy n

ng H ,

t nh Thái Nguyên v i

tài: “ ánh giá hi n tr ng và

xu t gi i pháp nâng

cao hi u qu s d ng

t s n xu t nông nghi p trên

a bàn xã V n L ng,

huy n

ng H , t nh Thái Nguyên”.

Khóa lu n

c hoàn thành nh s quan tâm giúp

Quan, t ch c và nhà tr

c a các

ng. Tôi xin chân thành c m n tr

Nông Lâm Thái Nguyên, n i ã ào t o, gi ng d y, giúp
trình h c t p, nghiên c u t i nhà tr

TS: V Th Thanh Th y ng

i ã tr c ti p h

ng

tài t i
i thân ã

a ph

tôi

tài. Tôi xin chân thành c m n các
ng th i tôi xin chân thành
ng H , phòng

ng H , các ban ngành oàn th cùng

nhân dân trong huy n ã t o m i i u ki n giúp
c u

tôi trong su t quá

c a UBND xã V n L ng, UBND huy n
ng huy n

iH c

ng d n, ch b o và giúp

th y, cô giáo trong khoa Qu n Lý Tài Nguyên,

Tài Nguyên và Môi Tr

ng

ng. Tôi xin chân thành c m n cô giáo

t n tình trong su t th i gian nghiên c u

c m n s giúp

nv,c

tôi trong quá trình nghiên

ng. Tôi xin bày t lòng c m n sâu s c t i b n bè và

ng viên, giúp

tôi th c hi n

tài này.

Tuy nhiên, do h n ch v ngu n t li u và kh n ng nghiên c u c a b n
thân cho nên báo cáo này s không tránh kh i nh ng khi m khuy t c n
góp ý, s a ch a.Kính mong
c

báo cáo này

cs

c

óng góp ý ki n c a quý th y cô và b n

c hoàn ch nh h n.
Thái Nguyên, ngày 20 tháng 05 n m 2015
Sinh viên
Lê Th Châm Anh


ii

DANH M C CH

VI T T T

Ch vi t t t

Ch vi t

BVTV

B o v th c v t

CPTG

Chi phí trung gian

GTSX

Giá tr s n xu t

GTGT

Giá tr gia t ng

HTX

H p tác xã

KT - XH

Kinh t - xã h i

L

Lao

LUT

Land Use Type (Lo i hình s d ng

STT

S th t

UBND

y

ng

y ban nhân dân

t)


iii

DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1. C c u

t ai theo m c ích s d ng c a Vi t Nam n m 2009 ... 13

B ng 2.2: K t qu th ng kê di n tích
B ng 4.1: Hi n tr ng s d ng
B ng 4.2: Các lo i hình s d ng
B ng 4.3. N ng su t, s n l
B ng 4.4: M t s

t ai n m 2014 ................................. 14

t xã V n L ng n m 2014 ............................. 28
t chính c a xã V n L ng n m 2014 ........ 30

ng m t s cây tr ng chính n m 2014................ 31

c i m c a các LUT tr ng cây hàng n m ....................... 31

B ng 4.5: Hi u qu kinh t các lo i cây tr ng chính ...................................... 34
B ng 4.6: Hi u qu kinh t c a LUT chè........................................................ 35
B ng 4.7: Hi u qu xã h i c a các LUT chính ............................................... 37
B ng 4.8: Hi u qu môi tr

ng c a các LUT chính ....................................... 39


iv

DANH M C CÁC HÌNH

Hình 4.1: Bi u

c c u các lo i

t xã V n L ng n m 2014 ...................... 27


v

M CL C
PH N 1. M

U .......................................................................................... 1

1.1. Tính c p thi t c a

tài ............................................................................. 1

1.2. M c ích, yêu c u, ý ngh a c a vi c nghiên c u

tài ............................. 2

1.2.1. M c ích.................................................................................................. 2
1.2.2. Yêu c u.................................................................................................... 2
1.3. Ý ngh a c a vi c nghiên c u

tài ............................................................ 3

PH N 2. T NG QUAN TÀI LI U ............................................................... 4
2.1. C s khoa h c ........................................................................................... 4
2.1.1. Khái ni m và vai trò c a
2.1.2. S d ng
2.1.3. V n

t ai ............................................................. 4

t và quan i m s d ng

hi u qu s d ng

t ................................................... 5

t nông nghi p và

nh h

ng s d ng

t .. 9

2.2. C s th c ti n ......................................................................................... 11
2.2.1. S l

c v tình hình s d ng

t nông nghi p trên th gi i ................. 11

2.2.2. S l

c v tình hình s d ng

t nông nghi p

2.2.3. Tình hình s d ng
PH N 3.

IT

t trên a bàn huy n

NG, N I DUNG VÀ PH

Vi t Nam ................. 12

ng H , t nh Thái Nguyên....... 13

NG PHÁP NGHIÊN

C U ................................................................................................................ 15
3.1.

it

3.1.1.

ng và ph m vi nghiên c u............................................................ 15

it

ng nghiên c u............................................................................ 15

3.1.2. Ph m vi nghiên c u ............................................................................... 15
3.2. Th i gian và

a i m nghiên c u............................................................ 15

3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 15
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u.......................................................................... 15

3.4.1. Ph

ng pháp i u tra thu th p s li u................................................... 15

3.4.2. Ph

ng pháp k th a nh ng tài li u có liên quan................................. 16

3.4.3. Ph

ng pháp phân tích, x lý s li u .................................................... 16

3.4.4. Ph

ng pháp t ng h p, so sánh ............................................................ 17


vi

3.4.5. Ph

ng pháp xác

nh các

c tính

t ai ........................................... 17

3.4.6. Ph

ng pháp ánh giá hi u qu c a các lo i hình s d ng

3.4.7. Ph

ng pháp chuyên gia, chuyên kh o................................................. 18

t ............ 17

PH N 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ........................... 19
4.1. Khái quát i u ki n t nhiên, kinh t , xã h i xã V n L ng, huy n

ng

H , t nh Thái Nguyên ...................................................................................... 19
4.1.1. i u ki n t nhiên ................................................................................. 19
4.1.2. i u ki n kinh t xã h i ........................................................................ 21
4.1.3. ánh giá chung v

i u ki n t nhiên, kinh t , xã h i.......................... 26

4.2. Hi n tr ng s d ng

t và các lo i hình s d ng

t ............................... 27

4.2.1. Hi n tr ng s d ng

t .......................................................................... 27

4.2.2.Hi n tr ng s d ng

t nông nghi p ...................................................... 28

4.2.3. Các lo i hình s d ng

t ...................................................................... 30

4.2.4. Mô t các lo i hình s d ng
4.3. ánh giá hi u qu s d ng

t ............................................................ 31

t nông nghi p trên a bàn xã V n L ng ........ 33

4.3.1. Hi u qu v kinh t ............................................................................... 33
4.3.3. Hi u qu v môi tr

ng ........................................................................ 38

4.4. L a ch n và nh h ng s d ng các lo i hình s d ng

t xã V n L ng ...... 40

4.4.1. Nguyên t c l a ch n.............................................................................. 40
4.4.2. Tiêu chu n l a ch n .............................................................................. 40
4.4.3. L a ch n và
4.5.

nh h

ng các lo i hình s d ng

xu t gi i pháp nh m nâng cao hi u qu s d ng

t .............................. 41
t nông nghi p..... 42

4.5.1. Gi i pháp chung .................................................................................... 42
4.5.2.Gi i pháp c th ..................................................................................... 44
Ph n 5. K T LU N VÀ KI N NGH ........................................................ 48
5.1. K t lu n .................................................................................................... 48
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 49


1

PH N 1
M
1.1. Tính c p thi t c a

U

tài

t ai là tài nguyên qu c gia vô cùng quý giá, là t li u s n xu t
bi t, là thành ph n quan tr ng hàng

u c a môi tr

ng s ng, là

c

a bàn phân

b các khu dân c , xây d ng các c s kinh t , v n hoá, xã h i, an ninh và
qu c phòng.
t ai là i u ki n v t ch t c n thi t cho s t n t i c a b t k m t ngành
s n xu t nào: nông, lâm, ng nghi p, công nghi p, giao thông, xây d ng…
nh ng vai trò c a
nghi p,

t

i v i m i ngành không gi ng nhau. Trong s n xu t nông

t là t li u s n xu t ch y u và

Vi t Nam

c bi t không gì thay th

n nay c b n v n là m t n

c.

c nông nghi p. Nông nghi p,

nông thôn, nông dân Vi t Nam ã, ang và s có m t v trí quan tr ng trong
n n kinh t c a

tn

c. T m t n n kinh t nông nghi p t p trung mang

n ng tính bao c p chuy n sang n n kinh t th tr
m t v i hàng lo t các v n

ng, n

c ta ang ph i

v kinh t , xã h i c ng nh môi tr

ng. Hi n

nay, do quá trình công nghi p hoá - hi n

i hoá

t ng dân s , t c

ng b hu ho i…nên di n tích

ô th hoá

t, môi tr

nông nghi p ang ngày càng b suy gi m
s d ng
tr

t nh m

tn

c bi t là

i

c, s c ép v s gia
t

t tr ng tr t. Vì v y vi c

t hi u qu cao trên c ba m t: kinh t , xã h i và môi

ng v a mang tính th i s , v a mang tính chi n l

c lâu dài

iv im i

qu c gia.
Là xã mi n núi c a huy n
thu n l i

ng H , xã V n L ng có nhi u i u ki n

phát tri n hoàn thi n c v công – nông nghi p và d ch v . Tuy

nhiên, nông nghi p v n là ngành s n xu t chính c a vùng v i h n 70% dân s
ho t

ng trong l nh v c nông nghi p. Là m t xã thu n nông nên s n xu t

nông nghi p còn g p nhi u khó kh n do h n ch trong quá trình phát tri n c


2

s h t ng, c s ch bi n và tiêu th , ph
chuyên môn hoá, trình
tài nguyên

c

thâm canh s n xu t ch y u d a vào kinh nghi m,

t ai và nhân l c ch a

c khai thác

g n ây, quá trình chuy n d ch kinh t theo h
hóa làm gi m qu

ng th c canh tác ch a

y

. Trong nh ng n m

ng công nghi p hóa - hi n

t nông nghi p c a xã. Bên c nh ó, nhu c u l

th c ph m l i t ng nhanh do s gia t ng dân s t o ra s c ép
Xu t phát t ý ngh a th c ti n và nhu c u s d ng
c a ban ch nhi m khoa Qu n Lí Tài Nguyên - tr

ng

iv i
t,

i

ng th c,
t canh tác.

cs

ng ý

i h c Nông Lâm

Thái Nguyên em ti n hành nghiên c u

tài: “ ánh giá hi n tr ng và

xu t

gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng

t s n xu t nông nghi p trên

a bàn

xã V n L ng - huy n
hình s d ng
qu s d ng

ng H - t nh Thái Nguyên” nh m xác

t phù h p và

nh các lo i

xu t m t s gi i pháp nh m nâng cao hi u

t áp ng yêu c u phát tri n nông nghi p b n v ng.

1.2. M c tiêu, yêu c u c a vi c nghiên c u

tài

1.2.1. M c tiêu chung
ánh giá hi u qu các lo i hình s d ng
di n: kinh t , xã h i và môi tr

ng. T

pháp nh m nâng cao hi u qu s d ng

ó

t nông nghi p trên các ph ng

xu t ph ng h ng và m t s gi i

t nông nghi p c a a ph

ng.

1.2.2. M c tiêu c th
- ánh giá

c hi u qu s d ng

nhiên, KT–XH c a xã V n L ng, huy n
- Thu th p
quan

y

các s li u v

n ánh giá hi u qu s d ng
-

xu t

t trên a bàn xã phù h p v i i u ki n t

ng H , t nh Thái Nguyên.
i u ki n t nhiên, KT – XH có liên
t nông nghi p.

c các gi i pháp h p lý v m t khoa h c và có tính th c thi cao.


3

1.3. Ý ngh a c a vi c nghiên c u

tài

* Ý ngh a trong h c t p:
- C ng c ki n th c ã

c ti p thu trong nhà tr

ng và nh ng ki n

th c th c t cho sinh viên trong quá trình th c t p t i c s .
- Nâng cao kh n ng ti p c n, thu th p s li u và x lý thông tin c a sinh
viên trong quá trình làm

tài.

- Rèn luy n k n ng giao ti p, k n ng th c hành, bi t v n d ng lý
thuy t vào th c ti n.
* Ý ngh a trong th c ti n:
- Trên c s

ánh giá hi u qu s d ng

c nh ng gi i pháp s d ng

t

t nông nghi p t

t hi u qu cao.

ó

xu t


4

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c
2.1.1. Khái ni m và vai trò c a

t ai

*Khái ni m chung:
t là m t ph n c a v Trái

t, nó là l p ph l c

a mà bên d

á và khoáng sinh ra nó, bên trên là th m th c bì và khí quy n.
t ix pc al c
ph th nh

i nó là

t là l p m t

a có kh n ng s n sinh ra s n ph m c a cây tr ng.

t là l p

ng, là th quy n, là m t v t th t nhiên, mà ngu n g c c a th

t nhiên ó là do h p i m c a 4 th t nhiên khác c a hành tinh là th ch
quy n, khí quy n, th y quy n và sinh quy n. S tác
quy n trên và th quy n có tính th
Theo ngu n g c phát sinh,
hình thành do s tác

ng qua l i c a b n

ng xuyên và c b n.
t

c coi là m t v t th t nhiên

c

ng t ng h p c a n m y u t là: Khí h u, á m ,

hình, sinh v t và th i gian.
phát tri n. (Nguy n Th

a

t xem nh m t th s ng nó luôn v n

ng và

ng – Nguy n Th Hùng (1999), giáo trình

t, Nhà

xu t b n Nông nghi p [2]).
Theo các nhà kinh t , th nh
ai là ph n trên m t c a v trái

ng và quy ho ch Vi t Nam cho r ng: “
t mà

ó cây c i có th m c

Nh v y ã có r t nhi u khái ni m và
khái ni m chung nh t có th hi u:
theo chi u th ng
nh

và khoáng s n trong lòng

nó tác

ng,

c”.

nh ngh a khác nhau v

t nh ng

t ai là kho ng không gian có gi i h n,

ng bao g m: Khí h u c a b u khí quy n, l p ph th

ng, th m th c v t,

gi a th nh

t

ng v t, di n tích m t n

c, tài nguyên n

t; Theo chi u ngang, trên m t

c ng m

t là s k t h p

a hình, th y v n, th m th c v t v i các thành ph n khác,

ng gi vai trò quan tr ng và có ý ngh a to l n

xu t c ng nh cu c s ng xã h i c a loài ng

i.

i v i ho t

ng s n


5

* Khái ni m v

t nông nghi p:

t nông nghi p là

t s d ng vào m c ích s n xu t, nghiên c u, thí

nghi m v nông nghi p, lâm nghi p, nuôi tr ng th y s n, làm mu i và m c
ích b o v , phát tri n r ng: Bao g m
nghi p,

t nuôi tr ng th y s n,

khác. (B Tài nguyên và Môi tr
* Vai trò c a

t s n xu t nông nghi p,

t làm mu i và

t s n xu t nông nghi p

ng, 2004 [3]).

t ai:

t là kho ng không gian lãnh th c n thi t
xu t trong các ngành kinh t qu c dân và ho t
nông nghi p:
ch t

i v i m i quá trình s n

ng c a con ng

it

ng lao

ng (luôn ch u tác

xu t nh : cày, b a, x i, xáo…) và công c lao

iv i

ng trong quá trình s n

ng hay ph

ng ti n lao

ng

tr ng tr t, ch n nuôi…).

Trong nông nghi p ngoài vai trò là c s không gian
n ng

i.

t ai là y u t tích c c c a quá trình s n xu t là i u ki n v t

ng th i là

(S d ng

t lâm

t còn có hai ch c

c bi t quan tr ng:
- Là

it

ng ch u s tác

ng tr c ti p c a con ng

i trong quá trình

s n xu t.
n

t tham gia tích c c vào quá trình s n xu t, cung c p cho cây tr ng

c, mu i khoáng và các ch t dinh d

và phát tri n c a cây tr ng. Nh v y,
su t và ch t l

ng khác c n thi t cho s sinh tr

t tr thành công c s n xu t. N ng

ng s n ph m ph thu c vào

phì nhiêu c a

các lo i t li u s n xu t dùng trong nông nghi p ch có
này (L

t và quan i m s d ng

2.1.2.1. Khái ni m s d ng
S d ng
i -

t. Trong t t c

t m i có ch c n ng

ng V n Hinh và CS, 2003) [4].

2.1.2. S d ng

ng

ng

t

t

t là h th ng các bi n pháp nh m i u hòa m i quan h

t trong t h p các ngu n tài nguyên thiên nhiên khác và môi


6

tr

ng. C n c vào quy lu t phát tri n KT – XH cùng v i yêu c u không

ng ng n

nh và b n v ng v m t sinh thái, quy t

chung và m c tiêu s d ng
a công d ng c a
v y, s d ng

t h p lý nh t là tài nguyên

t nh m

nh ph

ng

t ai, phát huy t i

t t i hi u ích sinh thái, KT- XH cao nh t. Vì

t thu c ph m trù ho t

ng kinh t c a nhân lo i. Trong m i

ph

ng th c s n xu t nh t

và

i s ng c n c n c vào thu c tính t nhiên c a

nh, vi c s d ng

t theo yêu c u c a s n xu t
t ai. V i vai trò là

nhân t c a s c s n xu t, các nhi m v và n i dung s d ng
hi n

ng h

t ai

c th

các khía c nh sau:
- S d ng

gian s d ng

t h p lý v không gian, hình thành hi u qu kinh t không
t.

- Phân ph i h p lý c c u

t ai trên di n tích

hình thành c c u kinh t s d ng
- Quy mô s d ng
kinh t s d ng
- Gi m t

t ai

c s d ng,

t.

t c n có s t p trung thích h p, hình thành quy mô

t.
s d ng

t ai thích h p, hình thành vi c s d ng

t ai

m t cách kinh t , t p trung, thâm canh.
2.1.2.2. Nh ng y u t

nh h

* Nhóm y u t v

ng

ng tr c ti p

c, khí h u, th i ti t,

ánh giá úng i u ki n t nhiên, trên c s
nh h

a hình, th nh

ng, ...)

n s n xu t nông nghi p, các y u t này là tài nguyên

sinh v t t o nên sinh kh i. Vì v y, khi xác

ch l c phù h p,

t

i u ki n t nhiên:

i u ki n t nhiên ( t, n
có nh h

n vi c s d ng

ng

nh vùng nông nghi p hoá c n
ó xác

nh cây tr ng, v t nuôi

u t thâm canh úng.

* Nhóm các y u t kinh t , k thu t canh tác :
Bi n pháp k thu t canh tác là các tác

ng c a con ng

i vào

t ai,

cây tr ng, v t nuôi nh m t o nên s hài hoà gi a các y u t c a các quá trình


7

s n xu t
tác

hình thành, phân b và tích lu n ng su t kinh t .

ng th hi n s hi u bi t sâu s c v

i u ki n môi tr
ch n các tác

it

ây là nh ng

ng s n xu t, v th i ti t, v

ng và th hi n nh ng d báo thông minh và s c s o. L a

ng k thu t, l a ch n ch ng lo i và cách s d ng các

nh m

t các m c tiêu s d ng

t

thu t

c bi t có ý ngh a quan tr ng trong quá trình khai thác

u vào

ra. Nh v y, nhóm các bi n pháp k

chi u sâu và nâng cao hi u qu s d ng

t ai theo

t nông nghi p.

* Nhóm các y u t kinh t t ch c: Nhóm y u t này bao g m:

- Công tác quy ho ch và b trí s n xu t : Th c hi n phân vùng sinh thái
nông nghi p d a vào i u ki n t nhiên (khí h u,
kh n ng thích h p c a cây tr ng

iv i

cao , a hình, tính ch t

t, ngu n n c, th c v t…) làm c s

phát tri n h th ng cây tr ng v t nuôi h p lý, nh m khai thác
, h p lý, t o i u ki n thu n l i
chuyên môn hoá, hi n

t,

t ai m t cách

y

u t thâm canh và ti n hành t p trung hóa,

i hoá nh m nâng cao hi u qu s d ng

t nông nghi p.

- Hình th c t ch c s n xu t: C n phát huy th m nh c a các lo i hình t
ch c s d ng

t trong t ng c s s n xu t, th c hi n a d ng hoá các hình

th c h p tác trong nông nghi p, xác l p m t h th ng t ch c s n xu t phù
h p và gi i quy t t t m i quan h gi a các hình th c ó.
* Nhóm các y u t xã h i: Nhóm y u t này bao g m:
- H th ng th tr
tr

ng và s hình thành th tr

ng nông s n ph m. Ba y u t ch y u nh h
t là n ng su t cây tr ng, h s quay vòng

vào và tiêu th s n ph m

ng
ng

t nông nghi p, th
n hi u qu s d ng

t và th tr

ng cung c p

u

u ra.

- H th ng chính sách.
-S

n

nh chính tr - xã h i và các chính sách khuy n khích

phát tri n s n xu t nông nghi p c a Nhà n

ut

c.

- Nh ng kinh nghi m, t p quán s n xu t nông nghi p, trình

n ng l c


8

c a các ch th kinh doanh, trình
2.1.2.3. Quan i m s d ng
Quan i m s d ng

u t ...

t
t b n v ng: S d ng

t b n v ng có ngh a là s

k t h p các thành t u khoa h c k thu t vào vi c s n xu t nh m nâng cao

hi u qu s n xu t, c i t o và b o v ngu n dinh d
ai

ng t

t.

mb o

t

c s d ng lâu dài, không b thoái hóa và không b suy gi m kh n ng

cung c p các ch t c n thi t cho cây tr ng c a
nh cho th h t

t trong th h hi n t i c ng

ng lai.

* Nh ng ch tiêu c th cho nông nghi p b n v ng là:
- Th a mãn nhu c u c b n cho th h v s l

ng, ch t l

ng và các s n

ph m nông nghi p khác.
- Cung c p lâu dài vi c làm,
nh ng ng

thu nh p và các i u ki n s ng t t cho

i tr c ti p s n xu t nông nghi p.

- Duy trì và có th t ng c

ng kh n ng s n xu t c a các c s tài

nguyên thiên nhiên, kh n ng tái s n xu t c a các tài nguyên tái t o

c,

không phá v ch c n ng c a các chu trình sinh thái c s và cân b ng t
nhiên, không phá v b n s c v n hóa, xã h i c a c ng
không gây ô nhi m môi tr

ng nông thôn ho c

ng.

- Gi m thi u kh n ng b t n th

ng trong nông nghi p, c ng c lòng tin

cho nông dân.
M t lo i hình s d ng

t

c cho là b n v ng ph i

t

c 3 yêu c u: b n

v ng v m t kinh t , b n v ng v m t xã h i, b n v ng v m t môi tr ng.
* Nh ng nguyên t c
- Duy trì, nâng cao s n l

c trong s d ng

t ai b n v ng:

ng (Hi u qu s n xu t);

- Gi m t i thi u m c r i ro trong s n xu t (An toàn);
- B o v tài nguyên thiên nhiên và ng n ch n s thoái hóa
- Có hi u qu lâu dài;

t, n

c;


9

c xã h i ch p nh n.

-

V n d ng các nguyên t c ã nêu
coi là b n v ng ph i

t

trên,

Vi t Nam m t lo i hình

c

c các y u t sau:

- B n v ng v kinh t : Cây tr ng cho n ng su t cao, ch t l

ng t t,

c

i s ng nhân dân, thu hút lao

ng,

xã h i ch p nh n.
- B n v ng v m t xã h i: Nâng cao
phù h p v i phong t c t p quán c a ng
- B n v ng v m t môi tr
c

màu m c a

i dân.

ng: Các lo i hình s d ng

t, ng n ch n s thoái hóa

t ph i b o v

t và b o v môi tr

ng

sinh thái.
2.1.3. V n

hi u qu s d ng

2.1.3.1. Hi u qu s d ng

t nông nghi p và

nh h

ng s d ng

t

t nông nghi p

B n ch t c a hi u qu là s th hi n ti t ki m v th i gian, trình

s

d ng ngu n l c xã h i.
- Hi u qu v kinh t : B n ch t c a hi u qu kinh t s d ng
m t di n tích nh t

nh s n xu t ra m t kh i l

nh t, v i m t l

u t chi phí v v t ch t và lao

ng

t là: Trên

ng c a c i v t ch t nhi u
ng th p nh t nh m áp

ng yêu c u ngày càng t ng v v t ch t c a xã h i. Xu t phát t v n
mà trong quá trình ánh giá
d ng

t nông nghi p c n ph i ch ra

này

c lo i hình s

t có hi u qu kinh t cao.
- Hi u qu v xã h i: Hi u qu v m t xã h i trong s d ng

nghi p ch y u
di n tích

c xác

nh b ng kh n ng t o vi c làm trên m t

t nông
nv

t nông nghi p.

- Hi u qu v môi tr
ng c a môi tr

ng

ng: Hi u qu v môi tr

i v i ho t

c bi t là s n xu t nông nghi p

ng là xem xét s ph n

ng s n xu t. T t c các ho t
u nh h

ng không nh

* Quan i m nâng cao hi u qu s d ng

ng s n xu t,

n môi tr

t nông nghi p:

ng.


10

- T n d ng tri t
khoa h c k thu t,

các ngu n l c thu n l i, khai thác l i th so sánh v

t ai, lao

ng qua liên k t trao

i

phát tri n cây tr ng,

v t nuôi có t su t hàng hoá cao, t ng s c c nh tranh và h

ng t i xu t kh u .

- Trên quan i m phát tri n h th ng nông nghi p, th c hi n s d ng
nông nghi p theo h

t

ng t p trung chuyên môn hoá, s n xu t hàng hoá theo

h ng ngành hàng, nhóm s n ph m, th c hi n thâm canh toàn di n và liên t c.
Thâm canh cây tr ng, v t nuôi v a
t nông nghi p v a

m b o nâng cao hi u qu kinh t s d ng

m b o phát tri n m t n n nông nghi p n nh.

- Nâng cao hi u qu s d ng

t nông nghi p trên c s th c hi n “ a

d ng hoá” hình th c s h u, t ch c s d ng
cây tr ng v t nuôi, chuy n
và b o v môi tr

i c c u cây tr ng v t nuôi phù h p v i sinh thái

ng.

- Nâng cao hi u qu s d ng
c c u s d ng

t nông nghi p, a d ng hoá

t nông nghi p g n li n v i chuy n d ch

t và quá trình t p trung ru ng

ng sang các ho t

t nh m gi i phóng b t lao

ng phi nông nghi p khác.

* Các quan i m s d ng
+ Khai thác tri t

t nông nghi p c th là:

, h p lý, có hi u qu qu

t nông nghi p

+ Chuy n m c ích s d ng phù h p
+ Duy trì và b o v

t nông nghi p

+ Ti t ki m, làm giàu

t nông nghi p

+ B o v môi tr

t

2.1.3.2.

nh h
nh h

ng

ng s d ng

ng s d ng

s d ng lâu dài.
t nông nghi p

t nông nghi p là xác

t nông nghi p theo i u ki n t nhiên,
xã h i, th tr

ng…

nh ph

ng h

c i m kinh t , i u ki n v t ch t

c bi t là m c tiêu, ch tr

ng chính sách c a Nhà n

nh m nâng cao hi u qu s n xu t xã h i, t o i u ki n b o v
v môi tr

ng. Nói cách khác,

nh h

ng s d ng

ng s d ng

c

t và b o

t nông nghi p là vi c


11

nh m t c c u s n xu t nông nghi p trong ó c c u cây tr ng, c c u

xác

v t nuôi phù h p v i i u ki n sinh thái c a vùng lãnh th .Trên c s nghiên
c u h th ng cây tr ng và các m i quan h gi a chúng v i môi tr
nh h

ng s d ng

* Các c n c
-

c i m

- Tính ch t

ng

t phù h p v i i u ki n t ng vùng.
nh h

ng s d ng

a lý, th nh

t:

ng.

t hi n t i.

- D a trên yêu c u sinh thái c a cây tr ng, v t nuôi và các lo i hình s
d ng

t.
- D a trên các mô hình s d ng

cây tr ng, v t nuôi và
d ng

t phù h p v i yêu c u sinh thái c a

t hi u qu s d ng

t cao (l a ch n lo i hình s

t t i u).
-

i u ki n s d ng

t, c i t o

t b ng các bi n pháp th y l i, phân

bón và các ti n b khoa h c k thu t v canh tác.
- M c tiêu phát tri n c a vùng nghiên c u trong nh ng n m ti p theo
ho c lâu dài.
2.2. C s th c ti n

2.2.1. S l

c v tình hình s d ng

t nông nghi p trên th gi i

T ng di n tích b m t c a toàn th gi i là 510 tri u km2 trong ó
d

ng chi m 361 tri u km2 (71%), còn l i là di n tích l c

i

a ch chi m 149

tri u km2 (29%). B c bán c u có di n tích l n h n nhi u so v i Nam bán c u.
Toàn b qu

t có kh n ng s n xu t nông nghi p trên th gi i là 3.256 tri u

ha, chi m kho ng 22% t ng di n tích
th gi i

c phân b không

t li n. Di n tích

u: Châu M chi m 35%, Châu Á chi m 26%,

Châu Âu chi m 13%, Châu Phi chi m 6%. Bình quân

th gi i là 12.000m2.
10,8% t ng di n tích

t nông nghi p trên

t nông nghi p trên

t tr ng tr t trên toàn th gi i m i
t ai, 46%

t 1,5 t chi m

t có kh n ng s n xu t nông nghi p nh


12

v y còn 54%

t có kh n ng s n xu t nh ng ch a

c khai thác. Di n tích

t ang canh tác trên th gi i ch chi m 10% t ng di n tích
(kho ng 1.500 tri u ha),

t t nhiên

c ánh giá là:

-

t có n ng su t cao: 14%

-

t có n ng su t trung bình: 28%

-

t có n ng su t th p: 58%

Ngu n tài nguyên

t trên th gi i hàng n m luôn b gi m,

c bi t là

t nông nghi p m t i do chuy n sang m c ích s d ng khác. M t khác
dân s ngày càng t ng, theo
tri u ng

c tính m i n m dân s th gi i t ng t 80 - 85

i. Nh v y, v i m c t ng này m i ng

t nông nghi p m i

l

i c n ph i có 0,2 – 0,4 ha

ng th c, th c ph m.

r t l n ó thì vi c ánh giá hi u qu s d ng

ng tr
tc a

c nh ng khó kh n
t nông nghi p là h t

s c c n thi t.
2.2.2. S l

c v tình hình s d ng

t nông nghi p

Vi t Nam

Vi t Nam có t ng di n tích t nhiên là 33.105,1 nghìn ha, trong ó
nông nghi p là 25.127,3 nghìn ha chi m 75,9% t ng di n tích

t

t t nhiên,

t phi nông nghi p là 3469,2 nghìn ha, chi m 10,48% di n tích t nhiên,
t ch a s

d ng là 4508,6 nghìn ha, chi m 13,62% t ng di n tích t

nhiên. Hi n tr ng s d ng
li u sau :

t ai c a Vi t Nam

c th hi n qu b ng s


13

B ng 2.1. C c u

t ai theo m c ích s d ng c a Vi t Nam n m 2009

STT

Lo i

Di n tích
(nghìn ha)
33105,1
25127,3
9598,8
6282,5
4089,1
58,8
2134,6

3316,3
14757,8
6578,2
6124,9
2054,7
738,4
14,1
18,2
3469,2
4508,6

t

T ng di n tích t nhiên
t nông nghi p
t s n xu t nông nghi p
t tr ng cây hàng n m
t tr ng lúa
t c dùng vào ch n nuôi
t tr ng cây hàng n m khác
t tr ng cây lâu n m
t lâm nghi p
R ng s n xu t
R ng phòng h
R ng c d ng
t nuôi tr ng thu s n
t làm mu i
t nông nghi p khác
t phi nông nghi p
t ch a s d ng

1
1.1
1.1.1
1.1.1.1
1.1.1.2
1.1.1.3
1.1.2
1.2
1.2.1
1.2.2
1.2.3
1.3
1.4
1.5
2
3

Di n tích

(Ngu n: T ng c c th ng kê)
t bình quân u ng i Vi t Nam thu c lo i th p c a th

gi i. Ngày nay v i áp l c v dân s và t c
ta ngày càng gi m,
b o l

C c u
(%)
100,0

75,9
29,0
19,0
12,4
0,2
6,4
10,0
44,6
19,9
18,5
6,2
2,2
0,0
0,1
10,5
13,6

c bi t là di n tích

ô th hóa di n tích

t ai n

t nông nghi p. Vì v y, v n

ng th c, th c ph m trong khi di n tích

c
m

t nông nghi p ngày càng

gi m ang là m t áp l c r t l n. Do ó vi c s d ng hi u qu ngu n tài
nguyên

t nông nghi p càng tr nên quan tr ng

2.2.3. Tình hình s d ng

t trên a bàn huy n

ng H là m t huy n mi n núi n m

iv in

c ta.

ng H , t nh Thái Nguyên
phía

ông B c c a t nh Thái

Nguyên v i t ng di n tích t nhiên là 45.524 ha. Theo s li u th ng kê
n m 2014, hi n tr ng s d ng
s li u sau:

t c a huy n

ng H

t ai

c th hi n qua b ng


14

B ng 2.2: K t qu th ng kê di n tích
STT

M c ích s d ng

t

T ng di n tích t nhiên
t nông nghi p
1
t s n xu t nông nghi p
1.1
t tr ng cây hàng n m
1.1.1
t tr ng lúa
1.1.1.1
t ng c ch n nuôi
1.1.1.2
t tr ng cây hàng n m khác
1.1.1.3
t tr ng cây lâu n m
1.1.2
t lâm nghi p

1.2
t r ng s n xu t
1.2.1
1.2.2
R ng phòng h
1.2.3
R ng c d ng
t nuôi tr ng th y s n
1.3
t nông nghi p khác
1.4
t phi nông nghi p
2
t
2.1
t t i nông thôn
2.1.1
t t i ô th
2.1.2
t chuyên dùng
2.2
t tr s , c quan, công trình s
2.2.1
nghi p
át qu c phòng
2.2.2
t an ninh
2.2.3
t s n xu t kinh doanh
2.2.4

t có m c ích công c ng
2.2.5
t tôn giáo, tín ng ng
2.3
t ngh a trang, ngh a a
2.4
2.5
t sông su i và m t n c chuyên dùng
2.6
t phi nông nghi p khác
3
t ch a s d ng
3.1
t b ng ch a s d ng
3.2
t i núi ch a s d ng
3.3
Núi á không có r ng cây
(Ngu n: Phòng tài nguyên và môi tr

t ai n m 2014
Mã
NNP
SXN
CHN
LUA
COC
HNK
CLN
LNP

RSX
RPH
RDD
NTS
NKH
PNN
OTC
ONT
ODT
CDG
CTS
CQP
CAN
CSK
CCC
TTN
NTD
SMN
PNK
CSD
BCS
DCS
NCS

ng huy n

C c u
Di n
tích (ha)
(%)

45.524
100
37.775
82,98
15.286
33,58
8.815
19,36
6.413
14,08
22
0,05
2.380
5,22
6.471
14,21
22.233
48,83
18.137
39,84
4.096
9,0
243
0,53
13
0,03
4720
10,37
929
2,04

817
1,80
112
0,25
2.738
6,01
16
0,04
501
1
771
1.450
16
63
969
4
3.030
381
614
2.035
ng H )

1,1
0
1,69
3,19
0,04
0,14
2,14
0

6,65
0,83
1,35
4,47


15

PH N 3
IT
3.1.

it

3.1.1.

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

ng và ph m vi nghiên c u

it

ng nghiên c u

- Các lo i hình s d ng
- Ti m n ng

t s n xu t nông nghi p

t ai ph c v s n xu t nông nghi p.

- i u ki n t nhiên, KT – XH và t p quán s n xu t.
3.1.2. Ph m vi nghiên c u
Các lo i hình s d ng
L ng, huy n

a bàn xã V n

ng H , t nh Thái Nguyên.

3.2. Th i gian và

a i m nghiên c u

- Th i gian: T 5/2/2015
-

t s n xu t nông nghi p trên

a i m: Huy n

n 30/4/2015

ng H , t nh Thái Nguyên

3.3. N i dung nghiên c u
-

ánh giá khái quát i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i xã V n L ng,

huy n

ng H , t nh Thái Nguyên.

-

ánh giá hi n tr ng s d ng

bàn xã V n L ng, huy n

t và các lo i hình s d ng

t nông nghi p trên

- L a ch n các lo i hình s d ng

3.4. Ph
3.4.1. Ph

a

ng H , t nh Thái Nguyên.

- ánh giá hi u qu s d ng

-

t trên

i bàn xã V n L ng.

t thích h p.

xu t các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu s d ng

t.

ng pháp nghiên c u
ng pháp i u tra thu th p s li u

* Thu th p s li u th c p: Thu th p thông tin, s li u có s n (nh
ki n t nhiên, KT – XH; hi n tr ng s d ng
qu s d ng

i u

t ai; các ch tiêu ánh giá hi u

t…) t các c quan, phòng ban chuyên môn c a huy n

ng


16

H , UBND xã V n L ng; các công trình nghiên c ukhoa h c, sách, báo, t p
chí, Internet… có liên quan.
* Thu th p s li u s c p:

- Ph

ng pháp ánh giá nhanh nông thôn (RRA): Thông qua vi c i th c

t quan sát, ph ng v n cán b và ng

i dân

c a xã, thu th p các thông tin liên quan
nông nghi p (di n tích, n ng su t, s n l
- Ph

i u tra hi n tr ng s d ng
n

i s ng và tình hình s n xu t

ng các lo i cây tr ng…)

ng pháp ánh giá nông thôn có s tham gia c a ng

Tr c ti p ph ng v n, ti p xúc v i ng
kinh nghi m s n xu t,
tình hình s d ng

tt i

t

i dân, t o c h i

ng

i dân (PRA):
i dân trao

i

a ra nh ng khó kh n, nguy n v ng nh m c i thi n
a ph

ng… S d ng ph

ng pháp PRA

thu

th p s li u ph c v vi c phân tích hi n tr ng, hi u qu các lo i hình s d ng
t và

a ra các gi i pháp trong s d ng

t nông nghi p nh m

m b o tính

th c t , khách quan.
Trên
ng

a bàn xã V n L ng có 16 xóm, v i 1.157 h , dân s là 4.901

i. Ti n hành i u tra, ph ng v n 30 h dân theo m u phi u ã xây d ng

s n. T i m i xóm ph ng v n t 2-3 h , chia theo m c thu nh p c a ng

i dân

(lo i h khá, trung bình, nghèo).
3.4.2. Ph

ng pháp k th a nh ng tài li u có liên quan

K th a nh ng tài li u nghiên c u khoa h c, nh ng tài li u i u tra c
b n có liên quan

n công tác qu n lý

nghi p ã có nh : tài li u v th nh
3.4.3. Ph

t ai, mô hình s d ng

ng, ánh giá

t, phân h ng

t nông
t...

ng pháp phân tích, x lý s li u

Nh ng s li u sau khi i u tra thu th p s

c ch n l c, x lý tính toán

d a vào s h tr c a các ph n m m nh Microsoft ofice excel ho c máy tính
c m tay.


17

3.4.4. Ph

ng pháp t ng h p, so sánh

Nh ng s li u ã

c x lý s

c t ng h p d

i nhi u d ng khác

nhau, ch y u là d ng b ng; so sánh v i nh ng s li u, tài li u nghiên c u ã
có

rút ra nh n xét, k t lu n.

3.4.5. Ph

ng pháp xác

- Xác

nh lo i

nh các

c tính

t ai

t phát sinh: C n c vào tên

t trên b n

k t h p v i i u tra, phân tích, phán oán ngoài th c
- Xác

nh thành ph n c gi i: Dùng ph

- Xác

nh

a hình: Quan sát th a

th nh

ng

a.

ng pháp vê giun.

t, kho nh

tv i

a hình,

av t

xung quanh:
+ B ng ph ng,

cao trung bình: Vàn (ký hi u =)

+ B ng ph ng, h i cao: Vàn cao (ký hi u )
+ N u th p tr ng: Vàn th p (ký hi u

)

+ B c thang: BT
3.4.6. Ph

ng pháp ánh giá hi u qu c a các lo i hình s d ng

t

3.4.6.1. Hi u qu kinh t
- T ng giá tr s n ph m (T): T = p1.q1+ p2.q2+...+ pn.qn
Trong ó:
+ q: Kh i l

ng c a t ng lo i s n ph m

+ p: Giá c a t ng lo i s n ph m trên th tr
+ T: T ng giá tr s n ph m c a 1ha

c s n xu t/ha/n m
ng t i cùng m t th i i m

t canh tác/n m

- Thu nh p thu n (N): N = T - Csx
Trong ó:
+ N: Thu nh p thu n túy c a 1ha
+ Csx: Chi phí s n xu t cho 1ha
- Hi u qu

t canh tác/n m
t canh tác/n m

ng v n: Hv= T/ Csx

- Giá tr ngày công lao

ng: HL = N/S ngày công lao

ng/ha/n m

- Giá tr s n xu t (GTSX): là toàn b giá tr s n ph m v t ch t và d ch v
c t o ra trong m t chu k s n xu t trên m t

n v di n tích.