Điều tra, đánh giá tình hình sản xuất lúa tại xã Tùng Bá huyện Vị xuyên tỉnh Hà Giang trong giai đoạn từ năm 2010 – 2013 (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
....................................................

NÔNG TH H I

Tên

tài:

I U TRA, ÁNH GIÁ TÌNH HÌNH S N XU T LÚA T I
XÃ TÙNG BÁ HUY N V XUYÊN T NH HÀ GIANG TRONG
GIAI

O N 2010 - 2013

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Liên thông

Chuyên ngành

: Tr ng tr t

Khoa

: Nông h c

Khóa h c

: 2013 - 2015

Thái Nguyên, n m 2014

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
....................................................

NÔNG TH H I

Tên

tài:

I U TRA, ÁNH GIÁ TÌNH HÌNH S N XU T LÚA T I
XÃ TÙNG BÁ HUY N V XUYÊN T NH HÀ GIANG TRONG
GIAI

O N 2010 - 2013

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Liên thông

Chuyên ngành

: Tr ng tr t

L p

: K9 – LT TT

Khoa

: Nông h c

Khóa h c

: 2013 – 2015

Gi ng viên h

IH C

ng d n : TS. Tr n Minh Quân

Thái Nguyên, n m 2014


L IC M

N

Trong quá trình h c t p và rèn luy n m i h c sinh – sinh viên khi ang
ng i trên gh nhà tr

ng. Ngoài nh ng ki n th c lý thuy t ã h c, th c hành,

th c t p là m t khâu vô cùng quan tr ng giúp h c sinh – sinh viên h th ng
l i ki n th c ã h c, sau này ra tr

ng bi t áp d ng nh ng ki n th c ó vào

s n xu t m t cách khoa h c, linh ho t, nhi t tình say mê và c n th n mang l i
hi u qu cao.
Nh ng

i ta th

ng nói: "H c i ôi v i hành. Lý thuy t g n li n v i

th c t . Lý thuy t là màu xám, th c t m i là cây
ây c ng là m c tiêu c a các tr

i mãi mãi xanh t
c bi t là tr

i"

ng

i h c, Cao

ng,

ng

c s giúp

c a nhà tr

ng và Ban ch nhi m

i h c Nông Lâm Thái Nguyên.
Chính vì v y mà
khoa em ã

c phân công th c t p t i UBND xã Tùng Bá huy n V Xuyên

– Hà Giang.

n nay em ã hoàn thành nhi m v th c t p.

th c t p t t nh v y, tr
giám hi u nhà tr
b n bè,

sát, h

có k t qu

c h t em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i Ban

ng, cùng các th y cô giáo trong và ngoài khoa, gia ình,

c bi t là th y giáo h

ng d n: TS. Tr n Minh Quân ng

i luôn theo

ng d n em m t cách t n tình trong su t th i gian th c t p t t nghi p

v a qua và các cô chú trong UBND xã Tùng Bá ã t o i u ki n cho em hoàn
thành t t báo cáo t t nghi p này.
Em xin chân thành c m n!

Sinh viên

Nông Th H i


DANH M C CÁC C M T

BVTV

: B o v th c v t

KHKT

: Khoa h c k thu t

NSTB

: N ng su t trung bình

UBND

: y ban nhân dân

FAO – STAT : T ch c nông l

VI T T T

ng th gi i


DANH M C CÁC B NG

B ng 2.1: Di n bi n tình hình s n xu t lúa g o trên th gi i. ............................ 9
B ng 2.2: Tình hình s n xu t lúa c a m t s n
B ng 2.3. Di n tích, n ng su t, s n l

c trên th gi i...................... 10

ng lúa t i Vi t Nam t 2004 – 2013. . 14

B ng 2.4: Tình hình xu t kh u g o c a Vi t Nam giai o n 2005 – 2011. .... 16
B ng 2.5: Tình hình s n xu t lúa c a Hà Giang trong 3 n m g n ây. ........... 18
B ng 2.6: Tình hình s n xu t lúa c a huy n V Xuyên trong 3 n m g n ây. .... 20
B ng 4.1: Di n tích, c c u s d ng các lo i

t chính c a xã Tùng Bá n m

2013...................................................................................................................... 23
B ng 4.2: Tình hình s d ng

t nông nghi p n m 2013 c a xã Tùng Bá. .... 23

B ng 4.3. Tình hình dân s và lao
B ng 4.4. Di n tích, n ng su t, s n l

ng c a xã Tùng Bá n m 2013. .............. 26
ng cây hàng n m c a xã Tùng Bá..... 30

B ng 4.5. Tình hình s n xu t lúa c a xã Tùng Bá t 2010 – 2013 .................. 33
B ng 4.6. C c u gi ng lúa c a xã Tùng Bá n m 2013.................................... 34
B ng 4.7. Ph

ng pháp bón phân cho m t s gi ng lúa

2 v xuân và v

mùa n m 2013 cho 1 ha. ..................................................................................... 36
B ng 4.8. Di n tích, n ng su t m t s gi ng lúa t i 3 thôn c a xã v xuân n m
2013...................................................................................................................... 38
B ng 4.9. C c u di n tích, n ng su t m t s gi ng lúa v mùa n m 2013

3

thôn....................................................................................................................... 39
B ng 4.10. Tình hình sâu b nh h i trên m t s gi ng lúa t i xã Tùng Bá n m
2013...................................................................................................................... 40
B ng 4.11: Tình hình s d ng thu c hóa h c trong phòng tr d ch h i lúa
a ph

ng n m 2010 – 2013. ............................................................................ 42


M CL C

PH N 1:

TV N

1.1. Tính c p thi t c a

..................................................................................... 1

thi t c a

1.2. M c ích và yêu c u c a

tài ............................................................ 1

tài ..................................................................... 3

1.2.1. M c ích:..................................................................................................... 3
1.2.2.Yêu c u c a

tài:....................................................................................... 3

1.3. C s lý lu n c a

tài. ................................................................................ 4

PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U ................................................................. 6
2.1. C s khoa h c c a vi c nghiên c u: ........................................................... 6
2.1.1. Ngu n g c cây lúa. ..................................................................................... 6
2.1.2. Phân lo i. ..................................................................................................... 7
2.1.3. Vai trò c a cây lúa d i v i

i s ng con ng

i. ....................................... 8

2.2. Tình hình s n xu t và nghiên c u lúa trên th gi i. .................................... 8
2.2.1. Tình hình s n xu t lúa trên th gi i. .......................................................... 8
2.2.2. Tình hình nghiên c u lúa trên th gi i. ................................................... 11
2.3. Tình hình s n xu t, tiêu th và nghiên c u lúa
2.3.1. Tình hình s n xu t lúa

Vi t Nam. .................... 13

Vi t Nam. ......................................................... 13

2.3.2. Tình hình xu t kh u g o

Vi t Nam. ..................................................... 15

2.3.3. Tình hình nghiên c u lúa

Vi t Nam. .................................................... 16

2.4. Tình hình s n xu t lúa t i Hà Giang. .......................................................... 17
2.5. Tình hình s n xu t lúa c a huy n V Xuyên. ............................................. 19
PH N 3: N I DUNG VÀ PH
3.1.

it

NG PHÁP I U TRA ........................... 21

ng và ph m vi i u tra. ................................................................... 21

3.2. N i dung i u tra. ........................................................................................ 21
3.2.1. Tìm hi u i u ki n t nhiên ..................................................................... 21
3.2.2. i u tra các ch tiêu: dân s , v n hóa xã h i, giao thông,….................. 21


3.2.3. i u tra, ánh giá tình hình s n xu t lúa c a xã (di n tích, n ng su t,
s n l ng, c c u gi ng) t n m 2010 –2103. .................................................. 21
3.3. Ph

ng pháp i u tra. .................................................................................. 21

3.3.1. i u tra s li u th c p t i c quan ch c n ng v i u ki n t nhiên,

kinh t - xã h i và tình hình s n xu t lúa c a xã Tùng Bá................................ 21
3.3.2. T ng h p s li u, phân tích s li u và vi t báo cáo tình hình s n xu t
lúa c a xã Tùng Bá trong nh ng n m g n ây và gi i pháp phù h p trong
nh ng n m t i...................................................................................................... 21
PH N 4: K T QU

I U TRA VÀ TH O LU N ................................... 22

4.1. i u ki n t nhiên và kinh t xã h i c a xã Tùng Bá – V Xuyên – Hà
Giang. ................................................................................................................... 22
4.1.1. i u ki n t nhiên .................................................................................... 22
4.1.1.1. V trí
4.1.1.2.

a lý. ............................................................................................ 22

a hình và

t ai. ................................................................................ 22

4.1.1.3. Hi n tr ng s d ng

t ai c a xã Tùng Bá. ........................................ 23

4.1.1.4. i u ki n khí h u c a xã Tùng Bá. ...................................................... 25
4.1.2. i u ki n kinh t - xã h i c a xã Tùng Bá. ............................................. 26
4.1.2.1. Dân s và lao

ng ................................................................................ 26

4.1.2.2. i u ki n kinh t - xã h i.................................................................. 27
4.2. Tình hình s n xu t nông nghi p c a xã Tùng Bá. ..................................... 29
4.2.1. Tình hình s n xu t chung. ........................................................................ 29
4.2.1.1. Tình hình s n xu t ngành tr ng tr t ..................................................... 29
4.2.1.2. Tình hình s n xu t ngành ch n nuôi. .................................................... 31
4.2.2. Tình hình s n xu t lúa c a xã Tùng Bá. .................................................. 32
4.2.2.1. C c u gi ng lúa
4.2.2.2. Ch

canh tác

c s d ng t i xã Tùng Bá. ................................. 34
i v i cây lúa. ........................................................... 35

4.2.2.3. M t s mô hình s n xu t i n hình c a xã Tùng Bá. .......................... 38


4.2.2.3.1. Di n bi n v c c u di n tích , n ng su t m t s gi ng lúa v xuân
2013 3 thôn. ...................................................................................................... 38
4.2.2.3.2. Di n bi n v c c u di n tích, n ng su t m t s gi ng lúa v mùa
n m 2013 4 thôn............................................................................................... 39
4.2.2.4. Tình hình sâu b nh h i .......................................................................... 40
4.2.2.5. Tình hình s d ng các lo i thu c hóa h c trong phòng tr sâu, b nh
h i lúa t n m 2010 – 2013. ............................................................................... 41
4.2.3. Tình hình áp d ng các bi n pháp k thu t trong s n xu t lúa................ 42
4.3. Nh ng thu n l i, khó kh n và

nh h

ng................................................. 43

4.3.1. Thu n l i. .................................................................................................. 43
4.3.2. Khó kh n. .................................................................................................. 44
4.3.3.

nh h

ng phát tri n lúa c a xã Tùng Bá trong nh ng n m t i. ......... 45

PH N 5: K T LU N VÀ

NGH ............................................................. 47

5.1. K t lu n. ....................................................................................................... 47
5.2.

ngh ......................................................................................................... 47

TÀI LI U THAM KH O................................................................................ 48


1

PH N 1
TV N

1.1. Tính c p thi t c a

thi t c a

tài

Nông nghi p chi m m t vai trò quan tr ng trong n n kinh t qu c dân,
trong ó lúa là m t trong 3 cây l
lúa và ngô. Lúa là cây l

ng th c ch y u trên th gi i ó là: lúa mì,

ng th c chính cho h n m t n a s dân trên th gi i,

nó có ý ngh a quan tr ng trong vi c n
và là n n t ng cho s t ng tr
Lúa g o là l

nh

i s ng nhân dân, n

nh xã h i

ng kinh t .

ng th c ch y u c a các n

c

vùng nhi t

i, á nhi t

i nh : Châu Á, Châu Phi, Châu M la tinh, lúa g o cung c p 23% n ng
l

ng cho con ng

i. Tinh b t trong lúa g o là ngu n cung c p n ng l

ch y u, thành ph n dinh d

ng

ng trong lúa g o chi m kho ng 90% gluxit và 1-

3% lipit, 7 – 10 % prôtêin. Tuy nhiên prôtêin t p trung

phôi và cám, ngoài

ra trong lúa g o còn có ch a các vitamin nhóm B, B1, B6. Ngoài vi c s d ng
làm l

ng th c cây lúa còn có vai trò khác nh : s d ng làm ngu n th c n

cho ch n nuôi, công nghi p ch bi n, s n xu t n m, y h c, d

c h c. Lúa g o

còn là m t hàng xu t kh u quan tr ng góp ph n t ng ngu n thu ngo i t qu c
gia nh Vi t Nam, Thái Lan…
Cây lúa

Vi t Nam gi m t v trí quan tr ng trong n n kinh t qu c

dân. Lúa giúp Vi t Nam thoát kh i ói nghèo,
th c h n 80 tri u dân và t ng b
Vi t Nam là n
nhiên thu n l i
minh lúa n

m b o chi n l

c t ng nhanh v s n l

c có n n nông nghi p t lâu

c an ninh l

ng

ng g o xu t kh u.
i, nên có i u ki n t

tr ng lúa. N n v n hóa Vi t Nam g n li n v i “n n v n

c”, ng

i nông dân có nhi u kinh nghi m trong s n xu t c ng

thêm tính ch m ch , s n ng

ng nh y bén,

ng th i do ta ã bi t áp d ng

nhi u nh ng ti n b khoa h c k thu t vào trong s n xu t: Phân bón, gi ng,


2

BVTV, th y l i, c cáu mùa v … ã d n
càng

t

thành n

c nhi u thành t u,
c

an

a n n nông nghi p n

c ta t m t n

c thi u l

ng th c tr

ng th hai trên th gi i v s n xu t lúa g o (sau Thái Lan).

Tuy nhiên, bên c nh nh ng thu n l i và thành t u ã
hình s n xu t lúa
ng tr

c ta ngày

t

c, tình

Vi t Nam nói riêng và th gi i nói chung, chúng ta ang

c r t nhi u khó kh n ó là: s t ng nhanh v dân s và quá trình

công nghi p hóa cùng v i các i u ki n b t l i khác c a thiên nhiên nh : H n
hán, bão l t, sâu b nh… ã làm gi m áng k di n tích
h

ng

là

t canh tác và nh

ns nl

ng nông nghi p. Vì v y ây v a là nhi m v c p bách v a

ng l c thúc

y ngành nông nghi p, các nhà khoa h c, các c quan qu n

lý vv…ph i có các gi i pháp

ng b

a ngành nông nghi p c a Vi t

Nam nói riêng và th gi i nói chung ngày m t n

nh và phát tri n b n v ng.

Do ó vi c i u tra, kh o sát th c tr ng tình hình s n xu t lúa là r t c n thi t. Trên
c s

ó các nhà nghiên c u, các c quan qu n lý, quy ho ch s

a ra nh ng

gi ng lúa và các bi n pháp k thu t phù h p làm t ng n ng su t và s n l

ng.

Tùng Bá là m t xã thu c huy n V Xuyên t nh Hà Giang, cách trung
tâm thành ph Hà Giang 14 km, kinh t ch y u là s n xu t nông nghi p, cây
lúa là cây l

ng th c

c tr ng lâu

i t i ây. Hi n nay nhân dân trên

bàn xã Tùng Bá ang tr ng nhi u lo i gi ng lúa khác nhau nh

u 838, nh

a
u

725, vi t lai 20, HT - 1, khang dân 18, lúa n p…Vi c áp d ng khoa h c k
thu t vào s n xu t ã

c ph bi n nh ng ch a r ng rãi, nhân dân ch a chú

tr ng vào thâm canh cho lúa, phòng tr sâu b nh h i ch a k p th i.
M c dù i u ki n t nhiên xã h i khá thu n l i cho vi c phát tri n nông
nghi p
l

c bi t là cây lúa, nh ng s n l

ng th c

n thu n, ch a áp ng

ng lúa m i ch gi i quy t

cv n

c nhu c u v kinh t . Vì v y vi c

tìm ra nh ng gi ng lúa có n ng su t cao và bi n pháp canh tác k thu t phù


3

h pv i

c i m

t ai, i u ki n sinh thái c a

a ph

ng góp ph n xây

d ng m t h th ng tr ng tr t chung, cây lúa nói riêng là vi c c n thi t.
Xu t phát t tình hình th c t trên,
vào vi c nâng cao n ng su t lúa cho

a ph

góp m t ph n nh bé c a mình
ng, phát tri n kinh t - xã h i. Vì

v y trong quá trình th c t p t t nghi p, tôi ã ti n hành làm

tài “ i u tra,

ánh giá tình hình s n xu t lúa t i xã Tùng Bá huy n V xuyên t nh Hà Giang
trong giai o n t n m 2010 – 2013”.
1.2. M c ích và yêu c u c a

tài

1.2.1. M c ích:
+ ánh giá hi n tr ng s n xu t lúa t i xã Tùng Bá huy n V Xuyên t nh
Hà Giang.
+ Tìm hi u vai trò c a cây lúa trong c c u tr ng và trong

i s ng

nông dân xã Tùng Bá.
+ Xác
xã h i

nh nh ng thu n l i, khó kh n v

i u ki n t nhiên, kinh t -

n s n xu t lúa t i xã Tùng Bá huy n V Xuyên t nh Hà Giang t

a ra các gi i pháp m i nh m t ng n ng su t, ch t l

ó

ng và giúp cho nông

dân nâng cao thu nh p trong s n xu t lúa.

1.2.2.Yêu c u c a

tài:

+ Thu th p các s li u v

i u ki n t nhiên; kinh t - xã h i c a xã

Tùng Bá.
+ Tìm hi u v c c u gi ng.
+ Thu th p các thông tin v tình hình s n xu t lúa t i xã Tùng Bá huy n
V Xuyên t nh Hà Giang t 2010 – 2013 (di n tích, n ng su t, s n l
+ Phân tích nh ng y u t

nh h

ng

ng).

n quá trình s n xu t lúa và n ng

su t lúa t i xã Tùng Bá huy n V Xuyên t nh Hà Giang.
+

i u tra ph ng v n m t s h nông dân i n hình

tr ng s n xu t lúa t i

a ph

ng.

tìm hi u th c


4

+

xu t m t s gi i pháp k thu t nh m nâng cao n ng su t lúa t i xã

Tùng Bá.
1.3. C s lý lu n c a

tài.

N n nông nghi p c a m i n

c

ki n t nhiên khí h u,

t ai,

t c

c ó. Trên con

phát tri n c a n

u ch u nh h

a hình, trình

ng l n c a các i u

canh tác, gi ng cây tr ng và

ng phát tri n nông nghi p, nh t là

giai o n hi n nay, nhi u qu c gia dã có nh ng nghiên c u và ng d ng thành
công

i v i nh ng gi ng cây tr ng, v t nuôi và các bi n pháp k thu t tiên

ti n, ng d ng khoa h c k thu t ti n b vào s n xu t nông nghi p
ng ng nâng cao n ng su t, ch t l
ph n phát tri n kinh t c a

tn

không

ng nông s n ph m, ó là c s cho m t
c.

Nghiên c u và phát tri n cây tr ng nh m t ng n ng su t, s n l
l

ng th c và ti t ki m

u t , ây là m t v n

xu t nông nghi p, áp ng nhu c u l

ng

h t s c quan tr ng trong s n

ng th c, nh t là n

c ta có t i x p x

80% dân s s ng b ng ngh s n xu t nông nghi p, áp ng các nhu c u khác
c a n n s n xu t công nghi p c ng nh
nh p c a n

áp ng nhu c u xu t kh u t ng thu

c ta.

Trong c c u cây l

ng th c thì lúa là cây tr ng

c ng

i dân

c

bi t coi tr ng. Tuy nhiên v i m t xã mi n núi nh xã Tùng Bá hi n nay còn
g p r t nhi u khó kh n trong vi c phát tri n cây lúa.
nghèo, trình

dân trí còn th p, không

ng

i s ng nhân dân còn

u, nên vi c chuy n t i nh ng

ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t còn g p nhi u khó kh n, c ng nh vi c
u t v gi ng, phân bón còn b h n ch , ch a có các bi n pháp k thu t c i
t o

t. M t khác

t ai

a hình không

ng

u, ngu n n

s n xu t nông nghi p m t ph n còn ph thu c vào n
t ng v ch a

c ph bi n r ng rãi,

càng x u i và b xói mòn r a trôi.

c ph c v cho

c tr i, vi c thâm canh

t ai còn b b hóa…Nên

t ai ngày


5

Vì v y, vi c ánh giá tình hình s n xu t lúa cho m i vùng, m i khu v c
nói chung và các xã trong huy n V Xuyên nói riêng c n c n c vào i u ki n
t nhiên, khí h u,
ph

t ai, t p quán canh tác. Ngoài ra, còn ph i quan tâm

ng th c s n xu t

c ng là y u t quy t

t ng vùng, i u ki n kinh t
nh

ch m sóc và

u t cho s n xu t, ó

n n ng su t cây tr ng. Vì v y, v n

trong s n xu t lúa là ph i xác

nh

c khí h u,

i tr ng lúa.

quan tr ng

t ai, gi ng, i u ki n

u t thâm canh cây lúa cho th c s phù h p

cao và mang l i hi u qu l n cho ng

n

t n ng su t


6

PH N 2

T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c c a vi c nghiên c u:
2.1.1. Ngu n g c cây lúa.
Lúa thu c loài Oryza Sativa có cách ây ít nh t 103 tri u n m và t n t i
nh m t lo i c d i t i Châu á, châu Phi, Châu M , châu Úc và châu Nam C c.
Lúa tr ng Oryza sativa ã
n m tr

c thu n hóa vào kho ng 10 nghìn

c.

Lúa

c coi là lo i l

ng th c nuôi s ng loài ng

i lâu

ih nb tc

lo i cây nào. Nh ng d u v t c a h t g o và v tr u c a lo i Oryza sativa trên
m nh

g mv

c khám phá t i Nonoktha

c ng ch ng t lúa có t 4000 n m tr

c công nguyên (Tay Maclean 1985).

C n c vào tài li u c Trung Qu c,
m t t 2000 – 3000 n m TCN,
cây lúa 5000 n m
thi u các tài li u

n

, Vi t Nam…thì cây lúa có

vùng Tri t Giang – Trung Qu c ã xu t hi n

h l u sông D
xác

vùng Karut c a Thái Lan

ng Hà 4000 n m. Tuy nhiên v n còn

nh m t cách chính xác th i gian cây lúa

c

a

vào tr ng tr t.[3]
T trung tâm kh i ngu n là

tri n c v 2 h
a vào vùng

ng

n

ông và Tây cho

và Trung Qu c, cây lúa

c phát

n h t th i k th nh t, cây lúa

a Trung H i nh : Ai C p, Italia, Tây Ban Nha,

n

c
u th

k XV thì cây lúa t B c Italia nh p vào các n

c ông Âu nh : Nam T c ,

Bungari, Rumani… n th k XVII cây lúa

c nh p vào M và

các bang, Virginnia, Nam caronila và

c tr ng nhi u

c tr ng
Califoclia,

lonisicana…
Vi t Nam lúa
bi u t

c tr ng t hàng nghìn n m tr

ng c a n n v n minh lúa n

c. Vùng

c ây và

c coi là

ng B ng B c B là m t trong


7

nh ng vùng sinh thái c a các n

c có các ngu n gen a d ng và phong phú

(Bùi Huy áp, 1990).[1]
2.1.2. Phân lo i.
Cây lúa thu c h hòa th o (Graminnea) chi Oryza, trong chi Oryza có
nhi u loài s ng m t n m hay nhi u n m trong ó ch có 2 lo i tr ng tr t là
Oryza sativa ch y u
gi ng có

Châu á chi m

i b ph n di n tích tr ng lúa, có nhi u

c tính t t cho n ng su t cao Oryza Glaberima h t nh , n ng su t

th p ch tr ng trên di n tích nh

Châu Phi.

D a trên nh ng i u tra nghiên c u v n i quan h v ki u gen và ki u
hình c a lúa, ng

i ta phân lúa thành 6 nhóm nh sau:

Nhóm 1: Là lo i Trcica i n hình phân b trên toàn th gi i.
Nhóm 2: G n các lo i ng n ngày, ch u h n, lúa vùng cao
aur và phân b

ti u l c n

.

Nhóm 3 và 4: G n lúa ng p n
Nhóm 5: G n lúa th m

c g i là

c

ti u l c

n
a n

và Bangladesh.
nh Basmati 370.

Nhóm 6: Bao g m lo i Japonica và Javanica i n hình

i v i vi c

phân lo i lúa tr ng (Oryza sativa) có nhi u cách phân bi t khác nhau.
Kato (1930) ã phân lo i theo i u ki n sinh thái, chia lúa thành 2
nhóm l n là: Japonica (lúa cánh) và Indica (lúa tiên).
r ng lúa cánh b t

inh D nh (1985) cho

u t Trung Qu c nên g i là Sinojaponica.

Robung phân lo i theo th i gian sinh tr

ng chia các gi ng lúa

n

thành 2 nhóm: nhóm chín s m và nhóm chín mu n và không quan tâm
n hình thái, theo Wah c n c vào v tr ng

n

chia lúa thành lúa thu

và lúa ông.
Phân lo i theo c u t o v h t: Konik và tefef Ad phân chia lúa
Indonexia) thành lúa t (litilissma) và lúa n p (glutinosa).[3]

Java (


8

2.1.3. Vai trò c a cây lúa d i v i

i s ng con ng

i.

Vi c thu n hóa cây lúa d i thành cây lúa tr ng v i s xu t hi n c a vi c
tr ng lúa là m t trong nh ng s ki n quan tr ng nh t c a l ch s loài ng
thóc g o là lo i l
hóa cho

ng th c chính c a quá n a nhân lo i. T khi

n nay lúa là m t trong nh ng cây l

c u s n xu t l

i,

c thu n

ng th c ch y u nh t trong c

ng th c c a th gi i, lúa m chi m kho ng 30,5%, lúa g o

chi m 26,5%, ngô chi m 24% còn l i là các lo i ng c c khác.
Lúa g o là cây l

ng th c có r t nhi u công d ng nh gi i quy t l

ng

th c cho toàn xã h i, th c n cho ch n nuôi, cung c p nguyên li u cho công
nghi p th c ph m, công nghi p ch bi n, y d
bi t trong cám g o có l

c, b t, bánh, r

u, k o,

ng d u và vitamin áng k trong m t s tr

c

ng h p

ã dùng làm thu c ch a b nh.
Lúa g o ngoài vi c s d ng trong n
t ng thu nh p qu c dân
n

i v i các n

c ta. Lúa có t m quan tr ng

h i,

c có n n nông nghi p ch y u nh

iv i

i s ng con ng

c bi t là nhi m v c a s n xu t lúa g o

c p bách và quan tr ng trong chi n l
Nhà n

c, còn là m t hàng xu t kh u,

c hi n

c

i và phát tri n xã

t ra m t cách rõ ràng,

i hóa nông thôn c a

ng và

c.[3]

2.2. Tình hình s n xu t và nghiên c u lúa trên th gi i.
2.2.1. Tình hình s n xu t lúa trên th gi i.
Cây lúa có ngu n g c t vùng nhi t

i, d tr ng và có th cho n ng

su t cao. Hi n nay trên th gi i có kho ng trên 100 n
nh

c tr ng lúa. Do xác

c t m quan tr ng c a cây lúa trong n n kinh t nên nhi u n

th gi i ã

c bi t quan tâm chú tr ng

y m nh s n xu t phát tri n cây lúa.

c bi t trong nh ng n m g n ây khi KHKT phát tri n m nh m
nhi u ti n b vào s n xu t, làm cho n ng su t s n l
ó th hi n qua b ng 2.1.

c trên

ã áp d ng

ng lúa t ng nhanh, i u


9

B ng 2.1: Di n bi n tình hình s n xu t lúa g o trên th gi i.
Ch tiêu

Di n tích

N ng su t

(tri u ha)

(t /ha)

(tri u t n)

2006

155,581

41,076

639,068

2007

155,040

42,234

654,799

2008

159,993

42,890

686,209

2009

158,130

43,442

686,958

2010

161,189

43,551

701,999

2011

162,799

44,602

726,122

2012

162,317

45,478

738,188

2013

166,085

44,867

745,173

N m

S nl

ng

(Ngu n: FAOSTAT, 2013.[8])
Qua b ng 2.1 ta th y: Di n tích, n ng su t, s n l

ng lúa t ng d n t

n m 2006 – 2013.
- Di n tích lúa các n m có s bi n

ng nh ng không áng k . N m

2006 t ng di n tích tr ng lúa trên th gi i là 155,581 tri u ha,

n n m 2013

t ng lên là 166,085 tri u ha (t ng 10,504 tri u ha).
- N ng su t lúa trên th gi i c ng t ng
42,076 t /ha thì
Còn s n l
s nl
l

u qua các n m. N m 2006 là

n n m 2013 ã t ng lên 44,867 t /ha (t ng 2,791 t /ha).

ng lúa thì liên t c t ng v i nh p

khá nhanh t n m 2006 – 2007

ng lúa t ng 15,73 tri u t n trong vòng 1 n m.

ng lúa

n n m 2013 thì s n

t 745,173 tri u t n. Nh v y qua 8 n m t 2006 – 2013 s n l

lúa ã t ng t 639,068 – 745,173 tri u t n (t c là t ng 106,105 tri u t n).[8]

ng


10

B ng 2.2: Tình hình s n xu t lúa c a m t s n

c trên th gi i.

Di n tích

N ng su t

(tri u ha)

(t /ha)

(tri u t n)

43,500

36,598

159,200

Trung Qu c

32,023

67,257

203,290

In ônêxia

13,835

51,520

71,280

Bangladesh

11,770

43,755

51,500

Thái Lan

12,373

31,348

38,787

Vi t Nam

7,899

55,797

44,076

Philippin

4,746

38,852

18,439

Brazil

2,348

50,059

11,758

Nh t B n

1,599

67,280

10,758

Tên n

c

n

S nl

ng

(Ngu n FAOSTAT, 2013[8])
C n c vào b ng s li u 2.2 cho th y: n

là n

c có di n tích tr ng

lúa l n nh t th gi i v i 43,500 tri u ha, ngay sau ó là Trung Qu c 32,023
tri u ha. Nh t B n là n

c có di n tích tr ng lúa nh nh t trong 9 n

c nh ng

nh áp d ng các bi n pháp khoa h c k thu t tiên ti n nên n ng su t c a Nh t
B n

ng th 2 trên th gi i, sau Trung Qu c: V i di n tích 1,599 tri u ha

n ng su t là 67,280 t /ha. Trong khi ó n

ch

t 36,598 t /ha;

3 là Vi t Nam v i n ng su t là 55,797 t /ha. Bên c nh ó còn nhi u n

t

ng th
c có

n ng su t th p nh Sierra Leone 19,316 t /ha, Modambich 11,700 t /ha.[8]

V s nl

ng thì Trung Qu c là n

203,290 tri u t n ti p

n là

c
n

ng

u th gi i v i t ng s n l

ng là

159,200 tri u t n sau là Indonexia

712,797 tri u t n.
Trong giai o n hi n nay, cùng v i s ti n b v
thu t, có r t nhi u n
n

c không nh ng s n xu t

l

t b c c a khoa h c k
ng g o cung c p trong

c mà còn xu t kh u em v ngo i t cho n n kinh t qu c dân. Bên c nh


11

ó có nh ng n

c do khâu s n xu t còn y u kém và s

u t ch a thích áng

nên ph i nh p kh u lúa g o.
- Trung Qu c: Tuy là n
s nl

c

ng

uv s nl

ng lúa g o, chi m 29%

ng c a th gi i nh ng c ng là qu c gia ông dân nh t th gi i nên

bình quân

u ng

i/n m bình quân ch

t kho ng 100kg. M t khác, di n

tích tr ng lúa c a Trung Qu c c ng có h n kho ng 32,022 tri u ha nên nhi u
n m nay Trung Qu c là n
Trung Qu c là qu c gia

c r t quan tâm t i vi c t ng n ng su t. Hi n nay
ng

u th gi i v s n xu t lúa lai nh v y n ng

su t lúa c a Trung Qu c t ng m nh trong nh ng n m g n ây và tr thành
m t trong nh ng qu c gia có n ng su t lúa cao nh t th gi i.[8]
- Thái Lan: V i di n tích gieo tr ng kho ng 12,373 tri u ha, s n l
t 31,348 tri u t n. Hi n nay Thái Lan là n
th gi i áp ng 30% yêu c u g o c a th tr
nh t c a Thái Lan trên th tr
ã t o ra g o th m
Thái Lan là n

ng

c xu t kh u g o l n nh t trên
ng th gi i. Thành t u r c r

ng lúa g o trên th gi i là ch t l

ng g o, h

c s n có giá bán cao g p nhi u l n v i g o th

c c nh tranh ch y u v i Vi t Nam trong v n

ng nên

xu t kh u

g o.[8]
- Vi t Nam: Lúa
55,797 t /ha và s n l

c tr ng v i di n tích là 7,899 tri u ha; n ng su t là
ng là 44,076 tri u t n.

v di n tích và th 4 v n ng su t trong các n
Vi t Nam là n

c xu t kh u g o

nay chúng ta ã lai t o

c tr ng lúa

ng

ng, th 3
u th gi i.

ng th 2 trên th gi i sau Thái Lan. Ngày

c nhi u gi ng m i cho n ng su t, ch t l

Bên c nh vi c phát huy các gi ng

a ph

ph n thúc

tn

y

ng th 4 v s n l

a ngo i t v cho

ng t t.

ng ngon n i ti ng ã và ang góp
c.[4], [8]

2.2.2. Tình hình nghiên c u lúa trên th gi i.
Cây lúa v n là loài th c v t c x a có tính a d ng v di truy n v i
hình thái nh m t s cây tr ng khác. Cùng v i s phát tri n c a loài ng

i,

12

ngh tr ng lúa ã và ang
hi n nay

t

c nhi u thành t u l n, các gi ng lúa tr ng

u là gi ng lúa b n

a, qua m t quá trình thâm canh lâu dài, h u

nh các gi ng

u b thoái hóa nên n ng su t r t th p vì v y v n

phát tri n ra gi ng m i

lai t o

thay th các gi ng c là h t s c quan tr ng.[3]

Vi n nghiên c u qu c t (IRRI) ã lai t o và ch n ra thành công nhi u
gi ng lúa t t

c tr ng, ph bi n

nhi u n

c trên th gi i nh IR6, IR8,

IR20, IR26 và r t nhi u gi ng lúa khác ã t o ra s nh y v t v n ng su t,
ph m ch t

nh ng vùng tr ng lúa trên th gi i. Vi n có nh ng t p oàn v

gi ng lúa r t a d ng và phong phú. Trong nh ng n m 1970 vi n ã nh n
c 1350 gi ng lúa

a ph

ng, góp ph n lên 12880 gi ng

ã g i i nhi u gi ng cho các nhà nghiên c u lúa
- Tình hình nghiên c u lúa
nêu v n
k M
v n

các n

ng th i IRRI

c.

M : N m 1926 J.W. Jones ã b t

u th lai c a lúa khi kh o sát lúa

u

ài Loan. Tr i qua nhi u th p

ã có nhi u nhà khoa h c tham gia nghiên c u tr c ti p và gi i quy t
l

ng th c. Trong nh ng n m g n ây, các nhà khoa h c không ch

quan tâm nghiên c u

n vi c ch n l c, lai t o và

gi ng lúa có n ng su t cao, n
2003 M

ã xu t kh u

nh, thâm canh phù h p v i t ng vùng. N m

c 3,4 tri u t n g o, sau Thái Lan và Vi t Nam.

- Tình hình nghiên c u lúa
có 44,1 tri u ha

n

: Theo th ng kê n m 2009

n

t tr ng lúa và là qu c gia có di n tích tr ng lúa l n nh t th

gi i, chi m 21% t ng s n l
khác nhau, ng

a ra s n xu t nh ng

i ta chia n

ng lúa th gi i.

n

có i u ki n t nhiên r t

ra làm 8 vùng tr ng lúa, m i vùng g m 2 – 4

bang, m i bang có t 2 tr m kh o nghi m. N m 1946

n

c vi n nghiên c u Cuttack bang Orissa và có nhi u tr

ã thành l p
ng

i h c, cao

ng, cùng 130 c quan kh o nghi m nghiên c u v gi ng lúa.

- Trung Qu c: Trung Qu c v n là n
nh ng s n l

ng l i

c có di n tích

ng th 2 th gi i

t 197,225 tri u t n, n ng su t bình quân 65,901 t /ha


13

có

c k t qu này là do Trung Qu c ã lai t o

n ng su t, ch t l

c nhi u gi ng m i có

ng cao. Trong ó có m t s gi ng

c

a vào s n xu t

Vi t Nam và mang l i k t qu cao. Hi n nay các nhà khoa h c Trung Qu c ã
k t h p v i các nhà khoa h c

Vi t Nam, Nh t B n

tìm ra gi ng lúa

HEXI 34, HEXI 35 có n ng su t cao t 85,5 – 88,0 t /ha.
- Thái Lan: Là n

c xu t kh u g o

tr ng v i di n tích 10,96 tri u ha, t

ng

u th gi i, cây lúa

c

u nh ng n m 1950 Thái Lan ã thu

nh p và tinh l c làm thu n các gi ng lúa

a ph

Muang Huang và DOWK Rayom ph bi n
t n ng su t 2,8 t n/ha. Các gi ng lúa này

ng và

a ra 2 gi ng lúa là

Mi n Nam, chúng có kh n ng
u ch u rét r t t t khi

a lên

vùng cao các gi ng lúa này r t phù h p, trung tâm nghiên c u gi ng lúa
Pathun ã

a 2 gi ng lúa m i KLG 8305 – 1 – 1 – 1 – 2 – 4; SKP 8911 – 12

– 2 – 2 – 2, 2 gi ng lúa này n ng su t cao có th c y 2 v /n m.
C n c vào nhu c u s n xu t thì c n kho ng 8 tri u t n lúa gi ng/n m;
khu v c c n nh t là Châu á.

áp ng nhu c u ngày càng cao c a s n xu t

các nhà khoa h c ang ngày càng c g ng n l c

t o ra nhi u gi ng m i có

n ng su t cao, ph m ch t t t, mang l i l i nhu n cho ng
ích cho ng

i nông dân và l i

i tiêu dùng.

2.3. Tình hình s n xu t, tiêu th và nghiên c u lúa
2.3.1. Tình hình s n xu t lúa

Vi t Nam.

Vi t Nam.

Vi t Nam v i i u ki n khí h u nhi t
phát tri n c a nhi u lo i cây tr ng

i thu n l i cho sinh tr

c bi t là lúa n

ng,

c. Tr i qua h n 4000

n m l ch s , s phát tri n c a cây lúa luôn g n li n v i s phát tri n c a dân
t c. Vi t Nam có nh ng kinh nghi m quý báu c a ông cha
thông minh, n ng

ng, sáng t o, c n cù lao

l i cùng v i s

ng c a nhân dân ti p thu nhanh

nh ng ti n b c a khoa h c k thu t và áp d ng vào s n xu t. Cho
di n tích, n ng su t, s n l

ng lúa ã không ng ng t ng lên. T m t n

n nay
c có


14

n n nông nghi p l c h u, s n xu t l

ng th c không

hàng n m còn ph i nh p kh u g o c a n
lên tr thành m t n

c xu t kh u g o

c ngoài,

cung c p trong n

c,

n nay Vi t Nam ã v

n

ng th 2 trên th gi i sau Thái Lan.

B ng 2.3. Di n tích, n ng su t, s n l

ng lúa t i Vi t Nam t 2004 – 2013.

Di n tích

N ng su t

(ha)

(t /ha)

(tri u t n)

2004

7,44

48,55

36,15

2005

7,33

48,94

35,83

2006

7,32

48,89

35,84

2007

7,20

49,86

35,94

2008

7,40

52,33

38,73

2009

7,44

52,37

38,95

2010

7,48

53,41

40,00

2011

7,65

55,3

42,39

2012

7,75

56,3

43,66

2013

7,90

55,8

44,07

N m

S nl

ng

(Ngu n FAOSTAT, 2013[8])
Qua b ng 2.3 ta th y: Di n tích lúa c a n
s nl

ng và n ng su t

s d ng trong n

c,

u t ng do Vi t Nam t cung t c p

ng g o xu t kh u c a n

qu trên là do
sách phù h p tác
công ngh . Trình
t ng tr

cl

ng th c

ng th i s d ng các gi ng lúa có n ng su t cao trong

s n xu t, do v y Vi t Nam còn d g o
ây, s n l

c ta t ng gi m rõ r t, nh ng

ng và nhà n
ng

xu t kh u. Trong nh ng n m g n

c ta không ng ng t ng lên. Có

c ta ã có nhi u ch tr

ck t

ng, bi n pháp, chính

n nông nghi p t o i u ki n cho phát tri n khoa h c

canh tác c a nông dân không ng ng

ng v n ng su t, s n l

c t ng lên. S

ng lúa là thành qu c a nh ng n l c trên c

15

n

c trong vi c tìm ki m nh ng gi i pháp

pháp

im ic a

ng và Nhà n

trò quan tr ng sau ó là s thay
t

i tiêu h p lý, c i t o

y m nh phát tri n kinh t và bi n

c. Công tác c i thi n gi ng lúa óng vai
i c c u mùa v , c i t o h th ng th y l i,

t phèn

ng B ng Sông C u Long, áp d ng các

ti n b khoa h c thâm canh t ng h p.
Nh v y, có th nói s n xu t lúa g o trong n

áng k góp ph n
trong n

m b o ngu n l

c và duy trì s n l

ng th c ph c v nhu c u c a ng

i dân

ng g o xu t kh u.[4]

2.3.2. Tình hình xu t kh u g o

Vi t Nam.

K t qu phân tích cho th y th tr

ng xu t kh u g o chính

trong 15 n m qua, th nh t là các qu c gia
50% l

c ngày càng t ng lên

Vi t Nam

ông Nam Á (chi m kho ng 40 –

ng g o xu t kh u), th 2 là các qu c gia châu Phi ( chi m kho ng 20

– 30% m t th tr
nh ng l

ng khá n

nh). Các th khác là Trung

ng g o xu t kh u sang các này không n

nh,

ông và B c M ,
c bi t là trong giai

o n 2001 – 2004. Trong nh ng n m qua g o xu t kh u c a Vi t Nam t ng
tr

ng v s l

ng và ch t l

2003 ngoài các th tr

ng c ng nh m r ng th tr

ng.

n nay n m

ng truy n th ng c a Vi t Nam nh là Philippin, Vi t

Nam ã m r ng và phát tri n thêm m t s th tr
la tinh và EU, y u t quan tr ng nh h

ng

ng ti m n ng châu Phi, M

n các doanh nghi p xu t kh u

g o c a Vi t Nam là ít kinh nghi m nên thi u kh n ng duy trì và khai thác
các th tr
tr

ng nhi u bi n

ng. N u có m i liên h t t h n và t ch c th

ng t t, h s nâng cao h ng ng ch và giá tr xu t kh u g o c a Vi t

Nam.[9]


16

B ng 2.4: Tình hình xu t kh u g o c a Vi t Nam giai o n 2005 – 2011.
S l

ng

T ng tr

ng so

STT

N m

1

1995

1,988

2

2005

5,254

264,3

3

2006

4,642

233,5

4

2007

4,580

230,4

5

2008

4,745

238,7

6

2009

5,958

299,7

7

2010

6,886

339,5

8

2011

7,350

369,7

(tri u t n)

v i n m 1995 (%)

(Ngu n t ng c c th ng kê)[2]
2.3.3. Tình hình nghiên c u lúa

Vi t Nam.

V công tác gi ng trong nh ng n m qua, công tác gi ng cây tr ng
n

c ta ã không ng ng ch n, t o
n

c nhi u gi ng lúa m i có n ng su t cao,

nh, có kh n ng thích ng r ng rãi nh DT22, P4, P6, P12, Q5,… ã

n ng su t s n l

a

ng lúa t ng m t cách áng k . Bên c nh công tác ch n t o ra

nh ng gi ng lúa cao s n ó thì công tác ch n l c, ph c tráng m t s gi ng ã
có bi u hi n thoái hóa d n

n gi m n ng su t, ph m ch t c a gi ng.

ph c tình tr ng trên các vi n nghiên c u cùng các tr

ng

kh c

i h c, các trung

tâm nghiên c u t i các t nh ã liên t c nghiên c u, lai t o, ph c tráng gi ng
nh m phát huy nh ng

c tr ng v n có c a gi ng.

- Vi n khoa h c k thu t nông nghi p Vi t Nam: là m t trong nh ng c
quan nghiên c u

u não c a ngành nông nghi p Vi t Nam nói chung và v

cây lúa nói riêng. Vi n ã lai t o, nh p n i, ch n và

a ra s n xu t nhi u

gi ng nh : C37, CN2, C180, NR11, V15, X20. Các gi ng này

u

c ánh


17

giá r t cao,
h n lúa th

c bi t là các lo i lúa lai do trung tâm lai t o ra có n ng su t cao
ng 20 – 30%.

- Vi n di truy n nông nghi p Vi t Nam: T sau khi thành l p
v i

i ng cán b khoa h c tr , n ng

n nay,

ng, sáng t o ã nghiên c u trên nhi u

l nh v c ch n t o lúa mang l i nhi u l i nhu n áng k cho ng

i nông dân,

góp ph n phát tri n n n kinh t nông nghi p. Các gi ng lúa do vi n ch n t o
DT10, A20, CM1, DT 22, Tám th m B.
- Vi n cây l

ng th c, th c ph m: Nhi u n m qua vi n cây l

ng th c,

th c ph m ã có nhi u thành t u trong công tác gi ng. T n m 1997 vi n ã
lai t o ch n l c và

c nhà n

c công nh n là có 44 gi ng cây tr ng các

lo i; trong ó có 21 gi ng lúa nh 88 – 838, xuân s 2, NN75 – 6, P4, P6…
- Vi n B o v th c v t:

ã ch n l c nh ng gi ng có kh n ng kháng

sâu bênh h i nh C70, C71, CR203, IR50, IR17494.
- Tr

ng

i h c nông nghi p C n Th :

ã nghiên c u, ch n t o ra

nhi u gi ng lúa ng n ngày cho n ng su t cao, ch ng ch u khá,

c bi t là

gi ng ch ng r y nh NN3A.
- Tr

ng

i h c nông lâm Thái Nguyên: Là n i ào t o ra

b ch y u ph c v cho các t nh mi n núi phía B c, nhà tr
nhân viên trình

i ng cán

ng có

i ng

cao, ngoài công tác gi ng d y còn nghiên c u, ch n t o

c gi ng K3 có kh n ng ch u rét cho n ng su t cao.
2.4. Tình hình s n xu t lúa t i Hà Giang.
* Tình hình chung:
Hà Giang là m t t nh mi n núi phía B c n m
B c; 104034’

n 105034’ kinh

Qu c, có chi u dài

t a

a lý 22010’ v

ông. Phía B c giáp t nh Vân Nam Trung

ng biên gi i là 274 km. Phía Nam giáp t nh Tuyên Quang,

phía ông giáp t nh Cao B ng, phía Tây giáp t nh Lào Cai và Yên Bái.
Cách th

ô Hà N i 320 km.