Nghiên cứu sự sinh tr ưởng phát triển của một số giống sắn mới tại huyện Phú Lương tỉnh Thái Nguyên năm 2014 (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.69 MB, 44 trang )
TR
I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
-----
-----
PHAN ÌNH DI P
Tên tài:
“NGHIÊN C U S SINH TR NG PHÁT TRI N C A M T S GI NG
S N M I T I HUY N PHÚ L NG T NH THÁI NGUYÊN N M 2014”
KHÓA LU N T T NGHI P
H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n
IH C
: Liên thông chính quy
: Tr ng tr t
: Nông H c
: 2013 – 2015
: Th.S Nguy n Th Ph ng Oanh
Thái Nguyên, n m 2014
L IC M
Tôi xin
N
c bày t lòng bi t n sâu s c t i Ban giám hi u nhà tr
t p th cán b , gi ng viên và Khoa Nông h c Tr
Nguyên.
h
c bi t là cô giáo Nguy n Th Ph
ng d n tôi trong vi c
và hoàn thi n
nh h
ng
i h c Nông Lâm Thái
ng Oanh ã t n tình giúp
,
tài c ng nh su t quá trình th c hi n
tài.
Tôi xin chân thành c m n lãnh
huy n Phú L
ng
ng,
o phòng Nông Nghi p và PTNT
ng t nh Thái Nguyên ã t o i u ki n c s v t ch t, th i gian
và k thu t cho tôi th c hi n
Cu i cùng tôi xin
th c hi n và hoàn thành
tài này.
c c m n gia ình, b n bè ã nhi t tình giúp
tài.
Tôi xin chân thành c m n!
Sinh viên
Phan ình Di p
tôi
M CL C
Trang
M
1.
U ....................................................................................................... 1
tv n
.................................................................................................. 1
2. M c ích, yêu c a
tài ............................................................................. 3
2.1. M c ích c a
tài ................................................................................. 3
2.2. Yêu c u c a
tài ................................................................................... 3
3. Ý ngh a c a
tài ....................................................................................... 3
3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c ........................................ 3
3.2. Ý ngh a trong th c ti n s n xu t .............................................................. 3
Ch
ng 1. T NG QUAN TÀI LI U ............................................................. 4
1.1. Ngu n g c, giá tr dinh d
ng c a cây s n .............................................. 4
1.1.1. Ngu n g c ............................................................................................ 4
1.1.2. Giá tr dinh d
ng ................................................................................ 5
1.2. Tình hình s n xu t, tiêu th s n trên th gi i và
Vi t Nam ................... 7
1.2.1. Tình hình s n xu t và tiêu th s n trên th gi i ..................................... 7
Toàn th gi i .................................................................................................. 8
1.2.2. Tình hình s n xu t và tiêu th s n
Vi t Nam ................................... 11
1.3. Tình hình nghiên c u, ch n t o gi ng s n trên th gi i và Vi t Nam..... 17
1.3.1. Tình hình nghiên c u và ch n t o gi ng s n trên th gi i ................... 17
1.3.2. Tình hình ngiên c u, ch n t o gi ng s n m i
Vi t Nam .................. 21
1.3.3. Tình hình nghiên c u th i v thu ho ch s n ....................................... 23
1.3.4. Tình hình s n xu t s n t i huy n Phú L
Ch
ng 2.
2.1. Th i gian và
ng, t nh Thái Nguyên. ........ 24
.................... 25
a i m nghiên c u.......................................................... 25
2.2. N i dung nghiên c u ............................................................................. 25
2.3. V t li u và ph
ng pháp nghiên c u ..................................................... 25
2.3.1. Thí nghi m so sánh m t s dòng, gi ng s n ....................................... 25
Ch
ng 3. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ........................... 27
3.1. K t qu thí nghi m so sánh
c i m sinh tr
ng c a các dòng, gi ng s n
tham gia thí nghi m ...................................................................................... 27
3.1.1. T l m c m m và th i gian m c m m c a các dòng, gi ng s n......... 27
3.1.2. T c
t ng tr
ng chi u cao cây c a các dòng, gi ng s n ................ 28
3.1.3. T c
ra lá c a các dòng, gi ng s n .................................................. 30
3.1.4. Tu i th lá c a các dòng, gi ng s n thí nghi m .................................. 31
3.1.5. M t s
Ch
c i m nông h c c a các dòng, gi ng s n thí nghi m .......... 33
ng 4. K T LU N VÀ
NGH ......................................................... 35
4.1. K t lu n ................................................................................................. 35
4.2. Ki n ngh ............................................................................................... 35
DANH M C CÁC T , C M T
VI T T T
CIAT:
Center of Internaitonal Agriculture Tropical
Trung tâm Qu c t v Nông nghi p Nhi t i
CT:
Công th c
IITA:
Internaitonal Institute Tropical Agriculture
Vi n Qu c t Nông nghi p Nhi t i
HNLTN:
FAO:
i h c Nông Lâm Thái Nguyên
Food and Agriculture Organization of the United Nations T ch c L ng th c và Nông nghi p Liên Hi p Qu c.
DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 1.1: Thành ph n dinh d
ng trong m t s lo i cây tr ng dùng làm th c
n cho gia súc ................................................................................................. 6
B ng 1.2: Di n tích, n ng su t và s n l
ng s n trên Th gi i........................ 7
giai o n 2005 - 2012 ..................................................................................... 7
B ng 1.3: Di n tích, n ng su t, s n l
ng s n
B ng 1.4: Di n tích, n ng su t và s n l
B ng 1.5. Di n bi n di n tích, s n l
m ts n
c trên th gi i ..... 8
ng s n c a Vi t Nam ................... 11
ng s n c a các vùng tr ng s n c a
Vi tNam t n m 1995-2010 ......................................................................... 13
B ng 3.1. T l m c m m c a các dòng, gi ng s n ...................................... 28
tham gia thí nghi m ...................................................................................... 28
B ng 3.2. T c
t ng tr
ng chi u cao cây c a các dòng, gi ng s n.......... 29
tham gia thí nghi m ...................................................................................... 29
B ng 3.3. T c
ra lá c a các dòng, gi ng s n tham gia thí nghi m ............ 31
B ng 3.4. Tu i th lá c a các dòng, gi ng s n tham gia thí nghi m ............. 32
B ng 3.5. M t s
c i m nông h c c a các dòng, gi ng s n .................... 33
tham gia thí nghi m ........................................................................................ 33
1
M
1.
U
tv n
Cây s n (Mannihot esculenta Crantz) là cây có c , có ngu n g c hoang
d i t vùng nhi t
i c a Châu M La tinh (Crantz, 1976),
ây kho ng 7.000 n m. S n là cây l
c tr ng
nhi u n
c tr ng trên 100 n
c t 300 v
c tr ng cách
ng th c quan tr ng trên th gi i và
B c
c có khí h u nhi t
n 300 v
Nam; cây s n hi n
i và c n nhi t
i thu c ba châu
l c: Châu Á, Châu Phi và Châu M La tinh [2].
Cây s n có ti m n ng to l n là cây tr ng c a th k 21 (FAO 2013) v i
nhi u công d ng làm l
ng th c, th c ph m (Food), th c n gia súc (Feed)
nhiên li u sinh h c (Fuel) ch bi n tinh b t (Flour) dùng trong công nghi p
th c ph m, bún mi n mì n li n, sirô, n
sinh h c... Th tr
c gi i khát, bao bì, h v i, màng ph
ng s n Vi t Nam hi n có nhu c u cao và s n ã tr thành
m t trong b y ngành hàng xu t kh u tri n v ng. Vi t Nam là n
s n lát và tinh b t s n
c xu t kh u
ng th hai trên th gi i sau Thái Lan v i th tr
ng
chính là Trung Qu c. Toàn qu c hi n có 13 nhà máy nhiên li u sinh h c ang
i vào ho t
ng v i t ng công su t trên 1067,7 tri u lít c n / n m c n nguyên
li u 6,5 tri u t n s n c t
i và 68 nhà máy ch bi n tinh b t v i t ng công
su t 2,4 tri u t n tinh b t s n c n nguyên li u 8,8 tri u t n s n c t
tích s n Vi t Nam n m 2011
l
i. Di n
t 559,80 nghìn ha, n ng su t 17,81 t n/ ha, s n
ng 9,87 tri u t n (T ng c c Th ng kê 2012). So v i n m 2000, s n l
ng
s n ã t ng 4,98 l n, n ng su t s n ã t ng g p ôi, ch y u do áp d ng các
gi ng s n m i và quy trình thâm canh. Nh ng gi ng s n ph bi n
hi n có KM94, KM140, KM98-5, KM98-1, SM937-26 v i t l t
Vi t Nam
ng ng
75,54 %, 5,40%, 4,50%, 3,24%, 2,70% c a t ng di n tích thu ho ch s n n m 2010.
2
Vi t Nam, s n là cây l
s n th c s
ng th c quan tr ng,
ng sau lúa, ngô. Cây
ã tr thành cây hàng hoá góp ph n r t l n trong công cu c xoá
ói gi m nghèo cho các h nông dân vùng cao, vùng sâu, vùng xa.
t khi tr thành nguyên li u s n xu t ethanol ã ánh d u m t b
c bi t,
c ngo t l n
trong l ch s cây s n. Hi n nay, vi c nghiên c u phát tri n, s n xu t s n c p
thi t òi h i ti p t c có nh ng gi ng s n m i phù h p v i ch bi n nhiên li u
sinh h c và tinh b t
b sung và thay th cho gi ng s n công nghi p KM94
tuy có n ng su t c t
i cao thích ng r ng nh ng còn nh
cong
c i m cây cao,
ph n g c, tán không g n, ch s thu ho ch th p, khó t ng m t
tr ng
và hi n b thoái hóa, nhi m b nh làm gi m n ng su t. Ngày 20 tháng 11 n m
2007, Th t
h c
ng Chính Ph
ã phê duy t
n n m 2015 t m nhìn
li u sinh h c, m t d ng n ng l
n n m 2025 v i m c tiêu: Phát tri n nhiên
ng m i tái t o
nhiên li u hoá th ch truy n th ng góp ph n
b o v môi tr
c
thay th m t ph n
m b o an ninh n ng l
ng và
ng.
Tuy nhiên, hi n nay n ng su t, s n l
trong ó có
án phát tri n nhiên li u sinh
Thái Nguyên ch a n
ph c v cho chi n l
ng s n t i nhi u
a ph
ng,
nh và ch a th c s có tính b n v ng.
c phát tri n s n b n v ng áp ng ngu n nguyên
li u hi n nay thì vi c l a ch n gi ng cho n ng su t cao, ch t l
n ng thích ng r ng, phù h p v i i u ki n sinh thái c a các
ng t t có kh
a ph
ng óng
vai trò r t quan tr ng và h t s c c n thi t.
Xu t phát t th c t
sinh tr
ó, tôi ti n hành th c hi n
tài: “Nghiên c u s
ng phát tri n c a m t s gi ng s n m i t i huy n Phú L
Nguyên n m 2014”.
ng t nh Thái
3
2. M c ích, yêu c a
2.1. M c ích c a
tài
tài
Theo dõi s sinh tr
ng, phát tri n c a các dòng, gi ng tham gia thí
nghi m.
2.2. Yêu c u c a
tài
- Nghiên c u
trong i u ki n
a ph
3. Ý ngh a c a
tài
c i m sinh tr
ng, phát tri n c a các dòng gi ng s n
ng;
3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
Giúp sinh viên c ng c và h th ng toàn b ki n th c ã h c áp d ng
vào th c ti n. T o i u ki n cho sinh viên h c h i thêm nh ng kinh nghi m
trong s n xu t, trên c s h c i ôi v i hành, lý thuy t g n li n v i th c ti n,
nâng cao
c chuyên môn, n m
nghiên c u c ng nh
c ph
ng pháp t ch c và ti n hành
ng d ng các ti n b k thu t vào s n xu t.
3.2. Ý ngh a trong th c ti n s n xu t
Góp ph n tìm ra dòng, gi ng s n m i có tri n v ng
ch t l
ng t t và xác
nh th i i m thu ho ch thích h p
t n ng su t cao,
a vào s n xu t
i trà, nh m áp ng nhu c u s n xu t hi n nay t i t nh Thái Nguyên nói
riêng và các t nh mi n núi phía B c nói chung.
4
Ch
ng 1
T NG QUAN TÀI LI U
1.1. Ngu n g c, giá tr dinh d
ng c a cây s n
1.1.1. Ngu n g c
Cây s n có tên khoa h c là Manihot esculenta crantz có hoa h t kín, có 2
lá m m và thu c h th u d u có t i h n 300 chi và 8000 loài phân thành 17
nhóm, có b nhi m s c th 2n = 36. Nhi u tài li u cho bi t cây s n có ngu n
g c
vùng nhi t
i c a Châu M La Tinh và
c tr ng cách ây kho ng
5000 n m [17].
Trung tâm phát sinh c a cây s n
c gi thuy t t i
ông B c Brazil
thu c l u v c sông Amazon, n i có nhi u ch ng lo i s n tr ng và hoang d i.
Trung tâm phân hóa ph c a cây s n có th t i Mêhicô, Trung M và ven
bi n các n
niên
c Nam M . B ng ch ng là nh ng di tích kh o c
i 2700 n m tr
ph c h Malabo
c công nguyên, nh ng lò n
phía b c Colombia niên
Venezuela
ng bánh s n trong
i kho ng 1200 n m tr
công nguyên, nh ng h t tinh b t s n
trong ph n hóa th ch
t i Mehicô có tu i kho ng 900 n m
n 200 n m tr
c
c phát hi n
c công nguyên [12].
Các công trình nghiên c u g n ây c a nhi u tác gi k t lu n r ng: Cây
s n có ngu n g c ph c t p và có b n trung tâm phát sinh ó là: Brazil có hai
trung tâm, còn l i là
Cây s n
Mehicô và Bolivia.
c ng
iB
ào Nha
th k 16. Tài li u nói t i s n
1558.
châu Á, s n
th k 18. S n
a
n Congo (châu Phi) vào kho ng
vùng này là c a Barre và Thevet vi t n m
c nh p vào n
kho ng th k 17 và SriLanka
c nh p vào Trung Qu c, Myanmar và các n
khác vào kho ng cu i th k 18,
u th k 19 [7].
u
c châu Á
5
Vi t Nam cây s n
tác ph bi n
c du nh p vào kho ng th k th 18 và
h u h t các t nh c a Vi t Nam t B c
tr ng nhi u nh t
vùng
c canh
n Nam. Di n tích s n
ông Nam B , Tây Nguyên, vùng núi và trung du
phía B c và ven bi n Nam Trung B , ven bi n B c Trung B [7].
1.1.2. Giá tr dinh d
ng
Theo s li u công b c a T ch c L ng th c và Nông nghi p th gi i (FAO),
hàm l ng dinh d ng trong c s n (tính trên 100 gam ph n n
N
c
c) nh sau:
: 65,5%
Protein
: 1,0%
Lipit
: 0,2%
Xenlulose
: 1,2%
Trong protein c a s n có t
acid amin không thay th
ng
i
các acid amin (nh t là 9
c c n thi t cho con ng
amin quan tr ng là Lizin và Tritophan có
c tr em và ng
y
i)
c bi t hai acid
cung c p cho nhu c u c a
i l n.
Theo Keliku (1970) thì thành ph n các ch t trong c s n bao g m:
- Hydrat cacbon: Chi m 88 - 91% tr ng l
ng khô c a c , trong ó:
+ Tinh b t: 84 - 87%
+
ng t ng s : 4% bao g m saccharoza (71%); glucoza (13%);
fructoza (9%) và mantoza (3%).
- Các ch t khác v i hàm l
ng th p: Protein, lipid, m t s khoáng ch t
ch y u (P, K, Ca, Mg,…), m t s vitamin (C, B1,B2,…).
Thành ph n dinh d
ng khác bi t tu gi ng, v tr ng, s tháng thu
ho ch sau khi tr ng và k thu t phân tích.
6
V ph m ch t: H t tinh b t s n r t nh ,
h t b t s n th
ng m n,
ng kính 0,015 - 0,025mm,
dính cao 10 - 17% (khoai lang 4%), nhi t
h
hóa th p 700C (khoai lang 75 - 780C).
Ngoài ra, lá s n c ng có hàm l
ng protein cao (20 - 25%), hàm l
k các ch t Canxi, Caroten, Vitamin B1, C (Tera 1984). Ch t
khá
y
ng áng
m c a lá s n có
các acid amin c n thi t, giàu lysin nh ng thi u methionin. Trong lá s n
ngoài các ch t dinh d ng, c ng ch a m t l
ng
gi ng s n ng t có 80 - 110mg HCN/1kg lá t
i. Các gi ng s n
- 240mg HCN/ 1kg lá t
c n chú ý lu c k
ng ch a 160
i. Lá s n ng t là m t lo i rau r t b d
làm gi m hàm l
n mà nên mu i d a ho c ph i khô
khác làm bánh thì hàm l
c t [HCN] áng k . Các
ng HCN. Lá s n
ng nh ng
ng không nên lu c
làm b t lá s n ph i h p v i các b t
ng HCN còn l i không áng k [5].
B ng 1.1: Thành ph n dinh d
ng trong m t s lo i cây tr ng dùng làm
th c n cho gia súc
N ng l
Ch t
Protein
khô
thô
C Pangola
253
17,9
85,9
0,9
0,5
547
Cây ngô non
131
14,0
33,8
0,8
0,3
295
Lá cây keo d u
257
70,0
36,0
3,8
0,7
780
C Stylo
223
35,0
61,0
3,1
0,5
533
Rau mu ng
106
21,0
16,0
1,2
0,5
270
C s nc v
277
90,0
100,0
0,5
0,4
968
Lá s n
257
65,9
38,2
3,0
0,9
726
B t lá s n
897
57,0
139,8
11,0
6,3
2349
204
5,0
17,1
0,4
0,3
468
Tên th c n
Bã s n
t
X thô
Canxi Photpho
trao
ng
i
(Kcal/ vt )
7
Ngu n: Giáo trình ch n nuôi - NXB Nông nghi p Hà N i, 2000
Qua s li u
b ng 1.1 ta th y: L
lá s n, b t lá s n, bã s n
n cho gia súc khác.
t
ng v t ch t khô c a c s n c v ,
u cao h n so v i m t s cây dùng làm th c
c bi t trong c s n c v có hàm l
protein thô, x thô, canxi, photpho và n ng l
h n so v i các lo i th c n khác.
trong c s n là r t cao, áp ng
ng trao
ng ch t khô,
i
u cao h n
i u này ch ng t thành ph n dinh d
ng
c nhu c u trong kh u ph n n c a v t nuôi.
1.2. Tình hình s n xu t, tiêu th s n trên th gi i và
Vi t Nam
1.2.1. Tình hình s n xu t và tiêu th s n trên th gi i
Nh ng n m g n ây, di n tích, n ng su t và s n l
ng s n trên th gi i
ngày càng t ng cao, i u ó ch ng t vai trò c a cây s n ngày càng quan
tr ng trong
i s ng c ng nh trong ch bi n các s n ph m t s n
l i ích con ng
i. Di n tích, n ng su t và s n l
2005 - 2012
c th hi n
ph c v
ng s n trên th gi i giai o n
b ng 1.2.
B ng 1.2: Di n tích, n ng su t và s n l
ng s n trên Th gi i
giai o n 2005 - 2012
N m
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Di n tích
(tri u ha)
18,42
18,63
18,49
18,45
18,83
18,56
19,64
19,99
N ng su t
(t n/ha)
11,17
12,00
12,23
12,57
12,47
12,40
12,83
12,83
Ngu n: FAOSTAT,2012 [19]
S n l ng
(tri u t n)
205,92
223,81
226,34
232,11
235,04
230,26
252,20
256,52
8
Qua b ng 1.2 ta th y: Di n tích, n ng su t và s n l
th i có xu h
ng t ng d n t n m 2005
n 2012. Trong ó, di n tích tr ng
s n trên toàn Th gi i n m 2012 t ng 8,52% (t
n ng su t t ng 14,86% (t
(t
ng ng v i 1,57 tri u ha),
ng ng 1,66 t n/ha) và s n l
ng ng 50,6 tri u t n) so v i n m 2005. Có
l
c phát tri n l
ng s n trên th
ng t ng 24,57%
c k t qu
ó là do chi n
ng th c toàn c u ã th c s coi tr ng giá tr c a cây s n.
B ng 1.3: Di n tích, n ng su t, s n l
ng s n
m ts n
c trên th gi i
Di n tích
(tri u ha)
N ng su t
(t n/ha)
S n l ng
(tri u t n)
Toàn th gi i
18,458
12,436
229,541
Châu Phi
Nigeria
C ng hòa Congo
11,870
3,125
1,855
10,224
12,0
9,173
121,361
37,504
15,050
Angola
Ghana
Mozambique
Châu M
1,047
13,241
13,859
Brazil
0,875
0,950
2,678
1,773
15,433
6,0
12,395
13,734
13,504
5,700
33,197
24,354
Paraguay
0,177
10,596
2,62408
Colombia
0,223
14,785
2,36353
Peru
0,105
11,765
1,24012
Haiti
Châu Á
Indonesia
0,147
3,892
1,183
4,073
19,216
20,217
0,5995
74,779
23,909
Thái Lan
1,168
18,833
22,006
Vi t Nam
0,496
17,179
8,522
0,232
34,755
8,060
0,278
16,822
4,684
Vùng tr ng
n
Trung Qu c
Ngu n: FAOSTAT, 2009 [19]
9
Hi n nay cây s n
tích s n
c tr ng
c tr ng t i 105 qu c gia, trong ó có 64,8% di n
Châu Phi, Châu Á chi m 21,2% và Châu M là 14%.
Qua b ng trên ta th y, Châu Á cùng v i Châu Phi và Châu M là m t
trong ba vùng s n quan tr ng c a th gi i. Di n tích s n Châu Á hi n có
3,892 tri u ha, s n l
su t s n
ng 74,779 tri u t n
Châu Á hi n
t n/ha. Indonesia là n
tri u ha - s n l
t bình quân 19,216 t n/ha cao h n Châu Phi 6,821
c có di n tích tr ng s n l n nh t châu Á v i 1,183
ng 23,909 tri u t n.
S n xu t s n t i Châu Á t ng
cu i nh ng n m 70 và
S n xu t s n
ng th hai sau Châu Phi, n ng
m c cao c a 3%/n m trong th i gian
u 80, nh ng n m 90 s n xu t s n phát tri n ch m l i.
c phát tri n khá nhanh tr l i
3,3%/n m trong su t 10 n m
qua.
Theo báo cáo t ng k t c a Cassava FAO Food Outlook December 2009
hi n nay Trung Qu c là n
c nh p kh u s n nhi u nh t th gi i
làm c n
sinh h c, tinh b t bi n tính, th c n gia súc và dùng trong công nghi p th c
ph m, d
c li u. Trong n m 2009, Trung Qu c ã nh p kh u 6.019.424 t n s n
lát khô, trung bình hàng tháng Trung Qu c nh p kh u 501.618 t n s n lát khô,
tháng th p nh t là 259.886 t n, tháng cao nh t là 616.875 t n. Trong ó nh p
kh u t Thái Lan là 3.862.662 t n, Vi t Nam là 2.010.560 t n, Indonesia là
143.072 t n, s l
ng còn l i nh p kh u m t s n
V xu t kh u Thái Lan là n
gi i, s l
k
c xu t kh u s n nhi u nh t trên th
ng s n xu t kh u chi m trên 85% l
n là Indonesia và Vi t Nam. Th tr
Thái Lan là Trung Qu c,
c khác.
ng xu t kh u s n toàn c u,
ng xu t kh u s n ch y u c a
ài Loan, Nh t B n và c ng
ng châu Âu v i t
tr ng xu t kh u s n kho ng 40% b t và tinh b t s n, 25% là s n lát và s n
viên [21].
10
Giá s n trên th tr
ng th gi i bi n
ng nhi u.
u n m 2008 t ng
m nh, có th i i m giá s n lát nh p kh u vào Trung Qu c
và giá xu t kh u tinh b t s n c a Thái Lan
t cu i n m 2008 do tác
t 200 USD/t n
t kho ng 440 USD/t n. Nh ng
ng c a kh ng ho ng kinh t toàn c u, giá s n ã
gi m r t m nh. Giá tinh b t s n vào tháng 2/2009 ch còn 240 USD/t n,
gi m 40% so v i cùng k 2008. Tuy v y trong nh ng tháng g n ây, s
ph c h i c a giá d u thô và nhu c u tiêu th s n c a Trung Qu c t ng m nh
ã giúp giá s n t ng tr l i. Hi n giá tinh b t s n t i Thái Lan ã t ng lên
285 USD/t n, t ng 19% so v i tháng 2/2009 nh ng gi m 27% so v i cùng
k n m 2008 [14].
Vi n Nghiên c u Chính sách l
ng th c Th gi i (IFPRI), ã tính
toán nhi u m t và d báo tình hình s n xu t và tiêu th s n toàn c u v i
t m nhìn
n n m 2020. N m 2020 s n l
ng s n toàn c u
kho ng 275,10 tri u t n, trong ó s n xu t s n ch y u
phát tri n là 274,7 tri u t n, các n
M c tiêu th s n
v i các n
các n
t
c ang
c ã phát tri n kho ng 0,40 tri u t n.
c ang phát tri n d báo
c ã phát tri n là 20,5 tri u t n. Kh i l
c u s d ng làm l
các n
c s
t 254.60 tri u t n so
ng s n ph m s n toàn
ng th c th c ph m d báo nhu c u là 176,3 tri u t n
và th c n gia súc 53,4 tri u t n.
T c
t ng hàng n m c a nhu c u s d ng s n ph m s n làm l
th c, th c ph m và th c n gia súc
Châu Phi v n là khu v c d n
l
us nl
t t
ng
ng
ng là 1,98% và 0,95%.
ng s n toàn c u v i d báo s n
ng n m 2020 s
t 168,6 tri u t n. Trong ó, s n
c s d ng làm l
ng th c v i kh i l
châu l c này v n
ng s n ph m s d ng làm l
ng
th c th c ph m là 77,2%, làm th c n gia súc là 4,4%. giai o n 1993 -
11
2020,
c tính t c
tiêu th s n ph m s n t ng hàng n m c a châu M
La Tinh là 1,3%, châu Phi là 2,44% và châu Á là 0,84 - 0,96%.
Cây s n ti p t c gi vai trò quan tr ng t i nhi u n
c bi t là các n
c vùng
c thu c châu Á,
ông Nam Á - n i cây s n có t ng di n tích
th ba sau lúa, ngô và t ng s n l
ng
ng
ng th ba sau lúa và mía [22].
1.2.2. Tình hình s n xu t và tiêu th s n
Vi t Nam
Vi t Nam, s n là m t trong b n cây tr ng có vai trò quan tr ng
trong chi n l
c an toàn l
tr thành cây có c
lo i cây có c khác
ng th c qu c gia sau lúa và ngô. Cây s n ã
ng hàng
n
u v di n tích và s n l
ng so v i các
c ta và tr thành cây công nghi p hàng hóa xu t
kh u, làm th c n cho gia súc có giá tr kinh t cao trong xu th h i nh p
khu v c và th gi i [4].
Tình hình s n xu t s n
c th hi n
Vi t Nam giai o n t n m 2005 - 2012
b ng 1.4.
B ng 1.4: Di n tích, n ng su t và s n l
ng s n c a Vi t Nam
giai o n 2005 - 2012
2005
Di n tích
(nghìn ha)
425,50
N ng su t
(t /ha)
157,84
S n l ng
(tri u t n)
6,71
2006
475,20
163,77
7,78
2007
495,50
165,34
8,19
2008
2009
555,70
508,80
169,08
168,18
9,39
8,55
2010
496,00
171,79
8,52
2011
2012
558,40
550.81
177,30
177.6
9, 89
9.7
N m
Ngu n: FAO STAT, 2012 [19]
12
Qua s li u b ng 1.4 cho th y, tình hình s n su t s n qua các n m t ng
c v di n tích, n ng su t và s n l
ng. Di n tích tr ng s n Vi t Nam trong
giai o n 2005 - 2012 t ng 29,45% (t
su t s n n m 2012 t ng 12,51% (t
ng ng v i 125,31 nghìn ha), n ng
ng ng 19,76 t /ha) so v i n m 2005 và
m c t ng hàng n m t 1 - 3%. S n l
ng n m 2012
t 9,7 tri u t n t ng
44,56% so v i n m 2005.
Vi t Nam ã
t ti n b k thu t nhanh nh t Châu Á v ch n t o và
nhân gi ng s n. Ti n b này là do nhi u y u t mà y u t chính là thành t u
trong ch n t o và nhân gi ng s n lai. N ng su t và s n l
ng s n c a nhi u
t nh ã t ng lên g p ôi do tr ng các gi ng s n m i n ng su t cao và áp d ng
k thu t canh tác s n thích h p, b n v ng [10].
T i Vi t Nam, cây s n
c coi là cây công nghi p chính cung c p
ngu n nguyên li u cho s n su t n ng l
ng sinh h c. B Công Th
thi n vi c quy ho ch và phát tri n vùng nguyên li u cho n ng l
ng ã hoàn
ng sinh h c.
S hình thành và phát tri n c a ngành công nghi p nhiên li u sinh h c ã làm
thay
i k t c u th tr
ng s n Vi t Nam theo h
nông thôn. Hi n nay, c n
nguyên li u s n
ng có l i cho nông nghi p và
c ã có 5 nhà máy nhiên li u sinh h c s d ng
các t nh Bình Ph
Ninh Thu n. Ngoài ra, c n
b t s n khô xu t kh u. Th tr
c, Tây Ninh, Phú Th , Qu ng Nam và
c hi n này ã có trên 30 nhà máy ch bi n tinh
ng nh p kh u tinh b t s n khô c a Vi t Nam
g m: Trung Qu c, Nh t B n, Hàn Qu c, Tây Âu,...
Vi t Nam s n là m t trong b n cây tr ng, có vai trò quan tr ng
trong chi n l
n
c an toàn l
ng th c qu c gia sau lúa và ngô. Vi t Nam là
c nông nghi p v i dân s trên 80 tri u ng
i. Trong ó hi n có 5% h
ói và 20% h nghèo, cây s n là ngu n thu nh p quan tr ng c a các h
nông dân nghèo [7].
13
Di n tích, n ng su t và s n l
tr
ng s n
ng liên t c trong th i gian qua,
c a th
k
n
c ta ã không ng ng t ng
c bi t là trong h n m t th p niên
XXI. Di n tích s n c a Vi t Nam d ki n n
u
nh kho ng 450
nghìn ha nh ng s t ng n ng su t và s n l
ng s n b ng cách ch n t o và phát
tri n các gi ng s n t t có n ng su t c t
i và hàm l
ng tinh b t cao, xây
d ng và hoàn thi n quy trình k thu t canh tác s n b n v ng và thích h p vùng
sinh thái [8].
C n
c ta hi n có 6 vùng tr ng s n v i di n tích, n ng su t, s n l
c a m i vùng khác nhau. Di n tích, n ng su t, s n l
s n
Vi t Nam
c th hi n
ng
ng c a các vùng tr ng
b ng 1.5
B ng 1.5: Di n bi n di n tích, s n l
ng s n c a các vùng tr ng s n c a
Vi tNam t n m 1995-2010
N m
Vùng
199
Di n tích
S nl
ng
(1.000ha)
(1.000 t n)
2000
2005
2010
1995
2000
2005
2010
9,9
8,5
7,3
79,0
87,9
92,4
108,8
Vùng núi trung du phía b c 80,4 82,1
89,4
104,6
606,3
678,5
986,8
1.260,1
Vùng ven bi n Trung b
94,0
83,8
133,0
155,0
602,1
645,9
1.855,9
2.607,6
Vùng Tây Nguyên
32,6
38,0
89,4
133,2
283,7
351,5
1.446,6
2.179,5
Vùng ông Nam B
49,3
16,1
98,8
90,1
560,8
154,3
2.270,5
2.283,3
B Sông C u Long
10,2
7,7
6,4
6,0
79,6
68,2
64,0
82,3
5
B sông H ng
10,9
Ngu n: [14].
t tr ng s n
Vi t Nam t p trung
bi n Trung b và Vùng Tây Nguyên.
các t nh mi n núi phía B c, ven
Vi t Nam kho ng 66% di n tích c a
14
s n
c tr ng trên
t khác. S n a
t
i núi, 40% di n tích còn l i
t có
pH t 4,5 - 6,0.
T i mi n B c Vi t Nam, s n
c tr ng ch y u
i núi và kho ng 68% c a di n tích tr ng s n là
t
c tr ng trên các lo i
ng ng. Trong khi ó s n
t cát màu xám, các lo i
khu v c có
t á và 12% có
mi n Nam, Vi t Nam
vàng v i
ng Nai, Bình Ph
a hình
c c a khu v c
c tr ng
ông Nam trên
c phân b
d n sang mi n Trung và khu v c
các b bi n mi n Trung, Tây Nguyên và
Ph
mi n
c chuy n
ông Nam trong nh ng n m g n ây,
các t nh Tây Nguyên nh Gia Lai, Kon Tum,
(chi m 26,78%);
màu
t 560.400 ha, trong ó có kho ng
ông Nam. Có th th y r ng vi c s n xu t s n t i Vi t Nam ã
bi t là
t
Tây
i núi.
N m 2009 di n tích tr ng s n ã
78% t ng di n tích
ng, các khu
ông Nam, chi m kho ng 60% di n tích s n
toàn mi n Nam. Trong khi ó h n 30% di n tích s n
Nguyên và
t cát pha
c tr ng ch y u trên
t này ph ng và nghèo ch t dinh d
v c ven bi n mi n Trung và
a hình
ông Nam b
nh
k Nông,
Tây Ninh,
c
kL k
ng Nai, Bình
c, Bình Thu n (chi m 20,52%); t nh Duyên h i Nam Trung b Qu ng
Nam, Qu ng Ngãi, Bình
nh, Phú Yên (chi m 30,33%) [11]. Ba khu v c
ã t ng t t c các l nh v c s n xu t s n v i các m c
khác nhau. N i b t
trong s ba vùng là Tây Nguyên v i m t gia t ng áng k trong giai o n
2005 - 2010. S n l
này
ng s n và di n tích s n
nhi u t nh ã t ng lên, i u
c kích thích b i vi c xây d ng các nhà máy ch bi n s n m i có
quy mô l n. S n l
ng s n trong t ng khu v c/t nh có liên quan ch t ch
n di n tích gieo tr ng và n ng su t, mà ch y u ph thu c vào vi c áp
d ng các gi ng s n m i n ng su t cao
m i t nh và thông qua các k thu t
th c hành s n xu t b n v ng. Trong khi hai m
i n m tr
c ây, t i Vi t
Nam không có các nhà máy s n xu t tinh b t s n quy mô l n, hi n nay có
15
60 nhà máy ch
bi n s n ho t
3.200.000 - 4.800.000 t n c t
Nam
ng v i t ng công su t ch
i/n m. T ng s n l
ng tinh b t s n t i Vi t
c kho ng 800.000 - 1.200.000 t n, trong ó 70%
và 30%
c s d ng trong n
c xu t kh u
c [1].
Trong th p niên 1980 và 1990 s n l
Nh ng trong m
bi n t
ng s n t i Vi t Nam ã suy gi m.
i hai n m qua (2000 - 2012), s n l
ng s n t ng t 1.98
tri u t n trong n m 2000 lên 9,7 tri u t n trong n m 2012.
V ch bi n s n, ngoài s n t
i và s n lát khô ra thì hi n nay c n
c
có 60 nhà máy ch bi n tinh b t s n, v i t ng công su t kho ng 3,8 tri u t n
c t
i/n m và nhi u c s ch bi n s n th công r i rác
h u h t các t nh
tr ng s n. Vi t Nam hi n m i n m s n xu t kho ng t 800.000 - 1.200.000
t n tinh b t s n, trong ó 70% xu t kh u, 30% tiêu th trong n
Ngoài ra, s n trong t
c [14].
ng lai s là ngu n nguyên li u cung c p cho
công nghi p ch bi n nhiên li u sinh h c (ethanol). ó là c h i t t m ra cho
vi c tiêu th s n ph m s n lát khô c a Vi t Nam. Và nh v y s góp ph n làm
cho cây s n phát tri n m t cách b n v ng và n
nh. Vì khi ti n hành s n
xu t Ethanol Vi t Nam s ti n t i không còn ph i xu t kh u nguyên li u s n
lát khô. Nh v y chúng ta s không r i vào tình tr ng b ép giá, v a giúp
ng
i nông dân an tâm s n xu t [7].
V xu t kh u s n: Th tr
ng xu t kh u s n lát và tinh b t s n c a Vi t
Nam d báo là có thu n l i và có th c nh tranh cao do th gi i có nhu c u
s n
ch bi n Ethanol, b t ng t, th c n gia súc và nh ng s n ph m tinh b t
bi n tính [3].
Xu t kh u s n c a Vi t Nam nh ng n m tr
c gi m t v trí khá khiêm
t n trong s nh ng m t hàng nông s n xu t kh u nh ng n m 2009 ã t ng
nhanh và em l i m t kho n ngo i t không nh cho
xu t kh u s n và các s n ph m t s n 8 tháng
tn
u n m 2009
c. Kim ng ch
c
t 429 tri u
16
USD, t ng g n g p ôi so v i cùng k n m tr
c và cao h n nhi u so v i kim
ng ch xu t kh u các m t hàng rau qu , h t tiêu, chè. T ng kim ng ch xu t
kh u c n m 2009 có th
Th
ng ã
t trên d
i 800 tri u USD. Chính vì v y, B Công
a m t hàng s n và các s n ph m ch bi n t s n vào nhóm
nh ng m t hàng xu t kh u ch l c [14].
Tuy nhiên, s t ng tr
ng m nh m trong xu t kh u s n c ng mang l i
nh ng m i lo không nh , nh t là nguy c tái di n tình tr ng phát tri n
di n tích tr ng s n trong c n
n giá c th tr
ta c ng tác
c, v a gây xói mòn
t v a nh h
n môi tr
ng
nhu c u tiêu th trên th gi i khá l n, nh ng
Nam th c s ch a n
n
c
nhi u vùng nông thôn, nh t là
các t nh có di n tích tr ng s n l n nh Tây Ninh, Bình Ph
Th tr
ng b t l i
ng. H n n a, v i s nhà máy và c s ch bi n s n
ng không nh
t
c,... M t khác, dù
u ra cho m t hàng s n c a Vi t
nh, l i t p trung quá nhi u vào th tr
ng Trung Qu c.
ng này chi m t i 90% t ng kim ng ch xu t kh u s n c a Vi t Nam.
N u th tr
ng này gi m nhu c u, thì giá s n có th s gi m m nh và có
nguy c s x y ra tình tr ng
m ng là
là t ch c
n
ng s n v i kh i l
ng l n [8].
i u áng
u n m 2013, Vi t Nam ã chính th c thành l p Hi p h i s n,
h tr phát tri n th tr ng c ng nh thúc
y s n xu t s n.
, b n v ng
thì c n m t s gi i pháp nh sau:
- Quy ho ch s n xu t, ch bi n và tiêu th s n. Hình thành và phát tri n
ch
ng trình s n Vi t Nam
d y, khuy n nông, qu n lý,
liên k t m ng l
i h p tác nghiên c u, gi ng
u t , s n xu t, kinh doanh, ch bi n và tiêu th
s n.
[5].
17
-
;
-
;
-
.
.
- C n khuy n cáo bà con nông dân không phá r ng làm n
n u ti p t c phá r ng
tr ng s n thì s
l i h u qu nghiêm tr ng v i
t, gây m t cân b ng sinh thái, làm ô nhi m môi tr
x y ra thiên tai, s
s nl
ng s ng và có th
l i h u qu r t n ng n . Khuy n cáo cho bà con t ng
ng s n b ng cách t ng n ng su t, không nên t ng di n tích và k thu t
canh tác s n b n v ng
c a
ng r y,
t n ng su t l i nhu n cao và duy trì
phì nhiêu
t [8].
1.3. Tình hình nghiên c u, ch n t o gi ng s n trên th gi i và Vi t Nam
1.3.1. Tình hình nghiên c u và ch n t o gi ng s n trên th gi i
Ngoài vi c t p trung cho s n xu t và tiêu th s n thì vi c nghiên c u,
ch n t o gi ng s n trên th gi i c ng
ã t lâu cây s n
c quan tâm phát tri n m nh.
c m nh danh là cây c u ói vì v y th
phát tri n trên di n r ng. S n là cây tr ng c a ng
b i nh ng ng
c ng
i nghèo và
ng
c
c s n xu t
i nông dân nghèo nên ã có th i gian cây s n b lãng quên
ng các n
c phát tri n. Cho
n n m 1970 v i s thành l p ch
ng
trình nghiên c u s n c a CIAT (International Center for Tropical Agriculture)
18
Colombia.
thành ho c
n n m 1970 các ch
c t ng c
ng
ng trình s n Qu c gia ã
nhi u n
c tr ng s n [20].
Trên th gi i, vi c nghiên c u gi ng s n
trung tâm Nông nghi p nhi t
c th c hi n ch y u
i Qu c t - CIAT - Colombia, Vi n Nông
nghi p nhi t
i Qu c t - IITA - Nigieria cùng v i các tr
c u qu c gia
nh ng n
nh ng ch
c hình
ng, vi n nghiên
c tr ng và tiêu th nhi u s n. CIAT, IITA ã có
ng trình nghiên c u r ng l n nh m thu th p, nh p n i, ch n t o và
c i ti n gi ng s n. M c tiêu c a chi n l
c c i ti n gi ng s n
tùy theo s c n thi t và kh n ng c a t ng ch
c thay
ng trình qu c gia
tác t p hu n, phân ph i ngu n v t li u gi ng ban
u ã
i
i v i công
c i u ti t b i các
chuyên gia ch n t o gi ng s n c a CIAT [12].
T i châu M Latinh, ch
ng trình ch n t o gi ng s n c a CIAT ã
ph i h p v i CLAYUCA và nh ng ch
ng trình s n qu c gia c a các n
Braxin, Colombia, Mehicô… Gi i thi u cho s n xu t
các n
c
c này nh ng
gi ng s n t t nh SM 1433 - 4,CM 3435 - 3, SG 337 - 2, CG 489 - 31,
MCOL72, AM 273 - 23, MBRA 383,… Do v y ã góp ph n
s nl
a n ng su t và
ng s n trong vùng t ng lên m t cách áng k [18].
CIAT hi n có nh ng nghiên c u r t sâu v di truy n s l
ng, ng
d ng công ngh sinh h c trong ch n t o, nhân gi ng và b o t n ngu n gen
s n, xây d ng b n
chuy n gen
gen;
ng d ng di truy n phân t
t o gi ng s n ng n ngày, ch t l
carotene và vitamin;
và công ngh
ng cao, giàu protein,
ng th i ch n ra nh ng gi ng s n kháng b nh virus,
b nh héo vi khu n (Xanthomonas manihotis), b nh
m nâu lá
(Cercospora spp), b nh thán th (Coletotrichum spp), nh n (Tetranychus
sp), b ph n, r p, sâu
c thân ...[18].
n n m 1992, CIAT ã thu th p và ánh giá
c 5.728 m u gi ng
s n theo các m c tiêu kh n ng ch ng ch u sâu b nh h i, kh n ng cho n ng
19
su t cao và thích ng v i s thay
i c a môi tr
ng. T
ó l a ch n các
c p b m ph c v cho công tác nghiên c u gi ng s n và trao
i qu gen
gi a các qu c gia. Trong ó bao g m 5.138 m u gi ng s n thu th p t i vùng
Nam M và Trung M , 24 m u gi ng s n
B c M , 384 m u gi ng s n lai
c a CIAT, 163 m u gi ng s n vùng châu Á, 19 m u gi ng s n vùng châu
Phi [20]. Sau ó, CIAT ã gi i thi u cho châu Á và châu M 251 dòng s n,
c ng theo h
ng ó hàng n m t i CIAT ã cung c p t i 41.021 h t lai t
131 c p lai cho các khu v c
qu c gia ti n hành ch n l c, c i ti n gi ng.
Vi n nghiên c u Nông Nghi p Qu c t IITA
Nigiênia ã thu th p,
ánh giá, b o qu n 1268 m u gi ng, v t li u này c a vi n ã ch n l c
a
vào s n xu t m t s gi ng s n ch ng ch u virus có n ng su t cao h n gi ng
a ph
ng 2
n 3 l n [15].
Braxin quê h
ng c a cây s n sau 12 n m ho t
c a ngân hàng gen s n c a Braxin ã thu th p
1976
n 1990 h
ã ch n l c
ng cho m c ích
c 1100 m u gi ng. T n m
c m t s gi ng s n ph bi n trong s n xu t
là gi ng 77, BGM 141, GMP 135, BGM 118 và PGM 187 [15].
Vi n nghiên c u cây có c c a n
c 1354 m u gi ng s n và lai t o
cho ch
ã thu th p và b o qu n ánh giá
c hàng ch c nghìn h t s n lai ph c v
ng trình ch n t o các gi ng s n m i. N m 1984 ã lai 158 c p lai
t o ra hàng nghìn h t lai ph c v cho công tác tuy n ch n gi ng.
gi ng s n Sree Prekash
c bi t là
c ch n l c tr c ti p dòng nh p n i, gi ng này
không nh ng có kh n ng cho n ng su t cao t 35 - 40 t n/ha mà còn có u
i m là kh n ng thu ho ch s m (7 tháng sau tr ng) l i ch ng
c b nh s n
do virus gây ra.
Ch
ng trình c i ti n gi ng s n c a Trung Qu c ã
c th c hi n t i
các vi n nghiên c u cây tr ng c a Trung Qu c. T nh ng n m 1980, h c vi n
cây tr ng Nam Trung Qu c ã gi i thi u gi ng s n có hàm l
và gi ng s n ch u l nh, ch u
ng tinh b t cao
t x u (SC124). Hi n nay gi ng s n SC124 ã
