Luật áp dụng trong giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thương mại quốc tế ở việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ
CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ
LUẬT ÁP DỤNG TRONG GIẢI QUYẾT TRANH
CHẤP THƯOOVG M ẠI QUỐC TẾ TẠI TRUNG TÂM
TRỌNG TÀI THƯOOVG MẠI QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM
N G U Y ỄN T H Ị T H U H Ư Ơ N G

H À N Ộ I - 2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SỸ
LUẬT ÁP DỤNG TRONG GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
THƯƠNG MẠI QUỐC TÉ TẠI TRƯNG TÂM TRỌNG TÀI
THƯƠNG MẠI Q ư ò c TÉ Ở VIỆT NAM
NGUYỄN THỊ THƯ HƯƠNG
NGÀNH: LUẬT KINH TẾ
MÃ SỐ: 60380107

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS.TRẦN MINH NGỌC

H À N Ộ I - 2016


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu này là của riêng tôi và chưa từng
được công bố trước đây. Mọi số liệu, thông tin sử dụng đều trung thực. Những nội
dung tham khảo đều được tr ích dẫn nguồn đầy đủ theo đúng quy định.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung của luận văn.

Học viên


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn và lòng biết ơn sâu sắc nhất tới Tiến sĩ Trần Minh
Ngọc đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá tr inh thực hiện Luận văn thạc sỹ luật
học. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy, cô Viện Đại học Mở Hà Nội đã tạo
điều kiện thuận lợi để tôi có thể học tập, nghiên cứu cũng như hoàn thành luận văn
này.
Cuối cùng, tôi muốn gửi lời cảm ơn vô hạn tới gia đình và bạn bè, những
người thân yêu luôn bên cạnh và động viên tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận
văn thạc sỹ.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Học viên


DANH MỤC CÁC TỪ VIÉT TẮT

ICC

International Chamber of Commerce
Phòng Thương mại Quốc tế

LCIA

London Court of International Arbitration
Toà án Trọng tài Quốc tế Luân Đôn

SIAC

Singapore International Arbitration Centre
Trung tâm Trọng tài Quốc tế Singapore

UNCITRAL

United Nations Commission on International Trade Law
Uỷ ban về Luật Thương mại Quốc tế của Liên Họp Quốc

UNIDROIT

International Institute for the Unification of Private Law
Viện Quốc tế về thống nhất Luật tư

VIAC

Vietnam International Arbitration Centre
Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam

WIPO

The World Intellectual Property Organization
Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới

WTO

World Trade Organization
Tổ chức Thương mại Thế giới

BLDS

Bộ Luật Dân sự

BLTTDS

Bộ Luật Tố tụng Dân sự

TAND

Toà án nhân dân

TTTM

Trọng tài Thưong mại

TTTMQT

Trọng tài Thưong mại Quốc tế


MỤC LỤC
Trang
Trang bìa phụ
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục

Danh mục từ viết tắt
M Ở ĐẦU........................................................................................................................ 1
Chương 1: LÝ LUẬN CHUNG VÈ LUẬT ÁP DỤNG TRONG TRỌNG TÀI
THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

6

1.1.Khái quát chung về trọng tài thương mại quốc tế ........................................... 6
1.1. ỉ.Khái niệm trọng tài thương mại quốc tế............................................................6
1.1.2.Đặc điểm của Trọng tài thương mại quốc tế................................................... 12
1.1.3. Các hình thức trọng tài thương mại quốc tế..................................................... 14
1.2.L uật áp dụng trong trọng tài thương mại quốc tế ..........................................18
1.2. ỉ.Nội dung của luật áp dụng trong trọng tài thương mại quốc tế......................18
1.2.2. Vai trò của luật áp dụng trong trọng tài thương mại quốc tế.......................... 23
Chương 2: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VÈ LUẬT ÁP DỤNG TRONG
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ TẠI TRUNG TÂM
TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM

26

2.1.L uật áp dụng cho tố tụng trọng tà i....................................................................26
2.2.L uật áp dụng cho nội dung tranh chấp............................................................ 34
2.3.VỒ luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tà i.........................................................47
Chương 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VÈ LUẬT
ÁP DỤNG TRONG GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ
TẠI TRUNG TÂM TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM 57
3.1.Thực trạng giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế tại các trung tâm
trọng tài thương mại ở Việt N am ............................................................................. 57

3.2.Sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật về luật áp dụng trong giải quyết
tranh chấp thưo*ng mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thưomg mại quốc tế ở
Việt N am ...................................................................................................................... 61
3.3.

Những yêu cầu

CO’

bản đối với việc hoàn thiện pháp luật về luật áp dụng

trong giải quyết tranh chấp thưomg mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thưomg
mại quốc tế ở Việt N am .............................................................................................64
3.4.

MỘÍ số giải pháp hoàn thiện pháp luật về luật áp dụng trong giải quyết

tranh chấp thưo*ng mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thưomg mại quốc tế ở
Việt N am ........................................................................................................................67
3.4.1. về luật áp dụng cho tổ tụng trọng tài................................................................ 67
3.4.2. về luật áp dụng cho nội dung tranh chấp.........................................................68
3.4.3. về luật áp dụng cho thỏa thuận trọng tài.........................................................70
3.4.4.

MỘÍ sổ kiến nghị khác..................................................................................... 72

KẾT LUẬN................................................................................................................... 75
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

77

M Ở ĐẦU
l.T ính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Ở bất kỳ nền kinh tế thị trường nào, tranh chấp thưong mại nói chung, tranh
chấp thưong mại quốc tế nói riêng được xem là một thuộc tính tất yếu. Để giải
quyết các tranh chấp đó, các bên tranh chấp có thể sử dụng nhiều phưong pháp như:
thưong lượng, trung gian, hòa giải, trọng tài, tòa án v.v. và ở hầu hết các quốc gia
trên thế giới, việc giải quyết các tranh chấp thưong mại quốc tế dưới hình thức trọng
tài đã trở nên hết sức phổ biến do các ưu điểm vượt trội của phương thức giải quyết
tranh chấp này. Trọng tài thưong mại quốc tế là phương thức tối ưu để giải quyết
các tranh chấp thương mại quốc tế mà các bên tranh chấp không thể tự giải quyết
được.
Trọng tài thương mại quốc tế là một phương thức giải quyết tranh chấp xuất
hiện từ lâu trên thế giới. Kể từ khi xuất hiện, phương thức này không ngừng được
hoàn thiện, khắc phục những hạn chế của chính nó nhằm tạo dựng một phương thức
giải quyết tranh chấp có hiệu quả trong thương mại quốc tế. Tại Việt Nam, trọng tài
thương mại quốc tế đã xuất hiện khá sớm với hình thức đầu tiên là Hội đồng Trọng
tài ngoại thương vào năm 1963. Các quy định pháp luật về trọng tài thương mại
quốc tế cũng được xây dựng và hoàn thiện qua từng thời kỳ, mà gần đây nhất là
Luật Trọng tài thương mại 2010. Luật Trọng tài thương mại 2010 ra đời chứa đựng
nhiều nội dung tiến bộ, khắc phục được những lỗ hổng từ trước tới nay trong pháp
luật Việt Nam về trọng tài nói chung cũng như luật áp dụng trong trọng tài thương
mại quốc tế nói riêng, đồng thời đảm bảo sự tương thích giữa pháp luật trọng tài
Việt Nam với pháp luật trọng tài của một số quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, việc
bổ sung nhiều quy định mới tiên tiến cũng không đồng nghĩa với việc Luật Trọng
tài thương mại đã thực sự cụ thể, chi tiết và đầy đủ. Luật áp dụng trong trọng tài
thương mại quốc tế là một vấn đề có ảnh hưởng lớn tới quá trình trọng tài cũng như
hiệu lực của phán quyết trọng tài nhưng nó vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Các
quy định liên quan đến vấn đề này còn mang tính chất chung chung, chưa rõ ràng,

gây khó khăn vướng mắc trong quá trình giải quyết tranh chấp thưong mại quốc tế
tại các trung tâm trọng tài thưong mại quốc tế ở Việt Nam. Thị trường trọng tài ở
Việt Nam được đánh giá là thị trường mới, chưa thực sự sôi động, chưa nhận được
nhiều sự quan tâm của giới kinh doanh. Các trung tâm trọng tài thương mại quốc tế
ở Việt Nam chưa đạt tới đẳng cấp cao trong khu vực cũng như trên thế giới. Mặc dù
có nhiều trung tâm trọng tài tại Việt Nam, song phần lớn các tranh chấp thương mại
quốc tế đều tập trung giải quyết tại trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC)
bên cạnh phòng thưong mại và công nghiệp Việt Nam. Có nhiều nguyên nhân dẫn
tới thực trạng này, trong đó sự hạn chế của pháp luật, bao gồm vấn đề luật áp dụng
trong trọng tài thương mại quốc tế, và hạn chế từ tổ chức, hoạt động của các trung
tâm trọng tài thưong mại quốc tế ở Việt Nam là những nguyên nhân then chốt.
Với quá trình hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới như hiện nay thì các
tranh chấp thưong mại quốc tế tại Việt Nam sẽ ngày càng nhiều và phức tạp. Xu
hướng của các bên thường là tìm kiếm cho mình một phương thức giải quyết tranh
chấp sao cho có hiệu quả nhất, nhanh chóng nhất, bảo vệ được các quyền và lợi ích
họp pháp của các bên, đảm bảo cho các quan hệ kinh tế được ổn định, thông suốt và
phát triển. Với những yêu cầu đó, trọng tài thương mại quốc tế tại Việt Nam sẽ là một
sự lựa chọn hoàn hảo. Tuy nhiên, để thu hút được sự quan tâm lớn từ xã hội nói
chung, giới kinh doanh nói riêng đối với phương thức trọng tài thì việc khắc phục
những tồn tại cản trở sự phát triển của thị trường trọng tài ở Việt Nam là rất cấp thiết.
Chính vì những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài “Luậí áp dụng trong giải
quyết tranh chấp thương mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thương mại quốc tế
ở Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu của mình. Luận văn không chỉ dừng lại ở việc
nghiên cứu các quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về luật áp dụng trong
giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thương mại quốc tế
ở Việt Nam mà còn có sự đánh giá, so sánh với những quy định tương tự trong luật
trọng tài của một số quốc gia trên thế giới, từ đó đưa ra một số giải pháp hoàn thiện
các quy định của pháp luật Việt Nam về vấn đề này.

2


2.Tình hình nghiên cứu đề tài
Luật áp dụng trong trọng tài thương mại quốc tế là vấn đề pháp lý đã được
nghiên cứu trong một thời gian dài và được đề cập trong một số công trình nghiên
cứu khoa học. Trước khi Pháp lệnh Trọng tài thương mại 2003 ra đời, đã có bài viết
“Luật áp dụng trong xét xử của trọng tài thương mại quốc tế” của Nông Quốc Bình
đăng trên Tạp chí Luật học số 4 năm 1999 nghiên cứu về vấn đề này. Sau khi Pháp
lệnh Trọng tài Thương mại 2003 ra đời, nhiều công trình nghiên cứu khoa học liên
quan đến Luật áp dụng trong trọng tài Thương mại quốc tế được công bố như: Bài
viết: “Những vấn đề cơ bản của Luật Trọng tà r của Đào Trí ú c đăng trong tài liệu
hội thảo “Góp ỷ dự thảo Luật Trọng tài” do Hội Luật gia Việt Nam phối họp với
Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam tổ chức tháng 11/2008 tại Hà Nội;
Luận án Tiến sỹ Luật học “Hoàn thiện pháp luật về trọng tài thương mại của Việt
Nam trong điều kiện hội nhập quốc tể” của Nguyễn Đình Thơ năm 2007; Luận án
Tiến sỹ Luật học “Giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế bằng trọng tài ở Việt
Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tể” của Trần Minh Ngọc năm 2009; Bài
viết “Luật áp dụng đối với nội dung tranh chấp từ hợp đồng trong Trọng tài
Thương mại quốc tế” của TS.Trần Minh Ngọc trên Tạp chí Nhà nước và Pháp luật
số 1 năm 2009; Bài viết “Luật áp dụng đối với thỏa thuận trọng tài trong trọng tài
thương mại quốc tế” của TS.Trần Minh Ngọc trên Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số
1 năm 2009; Luận văn thạc sỹ Luật học “Luật trọng tài thương mại Việt Nam 2010 bước phát triển mới của pháp luật trọng tài thương mại Việt Nam” của Nguyễn Thị
Hồng Hạnh năm 2010; Khóa luận tốt nghiệp “Luật áp dụng trong trọng tài thương
mại quốc tế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành” của Vương Thị Ngọc
Bích năm 2011 v.v.
Tuy nhiên, những công trình nghiên cứu của các tác giả nêu trên hoặc là đề
cập tới từng khía cạnh riêng lẻ của trọng tài thương mại quốc tế, trong đó có khía
cạnh luật áp dụng trong trọng tài thương mại quốc tế hoặc là đề cập tới toàn bộ trình

tự giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế bằng trọng tài.

Mặc dù đã có một số

công trình nghiên cứu về luật áp dụng trong trọng tài thương mại quốc tế song chưa

3


có công trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống và toàn diện về Luật áp dụng
trong giải quyết tranh chấp thuong mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thuong mại
quốc tế ở Việt Nam. Vì vậy, tác giả đã mạnh dạn lụa chọn đề tài “Luậí áp dụng
trong giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thương
mại quốc tế ở Việt Nam” làm đề tài luận văn của mình.
3. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
•

Luận văn tập trung nghiên cứu các quy định hiện hành của pháp luật Việt

Nam về luật áp dụng trong giải quyết tranh chấp thuơng mại quốc tế tại trung tâm
trọng tài thuơng mại quốc tế ở Việt Nam, bao gồm: Luật áp dụng cho tố tụng trọng
tài, Luật áp dụng cho nội dung tranh chấp và Luật áp dụng cho thỏa thuận trọng
tài tại trung tâm trọng tài quốc tế ở Việt Nam. Luận văn đề xuất một số giải pháp
then chốt nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam về luật áp dụng trong giải quyết
tranh chấp thuơng mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thuong mại quốc tế ở Việt
Nam.
4. Phưo*ng pháp nghiên cứu đề tài
Luận văn đuợc nghiên cứu trên cơ sở phuong pháp luận biện chứng duy vật
của Chủ nghĩa Mac - Lenin, tu tuởng Hồ Chí Minh về nhà nuớc và pháp luật, quán
triệt đuờng lối, chủ truong, chính sách của Đảng và Nhà nuớc ta về hoàn thiện hệ

thống pháp luật đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế. Các phuơng pháp nghiên
cứu cụ thể bao gồm: Phuơng pháp thu thập, tổng họp tài liệu; phuong pháp diễn
giải, quy nạp; phuơng pháp so sánh; phuơng pháp phân tích, tổng họp.
5. Mục đích của việc nghiên cứu đề tài
Việc nghiên cứu đề tài huớng tới những mục đích sau:
- Thứ nhất, nghiên cứu vấn đề lý luận về luật áp dụng trong trọng tài thuong
mại quốc tế.
- Thứ hai, phân tích và làm rõ hon những quy định của pháp luật Việt Nam
về luật áp dụng trong giải quyết tranh chấp thuong mại quốc tế tại trung tâm trọng

4


tài thương mại quốc tế ở Việt Nam được thể hiện chủ yếu ở các văn bản: Luật
Trọng tài thương mại 2010, Bộ luật Tố tụng Dân sự 2004, Bộ Luật Tố tụng Dân sự
2015.
- Thứ ba, chỉ ra những bất cập, hạn chế trong các quy định của pháp luật Việt
Nam cũng như thực tiễn áp dụng về luật áp dụng trong giải quyết tranh chấp thương
mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thương mại quốc tế ở Việt Nam.
- Thứ tư, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam về
luật áp dụng trong giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế tại trung tâm trọng tài
thương mại quốc tế ở Việt Nam.
ó.Những kết quả nghiên cứu mói của luận văn
- Thứ nhất, luận văn đã góp phần làm sáng tỏ hơn những vấn đề lý luận về
luật áp dụng trong trọng tài thương mại quốc tế.
- Thứ hai, phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật Việt Nam hiện
hành về luật áp dụng trong giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế tại trung tâm
trọng tài thương mại quốc tế ở Việt Nam và có sự so sánh, đối chiếu với các quy
định pháp luật tương tự của một số quốc gia trên thế giới. Từ đó rút ra những hạn
chế, bất cập của pháp luật Việt Nam trong lĩnh vực này.

- Thứ ba, đưa ra giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam về luật áp
dụng h ong giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thương
mại quốc tế ở Việt Nam.
7.BỐ cục của luận văn
Ngoài Phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn
được kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: Lý luận chung về luật áp dụng trong trọng tài thương mại quốc tế
Chương 2: Quy định của pháp luật về luật áp dụng trong giải quyết tranh
chấp thương mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thương mại quốc tế ở Việt Nam

5


Chương 3: Giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam về luật áp dụng trong
giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế tại trung tâm trọng tài thương mại quốc tế
ở Việt Nam.

Chương 1
LÝ LUẬN CHUNG VÈ LUẬT ÁP DỤNG TRONG TRỌNG TÀI THƯƠNG
MẠI QUỐC TẾ
1.1. Khái quát chung về trọng tài thương mại quốc tế
1.1.1. Khái niệm trọng tài thương mại quốc tế
Trọng tài thương mại quốc tế là một trong những hình thức giải quyết tranh
chấp phổ biến hiện nay trên thế giới. Muốn tìm hiểu thế nào là trọng tài thương mại
quốc tế, trước tiên cần tìm hiểu trọng tài là gì?
Hiện nay trên thế giới có nhiều cách tiếp cận khác nhau về khái niệm trọng
tài. Theo cuốn Đại từ điển Kinh tế thị trường: “Trọng tài là một phương thức giải
quyết một cách hòa bình các vụ tranh chấp. Là chỉ đôi bên đương sự tự nguyện đem
những việc, những vấn đề tranh chấp giao cho người thứ ba có tư cách công bằng,
chính trực xét xử, phán quyết do người này đưa ra có hiệu lực ràng buộc với cả hai

bên”[8 , tr.5]. Hiệp hội Trọng tài Hoa Kỳ lại cho rằng: “Trọng tài là cách thức giải
quyết tranh chấp bằng cách đệ trình vụ tranh chấp cho một hoặc một sổ người xem
xét, giải quyết và họ sẽ đưa ra quyết định cuối cùng có giá trị bắt buộc các bên tranh
chấp thỉ hành”[8 , tr.5]. Còn theo OKEZIE CHUKWUMERIJE: “Trọng tài là một
cơ chế giải quyết tranh chấp giữa các bên với nhau, được thực hiện thông qua một
cá nhãn do các bên lựa chọn hoặc bởi việc dựa trên những thủ tục hay những tổ
chức nhất định được lựa chọn bởi chính các bên ”[9, tr.2]. Với một quan điểm
tương tự như vậy, JAMES và NICHOLAS cho rằng, trọng tài được coi như một tiến
trình tư được mở ra theo sự thỏa thuận của các bên nhằm giải quyết một tranh chấp
đang tồn tại hoặc có thể sẽ phát sinh bởi một Hội đồng trọng tài gồm một hoặc

6


nhiều Trọng tài viên. Hội đồng trọng tài này là kết quả của sự lựa chọn của chính
các bên tranh chấp hoặc thông qua những đại diện của họ, và chính các bên cũng sẽ
là những người thiết lập nên các thủ tục mà Hội đồng Trọng tài phải áp dụng để giải
quyết tranh chấp [9, tr.3].
Mặc dù các học giả nhìn nhận trọng tài theo quan điểm riêng của mình, tuy
nhiên có thể hiểu rằng trọng tài là một phương thức giải quyết tranh chấp với sự
tham gia của một bên thứ ba trung lập do các bên thỏa thuận chọn ra để giải quyết
tranh chấp giữa họ và quyết định của bên thứ ba này có giá trị bắt buộc thi hành.
Trọng tài có một số đặc điểm cơ bản như: quá trình trọng tài diễn ra trên cơ sở thỏa
thuận trọng tài được các bên tranh chấp xây dựng; thành phần hội đồng trọng tài và
thủ tục trọng tài được xác định bởi các bên; quyết định của trọng tài về vụ tranh
chấp buộc các bên phải thực hiện.
Vậy với tư cách là một hình thức trọng tài thì trọng tài thưong mại quốc tế là
gì?
Trước tiên, Trọng tài thương mại quốc tế với vai trò là một phương thức giải
quyết tranh chấp thì chắc chắn phải là một trọng tài, nó luôn mang những đặc điểm

chung của một trọng tài. Bên cạnh những đặc điểm chung của trọng tài, nó còn có
những đặc trưng riêng, đó là tính “thương mại ” và tính “quốc tế”.
•

Tính thương mại

Yếu tố thương mại là yếu tố quan trọng khi tìm hiểu về khái niệm trọng tài
thương mại quốc tế bởi lẽ trọng tài thương mại quốc tế chỉ giải quyết các tranh chấp
phát sinh trong hoạt động thương mại. Trên bình diện quốc tế, cho đến nay không
tồn tại khái niệm thương mại nào được các quốc gia cùng chấp nhận. Mặc dù Công
ước New York 1958 về công nhận và thi hành quyết định trọng tài nước ngoài đã nỗ
lực ghi nhận một sự giải thích về thuật ngữ “thương mại” nhưng lại dành cho các
nước thành viên quyền bảo lưu đối với khái niệm này. Luật Mầu của Liên họp quốc
1985 (Luật Mầu UNCITRAL) tại phần chú thích của Điều 1(1) có đưa ra một cách
giải thích về thuật ngữ thương mại rất rộng nhưng nó chỉ được các quốc gia sử dụng

7


như một tài liệu tham khảo cho việc xây dựng khái niệm thưong mại trong pháp luật
nước mình. Bên cạnh đó, các quốc gia cũng có những định nghĩa khác nhau về
“thưong mại”. Bộ luật thương mại Cộng hòa Pháp hiện hành không đưa ra bất kì
định nghĩa nào về “thưong mại” nhưng tại Điều LI 10-1 đã liệt kê khá nhiều hành vi
thưong mại được thể hiện bởi các thương nhân, bao gồm: mua bán hàng hóa để bán
lại, mua bán bất động sản để bán lại, mọi hoạt động trung gian về mua, thuê hoặc
bán các công trình xây dựng, cho thuê tài sản,.... Bộ luật Thưong mại số 48 của
Nhật Bản năm 1899 quy định thuật ngữ thưong mại được dùng để chỉ những hoạt
động mua bán nhằm mục đích lợi nhuận và hầu hết các dịch vụ trên thị trường như
dịch vụ vận tải, cung ứng điện hay khí đốt, ủy thác, bảo hiểm, ngân hàng. Luật
Thưong mại năm 2005 của Việt Nam giải thích hoạt động thương mại là “ hoạt

động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu
tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác ” (khoản 1
Điều 3). Nhìn chung, dưới góc độ lý luận, các học giả có thể đưa ra những khái
niệm thưong mại khá toàn diện và được giải thích chi tiết mà điểm chung của nó là
những giao dịch kinh doanh giữa các thương nhân với nhau và mục đích chính của
họ là lợi nhuận. Khái niệm này dùng để phân biệt các vụ trọng tài quốc tế hên quan
đến tranh chấp kinh doanh hoặc thương mại với các vụ trọng tài quốc tế giữa các
quốc gia về các vấn đề tranh chấp biên giới và vấn đề chính trị khác. Nó cũng dùng
để phân biệt các vụ trọng tài quốc tế liên quan đến tranh chấp kinh doanh hoặc
thưong mại với các vụ trọng tài liên quan đến các vấn đề như chiếm hữu tài sản, lao
động và vấn đề tài sản trong quan hệ hôn nhân gia đình [1, ừ.8],
Hiện nay, ngày càng có nhiều quốc gia mở rộng phạm vi giải quyết của trọng
tài không chỉ đối với các tranh chấp thương mại mà còn đối với các quan hệ có tính
chất dân sự. Một số quốc gia như Anh, Mỹ, Đức, Nhật, Thụy Điển, Trung Quốc...
khi ban hành đạo luật trọng tài mới đã mở rộng thẩm quyền của trọng tài, theo đó
trọng tài không chỉ giải quyết các tranh chấp thương mại truyền thống mà còn có
thể giải quyết các tranh chấp về lao động và dân sự khác trừ các tranh chấp bắt
nguồn từ những quan hệ liên quan tới lợi ích công và trật tự công hoặc đối với các

8


tranh chấp thuộc các lĩnh vực khác như: hôn nhân gia đình (chẳng hạn chia tài sản
vợ chồng), sở hữu trí tuệ (không liên quan tới tài sản), tranh chấp trong lĩnh vực
cạnh tranh, tranh chấp lao động thì nhà nước thường can thiệp trực tiếp bằng việc
bắt buộc giải quyết tại Tòa án hoặc một cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhất định
vì chúng được coi là vấn đề thuộc chính sách công [9, tr.28].
•

Tính quốc tế

Tính quốc tế tạo nên nét đặc trưng của trọng tài thưcmg mại quốc tế. Thuật
ngữ “quốc tế” được sử dụng để phân biệt sự khác nhau giữa các vụ trọng tài thuần
túy quốc gia hoặc trong nước với các vụ trọng tài, ở một phương diện nào đó, vượt
qua biên giới quốc gia và được gọi là quốc tế hoặc, theo thuật ngữ được dùng bởi
thẩm phán Jessup, “vượtphạm vi quốc gia” [10, tr.14]. Các trọng tài nội địa thường
bắt buộc phải tuân theo những quy định về trọng tài của quốc gia đó như: tố tụng
trọng tài, luật điều chỉnh nội dung tranh chấp, ngôn ngữ trọng tài. Nhưng trọng tài
thưcmg mại quốc tế có thể tiến hành phiên xử và đưa ra phán quyết ở nước ngoài
trên cơ sở một trình tự tố tụng, ngôn ngữ và luật áp dụng cho tranh chấp do chính
các bên thỏa thuận ra.
Tùy thuộc mức độ phát triển của mỗi quốc gia, và cách mà mỗi quốc gia
đánh giá năng lực của trọng tài mà pháp luật mỗi nước lại có những quy định giới
hạn riêng về tính quốc tế. Hiện nay, học lý cũng như thực tiễn trọng tài thường đề
cập tới hai tiêu chí chủ yếu được sử dụng, hoặc riêng biệt hoặc kết họp, để định
nghĩa thuật ngữ quốc tế trong bối cảnh của Trọng tài thưcmg mại quốc tế [10, tr.16].
Tiêu chí thứ nhất tập trung phân tích tỉnh chất của tranh chấp trong khi tiêu chí thứ
hai nhấn mạnh vào chủ thể của vụ tranh chấp.
•

về tính chất của tranh chấp

Đây là tiêu chí quan trọng để xác định tính quốc tế của vụ tranh chấp. Hiện
nay, Tòa án trọng tài quốc tế ICC (ICC) cũng như một số quốc gia đã đưa ra sự giải
thích về tính “quốc tế ” của quan hệ sẽ được giải quyết bằng trọng tài trong các sách
hướng dẫn về trọng tài được xuất bản bởi ICC, theo đó, tính chất quốc tế của trọng


tài không có nghĩa là buộc các bên nhất định phải có quốc tịch khác nhau. Họp đồng
vẫn có thể mở rộng phạm vi ra khỏi biên giới quốc gia, ví dụ như, một họp đồng

được ký kết giữa các chủ thể có cùng quốc tịch nhưng việc thực hiện họp đồng lại ở
một nước khác, hoặc trong trường họp họp đồng được ký kết giữa một nhà nước và
một chi nhánh của một công ty nước ngoài kinh doanh trên lãnh thổ đó [9, tr 19],
Như vậy, có thể hiểu rằng ICC quan niệm một tranh chấp thưong mại sẽ được coi là
có tính quốc tế nếu nó có liên quan tới bất kỳ yếu tố nước ngoài nào như: nơi giao
kết họp đồng ở nước ngoài, nơi thực hiện họp đồng ở nước ngoài, các bên tham gia
họp đồng ở các nước khác nhau...
Sự giải thích rộng rãi như vậy cũng được tìm thấy trong Bộ luật Tố tụng dân sự
Cộng hòa Pháp 1981. Điều 1492 Bộ Luật này quy dinh: “Một trọng tài sẽ được coi là
trọng tài quốc tế nếu nó giải quyết các tranh chấp quyền lợi trong thương mại quốc
tế \ Tuy nhiên, điều khoản này đã không định nghĩa “tranh chấp quyền lợi trong
thương mại quốc tế ’ là gì. Việc giải thích cụm từ này lại được thực hiện bởi Tòa án
thượng thẩm Pháp trong những phán quyết của mình. Theo đó, tính chất quốc tế của
một tranh chấp được quy định rất rộng rãi với nhiều căn cứ khác nhau như nơi giao kết
họp đồng ở nước ngoài, noi thực hiện họp đồng ở nước ngoài, hàng hóa di chuyển
quan biên giới, các bên tham gia họp đồng không cùng quốc tịch, việc thanh toán họp
đồng hên quan tới hon một quốc gia...

• về đăc điểm của chủ thể tham gia tranh chấp
Cách tiếp cận này xem xét đến quốc tịch, nơi thường trú hay trụ sở thưong
mại của các bên trong thỏa thuận trọng tài. Trong trường họp tranh chấp phát sinh
từ thương mại quốc tế giữa các cá nhân hoặc pháp nhân có nơi cư trú thường xuyên
hoặc trụ sở ở các nước kí kết khác nhau nếu có thỏa thuận trọng tài thì sẽ được
trọng tài thương mại quốc tế thụ lý giải quyết.
Với vai trò là văn bản được xây dựng chuyên áp dụng đối với Trọng tài
thưong mại quốc tế, việc định nghĩa về thuật ngữ “quốc tế” có ý nghĩa quan trọng

10

trong Luật Mầu UNCITRAL. Điều 1.3 Luật Mầu UNCITRAL định nghĩa một vụ
trọng tài là quốc tế nếu:
•

Các bên tham gia thỏa thuận trọng tài, tại thời điểm ký kết thỏa thuận

trọng tài đó, có trụ sở kinh doanh ở các nước khác nhau; hoặc
•

Một trong những địa điểm sau đây được đặt ở ngoài quốc gia nơi các bên

có trụ sở kinh doanh:
•

Nơi tiến hành trọng tài nếu được xác định trong hoặc theo thỏa thuận

trọng tài;
•

Nơi mà phần chủ yếu của các nghĩa vụ trong quan hệ thưong mại được

thực hiện hoặc nơi mà nội dung tranh chấp có quan hệ mật thiết nhất;
•

Các bên đã thỏa thuận rõ ràng rằng vấn đề chủ yếu của thỏa thuận trọng

tài liên quan đến nhiều nước.
Như vậy có thể thấy, Luật Mầu UNCITRAL đã kết họp hai tiêu chí: tính
chất quốc tế và yếu tố chủ thể để xác định tính quốc tế của trọng tài.Ngoài ra còn
một tiêu chí khác được sử dụng trong định nghĩa trên, ví dụ địa điểm mà đối tượng

của tranh chấp có mối quan hệ gần gũi nhất có thể là nước ngoài đối với các bên.
Đây là một sự giải thích khá rộng về tính “quốc tế” của trọng tài thương mại quốc
tế.
Bên cạnh đó, Một số các Công ước quốc tế về trọng tài thương mại quốc tế
hay tư pháp quốc tế của một số quốc gia cũng thừa nhận điều này. Điều 1.1(a) Công
ước Châu Âu 1961 về Trọng tài thưong mại quốc tế quy định: “Cổng ước này sẽ
được áp dụng với: Thỏa thuận trọng tài được kỷ kết với mục đích giải quyết tranh
chấp phát sinh từ thương mại quốc tế giữa các cá nhân hoặc pháp nhân có nơi cư
trú thường xuyên hoặc trụ sở ở các nước ký kết khác n h a ứ \.. Tương tự, Điều 176
(1) Đạo Luật Tư pháp Quốc tế của Liên bang Thụy Sĩ giới hạn việc áp dụng
Chưong 12 của Đạo Luật (Chương về trọng tài quốc tế) đối với những vụ việc mà

11


địa điểm trọng tài ở Thụy Sỹ vào thời điểm ký kết thỏa thuận trọng tài, ít nhất một
bên chủ thể không cư trú ở Thụy Sỹ.
Tất nhiên, trên đây chỉ là sự tìm hiểu những góc độ tiếp cận khác nhau của
thuật ngữ “quốc tế”. Còn, để xác định một vụ trọng tài cụ thể nào đó có phải là “quốc
tế” hay không lại phụ thuộc vào pháp luật của quốc gia liên quan.
Tóm lại, Trọng tài thưong mại quốc tế là một phương thức giải quyết tranh
chấp mà sự bắt đầu của nó dựa trên sự thỏa thuận của các bên tham gia tranh chấp
nhằm giải quyết các tranh chấp thưong mại có yếu tố quốc tế (hay yếu tố nước
ngoài) bởi một Hội đồng Trọng tài (gồm một hay nhiều Trọng tài viên) trên cơ sở
trình tự thủ tục do các bên tranh chấp thỏa thuận chọn ra và nó kết thúc với một
phán quyết có hiệu lực pháp lí bắt buộc đối với các bên. Tính quốc tế của trọng tài
được quyết định dựa trên hai yếu tố, hoặc được sử dụng riêng rẽ hoặc được kết họp
với nhau, đó là: tính chất quốc tế của tranh chấp và đặc điểm của chủ thể tham gia
tranh chấp.
1.1.2.Đặc điểm của Trọng tài thương mại quốc tế

Trọng tài thương mại quốc tế đã và đang là một phương thức giải quyết tranh
chấp được đặc biệt ưa chuộng trong kinh doanh quốc tế. Sở dĩ Trọng tài thưong mại
quốc tế trở thành một công cụ pháp lý quan trọng trong giải quyết các tranh chấp
thưong mại quốc tế là vì phưong thức này có những lợi thế vượt trội sau đây:
•

Tỉnh nhanh chóng

Trong suốt thời gian dài trong quá khứ cũng như hiện nay, trọng tài được coi
như một phưong thức giải quyết tranh chấp có tính nhanh chóng [9, tr.45]. Quá
trình trọng tài có thể diễn ra rất nhanh trong vòng vài tuần hay vài tháng tùy thuộc
vào các bên tranh chấp - điều được coi là ưu thế hơn so với việc giải quyết tranh
chấp bằng tòa án. Các thủ tục tư pháp tại tòa án thường kéo dài bởi hệ thống tòa án
được tổ chức theo các cấp xét xử, vì vậy việc kiện tụng có thể kéo dài từ cấp sơ
thẩm tới cấp tòa án cuối cùng. Ngoài ra, sự kiện tụng này còn có thể bị kéo dài do
ảnh hưởng của những thủ tục tư pháp phức tạp, cứng nhắc và tiêu tốn rất nhiều thời

12


gian. Điều này tạo thuận lợi cho giới kinh doanh khi đối với họ thời gian là rất quan
trọng, nếu vụ tranh chấp cứ dai dẳng nhiều năm thì công việc làm ăn của họ có thể bị
đình trệ, chậm phát triển.
•

Tỉnh trung lập

Trong nhiều trường họp, các bên tham gia tranh chấp đến từ các quốc gia
khác nhau và họ sẽ phải cân nhắc về việc đưa vụ việc ra trước một tòa án quốc gia.
Các bên thường có tâm lý thiếu tự tin khi phải đối mặt với những thủ tục tư pháp

nghiêm khắc, cứng nhắc và các thẩm phán - những người có thể sẽ có những định
kiến hoặc bị chi phối bởi tình cảm dân tộc khi đưa ra phán quyết. Và như thế, sẽ chỉ
làm lợi cho một bên là những người có cùng quốc tịch với thẩm phán. Trong bối
cảnh đó, trọng tài có thể giúp cho các bên tranh chấp tự do và bình đẳng để lựa chọn
địa điểm xét xử trọng tài, ngôn ngữ sử dụng trong quá trình trọng tài, các quy tắc tố
tụng, quốc tịch của các Trọng tài viên và người đại diện,

về điểm này không thể

phủ nhận vị trí ưu thế của trọng tài so với tòa án.
•

Tỉnh bỉ mật

Các nhà kinh doanh tham gia vào tranh chấp luôn e ngại rằng, h anh chấp liên
quan tới bí mật thưong mại cũng như công việc kinh doanh của họ nếu bị xét xử
dưới sự theo dõi của công luận sẽ ảnh hưởng tới công việc trong tưong lai. Với yêu
cầu công việc như vậy, lựa chọn trọng tài để giải quyết tranh chấp là một lựa chọn
phù họp bởi hội đồng trọng tài được thành lập theo yêu cầu của các bên và thực
hiện theo phưong thức xét xử kín tách rời khỏi sự chú ý của công luận. Phiên tòa
xét xử chỉ tiến hành với sự có mặt của các bên, thậm chí việc xét xử phải dựa trên
những tài liệu, chứng cứ được cung cấp bởi các bên mà không nhất thiết phải mở
một phiên tòa trọng tài. Phán quyết trọng tài cũng sẽ chỉ được trao cho các bên nếu
họ không có thỏa thuận khác,

về điểm này, tòa án không phải là phưong án tối ưu

bởi tòa án sẽ chỉ dựa vào trình tự tố tụng đã được quy định trong pháp luật quốc gia,
xét xử và đưa phán quyết về vụ việc một cách công khai. Do vậy, khi lựa chọn
phương thức giải quyết tranh chấp là trọng tài, các vụ tranh chấp hên quan tới bí mật

13


kinh doanh, khiếm khuyết của hàng hóa, sự kém chất lượng của sản phẩm sẽ được bảo
đảm giữ bí mật.
•

Tính chuyên nghiệp

Các lĩnh vực tranh chấp thường rất rộng lớn, ở các lĩnh vực, các ngành nghề
khác nhau. Trong khi không phải tất cả các thẩm phán đều là những chuyên gia có
trình độ cao trong tất cả các lĩnh vực của thương mại quốc tế thì các trọng tài viên
thường là những chuyên gia có trình độ cao về từng lĩnh vực xét xử. Họ có thể là
những luật sư chuyên sâu về lĩnh vực đầu tư, hàng hải, cũng có thể là những kỹ sư
xuất sắc trong lĩnh vực xây dựng, chế tạo máy hoặc là những chuyên gia làm việc
lâu năm và rất có kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng.... Chính yếu tố
chuyên môn đó đã góp phần đảm bảo cho phán quyết trọng tài thường có độ chính
xác cao và mang tính khách quan hon so với phán quyết của tòa án trong lĩnh vực
thưong mại quốc tế.
•

Tính chung thẩm

Trọng tài thưong mại quốc tế là phưong thức giải quyết tranh chấp tư, việc
giải quyết tranh chấp bằng trọng tài không nhân danh quyền lực nhà nước mà nhân
danh ý chí của các bên đương sự. Tuy nhiên, không phải vì thế mà quyết định trọng
tài không có giá trị ràng buộc đối với các bên. Khi phán quyết trọng tài được Hội
đồng trọng tài đưa ra, về nguyên tắc, phán quyết trọng tài là chung thẩm, buộc các
bên phải thi hành. Tòa án không thể xét xử lại vụ tranh chấp nếu đã có phán quyết

của trọng tài mà chỉ có thể hủy phán quyết của trọng tài trên cơ sở xem xét các thủ
tục tố tụng trọng tài có được chấp hành đầy đủ hay không. Trong khi đó, các quyết
định của tòa án thường bị kháng cáo lên nhiều cấp xét xử và hậu quả có thể là, phán
quyết mới của tòa án cấp cao hơn khác với nội dung phán quyết ban đầu được đưa
ra.
1.1.3.Các hình thức trọng tài thương mại quốc tế

14


Hiện nay, pháp luật nhiều nước trên thế giới công nhận Trọng tài thương mại
quốc tế có hai loại chủ yếu: trọng tài thường trực (trọng tài quy chế) và trọng tài vụ
việc (trọng tài Ad-hoc)[16, tr.54]. Mỗi hình thức trọng tài đều có những ưu điểm và
hạn chế của nó, vì vậy các bên tranh chấp phải tự cân nhắc, lựa chọn cho phù họp.
•

Trọng tài thường trực (Institutional Arbitration)

Trọng tài thường trực là một giải pháp trọng tài được quản lý bởi một tổ chức
trọng tài nhất định và tuân theo những quy tắc trọng tài của tổ chức trọng tài đó [10,
tr.44]. Tùy theo phạm vi hoạt động và năng lực chuyên môn cũng như khả năng thu
hút khách hàng mà mỗi tổ chức trọng tài được cơ cấu bởi nhiều hay ít cơ quan nhưng
thông thường bao gồm, cơ quan phụ trách về tài chính có nhiệm vụ thu chi tài chính
cho tổ chức trọng tài, ban thư ký có nhiệm vụ giúp việc trực tiếp cho Hội đồng trọng
tài trong suốt quá trình trọng tài như chuẩn bị hồ sơ vụ tranh chấp, tống đạt giấy tờ,
thuê địa điểm xét xử khi cần thiết...
Mỗi tổ chức trọng tài đề đưa ra một bản quy tắc tố tụng riêng cũng như danh
sách trọng tài viên của riêng mình và đây là nguồn quan trọng để các bên tranh chấp
lựa chọn trọng tài viên khi thành lập Hội đồng trọng tài. Các trọng tài viên tham gia
các tổ chức này là các luật sư, các chuyên gia giỏi giàu kinh nghiệm trong các lĩnh

vực tư pháp, thương mại, bảo hiểm, đầu tư ,... Nhìn vào danh sách Trọng tài viên có
thể xác định đẳng cấp của tổ chức trọng tài đó bởi chỉ những tổ chức trọng tài uy tín
mới có khả năng có được sự cộng tác từ những Trọng tài viên ưu tú.
Để đi tới quyết định lựa chọn hay không lựa chọn Trọng tài thường trực,
ngoài việc căn cứ vào mức độ, tính chất của tranh chấp, khả năng tài chỉnh, quốc
tịch của các bên, vấn đề thi hành quyết định trọng tài, danh tiếng của tổ chức trọng
tài..., các bên cần nắm rõ những ưu điểm và nhược điểm của trọng tài này.
+ Ưu điểm của trong tài thường true
Thứ nhất, với hình thức trọng tài này, quá trình tố tụng trọng tài diễn ra sẽ
luôn được đảm bảo thông suốt, theo một quy trình được xác định trước trong bản
quy tắc trọng tài đã được đề ra. Trong những trường họp không lường trước được

15


xảy ra như: nếu bị đơn đột ngột từ chối lựa chọn Trọng tài viên cho mình hay trong
trường họp bị đơn hoặc nguyên đơn vắng mặt tại phiên tòa trọng tài thì bộ quy tắc
giúp phiên họp giải quyết tranh chấp vẫn có thể tiến hành một cách bình thường.
Thứ hai, hầu hết các tổ chức trọng tài thường trực đều có đội ngũ trọng tài
viên theo danh sách trọng tài viên của tổ chức trọng tài và nhân viên hành chính
giám sát và quản lý trọng tài. Những nhân viên này được đào tạo chuyên nghiệp, có
trình độ chuyên môn cao, sẽ trợ giúp trong toàn bộ quá trình trọng tài, giúp cho quá
trình trọng tài có thể vận hành trơn tru, hạn chế tới mức thấp nhất những rủi ro có
thể xảy ra.

về mặt này, rõ ràng trọng tài thường trực đã tỏ ra vượt trội so với trọng

tài vụ việc về tính chuyên nghiệp và có tổ chức.
+ Hạn chế của Trọng tài thường trực
Ngoài những ưu điểm trên, Trọng tài thường trực có một số nhược điểm sau:

Thứ nhất, chi phí cho các quá trình trọng tài này thường khá cao. Thông
thường, các bên phải trả trước một khoản chi phí cho tổ chức và hội đồng trọng tài được ấn định trên cơ sở giá trị vụ việc. Mỗi tổ chức trọng tài có mức phí riêng
nhưng thường tương đương mức phí do ICC thu (không kể những tổ chức trọng tài
kém chất lượng và không có tiếng tăm). Một vụ kiện trị giá 50.000 USD được giải
quyết bởi Trọng tài viên duy nhất của ICC, phí trọng tài ứng trước khoảng 12.800
USD (tức 25% giá trị tranh chấp). Đối với các vụ kiện trị giá 1.000.000$ được giải
quyết bởi ba Trọng tài viên, phí trọng tài trả trước cho ICC là 128.400$ (tương
đương 13% giá trị tranh chấp và mỗi bên trả 6.5%). Bên cạnh đó, tổng chi phí cho
mỗi bên còn phải tính thêm chi phí thuê luật sự, đi lại cho mình và nhân chứng...
Trong phán quyết cuối cùng của mình, trọng tài sẽ ấn định mức chi phí mỗi bên
tranh chấp phải trả, và không loại trừ trường họp một bên phải trả toàn bộ chi phí
trọng tài. Với những mức chi phí đưa ra như vậy, hẳn các bên sẽ phải suy nghĩ rất
kỹ càng khi muốn lựa chọn giải quyết tranh chấp theo hình thức trọng tài này.
Thứ hai, các thủ tục hành chính đôi khi tiêu tốn một khoảng thời gian đáng
kể và điều này là không phù họp với những vụ việc yêu cầu xét xử nhanh. Hội đồng

16


Trọng tài phải tiến hành các thủ tục xét xử một cách tuần tự mà không thể tự ý cắt
đứt những công đoạn kéo dài thời gian xét xử dù đôi khi những thủ tục này có thể
không thật sự cần thiết trong một giai đoạn xét xử nào đó. Sự cứng nhắc này có thể
làm ảnh hưởng tới tốc độ trọng tài (nếu so với Trọng tài vụ việc), tuy nhiên, các bên
tranh chấp vẫn phải tuân theo nếu đã chọn tổ chức trọng tài đó và áp dụng quy tắc tố
tụng của nó.
•

Trong tài vu viẽc (trong tài ad-hoc)

Trọng tài vụ việc là một phương thức trọng tài được thành lập để giải quyết

một vụ tranh chấp cụ thể, gồm các trọng tài viên do các bên lựa chọn mà không bị
giới hạn bởi một danh sách trọng tài viên có sẵn. Sau khi giải quyết xong tranh chấp
thì ủy ban trọng tài này tự giải thể. Đây là tổ chức trọng tài không tồn tại thường
xuyên nên không có điều kiện và quy chế hoạt động riêng, cũng như không có quy
tắc tố tụng cụ thể. Đối với hình thức trọng tài này, các bên được tự do thỏa thuận về
các quy tắc tố tụng cũng như có quyền thỏa thuận về cách thức bổ nhiệm trọng tài
viên, địa điểm trọng tài, luật điều chỉnh quá trình trọng tài, ngôn ngữ trọng tài,...
Cũng giống như Trọng tài thường trực, sở dĩ Trọng tài vụ việc có thể diễn ra
là vì trước đó các bên tham gia trọng tài đã có một thỏa thuận chọn loại trọng tài
này để giải quyết tranh chấp. Trọng tài vụ việc có những ưu điểm và nhược điểm
riêng biệt của nó, mà các bên tham gia giao dịch cần xem xét kĩ trước khi quyết
định có lựa chọn nó hay không.
+ Ưu điểm của Trọng tài vụ việc
Một trong những ưu điểm nổi bật của hình thức trọng tài này là tính linh hoạt và
tổ chức đon giản. Tính linh hoạt của nó thể hiện qua việccác bên tranh chấp hoàn toàn
có quyền tự do lựa chọn h ọng tài viên, tự do lựa chọn về các quy tắc tố tụng mà không
phải tuân theo bất kì một bộ quy tắc trọng tài nào. Điều này đáp ứng được yêu cầu của
các bên và phù họp với thực tế của một vụ h anh chấp cụ thể.
Tính đon giản, gọn nhẹ trong tổ chức và quy tắc tố tụng cũng giúp tiết kiệm
tiền bạc và rút ngắn thời gian cho các bên, ví dụ có thể thay đổi các thủ tục tố tụng

17


(thường là rút ngắn các thủ tục tố tụng), không phải thanh toán các chi phí cho dịch
vụ hành chính. Nhìn chung, những ưu điểm của Trọng tài vụ việc đã giải quyết
được những hạn chế của Trọng tài thường trực.
+ Hạn chế của Trọng tài vụ việc
Thứ nhất, việc không có trước quy tắc tố tụng riêng nên việc thỏa thuận giữa
các trọng tài viên để xây dựng quy tắc tố tụng cũng có những phiền hà nhất định.

Bên cạnh đó, trong quá trình xét xử, nếu các bên không thể họp tác với nhau hoặc
một bên thiếu thiện chí có thể khiến thủ tục trọng tài bị trì hoãn, bởi các bên không
bắt buộc phải tuân theo một bộ quy tắc tố tụng trọng tài nào.
Thứ hai, vì không có biểu phí cố định như Trọng tài thường trực, các bên
phải thỏa thuận trực tiếp vấn đề phí với Trọng tài viên, các bên có thể thỏa thuận trả
thù lao theo giờ, hay theo ngày làm việc, và kết quả là tổng chi phí cuối cùng có thể
cao hcm chi phí mà các bên phải trả nếu đưa tranh chấp tới một tổ chức trọng tài.
Thứ ba, do tự thiết lập thủ tục tố tụng trọng tài và không có cơ quan nào
giám sát quá trình trọng tài cũng như các Trọng tài viên, nên kết quả giải quyết
tranh chấp phụ thuộc hoàn toàn vào trình độ và sự điều khiển của Hội đồng Trọng
tài. Vì vậy, bất kỳ sơ suất nào liên quan tới thủ tục trọng tài đều có thể dẫn tới nguy
cơ vô hiệu của phán quyết trọng tài.
Tóm lại, Trọng tài vụ việc và Trọng tài thường trực là hai hình thức trọng tài
cơ bản được sử dụng rộng rãi bởi các bên tham gia tranh chấp thương mại quốc tế
có thỏa thuận giải quyết tranh chấp bằng trọng tài. Mỗi loại trọng tài đều có những
ưu điểm và nhược điểm riêng vốn bắt nguồn từ bản chất của nó. Tùy từng vụ việc
cụ thể, các bên tham gia tranh chấp sẽ quyết định hình thức trọng tài nào là phù họp
hcm với tranh chấp thực tế đang tồn tại. Điều đáng lưu ý hơn là, dù chọn hình thức
trọng tài nào thì các bên cũng phải lập một thỏa thuận trọng tài rõ ràng và đầy đủ,
bởi nếu không, nguy cơ thỏa thuận trọng tài vô hiệu là điều hoàn toàn có thể xảy ra.
1.2.Luật áp dụng trong trọng tài thưong mại quốc tế

18