Quà tặng cho HS 12 năm học 2009:Tài liệu luyện thi tốt nghiệp

Tài liệu dùng cho ôn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
Cấu trúc đề thi tốt nghiệp bộ môn Toán THPT năm 2009
Cấu trúc đề thi tốt nghiệp THPT năm 2009 là tài liệu chính thức của Bộ GD-ĐT
giúp giáo viên và học sinh chuẩn bị ôn luyện cho các kỳ thi sắp tới.
Môn Toán
I. Phần chung cho tất cả thí sinh (7 điểm)
Câu I (3 điểm): - Khảo sát, vẽ đồ thị của hàm số.
- Các bài toán liên quan đến ứng dụng của đạo hàm và đồ thị của hàm số: chiều biến thiên của hàm số,
cực trị, tiếp tuyến, tiệm cận (đứng và ngang) của đồ thị hàm số. Tìm trên đồ thị những điểm có tính chất
cho trước, tương giao giữa hai đồ thị (một trong hai đồ thị là đường thẳng)...
Câu II (3 điểm):- Hàm số, phương trình, bất phương trình mũ và lôgarit.
- Giá trị lớn nhất và nhỏ nhất của hàm số. Tìm nguyên hàm, tính tích phân.
- Bài toán tổng hợp.
Câu III (1 điểm):Hình học không gian (tổng hợp): tính diện tích xung quanh của hình nón tròn xoay, hình
trụ tròn xoay; tính thể tích khối lăng trụ, khối chóp, khối nón tròn xoay, khối trụ tròn xoay; tính diện tích mặt
cầu và thể tích khối cầu.
II. Phần riêng (3 điểm):(Thí sinh học chương trình nào chỉ được làm phần dành riêng cho chương trình
đó).
1. Theo chương trình chuẩn:
Câu IV.a (2 điểm):Nội dung kiến thức:
- Xác định tọa độ của điểm, vectơ.
- Mặt cầu.
- Viết phương trình mặt phẳng, đường thẳng.
- Tính góc, tính khoảng cách từ điểm đến mặt phẳng. Vị trí tương đối của đường thẳng, mặt phẳng và mặt
cầu.
Câu V.a (1 điểm): Nội dung kiến thức:
- Số phức: môđun của số phức, các phép toán trên số phức. Căn bậc hai của số thực âm. Phương trình
bậc hai hệ số thực có biệt thức D âm.
- Ứng dụng của tích phân: tính diện tích hình phẳng, thể tích khối tròn xoay.
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 1
Tài liệu dùng cho ôn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009

2. Theo chương trình nâng cao:
Câu IV.b (2 điểm): Nội dung kiến thức:
Phương pháp tọa độ trong không gian:
- Xác định tọa độ của điểm, vectơ.
- Mặt cầu.
- Viết phương trình mặt phẳng, đường thẳng.
- Tính góc; tính khoảng cách từ điểm đến đường thẳng, mặt phẳng; khoảng cách giữa hai đường thẳng. Vị
trí tương đối của đường thẳng, mặt phẳng và mặt cầu.
Câu V.b (1 điểm):Nội dung kiến thức:
- Số phức: Môđun của số phức, các phép toán trên số phức. Căn bậc hai của số phức. Phương trình bậc
hai với hệ số phức. Dạng lượng giác của số phức.
Đồ thị hàm phân thức hữu tỉ dạng
2
ax bx c
px q
y
+ +
=
+
và một số yếu tố liên quan.
- Sự tiếp xúc của hai đường cong.
- Hệ phương trình mũ và lôgarit.
- Ứng dụng của tích phân: tính diện tích hình phẳng, thể tích khối tròn xoay.
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 2
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
HỆ THỐNG KIẾN THỨC TỐN THPT
DÙNG CHO THI TỐT NGHIỆP - ĐẠI HỌC – CAO ĐẲNG
Chú ý: 1.Nội dung có chút nâng cao và mở rộng với mục đích dùng cho ơn luyện thi ĐH-CĐ
2.Các nội dung “chữ đậm và in nghiêng”ở phần hệ thống là những nội dung trọng tâm của
thi TNTHPT

VấN Đề 1:ỨNG DụNG ĐạO HÀM
• Khảo sát sự biến thiên và vẽ đồ thị hàm số
• Các vấn đề liên quan đến hàm số
o Phương trình tiếp tuyến: tại M
0;
đi qua một điểm M
1
hoặc biết hệ số góc k
o Biện luận số nghiệm của phương trình bằng đồ thò :
o Cực trị hàm số
o Giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất
o Sự tương giao của hai đường cong ( đ.thẳng và một đường cong).
o Cách xác đònh tiệm cận :
o Ứng dụng của tích phân :Tính diện tích hình phẳng và thể tích của một vật thể tròn xoay sinh bởi
1 hình phẳng quay quanh trục Ox hoặc Oy
o Tìm điểm cố định của 1 họ đường cong (C
m
): y=f(x,m)
o Bài tốn tìm quỷ tích của 1 họ đường cong (C
m
): y=f(x,m)
o C¸c d¹ng ®å thÞ cã chøa gi¸ trÞ tut ®èi thêng gỈp:
……..
VấN Đề 2:HÀM Số LUỹ THừA,MŨ VÀ LOGARIT
• Tính tốn,chứng minh,rút gọn,….các biểu thức có chứa mũ,logarit,luỹ thừa,…
• Tính đạo hàm của các hàm số mũ và logarit
• Vẽ được đồ thị của các hàm số mũ,logarit và luỹ thừa
• Giải phương trình mũ và logarit :
• Giải bất phương trình mũ và logarit
• Giải hệ phương trình mũ và logarit (Khơng có ở ban cơ bản)

VấN Đề 3:NGUN HÀM –TÍCH PHÂN VÀ ứNG DụNG TÍCH PHÂN
• Tính ngun hàm
o Áp dụng bảng ngun hàm
o Dùng PP đổi biến(dạng 1 và dạng 2)
o PP ngun hàm từng phần
• Tính tích phân
( ). ( ) ( ) ( )
b
a
b
f x dx F x F b F a
a
= = −
∫
o Tính tích phân bằng cách sử dụng tính chất và ngun hàm cơ bản.
o Tính tích phân bằng phương pháp đổi biến số.
Dạng 1: Tính I =
b
/
f[u(x)]u dx
a
∫
bằng cách đặt t = u(x)
Dạng 2: Tính I =
f (x)dx
β
∫
α
đặt x = asint ;x = atant ;………
o Tìm tích phân bằng phương pháp từng phần:

b b
b
a
a a
u.dv u.v v.du= −
∫ ∫

o Tính tích phân của các hàm số lượng giác (một số dạng cơ bản).
o Tính tích phân của các hàm số hữu tỷ
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 3
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
o Tìm tích phân của các hàm số vơ tỷ:
o Tính tích phân chứa dấu giá trị tun đối. Tính
b
f (x) dx
a
∫

• Ứng dụng của tích phân
o Tính diện tích hình phẳng
o Tính thể tích vật thể tròn xoay :
VấN Đề 4:Số PHứC
• Tìm số phức z;
;z
biểu diễn số phức;số phức bằng nhau;…
• Thực hiện được các phép tốn về cộng trừ,nhân,chia các số phức.
• Tìm được căn bậc 2 của 1 số (thực dương;0;thực âm và số phức)
• Giải phương trình trong tập phức (Chú ý PP giải pt bậc 2 và định lý Vi-et)
• Dạng lượng giác của số phức và ứng dụng. (Khơng có ở ban cơ bản)
VấN Đề 5:DIệN TÍCH VÀ THể TÍCH CÁC KHốI.

• Tính diện tích các mặt (là tam giác,tứ giác,hình tròn,...)
• Tính thể tích các khối chóp,khối hộp,lăng trụ,…
• Mặt cầu:
o Xác định tâm và bán kính mặt cầu ngoại tiếp hình chóp,hình hộp,…
o Tính diện tích mặt cầu và thể tích khối cầu
• Mặt trụ: Tính diện tích xung quanh,diện tích tồn phần hình trụ và thể tích khối trụ
• Mặt nón:
o Tính diện tích xung quanh,diện tích tồn phần hình nón và thể tích khối khối nón
VấN Đề 6:PHƯƠNG PHÁP TOạ Độ TRONG KHƠNG GIAN
• Hệ toạ độ trong khơng gian
o Xác đònh điểm , tọa độ vectơ trong không gian , c/m tính chất hình học ...
o Tích vô hướng , tích có hướng , góc giữa hai véc tơ :
o Véc tơ đồng phẳng , không đồng phẳng,diện tích tam giác,thể tích khối chóp,hộp:
• Mặt cầu (S)
o Xác định tâm và bán kính mặt cầu
o Viết phương trình mặt cầu
o Xác định tâm H và bán kính r của đường tròn trong khơng gian
• Mặt phẳng:
o Viết pt mặt phẳng dưới 3 dạng (cơ bản,chùm mp và tổng qt)
• Đường thẳng:
o Viết pt đường thẳng dưới 2 dạng (PTTS và PTCT)
• Vị trí tương đối giữa các đối tượng:(điểm,đường thẳng,mặt phẳng và mặt cầu)
• Tính khoảng cách giữa các đối tượng:(điểm,đường thẳng,mặt phẳng và mặt cầu)
• Tính góc giữa các đối tượng:(đường thẳng- đường thẳng;đường thẳng-mặt phẳng và mặt phẳng-
mặt phẳng )
• Xác định phương trình;tâm và bán kính của đường tròn trong khơng gian
• Tìm hình chiếu của một điểm lên một mặt phẳng hoặc đ.thẳng.
o Tìm hình chiếu H của M lên (α)
o Tìm hình chiếu H của M lên đường thẳng (d).
• Tìm tọa độ điểm A

/
đối xứng với điểm A qua đt hoặc mp
o Đối xứng qua mp(α)
o Đối xứng quađường thẳng (d).
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 4
Tài liệu dùng cho ôn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
• Tìm hình chiếu (d’) của đ.thẳng (d) lên mp (β)
PHẦN A.GIẢI TÍCH
PHẦN 1: HÀM SỐ
Nhắc lại 1 số công hức về đạo hàm cơ bản:
Bài toán 1: Khảo sát hàm số
SƠ ĐỒ KHẢO SÁT VÀ VẼ ĐỒ THỊ HÀM SỐ
1.Tìm tập xác định: D=…
2. Tính đạo hàm: y’= cho y’=0 và tìm nghiệm
3.Tính giới hạn:
lim ... lim ...
o
x x
x
y y
±
→
→±∞
= =
với x
o
là nghiệm mẫu
4.Tìm phương trình tiệm cận (nếu có)
5.Lập bảng biến thiên
6.Chỉ ra khoảng đồng biến,nghịch biến

7.Chỉ rõ điểm CỰC ĐẠI,CỰC TIỂU
8.Xét tính lồi lõm và điểm uốn (Đối với hàm số bậc 3 và hàm trùng phương)
Tính y’’ cho y’’=0 tìm nghiệm và lập bảng xét dấu y’’
9.Nhận xét về đồ thị:
• Chỉ rõ tâm đối xứng(trục đối xứng của đồ thị)
• Chỉ rõ giao điểm của (C) với trục Oy và Ox
• Cho thêm điểm đặt biệt để vẽ
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 5
( )
( )
( )
2
/
/
2
//
/
/
/
//
/
//
/
.
.5
)0(
..
.4
...3
....2

.1
v
vC
v
C
v
v
uvvu
v
u
vCvC
vuvuvu
vuvu
−
=






≠
−
=







=
+=
±=±
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
x
x
x
x
xx
xx
x
x
ax
x
ee
aaa
x
x
x

x
xx
x
C
a
xx
xx
2
/
2
/
/
/
/
/
/
/
/
2
/
1
/
/
/
sin
1
cot.18
cos
1
tan.17

sincos.16
cossin.15
1
ln.14
ln.
1
log.13
.12
ln..11
.2
1
.10
11
.9
...8
1.7
0.6
−
=
=
−=
=
=
=
=
=
=
−
=







=
=
=
−
αα
α
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )

sin
cot
cos
tan
sin.cos
cos.sin
ln
ln.

log
.
.ln.
.2
1
...
2
/
/
2
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
2
/
/
/1

/
u
u
u
u
u
u
uuu
uuu
u
u
u
au
u
u
uee
uaaa
u
u
u
v
v
v
uxu
a
uu
uu
−
=
=

−=
=
=
=
=
=
=
−
=






=
−
αα
α
dcx
bax
y
+
+
=
.19
ta coù
2
/
)( dcx

bcad
y
+
−
=
22
2
2
11
2
1
.20
cxbxa
cxbxa
y
++
++
=
ta coù

( )
2
22
2
2
22
11
22
11
2

22
11
/
2
cxbxa
cb
cb
x
ca
ca
x
ba
ba
y
++
++
=
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
10. Vẽ đồ thị.
1.Hàm số bậc 3 : y = ax
3
+ bx
2
+ cx + d ( a ≠ 0 )
+ TXĐ : D = R
+ Đạo hàm: y
/
= 3ax
2
+ 2bx + c với ∆

/
= b
2
− 3ac
∆
/
≤ 0 ∆
/
> 0
y
/
cùng dấu với hệ số a
•KL: hàm số tăng trên?
(giảm trên?)
y
/
= 0 có hai nghiệm x
1
; x
2

•KL: hàm số tăng? Giảm?
•Hàm số không có cực trò • Cực tri ̣ cực đại? Cực tiểu?
+ Giới hạn: •
)(lim
23
dcxbxax
x
+++
+∞→

=



<∞−
>+∞
)0(
)0(
a
a
•
)(lim
23
dcxbxax
x
+++
−∞→
=



<∞+
>−∞
)0(
)0(
a
a
+ Bảng biến thiên:
x −
∞

+
∞
x −
∞
x
1
x
2
+
∞
y
/
+ y
/
+ 0 − 0 +
y +
∞

-
∞
y CĐ +
∞
-
∞
CT
x −
∞
+
∞
x −

∞
x
1
x
2
+
∞
y
/
−
y
/
− 0 + 0 −
y +
∞

−
∞
y +
∞
CĐ
CT −
∞

Chú ý : dù y
/
= 0 có nghiệm kép việc xét dấu vẫn đúng
+ Vẽ đồ thò : • xác đinh Cực trò ?
• ; điểm đặc biệt
a>0 ; có 2 CT a<0; có 2 CT a>0,không CT a<0,không CT

2 Hàm trùng phương y = ax
4
+ bx
2
+ c ( a ≠ 0 )
+ TXĐ : D = R
+ Đạo hàm: y
/
= 4ax
3
+ 2b.x =2x.(2a x
2
+ b)
a,b cùng dấu a, b trái dấu
y
/
= 0 ⇔ x = 0
•KL: tăng? Giảm
y
/
= 0 ⇔ 2x (2ax
2
+ b) = 0 ⇔ x= 0; x
1,2
=±
a
b
2
−
•KL: tăng? Giảm?

Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 6
a > 0
a < 0
Điểm uốn I(−
a
b
3
;f(−
a
b
3
))
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
•Giá trò cực trò : y(0) = c
có một cực trò
• Giá trò cực trò: y(0)= c ; y(±
a
b
2
−
) =−
a4
∆
Có 3 cực trò
+ Giới hạn :
)(lim
24
cbxax
x
++

±∞→
=



<∞−
>+∞
)0(
)0(
a
a

+ Bảng biến thiên :
x −
∞
0 +
∞
x −
∞
x
1
0 x
2
+
∞
y
/
− 0 + y
/
− 0 + 0 − 0 +

y
+
∞
+
∞
y +
∞
CĐ +
∞
CT CT
x −
∞
0 +
∞
x −
∞
x
1
0 x
2
+
∞
y
/
+ 0 − y
/
+ 0 − 0 + 0 −
y
−
∞

−
∞
y
CĐ CĐ
-
∞
CT -
∞
+ Vẽ đồ thò : • cực đại , cực tiểu ; • y = 0 −> x= ? giải pt trùng phương

3.Hàm phân thức : y =
dcx
bax
+
+
( c ≠ 0; ad − bc ≠ 0 )
+ TXĐ : D = R\






−
c
d
+ Đạo hàm : y
/
=
2

)( dcx
bcad
+
−
ad−bc < 0 ad−bc > 0
y
/
< 0 ∀ x ∈D y
/
> 0 ∀ x ∈D
Hàm số không có cực trò
Hàm số nghòch biến trên D Hàm số đồng biến trên D
+ Tiệm cận: • x =
c
d
−
là tiệm cận đứng vì
lim
d
x
c
ax b
cx d
±
 
→ −
 ÷
 
+
+

= ∞
• y =
c
a
là tiệm cận ngang vì
lim
x
ax b
cx d
→±∞
+
+
=
c
a
+Bảng biến thiên :
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 7
a> 0
b>0
a< 0
b <0
a< 0
b>0
a> 0
b <0
CĐ
a < 0
a > 0
CT
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009

x −
∞
−d/c +
∞
x −
∞
−d/c +
∞
y
/
− || −
y
/
+ || +
y a/c ||+
∞

−
∞

a/c
y +
∞
|| a/c
a/c −
∞
+ Vẽ đồ thò : − Vẽ tiệm cận , điểm đặc biệt
− Cho 2 điểm về 1 phía của tiệm cận đứng vẽ một nhánh , lấy đối xứng nhánh đó qua giao
điểm hai tiệm cận .

4. Hàm hữu tỉ : 2/1 y =
fex
cbxax
2
+
++
(đk : e ≠ 0 ; tử không chia hết cho mẫu )
+ TXĐ: D = R\






−
e
f

+ Đạo hàm : y
/
=
2
2
).(
)(.2.
fxe
cebfxafxae
+
−++
có ∆

/
=(af)
2
−(bf−c e).ae
∆
/
< 0 ∆
/
> 0
y
/
cùng dấu với ae y
/
= 0 có hai nghiệm x
1
; x
2

Hàm số không có cực trò
• Giá trò cực trò tính theo CT : y =
e
bax
+
2
+ Tiệm cận : • x = −
e
f
là tiệm cận đứng
vì
)(lim xf

e
f
x
−→
= ∞
• Viết lại hàm số y = A x + B + ε(x);
)]()([lim BAxxf
x
+−
∞→
=
(x)
ε
∞→
x
lim
=0 => y =
e
a
x + (
e
b
−
2
e
af
) là t/c xiên
+ Bảng biến thiên :
x −
∞

−f/e +
∞
x −
∞
x
1
−f/e x
2
+
∞
y
/
+ || + y
/
+ 0 − || − 0 +
y
+
∞
|| +
∞

−
∞
−
∞
y CĐ ||+
∞
+
∞
−

∞
−
∞
CT

x −
∞
−f/e +
∞
x
−
∞
x
1
−f/e x
2
+
∞
y
/
− || −
y
/
− 0 + || + 0 −
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 8
x= −d/ c
y= a/c
x= −d/ c
y= a/c
a.e > 0

a.e < 0
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
y +
∞
||+
∞

−
∞
−
∞

y
+
∞
+
∞
|| CĐ
CT −
∞
−
∞
+ Vẽ đồ thò : ( như hàm phân thức )
(ban cơ bản khơng khảo sát hàm số này)
Bài toán 2: Phương trình tiếp tuyến :
u Cầu Viết PTTT của (C): y=f(x) biết
1. Tiếp tuyến tại M(x
0
; f(x
0

))
• TT có phương trình là : y - f(x
0
)= f
/
(x
0
)(x− x
0
)
• Từ x
0
tính f(x
0
) ; Đạo hàm : y
/
= f
/
(x) => f
/
(x
0
) = ?
• P.trình tiếp tuyến tại M là: y = f
/
(x
0
)(x− x
0
) + f(x

0
)
2. Tiếp tuyến đi qua(kẻ từ) một điểm A(x
1
; y
1
) của đồ thò h/s y =f(x)
• Gọi k là hệ số góc của đường thẳng (d) đi qua A
Pt đường thẳng (d) là : y = k(x − x
1
) + y
1
• Điều kiện để đường thẳng (d) tiếp xúc với Đồ thò (C) là
hệ phương trình :
(1)
= − +
=



f(x) k(x x ) y
1 1
/
f (x) k (2)
có nghiệm
• Thay (2) vào (1) giải tìm x => k = ? Kết luận
3. Tiếp tuyến có hệ số góc k :
Nếu : tiếp tuyến // đường thẳng y = a.x + b => hệ số góc k = a
tiếp tuyến ⊥ đường thẳng y = a.x + b => hệ số góc k = −
a

1
• Giả sử M(x
0
; f(x
0
)) là tiếp điểm => hệ số góc của tiếp tuyến f
/
(x
0
).
• Giải phương trình f
/
(x
0
) = k => x
0
= ? −> f(x
0
) = ?
• Phương trình tiếp tuyến y = k (x − x
0
) + f(x
0
)
Chú ý : + Hai đường thẳng vuông góc nhau : k
1
.k
2
= −1
+ Hai đường thẳng song song nhau : k

1
= k
2

Bài toán 3: Biện luận số nghiệm của phương trình bằng đồ thò :
Giả sử phải biện luận số nghiệm của Pt : F(x; m) = 0 .
• Biến đổi phương trình F(x; m) = 0 về dạng f(x) = g(x) Trong đó đồ thò hàm số y = f(x) đã vẽ và
y=g(x) là 1 đường thẳng song song với Ox
Chú ý:Ở mức độ khó hơn thì đồ thị y=g(x) // với đường thẳng cố định hoặc quay quanh 1 điểm cố định)
• Vẽ đồ thị:y = g(x) ; đồ thò (C): y =f(x)
• Dựa vào đồ thị xét sự tương giao của đồ thò (C) với đồ thò y = g(x)
Bài toán 4: xét tính đơn điệu
Phương pháp xác đònh khoảng tăng, giảm hàm số :
+ MXĐ: D= ?
+ Đạo hàm : y
/
= ? ..
cho y
/
= 0 ( nếu có ) xét dấu y
/

Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 9
đứng
Xiên
Xiên
Xiên
Xiên
đứng
đứng

Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
+ BXD (sắp các nghiệm của PT y
/
= 0 và giá trị khơng xác định của hàm số từ trái sang phải tăng dần)
* y
/
> 0 thì hàm số tăng ; y
/
< 0 thì hàm số giảm
+ Kết luận : hàm số đồng biến , nghòch biến trên khoảng ...
Đònh lý 2 (dùng để tìm giá trị m):
a) f(x) tăng trong khoảng (a;b) thì f
/
(x) ≥ 0 ∀ x ∈ (a;b)
b) f(x) giảm trong khoảng (a;b) thì f
/
(x) ≤ 0 ∀ x ∈ (a;b).
Bài tốn 5: Cực trị hàm số
• Dấu hiệu I :
+ MXĐ D=?
+ Đạo hàm : y
/
= ? ..
cho y
/
= 0 ( nếu có ) xét dấu y
/

+ BBT : (sắp các nghiệm của PT y
/

= 0 và giá trị khơng xác định của hàm số từ trái sang phải tăng dần)
+ Tính y
CĐ
; y
CT
; kết luận cực trị ?
Chú ý:
1) Nếu hàm số ln tăng ( giảm)trên (a;b) thì khơng có cực trị trên (a;b).
2) Số cực trị của hàm số bằng số nghiệm đơn của phương trình y
/
= 0.
3) x
0
là cực trị của hàm số 
/
( ) 0
0
/
( )
=



y x
y x
• Dấu hiệu II:
+ MXĐ
+ Đạo hàm : y
/
= ? .. y

//
= ? ..
cho y
/
= 0 ( nếu có ) => x
1
, x
2
….. .
+ Tính y
//
(x
1
); y
//
(x
2
)…….
Nếu y
//
(x
0
) > 0 thì hàm số đạt CT tại x
0
, y
CT
= ?
Nếu y
//
(x

0
) < 0 thì hàm số đạt CĐ tại x
0
, y
CĐ
= ?
• Tìm m để hàm số đạt cực trị tại x
o
:
+ x
o
là điểm cực trị
/
0
//
0
( ) 0
( ) 0
f x
f x

=
<=>

≠


+ x
o
là điểm cực đại <=>

/
0
//
0
( ) 0
( ) 0
f x
f x

=

>

+ x
o
là điểm cực tiểu <=>
/
0
//
0
( ) 0
( ) 0
f x
f x

=

<

• Hàm số đạt cực trò bằng y

0
tại x
0
Hàm số đạt cực trò bằng y
0
tại x
0
khi





≠
=
=
0)(
)(
0)(
0
//
00
0
/
xf
yxf
xf
Chú ý : dấu hiệu II dùng cho những h/s mà y
/
khó xét dấu (như hàm lượng giác,mũ,logarit,luỹ thừa,… )

* Nếu y = f(x) là đa thức thì đường thẳng đi qua các điểm cực trị là:
y = phần dư của phép chia f(x) cho f
/
(x).
Dạng 2: Cực trò của hàm hữu tỉ :
Cho h/s y =
u
v
u(x) ; v(x) là các đa thức có MXĐ: D
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 10
đổi dấu qua x
0
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
Và y
/
=
u v v u
2
v
′ ′
−
=
g(x)
2
v
dấu của y
/
là dấu của g(x)
Nếu h/s đạt cực trò tại x
0

thì y
/
(x
0
)= 0 => g(x
0
) = 0 <=> u
/
v−v
/
u = 0
=>
u u
v v
′
=
′
. Do đó giá trò cực trò y(x
0
) =
u (x )
0
v (x )
0
′
′
Một số dạng bài tập về cực trị thường gặp
- Để hàm số
( )
y f x=

có 2 cực trị
( )
0
' 0 ó nghiêm
0
a
f x c
≠

⇔ = ⇔

∆ >

- Để hàm số
( )
y f x=
có hai cực trị nằm về 2 phía đối với tung
. 0
CD CT
y y⇔ <
- Để hàm số
( )
y f x=
có hai cực trị nằm về 2 phía đối với trục tung
. 0
CD CT
x x⇔ <
- Để hàm số
( )
y f x=

có hai cực trị nằm trên trục hồnh
0
. 0
CD CT
CD CT
y y
y y
+ >

⇔

>

- Để hàm số
( )
y f x=
có hai cực trị nằm dưới trục hồnh
0
. 0
CD CT
CD CT
y y
y y
+ <

⇔

<

- Để hàm số

( )
y f x=
có cực trị tiếp xúc với trục hồnh
. 0
CD CT
y y⇔ =
Bài tốn 6: Giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất
1. Phương pháp tìm GTLN và GTNN của h/s y = f(x) trên [a;b]:
• xét hàm số y = f(x)=… trên [a;b]
• Đạo hàm : y
/
= ? ..
cho y
/
= 0 ( nếu có ) _ x
1
, x
2
….. . chỉ chọn các nghiệm thuộc [a;b]
• Tính f(x
1
) ; f(x
2
) ………. So sánh → KL
f(a) ; f(b)
• Kết luận:
max y
[a;b]
=
?

min y
[a;b]
=
?
2. P/pháp tìm GTLN hoặc GTNN của h/s trên (a;b) hoặc MX Đ :
• Miền đang xét (a;b) hoặc TXĐ
• Đạo hàm : y
/
= ? ..
cho y
/
= 0 ( nếu có ) xét dấu y
/

• Lập BBT:
• Từ BBT kết luận
* Nếu trên toàn miền đang xét h/s chỉ có 1 CT thì GTNN bằng giá trò CT
min y y
ct
[a;b]
=


* Nếu trên toàn miền đang xét h/s chỉ có 1 CĐ thì GTLN bằng giá trò CĐ
max y
[a;b]
=
y
CĐ

* Nếu hàm số ln tăng (giảm) trên (a;b) thì khơng có cực trị trên khoảng (a;b).
Chú ý : Khi gặp h/s không cho miền đang xét thì ta tìm TXĐ của h/s đó :
• nếu TXĐ là một đoạn [a;b]hoặc nữa khoảng thì ta dùng cách 1
• nếu TXĐ là một khoảng thì dùng cách 2
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 11
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
• Đơi khi:Đặt ẩn phụ t=u(x) Biến bài tốn tìm GTLN,NN của hàm số y = f(x) trên một khoảng
nào đó thành bài tốn tìm GTLN,NN của hàm số y = g(t) trên 1 đoạn khác
Bài tốn 7 : Giao điểm hai đường cong ( đ.thẳng và một đường cong).
1. Cho hai đồ thò (C
1
) : y = f(x) ; (C
2
) : y = g(x)
Hoành độ giao điểm của (C
1
) và (C
2
) nếu có
là nghiệm của phương trình : f(x) = g(x) (1)
• pt(1) vô nghiệm <=> (C
1
) và (C
2
) không có điểm chung
• pt(1) có n nghiệm <=> (C
1
) và (C
2
) có n điểm chung

* Số nghiệm của (1) là số giao điểm của hai đường cong.
2. Điều kiện tiếp xúc : Đồ thò (C
1
) tiếp xúc (C
2
) <=> hệ pt
f (x) g(x)
f (x) g (x)
=
′ ′
=



có nghiệm
Bài tốn 8: Cách xác đònh tiệm cận :
• Tiệm cận đứng :
f (x)
lim
x x
0
= ±∞
±
→
=> x = x
0
là tiệm cận đứng
Chú ý : tìm x
0
là những điểm hàm số không xác đònh

• Tiệm cận ngang :
f (x) y
lim 0
x
=
→±∞
=> y = y
0
là tiệm cận ngang
Chú ý : hàm số có dạng phân thức ( hoặc có thể đưa về dạng phân thức ) và bậc tử ≤ bậc mẫu thì có
tiệm cận ngang
• Tiệm cận xiên (ban cơ bản khơng có phần này):
Cách 1 : + viết hàm số dưới dạng : f(x) = ax + b + ε (x)

lim
x→±∞
[f(x) –(ax + b)] =
(x)
lim
x
ε
→±∞
= 0 ⇒ y = ax + b là tiệm cận xiên
Cách 2: ta tìm hai hệ số a và b ;
f (x)
a
lim
x
x
=

→±∞
;
[ ]
b f (x) ax
lim
x
= −
→±∞
⇒ y = ax + b là tiệm cận xiên
Bài tốn 9: Ứng dụng của tích phân :Tính diện tích hình phẳng và thể tích của một vật thể tròn xoay sinh
bởi 1 hình phẳng quay quanh trục Ox hoặc Oy
1 2
1 2
1 2
b
C
a
2 2
( ) và ( )
( )
, (a b)
S y
C
b
Ox C C
a
C C
H
x a x b
y dx

V y y dx
π


= = <

= −
= −
∫
∫
C
1
2
1 2
1 2
d
c
2 2
( ) và ( )
( )
, (c )
S x
C
d
Oy C C
c
C C
H
y c y d d
x dy

V x x dy
π


= = <

= −
= −
∫
∫
Bài tốn 10: Tìm điểm cố định của 1 họ đường cong (C
m
): y=f(x,m)
• Biến đổi PT y=f(x,m) thành PT theo ẩn m
• Toạ độ điểm cần tìm là nghiệm hệ PT gồm tất cả các hệ số bằng 0
• Giải hệ và kết luận
……………………
Bài tốn 11:Bài tốn tìm quỷ tích của 1 họ đường cong (C
m
): y=f(x,m)
• Tìm đk của tham số m để quỷ tích tồn tại
• Tìm toạ độ của điểm cần tìm quỷ tích
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 12
Ti liu dựng cho ụn luyn thi tt nghip THPT v Cao ng-i hc Bo Lc,thỏng 04/2009
Kh m tỡm h thc c lp t hai biu tc to trờn
Tỡm gii hn qu tớch
Kt lun
Bi toỏn 12:Các dạng đồ thị có chứa giá trị tuyệt đối thờng gặp:
a) Dạng đồ thị (C
1

) của hàm số: y =
( )
xf
Ta có: y =
( )
xf
=
( ) ( )
( ) ( )



<

0xf nếuxf-
0xf nếuxf
Vẽ đồ thị (C): y = f(x)
Đồ thị (C
1
) gồm 2 phần:
Các phần đồ thị (C) nằm phía trên trục hoành (f(x) 0)
Phần đối xứng của đồ thị (C) nằm phía dới trục hoành qua Ox.
b) Dạng đồ thị (C
2
) của hàm số: y =
( )
xf
Ta có y =
( )
xf

=
( )
( )



<

0 x nếux-f
0x nếuxf
Vẽ đồ thị (C): y = f(x)
Đồ thị (C
2
) gồm 2 phần:
Các phần đồ thị (C) nằm bên phải trục tung (hay phần đồ thị (C) ứng với x >0)
Phần đối xứng của phần đồ thị trên trục Oy.
c) Dạng đồ thị (C
3
) của hàm số:
( )
xfy
=
Ta có:
( )
xfy
=

( )
( )

=

xfy
xf 0
(Do đó
( )
xfy
=
đợc coi là hàm đa trị của y theo x)
Vẽ đồ thị (C) của hàm y = f(x)
Đồ thị (C
3
) gồm hai phần:
Phần đồ thị (C) nằm phía trên trục hoành.
Phần đối xứng của phần đồ thị trên qua trục Ox.
d) Dạng đồ thị của hàm số: y =
( )
( )
xg
xf
Ta có: y =
( )
( )
xg
xf
=
( )
( )

( )
( )
( )
( )







<

0xf nếu
xf
-
0xf nếu
xg
xg
xf
Vẽ đồ thị (C) của hàm số: y =
( )
( )
xg
xf
Đồ thị (C
4
) gồm hai phần:
Phần đồ thị của (C) ứng với f(x) 0
Gv:inh Chớ Vinh THPT Lờ Th Pha Bo Lc Trang 13

Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
° PhÇn ®å thÞ cđa (C) øng víi f(x) < 0 qua trơc hoµnh.
e) D¹ng ®å thÞ (C
5
) cđa hµm sè: y =
( )
( )
xg
xf
• C¸c bíc lµm t¬ng tù nh phÇn d)
• Chó ý: g(x) ≠ 0.
f) D¹ng ®å thÞ (C
6
) cđa ®å thÞ hµm sè: y =
( ) ( )
xgxf
+
Ta cã: y =
( ) ( )
xgxf
+
=
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )



<+
≥+
0xf u nÕxgxf-

0xf u nÕxgxf
• ®å thÞ (C
6
) gåm hai phÇn:
° PhÇn ®å thÞ cđa hµm sè: y = f(x) + g(x) øng víi f(x) ≥ 0
° PhÇn ®å thÞ cđa hµm sè: y = -f(x) + g(x) øng víi f(x) < 0
• Më réng:
VÏ ®å thÞ hµm sè: y =
( ) ( ) ( ) ( )
xgxfxfxf
k
++++
...
21
° Ta vÏ ®å thÞ trªn c¸c kho¶ng mµ ë ®ã biĨu thøc trong dÊu gi¸ trÞ tut ®èi kh«ng ®ỉi dÊu.
g) D¹ng ®å thÞ (C
7
) cđa hµm sè: y =
( )
xf
• Ta vÏ ®å thÞ (C): y = f(x)
• Sau ®ã vÏ ®å thÞ (C
2
) cđa hµm sè: y = f(
x
)
• TiÕp ®ã thùc hiƯn c¸ch vÏ ®å thÞ (C
1
) cđa hµm sè: y =
( )

xf
.
Tãm l¹i ta thùc hiƯn dÇn c¸c bíc nh sau:
y = f(x) ⇒ y = f(
x
) ⇒ y =
( )
xf
……………………
PHầN 2: HÀM Số MŨ VÀ LOGARIT
Bài tốn 1:Dùng cơng thức tính các biểu thức có chứa hàm số mũ hoặc logarit
a
−
n
=
n
a
1
; a
0
= 1 0 ;
m
m
n
n
a a=
( m; n nguyên dương , n > 1)
• Các quy tắc:
a
x

.a
y
= a
x+y
(a.b)
x
=a
x
.b
x
x
a
x y
a
y
a
−
=
x
x
a a

x
b b
=
 
 ÷
 

( )

( )
x
y
y x.y
x
a a a
= =
• Hàm số mũ : y =
x
a
với a > 0 ; a ≠ 1
TXĐ : D = R MGT : (0; +∞ )
+ a > 1 ; h/s đồng biến : x
1
> x
2
⇔
1
x
a
>
2
x
a
+ 0 < a < 1 ; h/s nghòch biến : x
1
> x
2
⇔
1

x
a
<
2
x
a
* Hàm số logarit: α = log
a
N ⇔ a
α
= N log
a
x = b ⇔ x= a
b
• Đặc biệt :
x
a
a
log
= x ; log
a
x
a
= x ; log
a
1 = 0
• Các qui tắc biến đổi : với a , B , C > 0 ; a ≠ 1 ta có:
log
a
(B.C) = log

a
B + log
a
C
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 14
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
log
a
B
C
 
 ÷
 
= log
a
B − log
a
Clog
α
a
B
β
=
β
α
log
a
B
• Công thức đổi cơ số : với a , b , c > 0 ; a , c ≠ 1 ta có :
log

c
a.log
a
b =
log
c
b ⇔
log b
c
log b
a
log a
c
=
0 < a, b ≠ 1 : log
a
b =
1
log a
b
Chú ý : log
10
x = lg x ; log
e
x = ln x
• Hàm số Logarit: y = log
a
x với a > 0 ; a ≠ 1
TXĐ : D = (0 ; +∞ ) MGT : R
+ a > 1 ; h/s đồng biến : x

1
> x
2
> 0 ⇔ log
a
x
1
> log
a
x
2

+ 0 < a < 1;h/s ngh biến: x
1
> x
2
> 0 ⇔ log
a
x
1
<log
a
x
2

Bài tốn 2: Tính đạo hàm của các hàm số mũ và logrit
(e
x
)
/

= e
x
−> ( e
u
)
/
= u
/
.e
u
( a
x
)
/
= a
x
.lna −> ( a
u
)
/
= u
/
.a
u
.lna
(lnx)
/
=
1
x

x ∈(0;+∞) −> (lnu)
/
=
u
u
′
(log
a
x)
/
=
1
x ln a
−> (log
a
u )
/
=
u
u. ln a
′
Bài tốn 3: Giải phương trình mũ: 6 cách
Cách 1. S ử dụng định nghĩa
a a
log
x x x
a = b <=> x=log (a = b <=>a = a <=> x=log )
a
b
b b

Cách 2 . S ử dụng pp đưa về cùng cơ số
f (x) g(x)
f (x) g(x)
a a
0 a 1
=
= <=>
< ≠



Cách 3 . S ử dụng pp đưa về cùng cơ số và đặt ẩn phụ
α.
2f (x)
a
+β.
f (x)
a
+ γ = 0 ; Đặt : t =
f (x)
a
Đk t > 0
α.
b f (x)
a
+
+β.
b f (x)
a

−
+ γ = 0 ; Đặt : t =
f (x)
a
Đk t > 0
α.
f (x)
a
+β.
f (x)
b
+ γ = 0 và a.b = 1; Đặt: t =
f (x)
a
;
1
t
=
f (x)
b
α.
2f (x)
a
+β.
( )
f (x)
a.b + γ.
2f (x)
b
= 0 ; Đặt t =

f (x)
a
b
 
 ÷
 
Cách 4 . S ử dụng pp logarit hố 2 vế :
Cách 5 . S ử dụng tính đơn điệu của hàm số mũ (thường thì PT có 1 nghiệm duy nhất)
Cách 6 . S ử dụng pp đồ thị
Chú ý: Dạng
f (x)
u(x)
= 1 ⇔ [u(x) −1].f(x) = 0 ( trong đó u(x) và f(x) có chứa biến )
Bài tốn 4: Giải phương trình logarit : 6 cách
Cách 1. S ử dụng định nghĩa
a
f(x) 0
log f(x)=b<=> 0 1
f(x)=a
b
a

>

< ≠




Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 15

Tài liệu dùng cho ôn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
Cách 2 . S ử dụng pp đưa về cùng cơ số
a a
f (x) 0 (hay g(x) 0)
0 a 1
f (x) g(x)
log f(x) log g(x)
> >
= <=> < ≠
=





Cách 3 . S ử dụng pp đưa về cùng cơ số và đặt ẩn phụ
Cách 4 . S ử dụng pp mũ hoá 2 vế :
Cách 5 . S ử dụng tính đơn điệu của hàm số logarit (thường thì PT có 1 nghiệm duy nhất)
Cách 6 . S ử dụng pp đồ thị
Bài toán 5: Giải bất phương trình mũ và logarit
Về cơ bản thì phương trình mũ và logarit có các cách gải nào thì bất phương trình mũ và logarit có các cách
giải đó
Tuy nhiên,ta cần chú ý dạng cô bản sau:
• Bất phương trình mũ dạng:
f (x) g(x)
u(x) u(x)≥
f (x) g(x)
TH1: 0 < u(x) <1 ; u(x) u(x) f (x) g(x)
f (x) g(x)
TH1: u(x) > 1 ; u(x) u(x) f (x) g(x)

0 < u(
f (x) g(x)
TQuat : u(x) u(x)
≥ <=> ≤
≥ <=> ≥
≥ <=>
x) 1
[ u(x) -1][f (x) g(x)] 0

≠


− ≥


• Bất phương trình logarit dạng:
a a
log f(x) log g(x)≥
u(x) u(x)
u(x) u(x)
u(x)
TH1: 0 < u(x) <1 ; f (x) g(x)
TH1: u(x) > 1 ; f (x) g(x)
TQuat :
log f(x) log g(x)
log f(x) log g(x)
log f(
<=> ≤
<=> ≥
≥

≥
u(x)
0 < u(x) 1
f(x) 0
g(x) 0
[ u(x) -1][f (x) g(x)] 0
x) log g(x)

≠

>

<=>

>


− ≥

≥
Lưu ý:
*) trong trường hợp có ẩn dưới cơ số thì chúng ta nên sử dụng công thức sau để bài toán trở nên dễ dàng
hơn.
1.
f (x)
a
>
g(x)
a
 (a−1)(f(x) − g(x)) > 0.

2. log
a
f(x) > log
a
g(x)  (a−1)(f(x) − g(x)) > 0.
*) Khi giải bài toán bất phương trình mũ hoặc logarit thì phải nắm thật vững tính chất đơn điệu của hai hàm
số trên.
*) Nắm vững phép lấy hợp, lấy giao của hai hay nhiều tập hợp số.
Bài toán 5: Giải hệ phương trình mũ và logarit (Không có ở ban cô bản)
Thông thường giải bằng PP thế
PHầN 3: NGUYÊN HÀM.
Bài toán 1:Tìm nguyên hàm cơ bản(dựa vào bảng nguyên hàm các hàm số cơ bản).
dx x C= +
∫
x .dx
α
=
∫
1
x
α+
α + 1
+ C (α ≠-1 )
dx
x
∫
= lnx + C ( x≠ 0)
1
(ax b)
(ax b) dx C

a( 1)
α+
+
α
+ = +
∫
α +
(α ≠-1)
dx
ax b
∫
+
=
1
a
lnax+ b + C
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 16
Tài liệu dùng cho ôn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
x
e .dx
∫
= e
x
+ C
x
a .dx
∫
=
x
a

ln a
+ C
1
ax b
e .dx
a
+
=
∫
e
ax+b
+ C
x
a .dx
α +β
∫
=
x b
1 a
C
ln a
α +
+
α
Cosx.dx
∫
= Sinx + C
Sinx.dx
∫
= − Cos x + C

dx
2
Cos x
∫
=
2
(tan x 1).dx+
∫
= tanx + C
dx
2
Sin x
∫
=
2
(Cot x 1).dx
+
∫
= −Cotx + C
Cos(ax b).dx+
∫
=
1
a
Sin(ax+ b) + C
Sin(ax b).dx+
∫ = −
1
a
Cos(ax+ b) + C

dx
2
Cos (ax b)
∫
+
=
1
a
tan(ax+ b) + C
dx
2
Sin (ax b)
∫
+
= −
1
a
Cot(ax+ b) + C
Bài toán 2: Tìm nguyên hàm bằng phương pháp đổi biến số.
Dạng 1: Tính I =
f[u(x)].u '(x)dx
∫
bằng cách đặt t = u(x)
• Đặt t = u(x)
dt u '(x)dx
⇒ =
• I =
f[u(x)].u '(x)dx f (t)dt=
∫ ∫
Dạng 2: Tính I =

f (x)dx
∫
Nếu không tính được theo dạng 1 nhưng trong tích phân có chứa một trong số các
hàm biểu thức sau thì có thể đổi biến như sau:
1
2 2
a x ;
2 2
a x
−
−
thì đặt x = asint
1
2 2
a x ;
2 2
a x
+
+
thì đặt x = atant.
CHÚ Ý:
1.
∫
)().(
/)(
dxxuef
xu
Đặt
)(xut
=

2.
∫

1
).(ln dx
x
xf
Đặt
)ln(xt
=
3.
∫
+
).( dxbaxf
n
Đặt
n
baxt
+=
4.
∫
dxxxf )cos,(sin

• Nếu f là hàm lẻ đối với cosx : đặt t = sinx
• Nếu f là hàm lẻ đối với sinx : đặt t = cosx
• Nếu f là hàm chẵn đối với sinx, cosx dùng công thức hạ bậc:
2
2cos1
sin,
2

2cos1
cos
22
x
x
x
x
−
=
+
=
• Nếu f chỉ chứa sinx hoặc cosx đặt
2
tan
x
t
=
5.
∫
−
).(
22
dxxaf
Đặt
tax sin
=
6.
∫
+
).(

22
dxxaf
Đặt
tax tan
=
7.
∫
−
).(
22
dxaxf
Đặt
t
a
x
cos
=
8.
∫
±
).
1
(
22
dx
ax
f
Đặt
22
axxt

±+=
Bài toán 3: Tìm nguyên hàm bằng phương pháp từng phần:
Nếu u(x) , v(x) là hai hàm số có đạo hàm liên tục trên I
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 17
Tài liệu dùng cho ôn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
u(x).v'(x)dx u(x).v(x) v(x).u'(x)dx
= −
∫ ∫
Hay
udv uv vdu= −
∫ ∫
( với du = u’(x)dx, dv = v’(x)dx)

phân tích các hàm số dễ phát hiện u và dv
@ Dạng 1
sin
( )
∫
 
 
 
 
ax
f x cosax dx
ax
e
với f(x) là đa thức:
Đặt
( ) '( )
sin sin

cos
= =
⇒
= =
∫
 
 
 
   
 
   
 
   
 
   
 
u f x du f x dx
ax ax
dv ax dx v cosax dx
ax ax
e e
Sau đó thay vào công thức
udv uv vdu= −
∫ ∫
để tính
@ Dạng 2:
( ) ln( )+
∫
f x ax b dx
Đặt

.
ln( )
( )
( )
= + =
⇒
+
=
=
∫

 
 



a dx
u ax b du
ax b
dv f x dx
v f x dx
Sau đó thay vào công thức
udv uv vdu= −
∫ ∫
để tính
@ Dạng 3:
sin
.
∫
 

 
 
ax
ax
e dx
cosax
Ta thực hiện từng phần hai lần với u = e
ax
Bài toán 4: Tìm nguyên hàm của các hàm số lượng giác (một số dạng cơ bản).
Dạng 1:
sin(ax+b).sin(cx+d)dx
∫
;
sin(ax+b).cos(cx+d)dx
∫

cos(ax+b).cos(cx+d)dx
∫
.
* Thực hiện công thức biến đổi tích thành tổng rồi tính tích phân.
Dạng 2:
n m
sin ax.cos axdx
∫
(n,m là các số nguyên dương)
*) Nếu n lẻ, m chẵn thì đặt t = cosax.
*) nếu m lẻ, n chẵn thì đặt t = sinax.
*) Nếu n,m đều chẵn thì : Dùng công thức nhân đôi sau đó dung tiếp công thức hạ bậc để tính. (nếu một
trong 2 số n hoặc n = 0 số còn lại là số chẵn thì ta chỉ dung công thức hạ bậc).
*) n,m ∈ Z nếu n+m là số nguyên chẵn thì có thể

đặt t = tanax hoặc t = cotax.
Dạng 3:
R(sinx,cosx)dx
∫
R là hàm số hữu tỷ. (mở rộng thi đại học).
*) Nếu R(sinx, cosx) lẻ đối với sinx tức là R(−sinx, cosx) = −R(sinx, cosx)thì ta đặt t = cosx.
*) Nếu R(sinx, cosx) lẻ đối với cosx tức là R(sinx, −cosx) = −R(sinx, cosx)thì ta đặt t = sinx.
*) Nếu R(sinx, cosx) chẵn đối với sinx và cosx tức là
R(−sinx,− cosx) = R(sinx, cosx)thì ta đặt t = tanx.
Bài toán 5: Tìm nguyên hàm của các hàm số hữu tỷ
Yêu cầu tính
f (x)
dx
g(x)
∫
trong đó f(x), g(x) là các đa thức theo x.
Trường hợp 1: Bậc của f(x)≥ Bậc của g(x) thì thực hiện phép chia đa thức f(x) cho g(x) ta dẫn đến:
f (x) r(x)
h(x)
g(x) h(x)
= +
. Trong đó h(x) (thương của phép chia) là một đa thức còn r(x) (phần dư của phép chia) là một
đa thức có bậc nhỏ hơn bậc của g(x).
Nên
f (x) r(x)
( )dx h(x)dx dx
g(x) h(x)
= +
∫ ∫ ∫
.Như vậy

h(x)dx
∫
ta tích được bằng bảng nguyên hàm vì vậy ta chỉ còn
phải tính
r(x)
dx
g(x)
∫
theo trường hợp sau.
Trường hợp 2: tính
r(x)
dx
g(x)
∫
với bậc r(x) nhỏ hơn bậc g(x).
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 18
Tài liệu dùng cho ôn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
*) Phân tích mẫu số g(x) thành tích của các nhị thức.
*) Dùng cách đồng nhất thức như sau: chắn hạn:
r(x) r(x) A B C
2 2
g(x) (x x ) (x x )
a(x ).(x x ) (x x )
1 2
1 2 2
= = + +
− −
− α − −
(*) ( x
1

; x
2
là nghiệm của g(x).
*) ta quy đồng bỏ mẫu ta được biểu thức (**) rồi sau đó cho các giá trị của x vào biểu thức (**) để tìm các
hệ số A,B,C ( thông thường nên cho x bằng các nghiệm của g(x) để tìm các hệ số được dễ dàng).
*) sau đó thay vào biểu thức dưới dấu tích phân để tính.
Lưu ý: Xét ở trình độ THPT chúng ta thường gặp phải g(x) phân tích về thành tích của các nhị thức .
Bài toán 6: Tìm nguyên hàm của các hàm số vô tỷ:dùng phương pháp đổi biến số.
Phuơng pháp chung:
• PP đổi biến dạng 1
∫
+
).( dxbaxf
n
Đặt
n
baxt
+=
• PP đổi biên dạng 2: Nếu không tính được theo dạng 1 nhưng trong tích phân có chứa một trong số các
hàm biểu thức sau thì có thể đổi biến như sau:
o
∫
−
).(
22
dxxaf
Đặt
tax sin
=
o

∫
+
).(
22
dxxaf
Đặt
tax tan
=
o
∫
−
).(
22
dxaxf
Đặt
t
a
x
cos
=
o
∫
±
).
1
(
22
dx
ax
f

Đặt
22
axxt
±+=
PHầN 4: TÍCH PHÂN.
( ). ( ) ( ) ( )
b
a
b
f x dx F x F b F a
a
= = −
∫
Bài toán 1: Tính tích phân bằng cách sử dụng tính chất và nguyên hàm cơ bản.
Bài toán 2: Tính tích phân bằng phương pháp đổi biến số.
Dạng 1: Tính I =
b
/
f[u(x)]u dx
a
∫
bằng cách đặt t = u(x)
• Đặt t = u(x)
dt u '(x)dx
⇒ =
• Đổi cận x=a => t = u(a)
x=b => t = u(b)
• I =
b
/

f[u(x)]u dx
a
∫
=
u(b)
u(a)
f (t)dt
∫
Dạng 2: Tính I =
f (x)dx
β
∫
α
Nếu không tính được theo dạng 1 nhưng trong tích phân có chứa một trong số các
hàm biểu thức sau thì có thể đổi biến như sau:
1
2 2
a x ;
2 2
a x
−
−
thì đặt x = asint
1
2 2
a x ;
2 2
a x
+
+

thì đặt x = atant.
Bài toán 3: Tìm nguyên hàm bằng phương pháp từng phần:
Nếu u = u(x) , v = v(x) là hai hàm số có đạo
hàm liên tục trên [a;b] thì I =
b b
b
udv u.v vdu
a
a a
= −
∫ ∫
phân tích các hàm số dễ phát hiện u và dv
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 19
Tài liệu dùng cho ôn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
@ Dạng 1
sin
( )
∫
 
 
 
 
ax
f x cosax dx
ax
e
β
α
với f(x) là đa thức: Đặt
( ) '( )

sin sin
cos
= =
⇒
= =
∫
 
 
 
   
 
   
 
   
 
   
 
u f x du f x dx
ax ax
dv ax dx v cosax dx
ax ax
e e
Sau đó thay vào công thức
udv uv vdu
= −
∫ ∫
để tính
@ Dạng 2:
( ) ln( )+
∫

f x ax b dx
β
α
Đặt
.
ln( )
( )
( )
= +
=
⇒
+
=
=
∫

 
 



a dx
u ax b
du
ax b
dv f x dx
v f x dx
Sau đó thay vào công thức
udv uv vdu
= −

∫ ∫
để tính
@ Dạng 3:
sin
.
∫
 
 
 
ax
ax
e dx
cosax
β
α
Ta thực hiện từng phần hai lần với u = e
ax
Bài toán 4: Tính tích phân của các hàm số lượng giác (một số dạng cơ bản).
Dạng 1:
sin(ax+b)sin(cx+d)dx
β
∫
α
;
sin(ax+b).cos(cx+d)dx
β
∫
α

cos(ax+b).cos(cx+d)dx

β
∫
α
.
* Thực hiện công thức biến đổi tích thành tổng rồi tính tích phân.
Dạng 2:
n m
sin ax.cos ax.dx
β
α
∫
(n,m là các số nguyên dương)
*) Nếu n lẻ, m chẵn thì đặt t = cosax.
*) nếu m lẻ, n chẵn thì đặt t = sinax.
*) Nếu n,m đều chẵn thì : Dùng công thức nhân đôi sau đó dung tiếp công thức hạ bậc để tính. (nếu một
trong 2 số n hoặc n = 0 số còn lại là số chẵn thì ta chỉ dung công thức hạ bậc).
*) n,m ∈ Z nếu n+m là số nguyên chẵn thì có thể
đặt t = tanax hoặc t = cotax.
Dạng 3:
R(sinx,cosx)dx
β
∫
α
R là hàm số hữu tỷ. (mở rộng thi đại học).
*) Nếu R(sinx, cosx) lẻ đối với sinx tức là R(−sinx, cosx) = −R(sinx, cosx)thì
ta đặt t = cosx.
*) Nếu R(sinx, cosx) lẻ đối với cosx tức là R(sinx, −cosx) = −R(sinx, cosx)
thì ta đặt t = sinx.
*) Nếu R(sinx, cosx) chẵn đối với sinx và cosx tức là
R(−sinx,− cosx) = R(sinx, cosx)thì ta đặt t = tanx.

Bài toán 5: Tính tích phân của các hàm số hữu tỷ
Yêu cầu tính
f (x)
dx
g(x)
β
∫
α
trong đó f(x), g(x) là các đa thức theo x.
Trường hợp 1: Bậc của f(x)≥ Bậc của g(x) thì thực hiện phép chia đa thức f(x) cho g(x) ta dẫn đến:
f (x) r(x)
h(x)
g(x) h(x)
= +
. Trong đó h(x) (thương của phép chia) là một đa thức còn r(x) (phần dư của phép chia) là một
đa thức có bậc nhỏ hơn bậc của g(x).
Nên
f (x) r(x)
dx h(x)dx dx
g(x) h(x)
β β β
= +
∫ ∫ ∫
α α α
.
Như vậy
h(x)dx
β
∫
α

ta tích được bằng bảng nguyên hàm vì vậy ta chỉ còn phải tính
r(x)
dx
g(x)
β
∫
α
theo trường hợp sau.
Trường hợp 2: tính
r(x)
dx
g(x)
β
∫
α
với bậc r(x) nhỏ hơn bậc g(x).
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 20
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
*) Phân tích mẫu số g(x) thành tích của các nhị thức.
*) Dùng cách đồng nhất thức như sau: chắn hạn:
2 2
1 2
1 2 2
r(x) r(x) A B C
g(x) (x x ) (x x )
a(x ).(x x ) (x x )
= = + +
− −
− α − −
(*) ( x

1
; x
2
là nghiệm của g(x).
*) ta quy đồng bỏ mẫu ta được biểu thức (**) rồi sau đó cho các giá trị của x vào biểu thức (**) để tìm các
hệ số A,B,C ( thơng thường nên cho x bằng các nghiệm của g(x) để tìm các hệ số được dễ dàng).
*) sau đó thay vào biểu thức dưới dấu tích phân để tính.
Lưu ý: Xét ở trình độ THPT chúng ta thường gặp phải g(x) phân tích về thành tích của các nhị thức .
Bài tốn 6: Tìm tích phân của các hàm số vơ tỷ:dùng phương pháp đổi biến số.
Phuơng pháp chung:
• PP đổi biến dạng 1
∫
+
).( dxbaxf
n
Đặt
n
baxt
+=
• PP đổi biên dạng 2: Nếu khơng tính được theo dạng 1 nhưng trong tích phân có chứa một trong số các
hàm biểu thức sau thì có thể đổi biến như sau:
o
∫
−
).(
22
dxxaf
Đặt
tax sin
=

o
∫
+
).(
22
dxxaf
Đặt
tax tan
=
o
∫
−
).(
22
dxaxf
Đặt
t
a
x
cos
=
o
∫
±
).
1
(
22
dx
ax

f
Đặt
22
axxt
±+=
Bài tốn 7: Tính tích phân chứa dấu giá trị tun đối. Tính
b
f (x) dx
a
∫

+) Tìm nghiệm của f(x) = 0.
Nếu f(x) = 0 vơ nghiệm trên (a;b) hoặc có có nghiệm nhưng khơng có nghiệm nào thuộc [a;b] hoặc có một
nghiệm x = a hoặc x = b các nghiệm còn lại khơng thuộc [a;b] thì
b
f (x) dx
a
∫
=
b
f (x)dx
a
∫
Nếu f(x) = 0 có nghiệm x = c ∈(a;b) thì
b
f (x) dx
a
∫
=
c b

f (x)dx f (x)dx
a c
+
∫ ∫
*Chú ý 1) Nếu có nhiều hơn 1 nghiệm trên (a;b) thì vẫn dùng cơng thức trên tùy theo trường hợp
nghiệm như thế nào. (cách làm này có lợi vì ta khơngcần xét dấu f(x)).
2) Ở mức độ thi TNTHPT khơng cần nắm bất đẳng thức tích phân.
PHầN 5: DIệN TÍCH HÌNH PHẳNG − THể TÍCH VậT THể TRỊN XOAY.
Bài tốn 1: Tính diện tích hình phẳng
• Hình phẳng giới hạn bởi :
y f (x)
x a; x b
=


= = =

hàm số liên tục trên [a;b]
trục hoành y 0;
Diện tích : S =
b
| f (x) |.dx
a
∫
Chú ý : nếu thiếu cận a, b giải pt : f(x) = 0
• Hình phẳng giới hạn bởi :
f (y)
a;y b
=



= = =

hàm số x liên tục trên [a;b]
trục hoành x 0;y
Diện tích : S =
b
| f (y) | .dy
a
∫
• Hình phẳng giới hạn bởi :
y f(x)
y g(x)
x b
=


=


= =

hàm số liên tục trên [a;b]
hàm số liên tục trên [a;b]
x a;
Diện tích : S =
b
| f (x) g(x) |.dx
a
−

∫
Chú ý : 1) Nếu thiếu cận a, b giải pt : f(x) = g(x)
2) Nếu bài tốn qua phức tạp thì ta có thể vẽ hình để xác định hình phẳng hoặc tính thơng qua tổng
hoặc hiệu của nhiều hình.
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 21
a
b
x
y
a
b
x
y
y=f(x
)
y=g(
x)
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
• Hình phẳng giới hạn bởi :
f (y)
g(y)
y b
=


=


= =


hàm số x liên tục trên [a;b]
hàm số x liên tục trên [a;b]
a;y
Diện tích : S =
b
| f (y) g(y) | .dy
a
−
∫
Bài tốn 2:Tính thể tích vật thể tròn xoay :
* Thể tích hình tròn xoay do hình phẳng giới hạn bởi các đường :
y f(x)
x a;x b
=


= = =

hàm số liên tục trên [a;b]
trục hoành y 0;
quay quanh trục Ox và f(x) ≥ 0 trên [a;b] thì V =
b
2
f (x) .dx
a
π
 
∫
 
* Thể tích hình tròn xoay do hình phẳng giới hạn bởi các đường :

g(y)
a; y b
=


= = =

hàm số x liên tục trên [a;b]
trục hoành x 0;y
quay quanh trục Oy và g(y) ≥ 0 trên [a;b] thì V =
b
2
g(y) .dy
a
π
 
∫
 
* Thể tích hình tròn xoay do hình phẳng giới hạn bởi các đường :
y f(x);y g(x)
x a; x b
= =


= =

hàm số liên tục trên [a;b]
quay quanh trục Ox thì V =
b
2 2

f (x) g(x) .dx
a
π −
   
∫
   
* Thể tích hình tròn xoay do hình phẳng giới hạn bởi các đường :
f (y);x g(y)
y a;y b
= =


= =

hàm số x liên tục trên [a;b]
quay quanh trục Oy thì V =
b
2 2
f (y) g(y) .dy
a
π −
   
∫
   
PHầN 6: Số PHứC
Bài tốn 1: Tìm số phức, tính mơđun,số phức liên hợp,biểu diễn số phức,…
Cho hai số phức a+bi và c+di.
1) a+bi = c+di  a = c và b = d. 2) mơđun số phức
2 2
z a bi a b= + = +

3) số phức liên hợp của z = a+bi là
z
= a − bi.
* z+
z
= 2a; z.
z
=
2
2 2
z a b= +
4) (a+bi ) +( c+di) = (a+c)+(b+d)i
5) (a+bi ) −( c+di) = (a−c)+(b−d)i.
6) ) (a+bi )( c+di) = (ac − bd)+(ad+bc)i
7)
c di 1
z [(ac+bd)+(ad-bc)i]
2 2
a bi
a b
+
= =
+
+
(để thực hiện phép chia:ta nhân tử và mẫu cho số phức liên hợp
của số phức ở mẫu)
Bài tốn 2:Căn bậc 2 của số phức:
Định nghĩa căn bậc 2: z là căn bậc 2 của w <=> z
2
=w

Chú ý:
• căn bậc 2 của w=a (a là số thực dương) là z=
a±
• căn bậc 2 của w=a (a là số thực âm) là z=
i a±
• căn bậc 2 của w=0 (a là số thực dương) là z=0
• căn bậc 2 của số phức w=a+bi
Phương pháp:
o Giả sử:z=x+yi ; x,y là số thực là căn bậc 2 của số phức w=a+bi
o lập hệ
( )
2 2
2
2 2 2

z w x yi a bi 2 <=>
2
x y a
x y xyi a bi
xy b

− =
= <=> + = + <=> − + = +

=

o Giải hệ tìm x;y Kết luận
Bài tốn 3: Giải phương trình bậc 2.
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 22
Ti liu dựng cho ụn luyn thi tt nghip THPT v Cao ng-i hc Bo Lc,thỏng 04/2009

Cho phng trỡnh ax
2
+ bx + c = 0. vi = b
2
4ac.
Nu = 0 thỡ phng trỡnh cú nghip kộp
b
x x
1 2
2a
= =
Nu > 0 thỡ phng trỡnh cú hai nghim:
b
x
2a

=
Nu < 0 thỡ phng trỡnh cú hai nghim:
b i
x
2a

=
Bi toỏn 4:Cỏch tỡm dng lng giỏc ca 1 s phc: z=a+bi ; a,b l s thc
Cỏch 1: 1.Tỡm r:
2 2
r>0r z a b= = +
2. Tỡm 1 Acgumen
sin
sao cho

s
b
r
a
co
r




=




=


3. Thay r v

vo cụng thc z = r(cos+isin)
Cỏch 2: Bin i: z=a+bi = r(
a b
i
r r
+
)=
( s .sin )r co i

+

CNG C :Dng lng giỏc ca s phc v ng dng (Khụng cú ban c bn )
Cho số phức z=ax+b; a,b R.c biu din bi một điểm M(a;b) trong mặt phẳng phc
Acgumen của số phức z: số đo (radian) của mỗi góc lợng giác có tia đầu Ox, tia cuối OM gọi là một
acgumen của số phức z.
Nếu là một acgumen của z, thì mọi acgumen của z có dạng +k2, kZ
Kí hiệu r là môdun của z thì r = |z| =
2 2
a b+
, r > 0.
a=rcos , b=rsin.
Từ đó suy ra dạng lợng giác của số phức z = r(cos+isin)
Dạng lợng giác của số đối của số phức z là -z = - r(cos+isin)
hay z = r[cos(+)+íin(+)].
Số phức liên hợp z của số phức z có dạng lợng giác là :
z =a bi = r(cos - isin)
hay z = r[cos(-) + isin(-)]
*Các phép tính với số phức ở dạng lợng giác:
Kí hiệu z
1
=r
1
(cos
1
+isin
1
) ; z
2
=r
2
(cos

2
+isin
2
) thì:
z
1
.z
2
=r
1
.r
2
[cos(
1
+
2
)+isin(
1
+
2
)

1 1
2 2
z r
z r
=
[cos(
1
-

2
)+isin(
1
-
2
)]
Từ đó suy ra dạng lợng giác của số phức z
-1
(nghịch đảo của z) là: z
-1
=
)]sin(.)[cos(
11

+=
i
rz

[ ]
)sin.(cos)sin.(cos

ninrir
n
n
+=+

[ ]
)sin.(cos)sin.(cos

nini

n
+=+
Căn bậc hai của số phức dới dạng lợng giác:
Số phức z = r(cos+isin) có hai căn bậc hai là
( )
2 2
r cos sin
j j
+
và -
( )
2 2
r cos sin
j j
+

Gv:inh Chớ Vinh THPT Lờ Th Pha Bo Lc Trang 23
y

M(z)

O x

Ti liu dựng cho ụn luyn thi tt nghip THPT v Cao ng-i hc Bo Lc,thỏng 04/2009
Hay z = r(cos+isin) có hai căn bậc hai là =
( ) ( )
2 2
r cos isin
j j
p p

ộ ự
ờ ỳ
+ + +
ờ ỳ
ở ỷ
, với r > 0.
*Căn bậc n của số phức z có n giá trị khác nhau z
k
:
z
k
=
2 2
sin
n
k k
r cos i
n n n n
j p j p
ộ ự
ổ ử ổ ử
ữ ữ
ỗ ỗ
ờ ỳ
ữ ữ
+ + +
ỗ ỗ
ữ ữ
ờ ỳ
ỗ ỗ

ữ ữ
ỗ ỗ
ố ứ ố ứ
ờ ỳ
ở ỷ
với k = 0,1,2,n-1.

B. HèNH HC.
Phn 1: Th tớch, din tớch ca cỏc khi hỡnh
Tớnh din tớch cỏc mt (l tam giỏc,t giỏc,hỡnh trũn,...)
Tớnh th tớch khi chúp V =
1
Bh
3
;
Tớnh th tớch khi hp ch nht V= a.b.c
Tớnh th tớch khi lng tr: V= Bh.
Khi cu:
o Xỏc nh tõm v bỏn kớnh mt cu (S) ngoi tip hỡnh chúp
Dng trc d ca a giỏc ỏy
Trong mp cha cnh bờn v trc d,ta dng ng trung trc d (hoc mp trung trc)
ca cnh bờn
Khi ú:gi
'I d d=
Suy ra I l tõm mc(S) ngoi tip hỡnh chúp
Tớnh bỏn kớnh r (l khong cỏch t I n nh ca hỡnh chúp)
o Tớnh din tớch mt cu S = 4r
2
.
o th tớch khi cu V =

3
4
r
3

Khi tr:
o Tớnh din tớch xung quanh hỡnh tr S
xq
= 2rl;
o din tớch ton phn hỡnh tr S
tp
= 2r(r + l).
o th tớch khi tr V = r
2
h
Khi nún:
o Tớnh din tớch xung quanh hỡnh nún S
xq
= rl;
o din tớch ton phn hỡnh nún S
tp
= r(r + l).
o th tớch khi khi nún V =
2
1
r h
3

Chỳ ý:
o Cỏc dng toỏn:song song,vuụng gúc lp 11(c bit l cỏc bi toỏn giao tuyn v thit din)

o Khụng dựng trc tip cụng thc t s th tớch m phi chng minh(Lp t s th tớch thụng qua
vic tớnh din tớch ca hai tam giỏc ng dng)
Vớ d:
Ta cú: AH l ng cao chung ca 2 hỡnh chúp A.SMD v A. SBD. Nờn ta cú:
. .
. .
1
1
.
. .
3
2
1 1
. . .
3 2
SMD
S AMD A SMD SMD
S ABD A SBD SBD
SBD
S AH
SM SD SinS
V V S
SM
V V S SB
S AH SB SD SinS
= = = = =

Vy:
.
.

. .

. .
S AMD
S ABD
V
SA SM SD
V SA SB SD
=
Gv:inh Chớ Vinh THPT Lờ Th Pha Bo Lc Trang 24
Tài liệu dùng cho ơn luyện thi tốt nghiệp THPT và Cao đẳng-Đại học Bảo Lộc,tháng 04/2009
Phần 2: Phương pháp tọa độ trong khơng gian
a
→
= (x;y;z) ⇔
a
→
= x.
i
→
+ y.
j
→
+ z.
k
→

Tính chất : Cho
a
→

= (a
1
;a
2
; a
3
) ,
b
→
= (b
1
;b
2
; b
3
)
•
a
→
±
b
→
=(a
1
± b
1
; a
2
± b
2

; a
3
± b
3
)
• k.
a
→
= (ka
1
;ka
2
;ka
3
) k ∈ R
Tích vô hướng :
a . b
→ →
= a
1
.b
1
+ a
2
.b
2
+a
3
.b
3

=
a
→
.
b
→
Cos ϕ
Cos ϕ =
a b a b a b
1 1 2 2 3 3
2 2 2 2 2 2
a a a . b b b
1 2 3 1 2 3
+ +
+ + + +
a b
→ →
⊥
⇔ a
1
.b
1
+ a
2
.b
2
+ a
3
.b
3

= 0
a
→
cùng phương
b
→
;
a
→
≠
0
→
⇔
b
→
= k.
a
→
⇔ [
a
→
,
b
→
] =
0
→
Toạ độ điểm:
M = (x;y;z) ⇔
OM

→
= (x;y;z) ⇔
OM
→
= x.
i
→
+ y.
j
→
+ z.
k
→

AB
→
= ( x
B
− x
A
; y
B
−y
A
;z
B
−z
A
)
•

M chia đoạn AB theo tỉ số k
≠
1 (
MA
→
= k
MB
→
) Thì M có toạ độ là :
M
M
A B
A B
M
A B
x k.x
x
1 k
y k.y
y
1 k
z k.z
z
1 k
−


=
−



−

=

−

 −

=
−


•
M là trung điểm của AB thì I:
A
M
M
M
B
A B
A B
x x
x
2
y y
y
2
z z
z

2
+


=


+

=


 +

=


•
G là trọng tâm tam giác ABC thì G:
G A B C
G A B C
G A B C
1
x (x x x )
3
1
y (y y y )
3
1
z (z z z )

3

= + +



= + +



= + +


• Tích có hướng của 2 véctơ :
1 2 3
1 2 3
Cho ( ; ; );
( ; ; )
a a a a
b b b b
=
=
r
r
Khi đó [
a
→
,
b
→

] =
2 3 3 1
1 2
2 3 3 1 1 2
a a a a a a
; ;
b b b b b b
 
 ÷
 ÷
 
* [
a
→
,
b
→
] ⊥
a
→
; [
a
→
,
b
→
] ⊥
b
→
Gv:Đinh Chí Vinh THPT Lê Thị Pha – Bảo Lộc Trang 25