SKKN lớp 1

Sáng kiến kinh nghiệm
Đề ta øi :
Phương pháp dạy và học tốt
môn HỌC VẦN LỚP MỘT



I. HOÀN CẢNH NẢY SINH :
Theo chủ trương của Bộ Giáo dục – Đàotạo là muốn nâng cao chất
lượng giáo dục cần đổi mới phương pháp giáo dục. Vậy ngay từ đầu cấp Tiểu
học đòi hỏi người giáo viên cần có nhiều phương pháp dạy học nhằm phát
huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập và hình thành cho các em
năng lực tự học, năng lực đi vào thực tiễn cuộc sống xã hội.
Mặt khác, sự đổi mới của xã hội dẫn đến những yêu cầu ngày càng cao
đối với chất lượng dạy học trong nhà trường. Đối với việc đào tạo nhân lực,
nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài đòi hỏi phải đưa ra phương pháp dạy học
phù hợp với thực tiễn giáo dục .
Vả lại, Học vần là môn học khởi đầu giúp học sinh chiếm lónh một
công cụ mới để sử dụng trong học tập và giao tiếp. Do vậy môn Học vần
chiếm một vò trí quan trọng không thể thiếu được trong chương trình môn
Tiếng Việt ở bậc Tiểu học. Học tốt Học vần các em sẽ có điều kiện học tốt
các môn học khác trong chương trình. Đây là điều kiện để giúp các em học
tốt hơn môn Tiếng Việt ở các lớp trên .
Để đạt được những điều kiện trên, tôi nhận thấy cần phải có phương
pháp dạy học tốt ở Tiểu học nói chung, môn Học vần nói riêng. Trong quá
trình dạy học tôi luôn luôn tìm tòi và nghiên cứu đưa ra nhiều phương pháp
dạy học khác nhau, và đây là lý do tôi chọn đề tài này.
II.QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN
1. Cơ sở lý luận :
Nhiệm vụ quan trọng của dạy học tiếng trong nhà trường là để học sinh
có thể sử dụng ngôn ngữ làm phương tiện sắc bén để giao tiếp. Phải thường

xuyên luyện tập cho học sinh khả năng diễn đạt tư tưởng của mình bằng
nhiều hình thức ngôn ngữ khác nhau. Dạy tiếng phải dựa vào kinh nghiệm
sống và kinh nghiệm lời nói, học sinh sẽ đi từ việc quan sát tiếng nói trong
đời sống của các em thông qua việc phân tích tổng hợp đến khái quát hoá.
Dạy tiếng Việt là làm cho học sinh nắm được những giá trò của từng
yếu tố ngôn ngữ, tính hệ thống của ngôn ngữ là cơ sở để xây dựng các bài
tập, yêu cầu học sinh tìm các yếu tố khi biết một yếu tố khác và tìm quan hệ
khi biết các yếu tố, là cơ sở để cung cấp từ theo chủ đề khoa học. Những
hiểu biết về từ vựng học cần thiết đối với việc tổ chức dạy từ trong nhà
trường, là cơ sở để xây dựng những bài tập phong phú…Cụ thể là người ta dựa
vào sự phân đònh ranh giới của ngôn ngữ hội thoại và ngôn ngữ viết để dạy
nói cho học sinh lớp Một. Vậy ngôn ngữ học nói chung, Việt ngữ học nói
riêng qui đònh phương pháp làm việc của thầy và trò trong giờ Tiếng Việt.
Phương pháp dạy học tiếng Việt là một bộ phận của khoa học giáo
dục. Mục đích là tổ chức sự phát triển tâm hồn và thể chất của học sinh,
chẩun bò cho các em đi vào cuộc sống lao động trong xã hội mới. Phường
pháp dạy học Tiếng Việt hoàn toàn sử dụng các khái niệm thuật ngữ của
giáo dục. Nó hiện thực hoá mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục do giáo dục đề ra
bằng phát triển trí tuệ, hình thành thế giới quan khoa học, phát triển tư duy
sáng tạo cho học sinh, giáo dục tư tưởng, đạo đức, phát triển óc thẩm mỹ,
giáo dục tổng hợp và giáo dục lao động. Trong phương pháp dạy học Tiếng
Việt có thể tìm thấy nguyên tắc cơ bản của lí luận dạy học : nguyên tắc giáo
dục và phát triển của dạy học, nguyên tắc vừa sức, nguyên tắc khoa học,
nguyên tắc hệ thống, nguyên tắc gắn lí thuyết với thực hành, nguyên tắc trực
quan, nguyên tắc tiếp cận cá thể và phân hoá trong dạy học. Phương pháp
dạy học Tiếng Việt vận dụng những nguyên tắc này theo đặc trưng riêng của
mình. Phương pháp dạy học Tiếng Việt chọn ở giáo dục các hình thức tổ chức
dạy học như bài học và các hình thức khác. Các phương pháp dạy học cơ
bản- phương pháp dạy học bằng lời, bài tập, dạy học nêu vấn đề đếu có mặt
trong giờ Tiếng Việt.

Phương pháp dạy học Tiếng Việt vận dụng nhiều kết quả của tâm lý
học. Đó là các qui luật tiếp thu tri thức, hình thành kó năng, kó xảo. Thầy giáo
cần biết sản phẩm lời nói được sản sinh ra thế nào trong quá trình đọc, được
thiết lập từ những yếu tố nào, vai trò của ngôn ngữ trong sự phát triển tư duy,
kó năng nói viết được hình thành như thế nào.
Mục đích của phương pháp dạy học Tiếng Việt là tìm kiếm những kiến
thức mới đáng tin cậy về bản chất của quá trình dạy học Tiếng Việt, làm rõ
qui luật khách quan, những mối quan hệ giữa các động lực của nó để điều
khiển quá trình này một cách có ý thức, cụ thể là để thiết kế và ứng dụng
những phương pháp này, những hình thức tổ chức và ứng dụng những phương
pháp, hình thức tổ chức và những phương tiện dạy học có hiệu quả, tạo điều
kiện cho sự phát triển nhận thức và ngôn ngữ của học sinh, trang bò cho các
em những kiến thức và kó năng bền vững. Phương pháp dạy học Tiếng Việt
tiếp nhận những biến động luôn diễn ra ở các yếu tố khách quan. Sự đổi mới
của xã hội dẫn đến những yêu cầu ngày càng cao đối với chất lượng học
trong nhà trường, đối với việc đào tạo nhân lực, nâng cao dân trí, bồi dưỡng
nhân tài. Sự tiến bộ của khoa học kó thuật cùng với sự phát triển của ngôn
ngữ nói chung và Việt ngữ nói riêng đòi hỏi phải đổi mới nội dung dạy học
Tiếng Việt trong nhà trường. Bản thân những thay đổi của nhà trường, của
việc dạy học, của thực tiễn giáo dục buộc phải xem trọng phương pháp dạy
học Tiếng Việt. Những biến động này đòi hỏi phương pháp dạy học Tiếng
Việt phải phát triển.
Mục tiêu của môn Tiếng Việt ở trường tiểu học nhằm: Hình thành và
phát triển ở học sinh các kó năng sử dụng tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết) để
học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động. Thông qua việc dạy và
học tiếng Việt góp phần rèn luyện các thao tác tư duy, cung cấp cho học sinh
những kiến thức sơ giản về tiếng Việt và những hiểu biết sơ giản về xã hội,
tự nhiên và con người, văn hoá, văn học của Việt Nam và nước ngoài. Bồi
dưỡng tình yêu tiếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu
đẹp của tiếng Việt, góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã

hội chủ nghóa.
Chúng ta cần xác đònh mục tiêu cụ thể của môn Học Vần lớp 1 hiện
nay là dạy chữ, dạy các em biết nhận mặt con chữ rồi ghép vần, ghép tiếng
để biết đọc, biết viết; dạy âm, dạy cấu tạo ngữ âm tiếng Việt để thông qua
đó dạy trẻ biết đọc, biết viết một cách khoa học.
Học vần là môn học khởi đầu giúp học sinh chiếm lónh một công cụ
mới để sử dụng trong học tập và giao tiếp. Đó là chữ viết. Tầm quan trọng
của Học vần chòu sự qui đònh bởi tầm quan trọng của chữ viết trong hệ thống
ngôn ngữ. Nếu chữ viết được coi là phương tiện ưu thế nhất trong giao tiếp
thì Học vần có một vò trí quan trọng không thể thiếu được trong chương trình
môn Tiếng Việt ở bậc tiểu học .
Cùng với Tập viết, Học vần có nhiệm vụ là trao cho các em cái chìa
khoá để vận dụng chữ viết khi học tập. Khi biết đọc, biết viết, các em có
điều kiện nghe lời thầy giảng trên lớp, sử dụng sách giáo khoa, sách tham
khảo…. Từ đó có điều kiện học tốt các môn học khác trong chương trình.
Mục tiêu của việc dạy và học tiếng Việt ở lớp Một là đem lại cho các
em kó năng viết đúng, đọc đúng. Quá trình đọc và viết đều thông qua chữ.
Chữ viết của tiếng Việt là chữ ghi âm (về cơ bản đọc thế nào viết thế ấy)
Muốn nắm được kó năng đọc, viết, các em phải đồng thời nắm được cả hai.
Bởi vậy, về nguyên tắc không thể nói ở lớp Một dạy âm hay dạy chữ mà
phải kết hợp dạy chữ và dạy âm… dạy chữ trên cơ sở dạy âm, dạy âm để kết
hợp dạy chữ . Ngoài ra, thông qua việc dạy chữ, dạy âm, học vần còn phải
phát triển vốn từ ở các em ( làm giàu vốn từ, biết nói đúng các mẫu câu ngắn
và tạo cho các em sự ham thích thơ văn.)
2. Cơ sở thực tiễn :
Từ những cơ sở lý luận trên khi áp dụng vào thực tiễn thì để phương
pháp dạy và học tốt môn Học vần lớp Một cần có những điều kiện sau :
Người giáo viên cần nắm chắc các đặc điểm tâm sinh lý ở các em để
giúp các em học tốt hơn. Vì đây là giai đoạn học sinh chuyển từ hoạt động
vui chơi (học mẫu giáo) sang hoạt động học tập (học lớp Một)

Cần có chỗ ngồi riêng, có cách nói riêng, có sự đánh giá cho điểm.
Tạo điều kiện cho một số em trong giờ Học vần thường rụt rè, không dám
đọc to, đọc lạc cả giọng … ảnh hưởng đến hiệu quả giờ học vần. Cần tạo ra
mục đích, động cơ học tập nhẹ nhàng, sinh động giúp trẻ hứng thú học tập.
Giáo viên cho phép các em có khả năng tập tách từ thành tiếng, thành âm và
chữ. Có thể hướng dẫn cho các em đònh hướng nét bút trên trang giấy và tập
viết các chữ cái, các kiểu chữ khác nhau.
Giáo viên nêu câu đố, viết lời giải để các em tự đánh vần, động viên
các em đề tên dưới một bức tranh, giúp các em nối hình với chữ. Dạy vần cần
cho học sinh đọc nhiều, viết nhiều, phải luôn luôn thay đổi nội dung học đọc,
học viết, nếu không việc học vần sẽ bò nhàm chán, hiệu quả học vần sẽ hạn
chế. Cần có biện pháp hướng dẫn các em nắm được ý nghóa của câu, chữ
mình đánh vần, chữ mình tô nháp bằng hình thức đàm thoại sinh động, bằng
việc kể chuyện, đọc thơ, quan sát vật thật… từ đó góp phần nâng cao hiệu quả
dạy Học vân.
Ngoài các điều kiện trên, các phương pháp dạy học Tiếng Việt thường
được sử dụng ở Tiểu học và nói chung là phương pháp phân tích ngôn ngữ,
phương pháp luyện tập theo mẫu và phương pháp giao tiếp.
* Phương pháp phân tích ngôn ngữ :
Ví dụ : * Bài : on - an
Từ “mẹ con” gồm mấy tiếng ?
Tiếng “mẹ” gồm những âm nào ghép lại, dấu thanh nào ?
* Phương pháp luyện tập theo mẫu :
Ví dụ : * Đọc đánh vần tiếng “ sàn”
Giáo viên đọc : sờ-an-san-huyền-sàn
Học sinh quan sát giáo viên đọc rồi đọc theo
Bên cạnh đó, giáo viên cần phải nắm vững nguyên tắc Học vần và
phối hợp tốt các phương pháp dạy Học vần.
a) Nguyên tắc học vần :
Giờ học vần cần phải thay đổi linh hoạt kiểu hoạt động trí tuệ hoặc xen

kẽ những khoảng giải lao vài ba phút cho các em chơi các trò chơi như : đọc
thơ, quan sát tranh, sử dụng hộp chữ.
Phương pháp dạy : “học mà chơi, chơi mà học” để duy trì sự hứng thú
của trẻ.
Giáo viên cần coi trọng nguyên tắc : “ Học sinh là chủ thể của hoạt
động”giúp học sinh luyện tập nhiều khi đọc, viết, ghép vần (có xen kẽ bài
tập Tiếng Việt.)
Giáo viên lưu ý đúng mức đến tính vừa sức trong dạy Học vần, tránh
nhồi nhét kiến thức. Vì thế ngay từ đầu giáoviên cần tìm hiểu thực trạng của
lớp để chia thành các nhóm và có cách dạy phù hợp với từng nhóm.
Cần phát huy tính tích cực của học sinh, cần giáo dục tư tưởng trong
dạy Học vần qua SGK, tranh ảnh, giúp các em có vốn hiểu biết ban đầu về
quê hương, đất nước, con người, xã hội…ngoài ra cần lồng ghép các em nên
bảo vệ quê hương đất nước, giữ gìn môi trường xanh - sạch – đẹp….
b. Phương pháp dạy Học vần: Điều quan trọng là phải biết phối kết
hợp chặt chẽ các phương pháp dạy học khác nhau, ở môn Học vần giúp các
em hứng thú và tiếp thu bài tốt. Sau đây là các phương pháp dạy học Học
vần cụ thể :
+ Phương pháp trình bày trực quan:
Cần hướng dẫn học sinh xem tranh ảnh, vật thật hay mô hình gắn với
nội dung từ khoá, từ ngữ ứng dụng. Cho các em nghe giọng đọc, nhìn khuôn
miệng của giáo viên khi phát âm, đánh vần mẫu. Phương pháp này được sử
dụng nhiều trong bước giới thiệu bài mới, bước luyện tập giúp các em tiếp
thu kiến thức mới nhanh hơn, củng cố âm, vần mới sâu sắc hơn. Giáo viên
tiết kiệm được lời giảng mà giờ dạy vẫn sinh động.
Ví dụ : Dạy vần: “ ăn”
Giáo viên đưa cái khăn rằn thì học sinh sẽ biết ngay là cả hai tiếng đều
có vần ăn”
+ Phương pháp phân tích tổng hợp :
Phương pháp này được áp dụng khi giảng bài mới. Cho HS phân tích từ

tiếng – âm – (vần) Khi các em đã nắm được âm (vần) mới tổng hợp trở lại và
đọc tơn (đọc xuôi và đọc ngược) Giúp học sinh nắm chắc bài học, tiếp thu
kiến thức có hệ thống một cách chủ động,
Ví dụ : + Dạy bào “on”
- Phân tích : Vần “on” gồm mấy âm ? ( 2 âm : o và n )
Tiếng “con” gồm âm gì ghép với vần gì ?( âm c ghép với vần on)
Từ “mẹ con” gồm mấy tiếng? Tiếng nào ? (mẹ và con)
- Tổng hợp : Âm đến vần : ( o-on -> on
Vần đến tiếng ( cờ-on-con

con )
Tiếng đến từ “mẹ con”
( sau đó cho học sinh đọc trơn vần, tiếng và từ )
+ Phương pháp hỏi đáp : Được tiến hành trên cơ sở các câu hỏi của
thầy và sự trả lời của học sinh để tìm ra tri thức mới. Giáo viên cần
chuẩn bò hệ thống câu hỏi của thầy và câu trả lời của học sinh để tìm
ra tri thức mới. Phương pháp àny giúp học sinh tham gia vào việc tìm
hiểu bài mới một cách tự giác, tích cực, chủ động. Nhờ đó các em
thuộc bài nhanh, hào hứng học tập, lớp học sinh động. Qua đó giáo